Научная статья на тему 'УЗУМ ЎСИМЛИГИДА МИКРОЭЛЕМЕНТЛАР ТАНҚИСЛИГИ БЕЛГИЛАР ИНИНГ НАМОЁН БЎЛИШИ'

УЗУМ ЎСИМЛИГИДА МИКРОЭЛЕМЕНТЛАР ТАНҚИСЛИГИ БЕЛГИЛАР ИНИНГ НАМОЁН БЎЛИШИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

59
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
микроэлемент / танқислик белгилари / бор / магний / темир / рух / марганец / молибден / кальций / мис

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Дилрабо Қўчқоровна Назарова

Мақолада узум ўсимлигида микроэлементлар танқислигида кузатиладиган белгилари тўғрисидаги маълумотлар келтирилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Дилрабо Қўчқоровна Назарова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «УЗУМ ЎСИМЛИГИДА МИКРОЭЛЕМЕНТЛАР ТАНҚИСЛИГИ БЕЛГИЛАР ИНИНГ НАМОЁН БЎЛИШИ»

ytadqq

УЗУМУСИМЛИГИДАМИКРОЭЛЕМЕНТЛАРТАНКИСЛИГИБЕЛГИЛАР

ИНИНГНАМОЁНБУЛИШИ

АННОТАЦИЯ

Маколада узум усимлигида микроэлементлар танкислигида кузатиладиган белгилари тугрисидаги маълумотлар келтирилган.

Калит сузлар: микроэлемент, танкислик белгилари, бор, магний, темир, рух, марганец, молибден, кальций, мис.

Кириш. Узум усимлиги хаёти давомида микроэлементларга хам мухтожлик сезади. Микроэлементларга булган талаби кам микдорда булсада, узум учун жуда зарур. Микроэлементлар узумда бир канча вазифаларни бажаради: макроэлементларни узумга таъсирини фаоллаштиради, узумнинг физиологик ва кимёвий жараёнларида иштирок этади. Микроэлементлар кам микдорда усимлик барги оркали берилади. Агар узумда микроэлементлар танкислиги сезилганда берилмаса, куйидаги белгилар намоён булади.

Бор етишмовчилиги сувли карбонатли тупрокларда купрок таркалган. Кислотали тупрокларда улар ёзнинг иссик даврида, усимликларда намлик етишмаганда пайдо булади. Усиш даврининг охирига келиб, бу аломатлар одатда йуколади. 5-6 барг хосил булгандан кейин бор этишмаслиги билан узум бутасининг куртаклари ривожланиши секинлашади. Юкори баргларнинг томирлари уртасида енгил доглар пайдо булади, баргнинг четида жигарранг чегара пайдо булади. Таъсирланган барг кирралари билан эгилади. Ёш барглар купол шаклга кириб,новдаларнинг тепалари улади. Куп сонли ён куртаклар хосил булади, улар хам улиши мумкин. Бугимлар нотекис равишда кискаради, куртаклари калинлашади. Бор танкислиги кучли булса усимлик улиши мумкин. Бор танкислиги гуллар, тухумдонлар ва узум донаси нухатдекбулганда тукилиши билан намоён булади. Узум шингили яхши ривожланмайди, кам ривожланган узумлар купинча уругларга эга булмайди. Бор элементи микдори куп булганда ташки белгилари, айникса, июл-август ойларида темир етишмаслигига ухшайди. Токдаги янги куртаклар ингичка, уларнинг бугимлари киска, барглари кичик, сарик булиб колади.

Дилрабо ^учкоровна Назарова

ТошДАУмагистри

15-iyun, 2022

ytadqq

Магний етишмовчилиги белгилари калий очлиги белгиларига ухшайди -улар пастки барглардан бошланади. Купинча ток бахорги хароратнинг кескин узгариши билан содир булади, лекин бу хол улар мева бериш вактида йуколади. Магний етишмаслиги билан унинг пастки баргларидан кейин ёш баргларда сезилади. Шу сабабли, биринчи ва энг ёркин белгилар эски баргларда кузатилади ва хлороз сифатида намоён булади. Агар танкислик кучли булса, пастки барглар тушади, хлороз бутун токка таркалади.

Узумда темир танкислиги купинча бахорда узок муддатли ёмгирлар билан, айникса, карбонатли тупрокларда кузатилади, бу ерда эрийдиган охак нафакат темирни, балки калий ва фосфорни хам боглайди. Темир танкислиги ёш баргларнинг хлорози билан намоён булади. Барг пластинкаларихлорозиновдаларнинг юкори кисмидан бошланади ва пастга тушади. Узок муддатли темир танкислигида барглар лимон рангга, деярли ок рангга айланади, кирралари курийди. Новдалар киска бугимларни хосил килади, усишда секинлашади, мурт булади. Барглари кичик усади. Темир танкислиги билан булганда оч рангли баргли куплаб ингичкановдалар хосил булади. Бу новдаларнинг хосилдорлиги паст булади.

Рух етишмаслигикарбонатлитупроклардаэнгкупучрайди. Баргларда томирлар орасида жойлашган оч яшил ёки хлоротик доглар шаклида куринади. Новдаларнингуртакисмидагибаргларкуполлашади, дагаллашади. Гуллашкеч бошланади. Новдалар ингичка, бугим оралари киска(айникса, юкорикисмида) булиб усади.

Марганец етишмовчилиги нейтрал ва ишкорли тупрокларда купрок учрайди. У баргларда майда оч яшил доглар сифатида пайдо була бошлайди, томирлар ва тукималарнинг ранги яшил булиб колади, бу эса баргларга накш беради. Аста-секин барглар бутунлай саргаяди, таъсирланган тукималарда некроз пайдо булади.

Узумдагимолибден етишмовчилиги белгилари марганец етишмовчилиги белгиларига ухшайди, улар узум пишишни бошлаган пайтда пайдо булади. Новдаларнинг урта кисмида барглар кирралари билан эгилиб, чириётганга ухшаш доглар билан копланади, улар худди куйганга ухшайди. Барг кирраларининг хлороз жойлари шишади. Барглари накшли булиб колади. Улар куриб кетиши мумкин. Новдаларни ривожланиши секинлашади. баргларни апикал кисми хира яшил рангга киради. Бундай барглар кизил-жигарранг тусли булади.

15-iyun, 2022

y-tadqiq

Кальций етишмовчилиги булса ток эрта усишни тухтатади, бугимлари киска, барглари кичик ва бушашган булиб, кичик куртаклар хосил килади. Пустлоги кизгиш рангга айланади. Умуман олганда, усимлик эзилган куринади.

Миснинг етишмаслиги узум етиштиришда, асосан унумдорлиги паст тупрокларда - кумли, торфда пайдо булади. Бу усимликлар томонидан микроэлементларнинг ёмон хазм булишига олиб келади. Мис танкислиги ёш баргларда кисман хлорозга олиб келади. Кейин улар устида жигарранг доглар пайдо булиши мумкин. Миснинг куплиги эса узум мазасини тахир килиб куяди, бу марганец етишмаслигидан хам далолат беради.

Темир ва мисдан фаркли уларок, марганец, бор каби, хеч кандай маълум булган металл ферментида иштирок этмайди. Шунга карамай, марганец баъзи ферментатив реакцияларни (фосфорланиш, кайтарилиш, декарбоксилланиш) катализлайди ва мухим метаболик жараёнларда - нафас олиш, фотосинтез (сувнинг фотолизи), хлорофилл ва аминокислоталарнинг синтезида иштирок этади. Бундан ташкари, нитратларни аммиакгача камайтиришнинг якуний боскичи учун зарурдир. Бошка микроелементлар билан биргаликда индоласетик кислота оркали метаболизмни тартибга солади. Ушбу элемент танинга бой усимликларда ёки танин моддаларига бой органларда куп микдорда тупланади.

REFERENCES

1. Ш.Темуров.Узумчилик,«Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти Тошкент - 2002

2. Ю.М. Джавакянц. "Научные основы технологии обработки почвы в садах и виноградниках Узбекистана". Ташкент-2006

15-iyun, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.