Научная статья на тему 'ЎҚУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА'

ЎҚУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

1
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / таълим усуллари / самарадорлик ва феномен.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Турсунали Худайназаров

Таълим жараѐнининг сифат даражасини баҳолашда энг яхши мезон сифатида ўқув фаолият самардорлиги асосий мезон сифатида хизмат қилади. Ҳар бир таълим тизмида (бошланғич, умумўрта, ўрта-махсус, олий) ўқув фаолияти самарадорлигини оширишни асосий вазифа ва мақсад сифатида қўйилади. Ўқув фаолияти самарадорлигига таъсир қилувчи омиллар, ўқув самарадорлигининг динамикаси масаласида психологияда долзарб масалалардан бири бўлиб келган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎҚУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ПСИХОЛОГИК МУАММО СИФАТИДА»

УЦУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ПСИХОЛОГИК

МУАММО СИФАТИДА

Турсунали Худайназаров

Узбекистан Миллий университети "Педагогика ва умумий психология" кафедраси

доценти

АННОТАЦИЯ

Таълим жараёнининг сифат даражасини бах,олашда энг яхши мезон сифатида уцув фаолият самардорлиги асосий мезон сифатида хизмат цилади. Дар бир таълим тизмида (бошлаотич, умумурта, урта-махсус, олий) уцув фаолияти самарадорлигини оширишни асосий вазифа ва мацсад сифатида цуйилади. Уцув фаолияти самарадорлигига таъсир цилувчи омиллар, уцув самарадорлигининг динамикаси масаласида психологияда долзарб масалалардан бири булиб келган.

Калит сузлар: таълим, таълим усуллари, самарадорлик ва феномен.

АННОТАЦИЯ

Эффективность учебной деятельности выступает основным критерием как лучший критерий оценки уровня качества образовательного процесса. В каждой системе образования (начальном, общем, средне-специальном, высшем) основной задачей и целью является повышение эффективности образовательной деятельности. Факторы, влияющие на эффективность учебной деятельности, динамика эффективности обучения являются одним из актуальных вопросов психологии.

Ключевые слова: образование, методы обучения, эффективность и феномен.

ABSTRACT

The effectiveness of educational activities is the main criterion as the best criterion for assessing the level of quality of the educational process. In each education system (primary, general, secondary specialized, higher), the main task and goal is to increase the effectiveness of educational activities. Factors influencing the effectiveness of educational activities and the dynamics of educational effectiveness are one of the pressing issues in psychology.

Keywords: education, teaching methods, effectiveness and phenomenon.

Уцув фаолият самардорлигини таъминлаш муаммоси асосий мезон сифатида х,ар доим ^ам таълим тизимининг долзарб масаласи булиб келган. Уцув фаолияти самарадорлигини ошириш таълимнинг барча босцичларида педагогик жараёнда

27-mart, 2024

241

хдр хил шаклларда цулланилган усулларга ва олимларнинг илмий тадцицотларига таянади. Ушбу усулларни цуллаш муаммоси х,озир хдм долзарб булиб цолмоцда, чунки, биринчидан, замонавий таълим ушбу усулларсиз амалга оширилмайди, иккинчидан, замонавий х,аёт шароитлари ушбу усулларни цуллаш учун янги ёндашувларни талаб цилади, учинчидан, бу усуллар доимо динамик равишда узгарувчан шароитларга мувофицлиги билан ажралиб туради. Дархдцицат, ахир, таълим бу талабанинг мух,им кучларини очиб беришга, шахснинг ижобий ижтимоий ва ахлоций фазилатларини шакллантиришга, утган авлодлар тажрибасини узлаштиришга ва у мавжуд булган жамиятнинг узига хос ижтимоий томонларини англашга царатилган мураккаб, куп циррали жараёндир.

Дозирги тарихий босцичда олий таълим муассасалари замонавий фикрлаш ва фаолият услубига эга булган янги авлод одамларини шакллантиришга чацирилган. Талабаларнинг хулци, турмуш тарзи талабанинг ижтимоий юзидир. Дар цандай юксак ахлоций тамойиллар, энг замонавий билимлар талабанинг турмуш тарзида акс эттирилмаса у кераксиздир. Бу жихдтлар эса шахснинг ажралмас характеристикаси ^исобланади. Шу муносабат билан олий уцув юртларида таълим жараёнида ёшларни тарбиялаш муаммоси ало^ида эътиборга лойицдир.

Таълим жараёнининг сифат даражасини бах,олашда энг яхши мезон сифатида уцув фаолият самардорлиги асосий мезон сифатида хизмат цилади. Дар бир таълим тизмида (бошлаотич, умумурта, урта-махсус, олий) уцув фаолияти самарадорлигини оширишни асосий вазифа ва мацсад сифатида цуйилади. Уцув фаолияти самарадорлигига таъсир цилувчи омиллар, уцув самарадорлигининг динамикаси масаласида психологияда долзарб масалалардан бири булиб келган. Мазкур муаммо юзасидан бир цанча психологлар уз нуцтаи назарларини келтириб утишган.

М.В.Гамезо уцув фаолиятидаги самарадорликни х,ам уцитишнинг мах,сулдорлиги, х,ам уцитишда белгиланган вазифаларни тулиц бажаришнинг белгиси сифатида таълим ривожланишига сабаб була олишини цайд этади. Уцитиш самарадорлигидаги энг юцори курсаткич таълимдаги технологиялардан ^ам мукаммал фойдаланилганини билдиради. Шунингдек уцув жараёни, унинг ташкиллаштириш, утказилиши таълим олувчининг индивидуаллигини намоён цилишга йуналтирилиши керак эканлигини Гамезо таъкидлайди1. Таълим олувчи уз цобилиятларини тулиц намоён цилиш имконини бера олиш билан уцув самарадорлигини ошириш мумкинлигиги хулоса цилиш мумкин. Бунинг учун эса таълим жараёнида доимий турли хил технологиялар хдмда усуллардан фойдаланиш зарурлигини цайд этиш мумкин.

1 Словарь справочник по возрастной и педагогической психологии. Под редакцией Гамезо М. В. М. - 2001. ^ 27-mart, 2024 https://nuu.uz/ Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

242

А.Н.Леонтьев инсоннинг хар бир хатти-харакати жамоа билан ижтимоий муносабатларга киришгандагина у фаолиятининг махсулдорлигини намоён цилиши мумкин. Педагогик жараённинг хам самарадорлигида А.Н.Леонтьев асосий вазифа сифатида ижтимоий муносабатларнинг урнатиш мухим ахамиятга эгалигини цайд этиш кераклигини таъкидлайди . А.Н.Леонтьевнинг мулохазасига кура уцув самарадорлигида асосий масала сифатида бу таълим олувчи гурух аъзоларининг узаро муносабатлари ва педагог билан муносабатларни барцарорлигини таъминланганидир. Агар уцув жараёни субъектлари уртасида барцарор муносабатлар урнатилган булса уцув самарадорлигини бир неча бараварга ошириш имконини беради.

Шахснинг маълум фаолиятининг самардорлигини ошиши учун асосий манба сифатида ижтимоий вазият хам катта таъсирга эга. Мазкур царашни Л.С.Выготский, Ж.Г.Мид, Ж.Пиаже каби олимлар ёцлашади . Ушбу психологларнинг фикрига кура педагогик фаолиятнинг самардорлигини ошишида бошца фаолиятдагилар ривожланишига ухшаб цулай ижтимоий мухит ва вазият шаклланиши зарур. Шундагина уцув фаолиятидаги кутилаётган натижаларга эришиш мумкин. Уцув фаолиятидаги цулай ижтимоий мухит шакллансагина зарурий самарадорликка эришиш мумкинлиги маълум шарт саналади. Уцув фаолиятини самарадорлигини ошиши учун цулай ижтимоий вазиятга таълим учун зарурий моддий-техник базанинг мавжудлигидан таълим берувчи педагог касбий компетентлигигача булган турлича элементларни киритишимиз мумкин. Шу сабабли хам ижтимоий вазиятни таъминлашда жуда куплаб субъектлар (уцувчи, уцитувчи, маъмурият, ва хоказо) таъсири талаб цилинади. Уцув фаолиятини самарадорлигини ошириш масаласида юцорида келтириб утилган психологларни фикрларини цуллаб-цувватлаган В.В.Рубцов уцув жараёнидаги ижтимоий муносабатлар масаласида бир цанча муаммоларни хам цайд этиб утади4:

- индивидуал ва гурухий уцув жараёнини цандай ташкил цилиш масаласи;

- уцув гурухларини цандай цилиб ташкиллаштириш;

- тахсил олувчиларнинг индивидуал хусусиятларини намоён цилишга имкон бериш ва уларни цайд этиш масаласи;

- педагогларнинг биргаликдаги фаолиятини самарали ташкил этиш масаласи;

- уцитувчи-уцувчи муносабатларини туFри ва барцарор йулга цуйиш масаласи.

Леонтьев А. Н. Избранные психологические произведения. Под редакцией В. В. Давыдова, В. П. Зинченко, А. А. Леонтьева, А. В. Петровского. В 2 тт. - М. : Педагогика, 1983.

3 Выготский Л. С. Проблемы развития психики. Собр. соч. : В 6 тт. - Т. 3. М. , 1983.

4 Рубцов В. В. Совместная учебная деятельность в контексте проблемы соотношения социальных взаимодействий и обучения. //Вопросы психологии. - 1998 . -№5.

27-mart, 2024

243

В.Рубцов цайд этиб утган масалаларга тури ечим топилгандагина сифатли ижтимоий вазият шаклланиши ва бу уцув самарадорлигига ижобий таъсир цилиши мумкин.

Юцоридаги маълумотлардан билиш мумкинки, уцув фаолиятининг самарадорлигини ошишига куплаб омиллар ва воситалар таъсир цилиши мумкин. Шу сабабли хам уцув фаолиятини самарадорлигини ошириш масаласида психологлар турлича фикрлар беришган. Мисол учун Д.Б.Эльконин ва В.В.Давидовлар уцув фаолияти самарадорлигини ошириш учун таълим жараёнини тузилишни узгартириш кераклигини таъкидалашади5. Эльконин ва Давидов томонидан ишлаб чицилган махсус ривожланиб борувчи таълим механизми моделида ^ам уцув фаолияти самардорлигининг узига хос модели шакллантирилган. Мазкур модел цуйидагича таркибий компонентлардан иборат:

1. ^арама-царшилик.

2. Эхтиёжлар.

3. Мотивация.

4. Мотивацион майдон.

5. Тайёргарлик.

6. Янги фаолиятга тайёрлик;

7. Фаолиятдан воз кечиш.

Мазкур компоенентларнинг изчиллиги уцув самарадорлигини ошишига сабаб булиши мумкинлиги таъкидланади. Лекин, шуни хам инобатга олиш керакки уцув жараёнида хар доим хам субъектлар томонидан эхтиёжлар аниц булмайди. Бу эса фаолиятнинг тайёргарлигига салбий таъсир цилиши мумкин. Бундан ташцари мотивациялар фаолиятни натижавийлигини оширишда етарлича омил була олмаслиги мумкин.

Уцув муассасаларида таълим олувчиларнинг узлаштириш даражаси билан уцув самарадорлигини белгилаш маълум методлардан бири хисобланади. Узлаштириш даражасига куплаб омиллар таъсир цилади: моддий холат, жисмоний холат, ёш хусусиятлари, оилавий холат, дастлабки базавий билимлар, уз хатти -харакатларини назорат цила олиш ва бошца шунга боFлиц индивидуал хамда ижтимоий омилларни келтириш мумкин. Мазкур омиллар хамда хусусиятлар уцув фаолиятининг самарадорлиги даражасини бахолаш имконини беради. Юцоридаги омиллардан ташцари интеллект даражаси (билимларни узлаштириш, малака ва куникмаларни масалаларда ечиш цобилияти), креативлик (янги билимларни ярата олиш цобилияти), уцув мотивацияси ва уз-узини бахолаш каби психологик хусусият ва сифатларни хам тадцицотчилар томонидан уцув фаолиятининг самарадорлигига таъсир цилувчи омиллар сифатида цабул цилинади.

5 Эльконин Д.Б. Избранные психологические труды.- М.: Педагогика, 1989.

^ 27-mart, 2024 https://nuu.uz/ Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

244

Б.Г.Ананьев6, А.А.Люблинская7, Л.В.Занков каби психологлар уцув фаолияти самарадорлигини ошириш учун уцитиш техникалари ва методларини ривожлантириш керак деган FOяни илгари суришади. Б.Г.Ананьев таълим услубларнинг доимий янгилаб борилиши, янги педагогик технологияларни ишлаб чициш ва янги педагогик услубларни кичик мактабда тахсил олувчи синфлардан бошлаб цуллаш таълим самардорлгини ошишида таъсир курсатишини цайд этади. Янги педагогик технологияларни хамда уцитиш усулларини таълим жараёнининг бошлаотич синфлар босцичидан синаб куриш уцувчиларда таълим олишга булган цизицишини оширишга, уларнинг янгиликка нисбатан ижобий муносабатларини шаклланишига ва таълим жараёнини самарадорлиги ошишига сабаб булади. Замонавий педагогик технологияларни шакллантиришда педагогларнинг касбий компетентлигини хам инобатга олиш мацсадга мувофиц. Сабаби янги технологияларни ишлаб чициш, уларни узлаштириш хамда татбиц эта олиш учун педагоглардан уз сохаларида етарлича билим ва малака талаб цилинади. Шу сабабли хам уцув самарадорлигини оширишда таълим олувчилар цаторида таълим берувчиларнинг билим ва куникмалари етарли даражада булиши талаб цилинади.

А.А.Люблинская таълимда цулланиладиган техникалар хамда методларни татбиц цилишда турли хил воситалар ва предметлардан фойдаланиш кераклигини цайд этади. Муаллиф таъкидлашича, фойдаланиш мумкин булган предметлар ёрдамида таълим бериш усуллари билан бошланFич ва катта синфлар, шунингдек касб-хунарга ихтисослаштирилган таълим муассасаларида уцув самарадорлигини ошишига хизмат цилади. Бу услубдаги педагогик техникалар уцувчиларнинг таълим жараёнини тезлашишига, уцувчиларнинг мия фаолиятини ривожлантирган холда малака ва куникмаларни шакллантиришга ёрдам беради хамда уцув самарадорлигини кескин ошишига сабаб булади. А.А.Люблинскаянинг фикрларини инобатга олган холда шуни цайд этиш керакки, Люблинская томонидан илгари сурилган педагогик техникаларни махсус воситалар ёрдамида таълим жараёнини ташкил цилиш етарли даражада моддий-техник базани талаб цилади. Барча таълим муассасаларини моддий-техник база билан таъминлаш куп вацтни оладиган жараён саналади.

Л.В.Занков янги методларни уцувчиларнинг индивидуал хусусиятларини намоён цилиш хамда ривожлантиришга йуналтирган холда шакллантириш FOясини илгари сурган8. Л.В.Занков таълим усуллари ва техникаларини уцувчиларнинг индивидуал хусусиятлари ва цобилиятларини шакллантиришга йуналтириш, янги педагогик методларни индивидуал хусусиятларни

' Ананьев Б. Г. Избранные психологические труды: В 2 тт. - М. : Педагогика, 1980. -Т. 1.

Люблинская, А. А. Учителю о психологии младшего школьника [Текст] Люблинская. - М.: Просвещение, 1977. - 224 с.

8 Занков Л. В. Избранные педагогические труды. М.: Дом педагогики, 1999. С. 452

пособ. для учителя / А. А.

27-mart, 2024

245

ривожлантиришга мослаб ишлаб чициш уцувчиларни дарсга булган цизицишларини ошишига, бу эса уцув самардорлигини ривожланишига сабаб булади. Мазкур FOя хар хил шахсий ривожлантирувчи метод ва техникалар ишлаб чициш хамда уларни таълим жараёнига татбиц цилиш талабини цуяди. Шунингдек, уцувчиларнинг ицтидорини алохида намоён цилиш имконини бериш, уларни хар бирининг цобилиятлар, сифатларини бир хил мухитда ривожлантириш масаласини хам куриб чицишга мажбур цилади. Сабаби уцув гурухидаги ижтимоий-психологик мухитда турли хил цобилиятга эга уцувчиларнинг узларини намоён цилишида маълум тусицларга дуч келиши мумкин. Бундай тусицлар цаторига гурухнинг цадриятлари, гурухдаги лидерлари, гурух учун авторитет шахснинг (уцитувчи, маъмурият вакили) таъсирини киритиш мумкин. Синфдаги расмий ва норасмий лидерлар гурухдаги психологик мухитга, бошца талабаларнинг уз цобилият ва сифатларини намоён цилишда таъсир цилиш мумкин. Шу сабабли хам уцитиш методларини куп босцичли, куп хусусиятларни намоён цилишга йуналтирилган булиши керак.

Уцув фаолияти самардорлигини оширишда ацлий салохиятни ошириш билан мацсадга эришиш мумкинлиги хацида Я. А. Менчинская, Д. Н. Богоявленский, Е. Н. Кабанова-Меллер каби психологлар таъкидлаб утишади. Ацлий салохиятни оширишга эътибор цилиш орцали уцувчиларнинг узлаштириш хамда таълим сифатини ошириш имконияти купаяди.

Я.А.Менчинскаянинг асосий илмий тадцицот мавзуси ацлий ривожланиш булган . Тадцицотчи уцувчиларнинг узлаштиришда махоратли педагогдан хам кура уцувчининг шахсий сифатлари хамда цобилиятлари мухимлигини таъкидлайди10. Аввалги педагогик царашларда фанни узлаширишда педагогик махорат ва уцитувчининг касбий компетентлиги мухим эканлиги таъкидланган булса, Я.А.Менчинская буйича уцувчининг яхши узлаштиришида дарсларнинг индивидуал хусусиятларини инобатга олиб мослаштирган холда ташкил этиш, вазифаларни уцувчиларнинг шахсий цобилиятларига хамда характер сифатларига цараб тацсимлаш зарурлиги цайд этилади. Шу сабабли хам Я.Менчинская уцув самарадорлигида ицтидорли педагогдан кура ицтидорли уцувчи мухим омил булиб хизмат цилишини таъкидлайди. Бундан ташцари уцув самарадорлигида уцитиш ва уциш жараёнларини алохида жараён сифтида эмас балки, бир-бирини тацозо этувчи параллел амалга ошириладиган жараён сифатида таълимни ташкил этиш мухимлигини таъкидлайди.

Таълим самарадорлиги буйича Я.А.Менчинскаянинг илмий тадцицотлари психология хамда педагогика сохаларида илмий-назарий, амалий ахамиятга эга

9 Менчинская Н. А. Проблемы учения и развития // Проблемы общей, возрастной и педагогической психологии. М., 1978.

10 Менчинская Н. А. (ред.) Психологические проблемы неуспеваемости школьников. М., 1971.

27-mart, 2024

246

булиб, махсус таълимни ташкил этишда бирламчи дастурлардан бири сифатида хизмат цилади. Шунингдек, инклюзив таълим тизимини ташкил этишда мухим назарий асос булиб хизмат цилади Я.А.Менчинскаянинг илмий царашлари асосан махсус таълим тизимида уцув самардорлигини оширишда фойдали булиши мумкин. Аммо умум-урта таълим тизимида тадцицотчининг FOялари етарли эмас.

Д.Н.Богоявленскийнинг илмий изланишлари мактаб таълимида узлаштиришда асосий илмий тадцицот масалаларидан бири хисоблаган. Шунингдек, Богоявленский мактаб уцувчиларида тахсил олиш куникмасининг шаклланиши, мактаб уцувчиларда уцув жараёнида тафаккурнинг шакллантириш уцувчилардаги саралаш маслаларида уз илмий тадцицотларини олиб борган. Олим тадцицотларининг асосидаги илмий хулосаларига кура уцувчиларда узлаштириш куникмаларини шакллантириш хамда тафаккурини ривожлантириш орцали таълим сифатини ошириш мумкинлигини таъкидлайди. Мазкур FOяга кура уцув жараёнининг асосий мацсади узлаштиришга эмас балки, узлаштириш куникмаларини шакллантириш булиши кераклиги долзарб масалага айланади. Бундан ташцари уцитилаётган мавзуларни механик хотира асосида эмас, балки тафаккурни бирламчи омил сифатида уцув жараёнини олиб бориш кераклиги таъкидланади11. Богоявлинский мактабда уцувчиларни саралаш, уларни мактабга цабул цилиш хам уцув самарадорлигига таъсир цилувчи омиллардан бири сифатида цайд этади.

Таълимда уцув самарадорлигини ошириш масаласида Е. Н. Кабанова-Меллернинг илмий ишлари хам эътиборга молик. Е.Н. Кабанова-Меллернинг илмий ишлари ривожлантирувчи таълим мавзусида жуда цимматли асос булиб хизмат цилади. Олимлар уз тадцицотларида уцув самарадорлигини оширишда таълим жараёнини туFри ташкил этиш зарурлигини таъкидлайди. ТуFри ташкил этилган таълим маълумот йотиш ва интеллектни оширишдан ташцари функциясидан ташцари уни шахснинг бошца сифат ва хусусиятларини ривожлантириши керак. Бу эса узлаштириш курсаткичларини янада ошишига хамда таълимни оддий маълумот берувчи таълимдан шахсни ривожлантирувчи таълимга айланишига сабаб булади.

Ривожлантирувчи таълим масаласида Е.Кабанова-Меллер узининг илмий концепциясини ишлаб чиццан булиб, ривожлантирувчи таълимни ташкил этишда

цуйидаги амалий босцичлардан утиш кераклигини уз концепциясида

12

таъкидлайди :

Психология усвоения знаний в школе |Гекст| / Д. Н. Богоявленский, Н. А. Менчинская ; РСФСР. Ин-т психологии. - Москва : Изд-во Акад. пед. наук РСФСР, 1959. - 347 с.

12 Кабанова-Меллер Е.Н. Учебная деятельность и развивающее образование. — М., 1981. 96 с.

Акад. пед. наук

27-mart, 2024

247

1. Барча таълим буинларини (дастурлар, дарсликлар, усуллар) дарсларни умумлаштириш. Умумлаштириш фанлар ичида хам фанлараро хам амалга ошириш талаб цилинади;

2. Дар бир фанни уцитиш услубларини аницлаб олиш ва уларни уцувчиларга цараб шакллантириш;

3. Берилаётган билимлар уцувчиларнинг тафаккури хамда хиссий сохасини боFлай олиши керак;

4. Уцувчиларнинг уцув фаолиятини бошцариш усулларини шакллантириш.

Е.Н.Кабанова-Меллернинг концепцияси умумурта таълим тизимида уцув

самарадорлигини ошиширишида уз вацтининг мухим назарий асоси булиб хизмат цилган. Олим уз концепцияси орцали таълимнинг ривожлантирувчи вазифасига алохида урFу беришга харакат цилиб, таълим фацат тор доирадаги мутахассис тайёрлаш хамда базавий билимларни беришдан ташцари, шахснинг ижтимоий тартибларга мослаштириш, шахснинг индивидуал хусусиятлари ва шахслилик сифатларини ривожлантиришга эътибор царатган.

Уцув фаолиятининг самарадорлиги масаласи долзарб масала сифатида жахон психологиясида бир цанча илмий тадцицотлар хамда изланишлар олиб борилган. Мазкур илмий тадцицотлар турли сохадаги таълим жараёнларига хамда педагогик фаолиятлар доирасида амалга оширилган эди. ^уйида уцув самарадорлиги буйича халцаро илмий тадцицотларга тухталиб утилади.

Замонавий технологиялар ривожланиши билан таълим жараёнида хам цушимча имкониятлар, янгича уцитиш усуллари ривожланади. Ушбу фикрни тасдиFи сифатида юцори технологиялар орцали таълим жараёнини ташкиллаштиришни намуна сифатида курсатиш мумкин. Ахборот технологиялари ёрдамида таълим жараёнини online шаклда ташкил этиш масаласида Кантхо университети (Вьетнам) тадцицотчилари уз изланишларини таклиф этади13. Мазкур тадцицотда чет тиллари, хусусан инглиз тили online хамда offline шаклдаги дарсларнинг самардорлик даражаси тахлил цилинган. Ушбу тадцицот ишининг узига хос жихатларидан бири тадцицотлар ZOOM платформаси хамда GOOGLE MEET платформаси орцали амалга ошириладиган дарслар тахлили, хамда анъанавий услубдаги дарсларнинг самардорлик даражалари таццосланган. Тадцицотда цуйидаги мезонлар асосида иккита таълим шаклининг самардорлиги тахлил цилинган:

1. Танланган платформанинг самардорлик даражаси.

2. Уцитувчиларнинг иккала таълим шаклидаги компетентлик даражаси.

3. Уцувчиларнинг танловига цараб таълим шаклини самарадорлик даражаси.

Citation | Hung, L. N. Q., & Bao, T. L. Q. (2023). Comparing the effectiveness of online and onsite learning in English proficiency classes: Learners' perspectives. Journal of Education and E -Learning Research, 10(2), 201-208. 10.20448/jeelr.v10i2.4541.

27-mart, 2024

248

4. Уцувчиларнинг эришган ютуцлари.

5. Уцув мухити.

Тадцицотчилар илмий тадцицотининг яна бир мухим жихати, мазкур тадцицот ишида нафацат уцув фаолияти билан шуFулланувчи талаба-уцувчилар балки, ишлаб чицаришда фаолият курсатувчи шахслар хам тадцицот объекти цилиб олинган. Бу эса чет тилларини уцитиш ва узлаштириш самардорлигини янада кенгроц куламда урганиш имконини беради. Мазкур тадцицот ишининг натижасига кура С1 чет тили даражасини анъанавий шаклда чет тилларини урганган уцувчилардан 1,01% олишгани, Online шаклда тахсил олганларда эса бу натижага эришганлар чицмаган. В1 даражага эришган анъанавий таълимда тахсил олган уцувчилар 59,12% ни, масофавий таълим олган уцувчилар орасида эса 59,04% лик натижани курсатган. Талцицот иши натижаларидан анъанавий таълим шакли уцув самарадорлиги учун мухим омил булиб хизмат цилиши мумкин. Шунингдек чет тилларини урганишда анъанавий таълим шакли эмоционал таъсири хамда когнитив сохага таъсир даражаси юцори булиши кузатилган.

Юцорида куриб чицилган маълумотлардан уцув самарадорлиги масаласи долзарб масалалардан бири эканлигини хулоса цилиш мумкин. Уцув самардорлигини яхшилаш, барцарорлаштириш муаммоси психология, педагогика сохаларида доимий илмий изланишлар олиб боришни талаб этадиган муаммо. Шу сабабли хам мазкур масалани турли томондан ёндашган холда урганиш талаби цуйилади.

REFERENCES

1. Ананьев Б. Г. Избранные психологические труды: В 2 тт. - М. : Педагогика, 1980. -Т. 1.

2. Выготский Л. С. Проблемы развития психики. Собр. соч. : В 6 тт. - Т. 3. М. , 1983.

3. Занков Л. В. Избранные педагогические труды. М.: Дом педагогики, 1999. С. 452.

4. Кабанова-Меллер Е.Н. Учебная деятельность и развивающее образование. — М., 1981. 96 с.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Леонтьев А. Н. Избранные психологические произведения. Под редакцией В. В. Давыдова, В. П. Зинченко, А. А. Леонтьева, А. В. Петровского. В 2 тт. - М. : Педагогика, 1983.

6. Люблинская, А. А. Учителю о психологии младшего школьника [Текст] : пособ. для учителя / А. А. Люблинская. - М.: Просвещение, 1977. - 224 с.

7. Менчинская Н. А. (ред.) Психологические проблемы неуспеваемости школьников. М., 1971.

249

И 27-mart, 2024 Respublika ilmiy-amaliy konferensiyasi

8. Менчинская Н. А. Проблемы учения и развития // Проблемы общей, возрастной и педагогической психологии. М., 1978.

9. Психология усвоения знаний в школе [Текст] / Д. Н. Богоявленский, Н. А. Менчинская ; Акад. пед. наук РСФСР. Ин-т психологии. - Москва : Изд-во Акад. пед. наук РСФСР, 1959. - 347 с.

10. Рубцов В. В. Совместная учебная деятельность в контексте проблемы соотношения социальных взаимодействий и обучения. //Вопросы психологии. -1998 . -№5.

11. Словарь справочник по возрастной и педагогической психологии. Под редакцией Гамезо М. В. М. - 2001.

12. Эльконин Д.Б. Избранные психологические труды.- М.: Педагогика, 1989.

13. Hung, L. N. Q., & Bao, T. L. Q. (2023). Comparing the effectiveness of online and onsite learning in English proficiency classes: Learners' perspectives. Journal of Education and E-Learning Research, 10(2), 201-208. 10.20448/jeelr.v10i2.4541.

14. SAGATOVA, S. (2022, April). CHARACTERISTICS OF INTERPERSONAL RELATIONS IN A FAMILY OF CHILDREN WITH DISABILITIES. In E Conference Zone (pp. 78-79).

15. Худойназаров, Т. А. (2023). ТАЛАБАЛАР УКУВ ФАОЛИЯТИ САМАРАДОРЛИГИНИНГ ПСИХОЛОГИК ВА ПЕДАГОГИК НАЪЗАРИЙ ТАДЛИЛИ. Academic research in educational sciences, 5(NUU conference 3), 283-

16. Худайназаров, Т. А. (2021). УСМИР УКуВЧИЛАРДА ШАХСЛАРАРО МУНОСАБАТЛАР ШАКЛЛАНИШИДА "РАFБАТ ВА ЖАЗО" ФЕНОМЕНЛАРИНИНГ РОЛИ. Academic research in educational sciences, 2(NUU Conference 1), 437-441.

288.

27-mart, 2024

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.