Научная статья на тему 'Ўқув фаолияти жараёнида бошланғич синф ўқувчиларининг психологик ривожланиши'

Ўқув фаолияти жараёнида бошланғич синф ўқувчиларининг психологик ривожланиши Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2823
198
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қобилият / мулоқот / хотира / тафаккур / интеллект / диққат / тасаввур / ижтимоий муносабат / характер / шахсий хусусият / ability / communication / memory / thinking / intelligence / attention / imagination / social context / character / personal property

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Қодирова Малика Қаҳрамоновна, Расулов Бекзод Ўктамович

Мақолада ўқув фаолияти жараёнида бошланғич синф ўқувчиларининг психологик ривожланиши бўйича методик тавсиялар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PSYCHOLOGICAL DEVELOPMENT OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS IN THE LEARNING PROCESS

There is presented in the article methodological recommendations for the psychological development of primary school students in the educational activity.

Текст научной работы на тему «Ўқув фаолияти жараёнида бошланғич синф ўқувчиларининг психологик ривожланиши»

Кодирова Малика К,ах,рамоновна,

Абдулла Кддирий номидаги Жиззах давлат педагогика институти «Педагогика ва психология» кафедраси катта укитувчиси; Расулов Бекзод Уктамович,

Абдулла Кддирий номидаги Жиззах давлат педагогика институти «Педагогика ва психология» кафедраси катта укитувчиси

УКУВ ФАОЛИЯТИ ЖАРАЁНИДА БОШЛАНГИЧ СИНФ УКУВЧИЛАРИНИНГПСИХОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИ

КОДИРОВА М.К,., РАСУЛОВ Б.У. УКУВ ФАОЛИЯТИ ЖАРАЁНИДА ВОШЛАМИЧ СИНФ УКУВЧИЛАРИНИНГ ПСИХОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИ

Маколада укув фаолияти жараёнида бошланFич синф укувчиларининг психологик ривожла-ниши буйича методик тавсиялар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: кобилият, мулокот, хотира, тафаккур, интеллект, диккат, тасаввур, ижтимоий муносабат, характер, шахсий хусусият.

КОДИРОВА М.К., РАСУЛОВ Б.У. ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ УЧЕНИКОВ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ В ПРОЦЕССЕ УЧЕБНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ

В статье представлены методические рекомендации по психологическому развитию учеников начальных классов в процессе учебной деятельности.

Ключевые слова и понятия: способность, коммуникация, память, мышление, интеллект, внимание, воображение, социальное отношение, характер, личные качества.

QODIROVA M.Q., RASULOV B.U. PSYCHOLOGICAL DEVELOPMENT OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS IN THE LEARNING PROCESS

There is presented in the article methodological recommendations for the psychological development of primary school students in the educational activity.

Keywords: ability, communication, memory, thinking, intelligence, attention, imagination, social context, character, personal property.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 11

Уцув фаолиятида шахснинг психик хусусиятлари шаклла-нади ва ривожланади, унинг асосида янги фаолиятлар бажа-риш имконлари юзага келади. Уцув фаолияти инсоннинг бутун цаёти давомида намоён булувчи узлуксиз жараёндир.

Рус психологи А.Н.Леонтьев инсон фао-лиятининг психик ва амалий шакллари мав-жудлигини, бола онги айнан укув фаолиятида усишини таъкидлайди1.

Д.Б.Эльконин эса укув фаолиятининг хусу-сиятларини курсатиб, уни мох,ияти, мазмуни ва намоён булиш шаклига кура ижтимоийли-гини таъкидлайди. Укув фаолияти бу шундай фаолиятки, унинг натижасида аввало укувчида узгариш юз беради. Унинг мах,сули турли мо-тивлар асосида курилган булиши даркор. Бу мотивлар бевосита укувчи шахсининг усиши ва ривожланиши билан боFлик булиши керак2. Укув фаолияти таълим, укиш ва урганиш де-ган тушунчалар билан бевосита боFликдир. Таълим укитувчи ва укувчи х,амкорлигидаги укув фаолияти, укитувчининг билим, куникма ва малакаларини укувчиларга ургатиш жа-раёнидир. Таълим жараёни бевосита муайян ахборот, х,аракатлар, хулк-атвор шаклларини узлаштиришга каратилгандир.

Укиш ва ургатиш тушунчалари укув фаолияти билан боFлик булиб, улар билим, куникма ва малакаларни ургатиш, узлаштиришга хиз-мат килади (1-схема)3.

Таълим жараёни алох,ида ташкил этилади-ган х,амда бошкариладиган фаолият булиб, у укувчиларнинг укув фаолиятини ташкил этади ва уларни бошкаради4.

Таълим жараёни цуйидаги элементлар-дан иборат:

• таълимнинг максади - нима учун укитиш керак;

• таълимнинг мазмуни - нима укитиш керак;

1 Эльконин Д.Б. Детская психология: учеб. пособие для студентов высш. учеб. заведений. / Под ред. Б.Д,Эльконина, 4-е изд. - М.: «Академия», 2007. -С. 111-112.

2 Уша ерда.

3 Эльконин Д.Б. Детская психология: учеб. пособие для студентов высш. учеб. заведений / Под ред. Б.Д,Эльконина, 4-е изд. - М.: «Академия», 2007. -С. 85.

4 Гальперин П.Я. Введение в психологию: Учебное пособие для вузов. - М.: Книжный дом «Университет»,

1999. -С. 214.

• таълимнинг методлари, усуллари ва педагогик мулокот йуллари;

• таълим берувчи (укитувчи) ва таълим олувчи (укувчи).

Таълим ва таълим жараёнида боланинг ри-вожланиш муаммоси марказий масалалардан биридир. П.Я.Галъперин назарияси буйича би-лимларни узлаштириш жараёни олти боскич-дан иборат5:

1. Мотивация.

2. Тушунтириш.

3. Моддий шаклдаги хатти-х,аракатларни бажариш.

4. Хатти-х,аракатлар ва вазифаларни баланд овозда бажариш.

5. Бажариладиган хатти-х,аракатларни овоз чикармай бажариш.

6. Фаолиятни фикран бажариш.

Ушбу назарияда таълимнинг учта асосий тури ажратилади:

- биринчи турда хатти-х,аракатларни узлаш-тириш хатолар билан кечади, берилаётган материал етарли даражада англанилмайди, таълим олувчи таълимнинг асл мох,иятини тушуниб етмайди;

- иккинчи турда материалнинг нисбатан дадил ва тула тушунилиши ва материал билан боFлик тушунчаларнинг ажратилиши билан характерланади;

- учинчи турда тез, самарадор ва бехато хатти-х,аракатларнинг узлаштирилиши таъ-минлади.

Таълимнинг психологик асослари муаммоси купгина масалаларни камраб олади. Таълимнинг муваффакияти бир катор психологик омилларга боFлик булади. Аввало, укувчининг укишга булган муносабатига тухталайлик.

Бу муносабат диккат, x1ис-туЙFулар, кизи-кишлар ва ирода, шахснинг тутган йулида намоён булади. Таълим жараёни, аввало, укувчилар диккатини йулга солишни талаб этади. Дарсларда кургазмали куроллар, техник

5 Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. -М.: Смысл, Академия, 2005. -С. 352 (Серия: Классическая учебная книга).

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 11

1-схема. Ук,ув фаолиятнинг элементлари.

воситалардан фойдаланиш таълим олувчида ихтиёрсиз диккатни юзага келтиради.

Таълим жараёнида таълим берувчининг вазифаси дарсда ишлаш холатини юзага кел-тиришгина эмас, балки укувчиларнинг дарсда утиладиган материалларни идрок этишга тайёр туришларини кузатиш хамдир.

Дарс жараёнида укувчиларнинг диккати узгариб туради. Укитиш жараёнида бу ко-нуниятларни назарда тутиш ва укувчилар диккатини материалнинг асосий жихатларига жалб этиш хамда уларни такрорлаш керак.

Таълим жараёнининг самарадорлиги куп жихатдан укитувчи томонидан бериладиган курсатмаларга хам боFлик. Укитувчининг роли шундан ибортки, у укувчиларга тегишли уста-новкани хосил килиши, нимани вактинча, ни-мани умрбод эсда олиб колиш кераклиги, нимани бутунлай эсда олиб колмасдан, факат ту-шуниб олиш кифоя килиши, нимани сузма-суз эсда саклаб колиш, ниманинг маъносини уз сузлари билан айтиб бериш учун эсда саклаб колиш зарурлигини курсатиб утиши лозим.

Муаллифлар томонидан Жиззах шахридаги 19-умумий урта таълим мактабида утказилган кузатишлар шуни курсатадики, бундай кур-сатмалар берилмаганда, укувчиларда купинча нотуFри тасаввурлар вужудга келади.

Укитишнинг эмоционаллиги таълимнинг муваффакиятлилигини таъминловчи омил-лардан биридир. Таълим бериш жараёни эмоционал жараён. Агар укувчиларга бери-лаётган ахборот уларда х,еч кандай хис-туЙFу

уЙFотмаса, уни укувчилар эсда яхши саклаб колмайдилар.

Гап укувчиларнинг психик холатлари, яъни уларнинг муайян бир пайтдаги кечинмалари х,акида хам бориши керак, албатта. Улардаги кувончли, оптимистик кайфият укув фаолияти-ни жуда самарали килади. Укувчилар эмоционал рухдаги материални дурустрок узлаштириб оладилар.

Жамиятимиздаги мехнат - хакикий ижод, кувонч манбаи. Мактаб укувчиларида укув мехнатига ижодий муносабат уЙFотиб, мехнат-нинг хакикий ижод, кувонч манбаига айлани-шига кумаклашиши керак. Таълим жараёнида укувчиларнинг билишга кизикишлари Fоят катта роль уйнайди.

Маълумки, кизикиш укувчиларнинг эмоционал безаги бирор буюм, бирор фаолият-ни танлаш муносабати ва йуналишидир. Маълумки, психологияда кизикишнинг икки тури укувчиларнингтаълим жараёнида аникланади: биринчиси, бевосита кизикиш, иккинчиси эса билвосита кизикишдир. Хар бир укитувчи уз укувчиларида уз фанига нисбатан билвосита кизикишни таркиб топтиришга харакат килади. Кизикишлар оркали укувчиларда таълимга фаол муносабат намоён булади.

Психологияда кизикиш шахснинг узи учун кимматли ёки ёкимли булган муайян нарса ёки ходисаларга муносабатдир. Кизикишлар шахснинг мухим ва индивидуал хусусиятлари-дан бири булиб хисобланади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 11

Кизикишлар укувчилар хаётида катта роль уйнайди. Улар укув фаолиятини фаоллаш-тирувчи асосий турткилар - мотивлардир. Кизикишлар мактаб укувчисига фан асос-ларини дурустрок узлаштириб олишлари, кобилиятларининг усиши, билим доиралари-нинг кенгайишига имкон беради.

Укитувчиларнинг вазифаси укувчини даст-лаб кизиктириб колган ишнинг узи билан шуFулланишга мажбур килиш эмас, балки ун-даги кизикишларни чукурлаштириш ва кен-гайтириш, таъсирчан килиш, кизикишларнинг марказига айланиб колган фаолият билан шу-Fулланиш истаги, майлига айлантиришдир.

Укувчиларнинг муайян максадни кузлаб иш тутиши, кийинчиликларни енга олиш, ишдан чалFитадиган нарсалар билан шугулланишдан узини тия олиш, унда укишга иштиёкни таркиб топтиришда намоён буладиган ирода таълим жараёнида алохида ахамият касб этади.

Таълим жараёнида укув материалига бул-ган диккатнинг баркарор булишида ирода-вий зур беришнинг ахамияти нихоятда катта-дир. Таълимда ирода укувчида мактаб ва уйда утказиладиган машFулотларга тайёр туришда намоён булади. Укув материалини урганиш, эслаб колиш укувчининг иродавий зур бери-шигагина боFлик.

Ирода укувчиларнинг фикрлаш фаолият-лари - масалани ечиш, куйилган саволга жа-воб топишга интилишларида намоён булади. Улар укувчиларда куникма ва малакаларни хосил килишда хам таркиб топади. Жиззах шахридаги 19-умумий урта таълим макта-би шароитида олиб борилган тадкикотларда укувчилар томонидан берилган материаллар-нинг узлаштирилиши куп жихатдан ироданинг тарбияланишига боFликлиги аникланди.

Куйида бошланFич синф укувчиларининг укув фаолияти жараёнида психологик ривож-ланишига оид машклардан айримларини тав-сия этамиз1.

Диццатни ривожлантирувчи усуллар

1-машк,: «Ким тез?»

1) Укувчидан исталган матндаги куп учрай-диган харф, масалан, «О» ва «Е» харфларини иложи борича тезлик ва аниклик билан учириш

1 Машклар П.Я.Гальпериннинг «Введение в психологию: Учебное пособие для вузов" номли дарслигидан фойдаланган холда бошланFич синф укувчилар учун макола муаллифлар томонидан ишлаб чикилди.

талаб килинади. Топширик уни бажаришга кет-ган вакт ва куйилган хатолар микдори билан бахоланади: мазкур курсаткичлар канчалик кам булса, топширик шунчалик соз бажарил-ган булади. Шу билан бирга уйин давомида муваффакиятни раFбатлантириб бориш ва уйинга кизикишини ошириш керак.

2) Диккатни боFлаш ва таксимлашни ри-вожлантириш учун топширикнинг шартини бироз узгартириш мумкин: битта харфни (масалан, «О» ни) вертикал куринишда, бошка биттасини эса («Е») горизонтал куринишда устидан чизиб чикилади. Ёки сигнал буйича харфларни навбат билан устидан чизиш талаб килинади. Вакт утиши билан топширикни яна-да мураккаблаштириш мумкин: учта харфни танлаб, бирини учириб ташлаш, иккинчиси-нинг тагига чизиш, учинчисини эса айланага олиш талаб килинади.

Бу машклардан максад диккатни бир вактнинг узида бир нечта объектга таксим-лашни ривожлантиришдир. Топширикни ба-жариш ёшга караб узгаради: кичик мактаб ёшидагилар учун - 15 дакика, катталар учун -30 дакика.

2-машц: «Кузатувчанлик»

Болалар хар куни курадиган мактаб ховли-сини муфассал таърифлаб бериши керак булади. Бундай таърифни кичик мактаб ёшидаги бир укувчи айтади. Синфдошлар эса айтилмай колган деталларни тулдирадилар. Болалар уз таърифларини ёзма равишда баён килишлари мумкин, кейинчалик эса жавобларини реал шароит билан киёслашади. Бу уйинда диккат билан куриш хотираси уртасидаги алока ри-вожлантирилади.

Хотирани ривожлантирувчи усуллар

1-машц: «Кийинини эслаб к,ол»

Укитувчи укувчиларга 25-30 сонияда 10 та

кийин ёзиладиган сузларни курсатади ва яши-ради. Сунгра укитувчи айтиб туради, укувчилар ^озга уша сузларни ёзади. Куриш хотираси эшитиш хотирасига ёрдам беради. Хамма сузни туFри ёзганлар ютиб чикадилар.

2-машц: «Адашган ^икоячи»

Катнашчилар айлана куриб утиришади.

Бошловчи сухбат мавзусини танлайди. Кат-нашчилардан бири уни ривожлантиради. Сунгра тасодифий фикрлар ортидан бориб, сухбатни бошка томонга буради. У бир мавзу-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 11

дан бошка мавзуга утади ва иложи борича купрок, чалкаштиришга харакат килади. Сунгра гапираётган имо билан кейинги катнашчига суз навбатини беради. Суз хохлаган одамга узатилиши мумкин. Бунинг давомини хамма кузатади. Кимга каралган булса, у барча фик-рий чалкаштиришларни тескари йуналишда давом эттириб, илк мавзуга кайтиб келиши за-рур. Сунгра узи хам «илк» мавзуни чалкаштиришга харакат килади ва х.к.

Болалар тафаккурини ривожлантириш.

Болалар тафаккурини ривожлантириш хар бир ота-она, педагог ва тарбиячи олдидаги мухим вазифалардан биридир. Болаларда та-факкурнинг ривожланиши ута интенсив ке-чади. Мана шу интенсив тараккиётни янада жадаллаштириш мумкин. Бунинг учун махсус психологик машклар болалар билан амалга оширилса, улардаги тафаккур ва нутк ривожи кескин ошади. Шунинг учун биз куйида эъти-борингизга болалар тафаккури ривожига ижо-бий таъсир килувчи психологик машкларни хавола киламиз.

Болалар тафаккурини ривожлантириш усуллари

1-машц: «Савол - жавоб»

Уйин учун материал сифатида муаммоли мазмунга эга булган исталган сурат олинади. Уйин ёш ва вазиятга боFлик холда турлича утказилади. Кичик мактаб ёшидагилардан улар нимани билишни исташса, ушани сураш талаб килинади. Агар бола саволга жавоб бермаса, у ютказади. Болалар уйинни узаро уйнашлари мумкин.

Укувчи хамма нарсани сураб булгач, ундан сурат буйича кичик хикоя тузиш суралади. Шу уринда бола кандай саволларга жавоб бера олгани, кандайларига жавоб бера олмаганига эътибор берилади. Шунингдек, саволларнинг характери, осон-кийинлигиига хам эътибор берилади.

2-машц: «У^шашлик ва фарц»

Укувчилардан предмет ва тушунчаларни

узаро киёслаш суралади. Кичик мактаб ёшида-гилар учун яхши таниш булган предметларни киёслаш суралади: сут ва сув, сигир ва от, самолёт ва поезд. Уларнинг тасвиридан хам фой-даланса булади: сурат ва фотосурат, тонг ва кеч, мухаббат ва нафрат. ТуFри жавоблар, ха-толар микдори, ухшаш ва фаркли белгилар-нинг узаро муносабати, белгиларнинг хусуси-

ятлари (ташки, функционал, синф-тур муноса-батлари ва х.к.) аникланади. Киёсланган энг куп асосни ва энг сунгги белгини айтган юта-ди.

3-машц: «Гап тузиш»

Маъно жихатдан узаро боFлик булмаган учта суз таваккал танланади. Масалан, «кул», «калам», «айик». Мана шу учта суз катнашган иложи борича купрок гап тузилади. Бунда уч хил жавобни фарклаш мумкин: жун гап, му-раккаб гап, ижодий ёндашилган гап. Бу уйинда укитувчи жавобларнинг микдори ва сифати уртасидаги «олтин оралик»ни топиши зарур. Бир томондан, канча куп гап тузилганини, ик-кинчи томондан уз ишига ижодий ёндашилга-нини раFбатлантириб туриш лозим. Мазкур уйинлар самарадорлигининг зарурий шарти уйинчилар билан жавобларни киёслаш ва мухокама килишдан иборат. Укувчиларга узига ёккан гапларнинг нима учун ёкканлигини ту-шунтириб бериш зарур. Бу топширик укувчи-ларни образлар яратишга ургатади.

4-машц: «Фикрни узга сузлар билан ифо-далаш»

Мураккаб булмаган жумла олинади, масалан, «Бу йилги ёз жуда иссик булади». Шу фикрни бир канча вариантда бошка сузлар билан ифодалаш талаб калинади. Шу билан бирга мазкур сузлар бошка гапларда кат-нашмаслиги керак. Гапнинг маъноси узгариб кетмаслигини кузатиб туриш керак. Кимда-ким шунга ухшаш бошка вариантлардан купрок айтса, уша Fолиб саналади. Укувчиларда ман-тикий тафаккурни ривожлантириш учун фикр-лаш хусусиятларини шакллантириш зарур. Фикрлаш операциялари асосида дарс жараё-ни фаоллаштирилади. Бу укитувчининг «Нима учун?», «Кандай максадда?», «Сабаблари кандай?», «Натижа нима учун шундай булади?» каби саволларининг мухокамаси оркали амалга оширилиши мумкин. Укитувчиларни эвристик, муаммоли вазиятларга тортиш, танкид, гумон холатларини мухокама килиш, улардаги муаммоларни мустакил холда топиш ва улар-ни ечиш учун уз лойихаларини тузиш ва химоя килиш укувчилар тафаккурининг сермаъно ва серунум булишига хизмат килади.

Укув жараёнини бошкариш учун куйидаги таркибий кисмларга эътибор бериш лозим:

• берилган укув топшириFини ечиш учун воситалар танлаш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 11

• топширикларни ечиш жараёнларида уз-узини назорат килиш;

• узлаштирилган билимлар, малакалар, куникмалар сифатини бахолаш;

• укув топшириклари бажарилганлигини текшириш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• уз олдига максад куя олиш;

• турли белгилар билан предметнинг ички муносабатлари мувофиклигини кура олиш.

Укувчининг укишга булган кизикишини ри-вожланитириш учун куйидагиларни тавсия киламиз:

• укув жараёнини шундай ташкил этиш лозимки, бунда укувчи фаол харакат килиши, мустакил изланиши, янги билимларни узи кашф этиши ва муаммоли характердаги маса-лаларни ечиш учун шароит излаши лозим;

• укувчиларга бир хил укитиш усуллари ва бир турдаги маълумотларни беришдан кочиш керак;

• ургатилаётган фанга нисбатан кизикиш-нинг намоён булиши учун айни шу фан ёки

билим укувчининг узи учун канчалик аха-миятли ва мухим эканлигини билиши зарур;

• янги материал укувчи томонидан аввал узлаштирилган билимлар билан канчалик боF-лик булса, у укувчи учун шунчалик кизикарли булади. Хаддан зиёд кийин материаллар укувчида кизикиш уЙFотмайди. Берилаётган билимлар укувчиниг кучи етадиган даражада булиш лозим. Укитувчи урганилаётган мавзу ёки билимнинг ахамиятини курсатиши, укувчининг укув фаоллигини ошириш учун кизикарли мисоллар, аклий уйинлардан кенг фой-даланиши лозим. Лекин таълимда бериладиган хар бир билим ёркин, кизикарли булавер-майди, шунинг учун укувчиларда ирода, катъийлик, мехнатсеварлик каби хислатлар-нинг камол топтирилиши нихоятда зарурдир. Ана шу хислатлар укувчининг келгусида уз-узини назорат килиш, уз-узини бахолаш ва мустакил таълим олишига асос булиши керак.

Адабиётлар руйхати:

1. Абдурасулов Р. Психологнинг кундалик китоби. - Жиззах: ЖДПИ, 2005.

2. Абдурасулов Р., Рихсиева М. Психологик маслахат ишларини ташкил этишнинг назарий асослари. - Жиззах: ЖДПИ, 2010.

3. Гальперин П.Я. Введение в психологию: Учебное пособие для вузов. - М.: Книжный дом «Университет», 1999.

4. Fозиeв Э. Ёш психологияси. - Т.: ТДПУ, 1994.

5. Инаков К.К., Розикова М.А. Таълим муассасаларида психологик-педагогик конси-лиумларни ташкил этиш буйича тавсиялар. - Т.: «Янги аср авлод», 2014.

6. Каримова В., Хайитов О. Шахснинг ижтимоийлашув муаммоси. - Т.: ТДПУ, 2007.

7. Леонтьев А.Н. Деятельность. Сознание. Личность. - М.: Смысл, Академия, 2005.

8. Эльконин Д.Б. Детская психология: учеб. пособие для студентов высш. учеб. заведений. / Под ред. Б.Д.Эльконина, 4-е изд. - М.: «Академия», 2007.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.