Научная статья на тему 'ЎҚУВ-МАШҒУЛОТ ГУРУҲИДА ЁШ ХОККЕЙЧИЛАРНИ МАШҒУЛОТ ЮКЛАМАСИНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ'

ЎҚУВ-МАШҒУЛОТ ГУРУҲИДА ЁШ ХОККЕЙЧИЛАРНИ МАШҒУЛОТ ЮКЛАМАСИНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
23
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВ-МАШҒУЛОТ ГУРУҲИДА ЁШ ХОККЕЙЧИЛАРНИ МАШҒУЛОТ ЮКЛАМАСИНИ ОПТИМАЛЛАШТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

15-17 ёшдаги малакали дзюдочиларнинг жисмоний тайёргарлигини такомиллаштиришда махсус мето-дикадан фойдаланиш самарадорлиги исботланди.

Тадкикот охирида УЖТ курсаткичларида хам, МЖТ курсаткичларида хам мухим узгаришлар руй берди. УЖТда 30 метрга югуришда 46,50,55 кг вазн тоифасида тадкикот боши ва охири уртасидаги фарк 0.1га, 60,66,73 кг вазн тоифасида тадкикот боши ва охири уртасидаги фарк 0.2га , 81,90,+90 кг вазн тоифасида тадкикот боши ва охири уртасидаги фарк 0.1га, турникни тутиб олиш холатига кадар оёкларни кутариш 46,50,55 кг вазн тоифасида тадкикот боши ва охири уртасидаги фарк 2.1га узгарганини куришимиз мумкин.

УУК (УДК, UDC): 796.015.796.966

Юкорида кайд этилган УЖТ ва МЖТ курсат-кичлар динамикаси 15-17 ёшдаги малакали дзюдочиларнинг жисмоний тайёргарлигини такомиллаштиришда ишлаб чикилган дастур самарадорлигини тасдиклайди.

Адабиётлар:

1. Керимов Ф.А. Спорт кураши назарияси ва услубияти. Т.: УзДЖТИ 2018. - 286 б.

2. Керимов Ф.А. Спорт сохдсида илмий тадкикотлар. Т.: УзДЖТИ 2020. - 263б.

3. Саламов Р.С. Jismoniy tarbiya va uslubiyati.1,2 jild.T.ITA-press. 2018-296 b.

4. Новиков А.А. Основы спортивного мастерства.М.:Советский спорт, 2012-256с.

5. Туманян Г.С. Спортивная борьба.М.: Советский спорт, 2000-288с.

Катта укитувчи А.А. КАРИМОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

mussimax@mail.ru

УЦУВ-МАШГУАОТ ГУРУДИДА ЁШ ХОККЕИЧИЛАРНИ МАШГУЛОТ ЮКААМАСИНИ ОПТИМААААШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается процесс спортивной подготовки хоккеистов - юниоров направленный на развитие скорост-но-силовых качеств, в предсоревнователь-ном этапе подготовительного периода.

Ключевые слова: хоккей, учебно-те-ренировочный этап, оптимизация тренировки.

Маколада тайёрлов даврининг мусобакаолди боскичида усмир-хоккейчиларининг тезкор-куч сифатини ривожлантиришга каратилган спорт тайёргарлик жараёнлари куриб чикилган.

Калит сузлар: хоккей, уцув-машгулот босцичи, машгулотни оптималаштириш.

The article deals with the process of sports training of junior hockey players aimed at the development of speed-strength qualities, in the pre-competition stage of the preparatory period.

Key words: hockey, training stage, training optimization.

Кириш. Истиклол йилларида Республикамизда хоккей узининг жадал ривожланишининг янги йу-лини бошлади. Сунгги йилларда мамлакатимизда музли конькилар, муз саройи курилди ва хоккей федерацияси очилди. Аммо узбек хоккейи учун машгулот жараёни услубиятининг илмий асосланиши номаълум ва нисбатан янги йуналишдир. Шундай килиб, жахон хоккейидаги малакали мутахассислар-дан, хоккейчиларни ёшлигиданок тайёрлашнинг энг самарали воситаларини тинимсиз излашни талаб ки-лади, чунки машгулотлар бошидан спортнинг юкори чуккиларига кутарилишгача булган давр 8-10 йилни ташкил килади [6].

Хоккейнинг узига хос хусусияти - бу доимий равишда узгариб турадиган уйин мухитида техник усуллардан окилона фойдаланиш, бу бир томондан спортчилар организмининг функционал холатига юкори талабларни куяди, куп киррали жисмоний ва тактик тайёргарликни талаб килади [3].

Ушбу жихат буйича янги воситалар ва услубий усулларининг комбинацияларини яратиш, шунин-гдек уларни ёш хоккейчиларнинг жисмоний тайёр-

гарлигида куллаш муаммоси ушбу ишнинг долзарб йуналиши хисобланади [4].

Тадкикотнинг максади. Укув-машгулот гу-рухида ёш хоккейчиларнинг машгулот юкламасини оптималлаштириш параметрларини ишлаб чикиш.

Илмий янгилик ва амалий ахамияти. 13-14 ёшдаги ёш хоккейчилар уртасида умумий курсат-кичлар (буй ва вазн), куч ва тезкор-куч сифатлари буйича сезиларли фарклар аникланди, бу уларни турли хил уйин амплуаларида чукур спорт ихти-сослашуви учун ишончли бахолаш ва таснифлаш имконини беради [5];

- ёш хоккейчиларнинг укув-машгулот жараёни самарадорлигини оширишга хисса кушадиган пе-дагогик шарт-шароитлар туплами аникланди: уйин амплуасини хисобга олган холда тезкор-куч тайёр-гарлигининг устувор мазмунини танлаш; жисмоний сифатларни ривожлантириш жараёнида ижобий узаро таъсирини таъминлаш учун укув-машгулот жараёни-нинг турли боскичларида юкламани меъёрлаш [2];

- укув материалининг устувор мазмуни ва хар хил уйин амплуадаги 13-14 ёшдаги хоккейчилар

о

CN

о

CN

го та ■с о о.

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

о о

го га ■с о о.

учун машклар юкламаларининг нисбати асосида тез-кор-куч сифатларини ривожлантиришнинг дифференциал услубияти назарий жихатдан ишлаб чикилган ва тадкикот усулида асосланган [1].

Тадкикот жараёнида берилган вазифаларни хал килишда куйидаги усуллардан фойдаланилди: маълумотларини тахлил килиш ва умумлаштириш; илгор мураббийлик амалиёти тажрибасини урганиш; хронометраж усуллари, юрак уриш тезлигини назорат килиш ёрдамида машгулот жараёнини тахлил килиш; педагогик тадкикот; математик-статистика усуллари.

Бизнинг вазифаларимиз куйидагиларни уз ичига олган:

1. Илмий-услубий адабиётларни тахлил килиш, хоккейчиларнинг куп йиллик тайёргарлик хусуси-ятларини ва турли хил техник-тактик вазифаларни бажаришда жисмоний ривожланиш курсаткичлари, функционал холати ва жисмоний тайёргарлиги кур-саткичлари узгаришини ёшга боглщлигини урганиш;

2. Тезкор-куч кобилиятини ривожлантиришга эътибор каратиб, ёш хоккейчиларнинг харакат ша-роитларини комплекс шакллантириш буйича дифференциал методологияни ишлаб чикиш;

3. Турли хил амплуаларда 13-14 ёшдаги хоккей-чиларнинг тезкор-куч кобилиятини ривожлантириш буйича дифференциал услубиятининг самарадорли-гини тажриба асосида текшириш.

Назорат ва тажриба гурухлари иштирок этган педагогик тадкикот давомида назорат гурухи анъанавий дастур буйича, тадкикот гурухи эса махсус ишлаб чикилган дастур буйича шугулланди.

Гурухлар уртасидаги фарклар тайёргарлик усулида шакллантирилди. Яъни, кишда, муз устида машгулот утказилганда, уларнинг урни ва мазмуни бошкача эди. Назорат гурухида барча 4 та машгулот-лар музда тадкикот гурухида 3 та музда ва 1 та спорт залида утказилди.

Умумий жисмоний тайёргарлик ва махсус жисмо-ний тайёргарлик учун ажратилган вакт нисбати куйидагича эди:

• назорат гурухида: УЖТ - 70%, МЖТ - 30%;

• тадкикот гурухида: УЖТ - 55%, МЖТ - 45%.

Тадкикот гурухидаги ёш хоккейчиларининг

жисмоний тайёргарлигининг таркиби жадвалда кел-тирилган (1-жадвалга каранг).

Тайёргарлик даврида хоккейчиларнинг жисмоний тайёргарлигини шакллантиришда тадкикот усули куйидагича кетма-кетликни назарда тутган:

1. Тортувчи мезоциклда - мушакларнинг асосий гурухлари, пайлари ва бугимларини сифат жихати-дан урганишга ургу бериб, таянч-харакат тизимини тайёрлаш. Тананинг функционал тизимларини ку-чайтиришга каратилган катта микдордаги аэробик машкларни уз ичига олади.

1-жадвал

13-14 ёшдаги хоккейчиларни тезкор-куч тайёргарлигининг таркиби

Куч ва тезкор-куч Асбоблар билан машклар 11,3 17,8 1,8 5,6 13,1 13,5

Тренажёрлар-да машклар 3,5 5,5 1,9 5,9 5,4 5,5

Шерик билан 2,5 3,3 - - 2,5 2,6

Сакраш 4,2 6,6 2,6 8,2 6,8 7,0

Чукурликка 0,9 1,4 0,8 2,5 1,7 1,8

к^иска масо- 2,6 4,1 - - 2,6 2,7

Тезланишлар - - 2,2 6,9 2,2 2,3

Огирликлар билан бажа-риладиган - - 0,3 0,9 0,3 0,3

Яккакураш спорт турлари (куч - - 2,3 7,3 2,3 2,4

Техник-так- - - 3,2 10,0 3,2 3,3

Жами 25,0 39,6 15,1 47,6 40,1 41,4

2. Асосий умумий тайёргарлик мезоциклида уму-мий ва ихтисослашган мутлок ва портловчи кучнинг ривожланишига устунлик берилган.

3. Асосий махсус тайёргарлик мезоциклда махсус тезкор-куч сифатлари ва тезкор чидамлилиги устунлик килади.

4. Мусобака олди мезоциклда махсус тезкор-куч тайёргарлигини ошириш ва харакат салохиятини амалга ошириш куникмаларини мусобака жараёнида янада ошириш.

Ишлаб чикилган ёш хоккейчиларни жисмоний тайёргарлик услубияти самарадорлиги синовлар натижасида тасдикланди.

Натижалар сезиларли даражада фарк килади (2-жадвалга каранг). Тезкор-куч сифатларини риво-жлантириш учун куйидаги воситалардан фойдала-нилган: максимал изчилликда киска масофага 20-60 м; узгарувчан югуриш (уртача, максимал тезлик); такрорий югуриш (10-20 м.га киска масофага, эркин югуриш); шерикнинг каршилиги билан югуриш; эстафеталар ва бошкалар.

2-жадвал

13-14 ёшдаги хоккейчиларни жисмоний ва техник тайёрлигининг якуний курсаткичлари (п = 15)

Тайёргарлик турлари Асосий воситалар Умумтайёр-гарлик боскичи Махсус тайёргарлик боскичи Жами

соат | % соат | % соат | %

Курсат-кичлар Назорат гурухи М1 + м % курсат-кичи Тадкикот гурухи М2 + м % курсат-кичи Фарк М1 -М2 t Р

30 м.га югуриш, дак. 5,15 + 0,05 4,4 4,97 ± 0,06 9,0 0,18 2,2 <0,05

3000 м.га югуриш, дак. 734 + 7,2 9,6 703 ± 7,1 13,7 31 3,1 <0,05

Мокиси- мон югуриш, 18х12 м, дак. 51,7 + 0,1 3,2 50,2 ± 0,2 7,0 1,5 3,0 <0,05

36 м.га конькида югуриш, дак. 6,10 + 1,3 0,8 6,06 ± 1,4 1,0 0,4 0,2 >0,05

Орка билан олдинга 36 м.га конькида югуриш, дак. 7,05 + 0,8 0,7 7,03 ± 0,6 1,3 0,02 0,1 >0,05

40 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №7-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Шайба- сиз слалом югуриш, дак. 25,0 ± 0,6 3,2 24,0 ± 0,5 9,6 1,0 0,1 >0,05

Шайба билан слалом югуриш, дак. 26,8 ± 0,7 1,8 24,7 ± 0,5 9,3 2,1 2,6 <0,05

Ишлаб чикилган ёш хоккейчиларнинг жисмоний тайёргарлик услубияти самарадорлигини тадкикот оркали текшириш шуни курсатдики, тайёргарлик дав-ри охирида тадкикот гурухи спортчилари тезкор-куч сифатларини энг яхши курсаткичларига эга булишди.

Хулоса. Илмий-услубий адабиётларни тахлил килиш шуни курсатдики, ёш хоккейчиларнинг жисмоний тайёргарлиги спортчиларнинг морфологик хусусиятларини урганиш, шунингдек, тезкор-куч сифатларини жисмоний тайёргарлик даражаси, унинг йиллик ва куп йиллик цикллардаги динамикасини урганиш асосида сезиларли даражада яхшилаш УУК (УДК, UDC): 796.42.015

мумкин. Педагогик тадкикот жараёнида жисмоний тайёргарликнинг курсаткичлари синалувчи гурухда уртача 3,2 %га, назорат гурухига нисбатан уртача 7,2 %га яхшиланганлиги аникланди. Ишлаб чикилган воситалар ва усуллар чидамлиликка сезиларли таъсир курсатди - 13,7%; тезлик кобилиятлари учун - 9,0% узгариш яхшиланди.

Адабиётлар:

Быстров В.А. Основы обучения и тренировки юных хоккеистов /В.А. Быстров. - М.: Терра Спорт, 2000. - 64 с.

Давлетмуратов С.Р. Тренировочные нагрузки хоккеистов в подготовительном периоде//Фан-спортга научно-теоритический журнал. - Чирчик, 2020. - №4. - С. 33-35.

Иванов А.А. Оценка общей и специальной подготовленности юных хоккеистов. УалГАФК, УГНОЦ, вып 8ч 2 УрО РАО, 2005- 176 с.

Маткаримов Р.М., Черникова Е.Н., Юн Р.С. Повышение спортивно-педагогического мастерства в велосипедном спорте, Методическое пособие, Издательско - полиграфический отдел УзГИФК,2009. - 90 с.

Николаев, В.А. Физическая подготовка хоккеистов: Метод. указания /В.А. Николаев. - Смоленск, 1994. - 30 с.

Сиренко Ю.И. Возрастные особенности в обучении юных хоккеистов с мячом. Мат.конф.мол.ученых. - Омск: Изд-во СибГУФК, 2004. - С 125-127.

Муаллиф билан богланиш учун:

sherzod225@mail.ru

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Мустакил изланувчи Ш.А. АБДИЕВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университета, Чирчик шахри, Узбекистон

ТАЯНЧ-ХДРАКАТ АППАРАТИ ШИКАСТААНГАН ЮЦОРИ МАЛАКАЛИ ЕНГИА АТАЕТИКАЧИААРНИ МУСОБАЦА ЮКААМАААРИНИ РЕЖАЛАШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматриваются вопросы планирования соревновательных нагрузок высококвалифицированных спортсменов с базовой силовой подготовкой и технической подготовкой высококвалифицированных па-ра-атлетистов, достижения в международных соревнованиях.

Ключевые слова: спортсмены с дефектами опорно-двигательного аппарата, специальной физической подготовкой, общим восстановлением, количеством и показателями тренировочного процесса.

Мазкур маколада таянч-^аракат аппарати шикастланган юкори малакали енгил атле-тикачиларни мусобака юкламаларини режалаштириш ва юкори малакали пара-атлетика-чиларнинг техник тайёргарлиги, халкаро мусобакаларда эришилган ютуклари масалала-ри ёритилган.

Калит сузлар: таянч-уаракат аппарати тизимида нуцсони булган спортчилар, мах-сус жисмоний тайёргарлик, умумий тикланиш, машгулот жараёнининг сон ва курсаткичлари.

This article has developed a competitive system of highly qualified athletes with basic strength training and highlights the issues of technical training of highly qualified paraathletes, achievements in international competitions.

Keyword: Athletes with defects of the musculoskeletal system, special physical training, General recovery, the number and indicators of the training process.

Долзарблиги. Сунгги йилларда Узбекистонда паралимпия спорт турларини ривожлантиришга катта эътибор берилмокда. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 мартдаги "Узбекистон спортчиларини 2020 йил Япониянинг Токио шахри-да булиб утадиган XXXII ёзги Олимпия ва XVI Паралимпия уйинларига тайёрлаш тугрисида"ги П^-2821-сон 1^арорига мувофик спорт жамоатчилиги томонидан катта хажмдаги ишлар амалга оширил-мокда [1,2]. Барча спорт турларида вакилларимиз

Токио Олимпиадасига кимматли рейтинг очколарини йигиб келишмокдалар.

Мамлакатимизда Паралимпия спорт турлари ХХ аср охирида тан олинган булиб, 2004 йилда Паралимпия уйинларида мамлакатимиздан таянч-харакат аппарати тизими шикастланган спортчилар биринчи марта иштирок этишди. Бу борада паралимпия спорт турларидан, пара-атлетикачилар энг куп узининг йуналишлари буйича медаллар шодасини кулга кири-тиш имконияти куплигини инобатга оладиган булсак,

о

CN О

ГО

та ■с

0

Q.

1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.