Научная статья на тему 'ҚУРУҚ-ИССИҚ ИҚЛИМ ШАРОИТИДА БЕТОН ҚАРОВИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИХАТЛАРИ'

ҚУРУҚ-ИССИҚ ИҚЛИМ ШАРОИТИДА БЕТОН ҚАРОВИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИХАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Строительство и архитектура»

CC BY
14
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қуруқ-иссиқ иқлим / бетон / цемент / гидратация / сув-цемент нисбати / бетон парвариши / плёнка / намуна / сиқилишга мустаҳкамлик. / Dry and hot climate / concrete / cement / hydration / water-cement ratio / concrete care / film / sample / strength.

Аннотация научной статьи по строительству и архитектуре, автор научной работы — А.Хамидов, Б.Мамажанов, М.Махмудов, Ж.Нуритдинов

Мақолада қуруқ-иссиқ иқлимда янги ётқизилган бетон сувсизланишини олдини олиш ва қотиши учун қулай шароит яратиш учун полиэтилен плёнкадан фойдаланиш бўйича олиб борилган тадқиқотлар натижалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по строительству и архитектуре , автор научной работы — А.Хамидов, Б.Мамажанов, М.Махмудов, Ж.Нуритдинов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SPECIFIC ASPECTS OF CONCRETE FLOOR IN DRY-HOT CLIMATE CONDITIONS

The article highlights the results of studies on the use of polyethylene films to prevent moisture loss and create favorable conditions for hardening of freshly laid concrete laid in dry and hot climates.

Текст научной работы на тему «ҚУРУҚ-ИССИҚ ИҚЛИМ ШАРОИТИДА БЕТОН ҚАРОВИНИНГ ЎЗИГА ХОС ЖИХАТЛАРИ»

УДК: 614.849

ЦУРУЦ-ИССЩ ЩЛИМ ШАРОИТИДА БЕТОН ЦАРОВИНИНГ УЗИГА ХОС

ЖИХАТЛАРИ

А.Хамидов НамМКИ, профессор

Б.Мамажанов НамМКИ, талабас

М.Махмудов НамМКИ, магистрант

Ж.Нуритдинов НамМКИ, стажёр-укитувчи

Аннотация. Маколада курук-иссик иклимда янги ёткизилган бетон сувсизланишини олдини олиш ва котиши учун кулай шароит яратиш учун полиэтилен плёнкадан фойдаланиш буйича олиб борилган тадкикотлар натижалари ёритилган.

Аннотация. В статье освещены результаты исследований применения полиэтиленовых плёнока для предоотвращения влагопотерь и создания благоприятных условий для твердения свежеуложенного бетона, уложенного в условиях сухого и жаркого климата.

Annotation. The article highlights the results of studies on the use of polyethylene films to prevent moisture loss and create favorable conditions for hardening of freshly laid concrete laid in dry and hot climates.

Калит сузлар. Курук-иссик иклим, бетон, цемент, гидратация, сув-цемент нисбати, бетон парвариши, плёнка, намуна, сикилишга мустахкамлик.

Ключевые слова. Сухой и жаркий климат, бетон, цемент, гидратация, водоцементное отношение, уход за бетоном, плёнка, образец, прочность.

Keywords. Dry and hot climate, concrete, cement, hydration, water-cement ratio, concrete care, film, sample, strength.

Кириш. Маълумки, Узбекистон иклими курук иссик иклимдир. Курук-иссик иклимли худудларда кундузлари соядаги хаво харорати 35-40 0С, айрим холларда 45 0С гача кутарилиб, хавонинг нисбий намлиги 15-20% га камайиб кетади. Бундан ташкари бу худудлар куёш радиациясининг интенсивлиги, курук шамоллар эсиши, харорат ва намликнинг сутка давомида кескин фаркланиши, ёгингарчиликнинг камлиги билан хам ажралиб туради [1].

Курук-иссик иклим бетон ишлари технологиясига, бетондан тайёрланган конструкция ва иншоотларнинг узокка чидамлилигига салбий таъсир этади. Бу таъсир конструкциядаги бетон хоссаларининг узгаришида, бетонда турли дарзларнинг хосил булишида намаён булади.

Курук-иссик иклим бетон тайёрлаш, ташиш, ёткизиш ва парвариш килишда кийинчиликлар тугдириши ва бетон физик-механик хоссаларига ва чидамлилига салбий таьсир курсатиши аникланган. Янги ёткизилган бетондан кориштирилган сувнинг жадал суръатларда бугланиши бетоннинг физик-механик ва деформатив хоссаларининг ёмонлашуви асосий сабабларидан биридир [2,3].

Янги ёткизилган бетоннинг сувсизланиш жараёни юкори харорат ва хавонинг паст намлигидаги режимларда котаётган бетонлар учун хосдир.

Бетон сувсизланиш натижасида цементнинг гидратация жараёни пасаяди ёки тухтаб колиши хам мумкин, бунинг натижасида бетон керакли мустахкамликни ола олмайди.

Цемент гидратацияси реакцияларини нормал утиши учун нам мухит талаб этилади. Бу шароитда бетон котиш жараёнида оптимал тузилиши шаклланиши ва талаб этилган хоссаларга эга булиши учун кориштирилган сув бугланишига ёки кераклигидан ортикчасини бугланишига йул куймаслик керак.

Бетоннинг нормал намлигини ушлаб турувчи ёки сувсизланишини олдини олувчи хар кандай тадбир унинг мустахкамлигини оширади. Шунинг учун курук-иссик иклимда яьни ёткизилган бетон парваришига алохида эьтибор каратиш керак. Бетон каровидан кузда тутилган максад бетоннинг котиш жараёнида намликнинг йуколишига йул куймаслик гидратланиш жараёнининг тулик юз беришини таъминлашдан иборат [4].

Янги ёткизилган бетонни, сувсизланишини олдини олиш учун парвариш килиш, мураккаб ва нисбатан киммат технологик операциядир.

Муаммо. Янги ёткизилган бетонни парвариш килиш турли усуллари мавжуд.

Афсуски, хозиргача курук иссик иклимда, янги ёткизилган бетонни парвариш килишни энг кенг таркалган усули - бу сув сепадиган машиналар ёрдамида бетоннинг очик юзасига сув сепишдир. Бу усулда, сув сепиш бетон ёткизилгандан 3-4 соат утгандан сунг бошланади (яъни бетонда асосий деструктив жараёнлар бошлангандан сунг) [5].

Утказилган куплаб тадкикотлар ва амалиёт тажрибалар шуни курсатмокдаки, курук иссик иклимда, бу усулни куллаш мутлако мумкин эмас. Юзаси 50-70°С хароратгача кизиб турган, котаётган бетонга, нисбатан совук сувни сепиш куп холларда "термик зарба" келтириб чикаради, бу эса бетоннинг тузилишини бузади ва физик-механик хоссаларига салбий таъсир этади. Сув сепилгандан сунг, бетон юзаси харорати 15-20°С га кескин пасаяди, лекин тезда (20-30 минут давомида) олдинги даражага кутарилади. ^отаётган бетон тузилишида зурикишлар хосил булиб, унинг юзасида дарзлар хосил булишига олиб келади.

Шунинг учун, СНиП Ш-15-76 [6] ва бошка меъёрий хужжатларда, котаётган бетоннинг очик юзасига сув сепиш такикланади.

Шунингдек, курувчилар куп кулайдиган усул бу узлуксиз намлаш усули -конструкцияларнинг очик юзасини нам ушлайдиган материаллар (кум катлами, ёгоч кипиклари, сомон буйра, коп-канордан тикиладиган мато ва б.) билан коплаб 7 кун мобайнида 3 маротабадан хуллаб туриш. Бу усул куп мехнат талаб этадиган, курилиш жойига материалларни етказиш зарурияти билан боглик, ишларни механизация килиш мумкин эмаслиги ва сув такчиллиги булган жойларда ишлатиш мумкин эмаслиги билан хусусиятланади.

Амалиётда, янги ёткизилган цементобетон юзасини сувсизланишдан химоялаш учун сув утказмайдиган полимер плёнкалар кулланилмокда. Бу усул хам

камчиликлардан холи эмас - плёнкаларни бетон юзасига бостириб куйиш (шамолда учиб кетмаслиги учун) талаб этади. Сув утказмайдиган ва куёш радиациясига тургун хусусиятларга эга, химоя учун ишлатиладиган плёнкаларни саноат етарли даражада ишлаб чикармаяпти.

Плёнкалардан янги ёткизилган бетон учун куллаш катта самара беради, чунки бу усулни куллаш технологияси оддий, бошка усулларга караганда нисбатан арзон.

Тадкикотлар. Шунинг учун НамМ^И курилиш материаллари ва буюмлари кафедрасида плёнкалардан самарали фойдаланиш учун тадкикотлар утказилмокда.

Экспериментал тадкикотлар максади:

1. Бетон таркибини аниклаш;

2. Намуналар тайёрлаш;

3. Самарали коплама плёнкалар турини аниклаш;

Уз. РСТ 679-96 «Бетон таркибини танлаш» стсндартига асосан огир бетон таркиби танланади.

Синов учун намуналар тайёрлаш. Барча материаллар хисобда белгиланган микдорда тортилди ва улардан бетон аралашмаси тайёрланди, унинг сурилувчанлиги стандарт конус ёрдамида аникланди. Стандарт кесик конусда бетон коришаси харакатчанлиги 3-4 см ни ташкил этди.

Самарали коплама плёнкалар турини аниклаш. Синовларда куйидаги плёнкалар ишлатилди:

Ёз кунларида плёнкалар нур утказиш коэффициенти куйидагича булиши аникланган:

- шаффов полиэтилен плёнкаларда - 0,56,

- ок полиэтилен плёнкаларда - 0,66,

- кора полиэтилен плёнкаларда - 0,15,

- поливинилхлорид плёнкалар (В марка) - 0,33,

- полиэтилентерефталат шаффов - 0,56,

- полиамид полиэтилен плёнкада (ПК-4 маркада) - 0,58,

Намуналар тайёрланиб, турли полиэтилен плёнкалар билан ёпилди ва куёш радиацияси таъсирида котиши учун колдирилди.

Назорат намуналари нормал шароитдаги камерага жойланди

(харорат 21 + 2 0С, хаво намлиги 95%).

Назорат намуналар мустахкамлиги 20МПа.

3 чи партия намуналари очик хавода пленкасиз сакланди.

1-жадвал

Колипланган намуна турли плёнкалар билан копланганда сикилишга

мустахкамлиги

Тр. Плёнка тури Бетон намунасини сикилишга мустахкамлиги, сут, МПа

3 7 28

1 Шаффов полиэтилен 12,2 15,0 19,2

2 Ок полиэтилен 13,9 17,0 20,2

3 ^ора полиэтилен 9.5 14.7 19.3

4 Поливинилхлорид 10.2 15.6 19.8

5 Полиэтилентерефталат шаффов 12.1 14.9 19.5

6 Полиамид полиэтилен 11.9 15.2 19.9

Нормал шароитда 14.1 16.8 20.1

Плёнкасиз 6.3 8.2 11.3

Жадвалдан куриниб турибтики ок полиэтилен плёнка остида котган бетон намуналари сикилишга булган мустахкамлиги назорат намуналар мустахкамлигига нисбатан катта.

Хулоса. Полиэтилен плёнка остида котган бетон намуналари сикилишга булган мустахкамлиги назорат намуналар мустахкамлигига нисбатан катталиги аникланди. Янги ёткизилган бетонни сувсизланишини олдини олиш ва котиши учун кулай шароитлар

яратиш учун плёнкадан фойдаланиш иктисодий ва экологик нуктаи назардан самаралидир. Шунинг учун бетон карови учун ок полиэтилен плёнкалардан фойдаланиш тавсия этилади.

АДАБИЁТЛАР

1. Г.И.Ступаков, Л. Кондратова Бетончилар учун кулланма. Тошкент 1988 йил.

2. А. Зашепин, К. Пак Испарение воды из бетона. Труды ДорНИИ Москва 1988 выпуск. 97

3. А.М. Невакшонов. Физические процессы, происходящие в начальный период твердения бетона в условиях сухого и жаркого климата. Москва, 1986.

4. Б.А. Крылов., А. Хамидов, М. Акбаров. Обеспечение высокого качества бетонных и железо-бетонных конструкций возводимых в условиях сухого и жаркого климата., В кн. "Исследование климатических факторов жаркого климата и технологии бетона". Тезисы докладов расширенного заседания секции Госстроя по науке и технике, Москва, 1984 г.

5. А.И.Хамидов, А.М.Рахимов. Бетон тузилишига курик-исси; иклимнинг салбий таъсири. "Янги технологиялар иктисодий таракиётнинг асосий омили мавзусида"ги Республика илмий амалий конференцияси материаллари, Наманган, 2003 й.

6. А.И.Хамидов, М.Б.Мухитдинов, Д.А.Хамидов. "Особенности технологии бетонных работ в условиях сухого и жаркого климата при.

7. А.И.Хамидов, И.Г.Ахмедов, А.М.Иминов. Темир-бетон буюмларини ишлаб чикаришда бетон котишини тезлатиш учун куёш энергиясидан фойдаланиш технологияси. Монография - Тошкент Lesson press нашриёти, 2022, - 112 бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.