VINTLI KONVEYER MASHINA AGREGATI YURITGICH-REDUKTORI VA VINT VALINI HARAKAT QONUNLARINI ANIQLASH Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

MEXANIKA

UDK 621.01

VINTLI KONVEYER MASHINA AGREGATI YURITGICH-REDUKTORI VA VINT VALINI HARAKAT QONUNLARINI ANIQLASH

Yuldashev Kozimjon Komiljonovich Andijon mashinasozlik instituti doktorant (DSc)

Teshaboyev Oybek Abdumannob o'g'li Andijon mashinasozlik instituti tayanch doktorant

Xudoyqulov Shavkatbek Soyibjanovich.

Namangan davlat pedagogika instituti t.f.f.d, dotsent

Annotatsiya. Maqolada tavsiya etilgan vintli konveyer yuritish mexanizmlarini o'z ichiga olgan to'rt massali mashina agregati dinamik va mexanik xarakteristikasi, qayishqoq element bikrlik-dissipatsiya hususiyatlari hamda tashilayotgan-tozalanayotgan momiqni texnologik qarshiligini inobatga olib aniqlangan. sonli yechim asosida mashina agregatining rotor-reduktor chiqish vali hamda vintning harakat qonunlari olingan. Texnologik qarshilikni bog'liq ravishda harakat qonunlari o'zgarish xususiyatlari tahlili keltirilgan.

Аннотация. В статье определены динамические и механические характеристики четырехмассового агрегата машины, включающего в себя приводные механизмы шнекового конвейера, характеристики ленточного элемента, единичности-диссипации, технологической стойкости транспортируемого и очищаемого пуха. На основе численного решения получены выходной вал ротора-редуктора машинного агрегата и законы движения шнека. Дан анализ особенностей изменения законов движения в зависимости от технологического сопротивления.

Abstract. The article defines the dynamic and mechanical characteristics of the four-mass machine unit, including the drive mechanisms of the screw conveyor, the characteristics of the belt element, the unit-dissipation, the technological stability of the transported and cleaned fluff. Based on the numerical solution, the output shaft of the rotor-reducer of the machine unit and the laws of motion of the screw are obtained. The analysis of the features of the change in the laws of motion depending on the technological resistance is given.

Kalit so'zlar: konveyer, vint, to'rli yuza, momiq, elektr yuritgich, tasmali uzatma, mufta, val, moment, bikirlik, dissipatsiya, qarshilik, burchak tezlik, o'zgarish qonuniyati.

Ключевые слова: конвейер, шнек, сетчатая поверхность, пух, электротранспортер, ременная передача, муфта, вал, крутящий момент, крутящий момент, диссипация, сопротивление, угловая скорость, закон изменения.

Key words: conveyor, screw, mesh surface, fluff, electric conveyor, belt drive, clutch, shaft, torque, torque, dissipation, resistance, angular velocity, law of change.

Vintli konveyer mashina agregati dinamik va matematik modellari.

Ma'lumki [1,2,3] ishlarda vintli konveyer mashina agregati dinamik tahlilida yuritmasida zanjirli uzatma, reduktor, mufta inobatga olingan bo'lib uch massali sistema sifatida ko'rib chiqildi. Bundan farqli ravishda ko'rib chiqilayotgan mashina agregatida elektr yuritgich, reduktor, tasmali uzatma, mufta va vintli ishchi o'rgan inobatga olingan (1-rasm).

Dinamik model asosan tavsiya etilgan vintli konveyer mashina agregat tartibi to'rt massali qilib olingan. Bunda birinchi massa-elektr yuritgich rotori, ikkinchi massa-yuritmaga ulangan va bir konstruksiyaga birlashgan reduktor keltirilgan massasi, uchinchi massa- muftani

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024

MEXANIKA

keltirilgan massasi, to'rtinchi massa-vintning keltirilgan massasi. Mashina agregati matematik modelini olish uchun Lagranjning II-tartibli tenglamasidan foydalanib aniqlandi [4,5]:

bu yerda, T, P, kinetik, potensial energiyalar va Releyning dissipativ funksiyasi [6,7];

^'-umumlashgan koordinata; M(&) -umumlashgan kuch momenti; r-vint. Sistemaning kinetik va potensial energiyalari:

1-elektr yuritgich, 2-reduktor, 3-yetaklovchi shkiv, 4-tasma, 5-yetaklanuvchi shkiv, 6-mufta, 7-

vint.

1-Rasm. Tavsiya etilgan vintli konveyer kinematik szemasi.

Ushbu mashina agregati to'rt massali dinamik sistema sifatida qarash mumkin (2-rasm).

MH

•JT —Eh-

HD P M B

wIop WlW- HMB

Jn.<P H

Jp,'<pp

bT

MT

H

/m' ÍV

Jb><PB

pM

2-rasm Vintli konveyer mashina agregati dinamik tahlili.

Sistemaning kinetik va potensial energiyalari:

Releyning dissipativ funksiyasi [8];

bT 2 <P = UpM<Pv)

(3)

bu yerda, iyu, '<', ^-mos ravishda elektr yuritma rotori, reduktor, muña va vintning keltirilgan inersiya momentlari; (Pyu, t('r, (pM, - yuritma rotori, reduktor chiqish vali, muña va vintning burchak tezliklari; c'\ b'- tasmali uzatma aylanma bikrlik va dissipatsiya

koeffitsyentlari; Wyur, umv.m0s ravishda uzatish nisbatlari.

Har bir massa uchun Lagranjning II-tartibli tenglamalari uchun qiymatlari aniqlandi.

d ( dT \ _ .. d far N _ .. dfdT\_

dt (3i¡,yJ ~ Jyu<Pyu\ dt ) ~ Jr<Pr, ~ - JM<Pm,

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024

MEXANIKA

(4)

Ip; = Ct(<Pp - UPm<Pm); = -UpmCt(<Pp - VPM<pM), ^ = bT(<pp - UPMcpM); ^ = -l/p^rfo - UVM(pM) Umumlashgan kuch momentlari;

Olingan (5)da elektr yuritgich momenti hamda vintdagi texnologik qarshilik tashqi umumlashgan kuchlar momentini tashkil etadi.

Elektr yuritgich momentini I.S.Pinchukning [9,10,11] tavsiya etgan mexanik-dinamik xarakteristikadan foydalanib aniqlaymiz:

^o 'Pyu _ Sfr "o 2Mk'

yu

-M™

2WcMk >u

(6)

bu yerda, Mn, Mfe-elektr yuritgich momentining nominal va kritik qiymatlari; 'A'r- -manbaning burchak chastotasi; ""-ideal erkin harakatdagi burchak tezlik; v,;--yuritrnaning nominal va kinetik sirpanishlari.

Elektr yuritgich rotorini maksimal burovchi momentini qiymati [11,12]:

Mk — 9550 —A (7)

Elektr yuritgich rotori aylanishini statordan sirpanishini (orqada qolishini) ifodalovchi sirpanish qiymati quyidagi ifodadan aniqlanadi [7]:

(8)

bu yerda, X-yuritgich rotori validagi kritik va nominal momentlarni nisbatiga teng koeffitsiyentlar.

271 fc (-9)

C00 = — = 0 p

bu yerda, P-juft polyuslar soni, &-tok manbai o'zgarish chastotasi. Texnologik qarshilik [9]:

bu yerda, M°, ^''^-transportirovka qilinayotgan momiqni o'rtacha qiymati, o'zgarish amplitudasi va tasodifiy qiymatlari.

Vintli konveyer yuritmasidagi tasmali uzatmaning aylanma bikrlik dissipatsiya koeffitsiyentlari qiymatlari [9,12] ga asosan quyidagi ifodalardan aniqlanadi:

_ WcT

_ 4kr2eft Lt — :

2tt(2TT/T)

(11)

bu yerda, ^-uzatmadagi tasmaning boshlang'ich tarangligini belgilovchi koeffitsiyent, R-

shkiv radiusi, ^-qayishqoqlik koefitsiyenti, ^-tasma ko'ndalang kesim yuzasi, lp- tasma ishchi uzunligi, v'-ishlash rejimini ifodalovchi koeffitsiyent, 7-tebranish davri.

Olingan ifodalarni Lagranj tenglamalariga qo'yib vintli konveyer yuritish mexanizmini o'z ichiga olgan mashina agregati harakatini ifodalovchi matematik modelni differensial tenglamalar sistemasi shaklida hosil qilindi:

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024

MEXANIKA

"o~9yu _ _Sk_

M

yu

Mvu +

2 Mk yu 2cû0M2

JyuVyu My 11 M

yupi

JpCpp = IyUpMyup - CT((pP - UPM(pM) ~ VT{(pp-UpM(pM)\ Masalani sonli yechimi va natijalar tahlili.

Olingan (12) sistemani sonli yechimini parametrlarning boshlang'ich qiymatlarda amalga oshirildi:

Elektr yuritma (motor-reduktor) R67 DRS100M4;

(12)

quyidagi ayl/min

np =110ayl/min; n„ =110ayl/min;

jj _ D2 _ 160mm T D1 100mm .2.

= 1,6; nM=n.li=68,75ayl/min

t/.y=(18(H200)kg/soat; /yu=0,018kgmz; /R=0,361kgmz; /M=0,31kgmz; /„=4,63 kgmz C>=(25(H300)Nm/rad; b=(4,5-5,0)Nm/rad; fc=50gs; N=3,0kvt; i7o/(71=220v/380v; Aife=38Nm >1=1,6; sn=0,128; p=2; 6Js=3/4s_1; ûj0=157s"1; tc=3,14; Ai1=(48-70)Nm; M0=(3,8-6,3)Nm JMß=±(0,05-0,07)Mtk; Mrm=(35-45)Nm.

Masalani sonli yechimini mahsus kompyuter dasturidan [8] foydalanib amalga oshirildi. Natijalar mashina agregati tarkibidagi elektr yuritgich rotori, reduktor, mufta, vintli val burchak tezliklari va yuklanishlarini o'zgarish qonuniyatlari sifatida qayd qilindi. Jumladan, 3-rasmda tavsiya etilgan vintli konveyer mashina agregati elektr yuritgichi rotori validagi burovchi moment va burchak tezlikni ish unumiga bog'liq ravishda o'zgarish qonuniyatlari keltirilgan. Olingan qonuniyatlar tahliliga ko'ra ta'kidlash mumkinki, ish unumini belgilaydigan texnologik qarshilik ortishi bilan elektr yuritgich rotori burchak tezligi kamayadi, hamda tebranish aplitudasi â'!'yv qiymatlari ortishini ko'rish mumkin (3-rasm).

<PK>

a-I.U=120kg/soat; b- I.U =180kg/soat; 3-rasm. Tavsiya etilgan vintli konveyer mashina agregati elektr yuritgichi rotori validagi burovchi moment va burchak tezlikni ish unumiga bog'liq ravishda o'zgarish

qonuniyatlari.

Xuddi shuningdek, rotor validagi burovchi momentni tebranish qamrovi AMyu ham ortadi, lekin umumiy o'rtacha qiymat Myu ortib boradi. Bu o'z navbatida vint vali aylanish chastotasini

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024

a

0

0

6

0

0

MEXANIKA

kamaytiradi, texnologik jarayon-momiqni tashish va tozalash samarasini kamaytiradi. Shuning uchun ish unumini (180^200) kg/soatdan oshirish maqsadga muvofiq emas.

Yuqorida keltirilgan o'zgarishlar mashina agregati boshqa ishchi o'rganlari, mexanizm elementlariga ham ta'sir ko'rsatadi. Bunda asosan vintli vali va reduktor chiqish vallari harakat qonunlarini o'zgarishi muhimdir. Chunki vintli val to'g'ridan to'g'ri ishchi organ bo'lib texnologik jarayonni amalga oshirsa, reduktor chiqish vali elektr yuritgich bilan birga bog'langan (o'rtada qayishqoq elementli mexanizm yo'q). Ya'ni elektr yuritgich harakatini baholash mumkin bo'ladi 4-rasmda keltirilgan.

I.U =150kg/soat

а

b

I.U =190kg/soat

4-rasm. Vintli konveyer elektr yuritgich vali-reduktordagi va mufta-vint vallaridagi burchak tezliklarini ish unumiga bog'liq ravishda o'zgarish qonuniyatlari.

Tahlillar shuni ko'rsatadiki, texnologik qarshilik (5) ifodaga asosan sinusoidal va tasodifiy tashkil etuvchilarini ortishi bilan mos ravishda '''<-, (i'T lar kamayishi o'zgarish qonuniyatlari shakli ham shunday bo'ladi.

Xulosa. Tavsiya etilgan momiqni tashuvchi va tozalovchi vintli konveyer yuritish mexanizmlarini o'z ichiga olgan mashina agregati dinamik va matematik modellari olingan. Rotor-reduktor vali (keltirilgan val) hamda vint validagi burchak tezliklar hamda burovchi momentlarni o'zgarish qonuniyati momiqdan kelayotgan texnologik qarshilikga bog'liq ravishda aniqlangan. Tahlillar asosida parametrlarni asoslash yo'llari belgilab berilgan.

ADABIYOTLAR

1. Джураев А., Далиев Ш. Совершенствование конструкций и научные основы расчета параметров и режимов движения рабочых органов очистителей волокностых материалов от мелкого сора. -Наманган: "Усмон Носир" 2021, 211 стр.

2. Yuldashev K. "Momiqni tashuvchi va tozalovchi vintli konveyer konstruksiyasini takomillashtirish va parametrlarini asoslash" Diss. Texnika fanlari bo'yicha PhD: - Namangan, 2020-y.

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali 5-jild, 3-son, 2024

MEXANIKA

3. N.Jo'raev. "to'kiluvchan materiallar uchun ikki kirimli va to'lqinsimon yuzali resurstejamkor vintli konveyer konstruksiyasini ishlab chiqish va parametrlarini asoslash" Diss. Texnika fanlari bo'yicha PhD: - Namangan, 2022. y

4. Maqsudov R.X., Djuraev A. Paxta sanoati texnologik mashinalarining uzatish mexanizmlari va ishchi organlarini ratsional parametrlarini hisoblashning ilmiy asoslari - T.: "Fan va texnologiya", T.: 2007, 408 bet

5. Артоболевский И.И. Теория механизмов и машин. Издательство "Наука", Главная редакция физико-математической литературы. М. 1975, 628 с.

6. Джураев А., Юнусов С. Машина ва механимлар динамикаси (Укув кулланма)-Т. "Фан ва технология" 2019 й. -б. 80.

7. Джураев А.Д., Кузибаев Г.С., Кичкинаков Г. Динамика систем приводов технологических машин. -Ташкент: Адолат. 1990. -с. 278.

8. Семёнов Ю.А. Динамика машин. Часть 1. - СПб.: изд. Политехнического университета. 2010. -с. 318.

9. Баубеков С.Д., Джураев А. Динамика машин и механизм // Учебник, изд. "Эверо", Тараз, Казакстан 2014. -с. 200.

10. Зиновьев В.А., Бессонов А.П. Основы динамаки машинных агрегатов. //Машиностроение. М. -1964. -239 с.

11. Кожевников С.Н. Динамика машины с упругими звеньями. // Изд. АН.Укр., Киев. -1961. -160 с.

12. Вейц В.Л. Динамика машинных агрегатов. -Л.: машиностроение. 1969, 368 с.

Mexanika va Texnologiya ilmiy jurnali

5-jild, 3-son, 2024