Научная статья на тему 'УЗУМЧИЛИК МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА МАВЖУД МУАММОЛАР ЕЧИМИ'

УЗУМЧИЛИК МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА МАВЖУД МУАММОЛАР ЕЧИМИ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
19
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
УЗУМЧИЛИК / МАҲСУЛОТ ЕТИШТИРИШ / ЭКСПОРТ / МАРКЕТИНГ / ЛОГИСТИКА

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Ибрагимов М.М.

Мақолада мамлакатимиз қишлоқ хўжалигида узумчиликнинг ўрни, уни етиштириш ва экспорт қилишда иқтисодий кўрсаткичлар, мавжуд муаммолар ҳамда уларни бартараф этиш имкониятлари тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOLUTION OF EXISTING PROBLEMS IN EXPORTING VINE PRODUCTS

The article examines the role of viticulture in the agriculture of our country, economic indicators of its cultivation and export, existing problems and the possibilities of their elimination.

Текст научной работы на тему «УЗУМЧИЛИК МАҲСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ҚИЛИШДА МАВЖУД МУАММОЛАР ЕЧИМИ»

Ибрагимов М.М.

СамИСИ "Бошка тармокрарда бухгалтерия хисоби ва аудит "

кафедраси доценти, и.ф.н.

УЗУМЧИЛИК МАХСУЛОТЛАРИНИ ЭКСПОРТ ЦИЛИШДА МАВЖУД МУАММОЛАР ЕЧИМИ

Аннотация. Мацолада мамлакатимиз цишлоц хужалигида узумчиликнинг урни, уни етиштириш ва экспорт цилишда ицтисодий курсаткичлар, мавжуд муаммолар уамда уларни бартараф этиш имкониятлари тадциц этилган.

Калит сузлар: узумчилик, маусулот етиштириш, экспорт, маркетинг, логистика.

Ibragimov M.M., Ph.D. associate professor

Department of "Accounting and Auditing in Other Sectors"

SamIES

SOLUTION OF EXISTING PROBLEMS IN EXPORTING VINE

PRODUCTS

The article examines the role of viticulture in the agriculture of our country, economic indicators of its cultivation and export, existing problems and the possibilities of their elimination.

Key words: viticulture, production, export, marketing, logistics.

Республикамиз ахолисини озик-овкат махсулотлари билан узлуксиз таъминлаш, ички бозорни сифатли мева-сабзавот ва узумчилик махсулотлари билан тулдириш максадида агросаноат мажмуида етакчи тармоклардан бири хисобланган мева- сабзавотчилик ва узумчиликни янада ривожлантириш мухим ахамият касб этади. Чунки бу тармок ахолини сифатли озик-овкат махсулотлари, саноат корхоналарини эса хомашё ресурсларига булган талабини узлуксиз кондириш имкониятини бериши билан биргаликда махсулотлар экспорти натижасида валюта тушумларининг бир манбаси хамдир. К,олаверса, Узбекистан боFдорчилик ва узумчилик махсулотлари етиштириш учун салохияти юксак давлат булиб хисобланади.

Узум етиштириш, уни кайтаишлаш ва экспортга йуналтириш буйича мамлакатимиз факатгина Марказий Осиёда эмас, балки бутун дунёда юкори табиий-экологик салохиятга хамда дехкон ва боFбонларимизда тупланган бой тажриба ва куникмаларга эга булган мамлакат хисобланади.

Тармокнинг бу салохиятини саклаб олиш ва ошириб боришга кейинги йилларда алохида эътибор каратилмокда. Айникса узумзор майдонларини кенгайтириш, эскирган кам хосилли токзорларни реконструкция килиш максадида олиб борилаётган ташкилий ислохотлар, шунингдек, интенсив технлогияларни куллаш оркали токзорлар хосилдорлигини оширишга эътибор каратилиши натижасида кейинги йилларда ишлаб чикариш курсаткичлари, хусусан узум етиштириш хажми 3 баробар, кайта ишланган виночилик махсулотлари ишлаб чикариш 4 баробар, экспорт килинган узум махсулотлари деярли икки баробарга ошганлигини куришимиз мумкин.

Х,озирда мамлакатимизда етиштирилаётган мева-сабзавот, узум махсулотларининг 80% атрофида кисми ахоли истеъмоли эхтиёжлари учун, 14% саноатда кайта ишлаш учун ишлатилиб, колган кисми экспортга ва уруFчиликка йуналтирилмокда.

Узбекистонда 2022 йилда хорижга киймати 216,6 млн млн долларга тенг булган 245,2 минг тонна узум экспорт килинди, бу 2021 йил курсаткичларига нисбатан 41,6 минг тоннага купдир. Жумладан, Россияга 140 минг тонна, K,озоFистонга 48,8 минг, тонна КозоFистон — 16,7 минг тонна, Хитойга 7,3 тонна, Туркияга 5,9 тонна узум экспорт килинди.

Республикамизда узумчилик тармоFининг ривожланиши, узумчилик тармоFи самарадорлигининг усиши билан биргаликда узум ва уни кайта ишлаш махсулотларини экспорт килиш, жахон бозори талабларига мос, ракобатбардош махсулотларни етиштиришда ечимини кутаётган баъзи муаммолар мавжуд. Жумладан:

- узум етиштириш ва уни саклаш, махсулотни етказиб бериш билан боFлик инфратузилманинг сони, куввати, жойлашуви хамда хизмат курсатиш сифатининг талаб даражасида эмаслиги;

- узум ва узумчилик махслуотларни экспорт килишда транспорт логистикаси нокулайлиги сабабли, бозор географиясини кенгайтириш имкониятининг чекланиб колаётганлиги;

- ривожлаган давлатлар, хусусан Европа иттифоки бозорларига чикиш учун халкаро сифат стандартларининг жорий этилмаганлиги;

- узум етиштирувчилар ва уни кайта ишловчилар учун малакали мухатассислар тайёрлаш ва уларни кайта тайёрлаш тизими самардорлиги пастлиги, куйи тизим талаблари асосида кадрлар тайёрланмаслиги;

- узумва узум махсулотларни алохида ташки бозорларнинг хусусиятларига кура сегментларга ажратилган холда урганишга йуналтирилган маркетинг тадкикотларининг етарли эмаслиги шулар жумласидандир.

Ушбу муаммолар натижасида узумчилик махсулотлари савдосида тебранишлар, ички бозор талабларига мослашиш каби холатлар кузатилиб бормокда.

Республикамизда 2010 йилда жами 979,3 минг тонна узум етиштирилган булса, 2015 йилда 1518,2 минг тонна ва 2021 йилга келиб

1800,0 минг тонна ёки 2010 йилга нисбатан 83,8 фоиз куп узум етиштирилган.

Узум етиштиришнинг бу усиш курсаткичлари узумни кайта ишлаш ва энг асосийси узум ва уни кайта ишлаш махсулотларини экспорт килиш масалаларини долзарблаштиради. Бу муммолар уз вактида ечимини топмаса, у махсулот бахосига уз таъсирини утказиб, махсулот етиштирувчилар даромадига салбий таъсир килади.

Мамлакатимизда узум экспортининг холатига эътибор каратадиган булсак, 2022 йилда киймати 216,6 миллион ДК,Ш долларига тенг булган 245,2 минг тонна узум хорижга экспорт килинди. Бу курсаткич 2021 йилга нисбатан 41,6 минг тоннага куп. Узум экспортининг энг куп улуши ФарFOна (67,7 минг тонна), Самарканд (46,4 минг тонна), Тошкент (30,8 минг тонна), ва Сурхондарё (22 минг тонна) вилоятлари хиссасига туFри келди.

2022 йилда юртимимЬзда етиштирилган узум хосилининг 140 минг тоннаси Россия Федерациясига, 48,8 минг тоннаси K,озоFистонга, 7,3 минг тоннаси Хитойга ва 5,9 минг тоннаси Туркия давлатига экспорт килинган.

Юкоридаги тахлиллардан куринадики, Республикамизда узумчилик тармоFининг ресурс салохияти юкори ва хали тулик фойдаланилмаётган имкониятлар мавжуд. Тармокда мавжуд ресурс ва имкониятлардан тулик, туFри ва окилона фойдаланилиши натижасида жахон бозоридамустахкам урин эгаллашимиз мумкин. Бунинг учун куйидаги масалаларга эътибор каратилиши максадга мувофик. Жумладан:

- узум ва уни икайта ишлаш махсулотларини экспорт географиясини кенгайтириш максадида маркетинг тадкикотларини кучайтириш, маркетинг, сотиш ва логистика буйича юкори малакали кадрлартайёрлашни йулга куйиш;

- узумни саклаш, кайта ишлаш ва етказиб бериш инфратузилмасини ривожлантириш, бунда кушни давлатлар билан чукур интеграцияни таъминлаш;

- халкаро сифат курсаткичларини узумчилик сохасига жорий этиш билан халкаро бозорга ракобатбардош махсулот етказиб бериш;

- экспорт килишда юзага келаётган муаммо ва махсулот сифат курсаткичларида камчиликлар аникланганда уз вактида таъсирчан чоралар куллаш ва бошкалар.

Хулоса килиб айтганда, узумчилик мамлакатимиз кишлок хужалигининг мухим тармокларидан бири булиб, тармокда йилдан-йилга махсулот ишлаб чикариш хажми усиб бормокда. Шу сабабли, эндиликда экспорт хажмини ошириш борасида ишлашимиз, бунинг учун ташки бозор талабларига тез мослаша оладиган ишлаб чикариш, кайта ишлаш ва сотиш тизими яратилиши лозим.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2019 йил 14 мартдаги "Мева -сабзавотчилик сохдсида кишлок хужалиги кооперациясини ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида"ги карори.

2. Инобатов А. Узбекистонда узумчилик сохдсини ривожлантиришнинг иктисодий асослари Biznes-daily.uz 11.11.2019.

3. Узбекистан Республикаси Алкоголь ва тамаки бозорини тартибга солиш хдмда виночиликни ривожлантириш агентлиги маълумотлари

4. stat.uz

5. ^п. Ш

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.