2Uchinchi renessans yosh olimlari: zamonaviy vazifalar,
innovatsiya va istiqbol Young Scientists of the Third Renaissance: Current Challenges, Innovations and Prospects
UDK: 524.386
V0500 VUL YULDUZINING MINIMUM MOMENTLARINI ANIQLASH
J.A.Baltamuratov, R.G.Karimov
O'zRFA Ulug'bek nomidagi Astronomiya instituti. O'zbekiston.
Tosiluvchan qo'shaloq yulduzlarning minimum momentlarini kuzatish va aniqlash, yulduzlar astrofizikasida O-S (Observed - Computed = kuzatilgan -hisoblangan) usulidan foydalangan holda, tosiluvchan qo'shaloq tizimlar davrlaridagi o'zgarishlarni kuzatish imkonini beradi, bu o'zgarishlarni kuzatish orqali qoshaloq tizim xaqida ko'plab malumotlar olamiz. Bu o'zgarishlar turli sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin: tizimda uchinchi jisimning mavjudligi; tizim komponentlari ortasida massa uzatish; magnit tormozlanish va boshqalar. Shu sababdan bunday kuzatishlar kelajakdagi, batafsilroq tadqiqotlar uchun muhim ma'lumotlarni beradi.
Minimum momentlarini aniqlash uchun Kwee-van Woerden (KvW) usuli [1.327-b] ishlatilgan. Bu usul soddaligi va tashqi kirish parametrlaridan mustaqilligi tu'fayli tosilishning minimum nuqtasini aniqlashning umumiy qabul qilingan asosiy usuli bo'lib, aniq natijalar beradi, lekin yorug'lik egri chizig'ining shakli simmetrik bo'lishini nazarda tutadi.
Bu ishda Algol tipidagi V0500 Vul (RA= 20:20:56,22 DEC= +21:00:44,2) B va V filtrda yulduz kattaligi mos ravishda 12.84m, 12.24m ga teng. Radial tezligi Vrad=60 (km/s) ga teng, yillik paralaksi esa p=1.566 ga teng, tosiluvchan qoshaloq sistemasining yorqinligi, kunlik o'zgarish davri P = 0,735735 bilan minimum momentlarini hisoblab chiqdik, va V filtrida yorqinlik pasayishi asosiy minumum uchun 0,56 va ikkinchi darajali uchun minimum 0,4. Ob'ektning yorqinlik yegri chizig'i 1-rasmda ko'rsatilgan.
V0500 Vul yulduzi haqida 2004 - yilda birinchi bo'lib Otero, Sebastian A, va boshqalar tomonidan NSVS malumotlar bazasida yangi to'siluvchan qo'shaloq yulduzlar maqolasida to'siluvchan qo'shaloq yulduzlarga nomzod yulduz sifatida elon qilgan. [2.1-6]
BAV (Bundesdeutsche Arb eitsgemeinschaft fur Veranderliche) natijalarining 66-chi kompilyatsiyasida 2009 va 2010 - yillarda olingan kuzatuvlar 452 ta o'zgaruvchan yulduzda berilgan bulib, tosiluvchan qo'shaloq yulduzlarda 838 minimum va pulsatsiyalanuvchi yulduzlarda maksimal qiymatka ega bo'ladi. Bu xaqida Hubscher, Joachim; va boshqalar o'z maqolasida keltirib o'tkan. [3.1-b]
May 15, 2024
61
Uchinchi renessansyosh olimlari: zamonaviy vazifalar,
innovatsiya va istiqbol Young Scientists of the Third Renaissance: Current
ChaLes.hnnoeon.andPru.en
-0,04 -
-0,02 -
0 0,02 0,04
0,06 -
0,08 -
0,1 -
2769,8 0,12
2770
/S
2770,2
2770,4
2770,6
2770,8
r
2771 2771,2 2771,4
1-rasm. To'siluvchan qo'shaloq V0500 Vul ning yorqinlik egri chizig'i (yorqinlik egri chizig'ining bir qismi).
To'siluvchan qo'shaloq V0500 Vul yulduzi mimimumlarining hisoblangan momentlari 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval. To'siluvchan qo'shaloq V0500 Vul mimimumlarining hisoblangan momentlari.
№ Minimum Xatolik № Minimum Xatolik
1 2770.53746 0.00099 18 2784.51562 0.00026
2 2771.27323 0.00089 19 2785.25141 0.00107
3 2772.00838 0.00064 20 2785.98737 0.00092
4 2772.74403 0.00101 21 2786.72291 0.00064
5 2773.47955 0.00055 22 2787.46011 0.00149
6 2774.21551 0.00072 23 2788.19477 0.00099
7 2774.95105 0.00055 24 2788.93143 0.00042
8 2775.68621 0.00096 25 2789.66702 0.00106
9 2776.42435 0.00141 26 2790.4021 0.00108
10 2777.15510 0.00263 27 2791.13842 0.00059
11 2777.89157 0.00466 28 2791.87333 0.00207
12 2778.62746 0.00141 29 2792.60863 0.00227
13 2779.36282 0.00138 30 2793.34477 0.00107
14 2780.83657 0.00116 31 2794.07913 0.00151
15 2780.83649 0.0011 32 2794.8171 0.00145
16 2781.57373 0.00074 33 2795.55113 0.00134
62
May 15, 2024
Uchinchi renessans yosh olimlari: zamonaviy vazifalar,
innovatsiya va istiqbol Young Scientists of the Third Renaissance: Current Challenges, Innovations and Prospects
17 2783.77952 0.00048
Xulosa: V0500 Vul minimum momentlari hisoblab chiqildi. V0500 Vul yulduzining 33 ta minimum momentlari topildi. Keyinchalik minimum momentlarini tahlil qilish ushbu qo'shaloq sistema davridagi mumkun bo'lgan o'zgarishlarning mavjudligini aniqlash va uning raqamli xususiyatlarini hisoblash imkonini beradi.
REFERENCES
1. Kwee, K.K.; van Woerden, H. A method for computing accurately the epoch of minimum of an eclipsing variable. Bull. Astron. Inst. Netherlands 1956, 12, 327-330
2. Commissions 27 and 42 of the IAU information bulletin on variable stars. New eclipsing binaries found in the NSVS database I. Otero, Sebastian A, Wils, Patrick, Dubovsky, Pavol A. Konkoly Observatory Budapest 2004 HU ISSN 0374 - 0676
3. Commissions 27 and 42 of the IAU information bulletin on variable stars. BAV-results of observations photoelectric minima of selected eclipsing binaries and maxima of pulsating stars Hubscher, Joachim; Lehmann, Peter B; Monninger, Gerold; Einbach, Hansmereyntje; Walter, Frank Konkoly Observatory Budapest 2010 HU ISSN 0374 - 0676
63
May 15, 2024
