Научная статья на тему 'УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИ'

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

61
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / тарбия / концепсия / экология / экологик таълим / педагогика / психология / оила / мактаб / экологик маданият / узлуксиз таълим / образование / воспитание / концепция / экология / экологическое образование / педагогика / психология / семья / школа / экологическая культура / непрерывное образование

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Э. Т. Хусанов

Муаллиф ушбу тезисда, Атроф-муҳит софлигини таъминлаш ва экологик маданиятни шакллантиришнинг ўзаги бўлган, таълим-тарбия масалаларига шунингдек узликсиз таълим жараёнида экологик таълим-тарбияни ривожлантиришнинг педагогик-психологик ёндашувларига аьлохида эътибор қаратган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В данной статье автор уделил особое внимание вопросам образования и воспитания, которые составляют ядро охраны окружающей среды и формирования экологической культуры, а также педагогическим и психологическим подходам к развитию экологического образования в условиях непрерывного образования. процесс

Текст научной работы на тему «УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ МАСАЛАЛАРИ»

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ЭКОЛОГИК ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ

МАСАЛАЛАРИ

Э. Т. Хусанов

УзМУ "Педагогика ва умумий психология кафедраси" таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Муаллиф ушбу тезисда, Атроф-мухит софлигини таъминлаш ва экологик маданиятни шакллантиришнинг узаги булган, таълим-тарбия масалаларига шунингдек узликсиз таълим жараёнида экологик таълим-тарбияни ривожлантиришнинг педагогик-психологик ёндашувларига аьлохида эътибор каратган.

Калит сузлар: таълим, тарбия, концепсия, экология, экологик таълим, педагогика, психология, оила, мактаб, экологик маданият, узлуксиз таълим

АННОТАЦИЯ

В данной статье автор уделил особое внимание вопросам образования и воспитания, которые составляют ядро охраны окружающей среды и формирования экологической культуры, а также педагогическим и психологическим подходам к развитию экологического образования в условиях непрерывного образования. процесс

Ключевые слова: образование, воспитание, концепция, экология, экологическое образование, педагогика, психология, семья, школа, экологическая культура, непрерывное образование

ABSTRACT

In this article, the author paid special attention to the issues of education and upbringing, which are the core of environmental protection and the formation of ecological culture, as well as pedagogical and psychological approaches to the development of environmental education in the continuous education process.

Keywords: education, upbringing, concept, ecology, ecological education, pedagogy, psychology, family, school, ecological culture, continuous education

Бугунги кунда давлатимизда амалга оширилаётган ижтимоий-иктисодий узгаришлар ва ислохотлардан кузланган туб стратегик максад-инсонга муносиб хдёт

May 6, 2023

171

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of ^^bM^an's^evelopmen^^^^^^^^

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston

шароитларини яратишдан иборатдур. Зероки юртбошимиз Ш.М. Мирзиёев айтганларидек "Ислохот ислохот учун эмас, халк манфаатлари учун хизмат килсин"

Ушбу максадни амалга ошириш доирасида мамлакатимизда купгина жабхаларини ривожлантириш йулида фаолият олиб борилар экан шулар каторида баркарор экологик вазиятни таъминлаш, унинг объектив ва субьектив омилларини тизимли тадкик этиш хам зарурий вазифалардандур. Бинобарин инсон экологик хавфсизлиги таьминланган холдагина хар кандай ижтимоий -иктисодий узгаришлар ва ислохатлар узининг маьно-мазмунига эга булади. Экологик мухит софлигини сакловчи ва келажакга кузатиб борувчи асосий ижтимоий куч эса ёшлар жамоасидур. Ёшларимизда табиатга максадли, масъулиятли эхтиёткорона муносабатда булиш билан боглик онгли фаолият эса таълим-тарбия жараёнлари натижасида шакллантирилади.

Боланинг табиий мухитга муносабати асосан туртта омил оркали тарбияланади. Биринчиси, табиатни бевосита билиш оркали, иккинчиси оиладаги тарбиявий мухит оркали, учинчиси мактабда йулга куйилган экологик таълим оркали, туртинчидан, оммавий ахборот воситалари таъсири остида. Ушбу юкорида келтириб утилган омилларнинг барчаси ёшлар тафаккурига табиатни асраш билан боглик фикрларни жам килувчи ва онгли фаолиятни карор топтирувчи воситалардир. Бу воситалар ёшлар тарбиясида бир хил ахамиятга эгадур. Биз кайсидур омилни алохида курсатиб утиш фикридан йирокмиз, урганилаётган муаммойимиз таълим-тарбия жараёни булганлиги учун, мактаб таълимида экологик таълим ва тарбия хакида тухталмокчимиз. Нимагаки экологик таълим тизимида укувчиларда атроф-мухит ва табиат бойликларига масъулиятли муносабатни шакллантиришнинг бошлангич боскичи булган мактаб мухим урин тутади.

Экологик таълимнинг узига хос хусусияти шундаки, у сайёрадаги барча одамларнинг хаётий зарурати туфайли пайдо булган. Шахснинг дунёкарашини шакллантиришда боланинг атроф-мухити, ижтимоий-маданий мухити, шунингдек, унинг хар бир нарсага жуда ёшлигидан алохида караши мухим рол уйнайди. Шу сабаб хам таълим муассасаларида умумий таълимнинг таркибий кисми сифатида экологик таълим хам алохида эътибор такозо этади, чунки экологик тарбиянинг таянч нуктаси экологик таълим хисобланади. Шунинг учун, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 27 майдаги 434-сон карори билан такдим этилган "Узбекистон Республикасида Экологик таълимни

May 6, 2023

172

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

p

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

ривожлантириш Концепцияси" да экологик таълимнинг долзарблиги мамлакатимиз табиати, экотизимлари, атроф-мухитни бекарорлик ва издан чикишдан асраш, ахолининг экологик маданиятини ошириш, ушбу ута жиддий, хаётий масалаларга ахолининг барча катламлари, айникса, ёшлар хисса кушиши зарурлиги билан белгиланиши таъкидланган.

Укувчилар жамоасида экологик таълим ва тарбия жараёни амалга оширишда аввало куйидаги вазифалар билан ёндашиш лозимдир. Булар

- Укувчилар онгини экология, экологик фаолият билан боглик булган билимлар мажмуи билан бойитиш.

- Укувчиларда атроф-мухит табиатни гузаллиги билан боглик тасаввурлар яратиш.

- Укувчиларда она табиатни асраб-авайлаш уни мухофаза килиш катъий коида эканлиги билан боглик эътикодни шакллантириш.

- Укувчилар амалиётида акс этувчи экологик фаолиятни шакллантириш.

- Укувчиларга экологик таълим бериш оркали табиатни онгли химоячиларини, посбонларини вояга етказиш.

Ушбу вазифалардан келиб чикган холатда, укувчиларнинг вокеликка муносабатини шакллантириш учун энг кулай шарт-шароитларни таъминлаш максадида мактабда олиб борилувчи дарслар болаларнинг табиат куйнида мехнат, когнитив, экспериментал, дизайн, бадиий, уйин, туризм, улкашунослик ва спорт-согломлаштириш тадбирлари ташкил этилиши лозим. Бунинг учун эса, Концепцияда белгиланган вазифалар ижроси туфайли республикамиз умумтаълим мактабларининг фан дастурлари мазмунига киритилган узгаришлар, яъни экологик таълимга боглик мавзулари кайта ишланиши ва тулдирилганлиги айни муддао булганлиги хам хакикатдир. Айникса, фанлар мазмунига "Уй хайвонлари ва паррандалари", "Ёввойи хайвонлар", "Курикхоналар, худудларнинг усимлик ва хайвонот дунёси", "Узбекистон Республикасининг Кизил китоби, "Зараркунандаларга карши курашиш ва уларни йукотиш", "Соглом турмуш тарзи меъёрларига риоя килиш", "Экология ва хаёт", "Атмосфера хавоси ва сувларни мухофаза килиш", "Табиат ва унинг бойликларини асраш", "Биологик хилма-хилликни саклаш ва уни купайтириш", "Атроф-мухит чикиндилар билан ифлосланишининг олдини олиш" каби мавзуларнинг снгдирилиши экологик таълимнинг замон билан хамкадам булишини таъминлайди.

Бугунги кунга келиб, халк таълими тизимининг таълим муассасаларида экология тугараклари укув дастурларига

May 6, 20231 ©

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston ^^^^^^^araqqiyotining^oydevor^

мазмунан янги, натижадорлиги самарали ва таъсирчан машгулотлар утказилиши сингдирилган. Колаверса, мактабларда тугараклар фаолиятига зарур имкониятлар яратилиб, мутахассис ва мураббийлар учун экологик таълим ва тарбияни муштарак олиб боришга шароитлар мухайё этилган.

1. Экологик таълимни илмий-методик таъминлаш хамда таълимнинг барча турларига мулжалланган универсал ва узлуксиз экологик таълим ва тарбиянинг яхлит миллий тизимини яратиш.

2. Узлуксиз экологик таълим тизимини яратишда барча иштирокчилар: барча таълим ва маданият муассасалари, атроф-мухитни мухофаза килиш давлат ва нодавлат тузилмалари, жамоат бирлашмалари ва оилаларнинг узаро хамкорлиги ва фаолиятини мувофиклаштириш механизмларини ишлаб чикиш.

3. Экологик таълим жараёнини самарадорлигини таъминлаш максадида, экология ва табиатдан фойдаланиш сохасининг мутахассислари ва педагог кадрларни тайёрлаш ва малака ошириш тизимини ташкил этиш.

4. Экологик таълим ва экологик ахборотни таркатишни давлат ва жамоатчилик томонидан куллаб-кувватлаш.

Шундай килиб, ёш авлодни ижтимоийлашуви жараёнида экологик онг ва эколгик маданиятни шакллантириш учун экологик таълим алохида ахамият касб этади. Ва энг мухими инсон бутун мохияти билан маданият оламидир. Зотан маданият юк жойда О.Шпенглер ибораси билан айтганда "мазмунсизлик, зоология хукмронлик кила бошлайди. Хдмма нарсага бефарклик бошланади. Маданий организм тарихий ходиса сифатида улади. Лекин бу инсон улиб кетишини англатмайди, балки улар факат биологик мавжудот сифатида яшайди".

REFERENCES:

1. Y36eKHCTOH Pecny6nHKacH npe3HgeHTH ffl. M. Mnp3HeeBHHHr OHHH Ma^nucra Mypo^arnoMacu. 22 ^eKa6p 2017 hhh.

2. Y30eKHCTOH PecnyS^HKacu Ba3up^ap MaxKaMacuHHHr 2019 hh^ 27 MangarH '^KO^oruK Tat^HMHH piiBOW.iaHTnpnm KoHuenmiHCHHii TacguK^am TyFpHCHga"rH 434-coh Kapopii https://lex.uz/docs/4354743

3. C. HyngomeB, M. YCMOHOB, P. KapuMOB Ba 6omK;anap. ^Hru Ba энг ^Hra gaBp gaBp Fap6uH EBpona $anca$acu. " fflapK", T., 2002, 235-6eT.

4. XaMpoKynoBa, ffl. 3. (2021). YMyMTatnuM MaKTa6napuga экoпoгнк TatnHM-Tap6HAHH TaKOMunnamTupum Macananapu. Academic research in educational sciences, 2(3), 379-384.

May 6, 2023

174

National University of Uzbekistan Quality education — the foundation of Uzbekistan's development

p

Volume 4 | NUU Conference 3 | 2023 Sifatli ta'lim — O'zbekiston taraqqiyotining poydevori

5. Ш. Э. Хамрокулова (2021). ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ МЕХАНИЗМЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ АХДМИЯТИ. Academic research in educational sciences, 2 (NUU Conference 1),

6. Хамрокулова, Ш., & Тулишов, Г. (2023). ОИЛА-ИЖТИМОИЙ ЭКОЛОГИК ТАРБИЯ СУБЪЕКТИ. Results of National Scientific Research International Journal, 2(1), 291-296.

7. Hamrokulova, S. (2022). PEDAGOGICAL-PROGRAMM IMPLEMENTATION OF THE DEVELOPMENT OF ENVIRONMENTAL EDUCATION IN HIGHER CLASS PUPILS OF SECONDARY SCHOOLS. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND COMPUTER SCIENCES (CAJECS), 1(4), 52-56.

8. Хусанов, Э. Т. (2022). ЭКОЛОГИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА И ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ОБРАЗОВАНИЕ МОЛОДЕЖИ В НОВОМ УЗБЕКИСТАНЕ. Science Time, (4 (100)), 24-29.

9. Абдуллаева Г. А., Раджаббоева Р. А. "OILA, MAKTAB VA MAHALLA HAMKORLIGI" O'QUVCHI-YOSHLARNI TARBIYALASH SAMARADORLIGINING MUHIM OMILI SIFATIDA //ИННОВАЦИИ В ПЕДАГОГИКЕ И ПСИХОЛОГИИ. - 2020. - №. SI-2№ 7.

286-289.

May 6, 2023

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.