Научная статья на тему 'ҚУРИТИШ ЖАРАЁНИНИНГ ВИБРАЦИОН КИНЕМАТИКАСИ'

ҚУРИТИШ ЖАРАЁНИНИНГ ВИБРАЦИОН КИНЕМАТИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Промышленные биотехнологии»

CC BY
53
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ВИБРАЦИЯ / НАМЛИК / МАТЕРИАЛ ЮЗАСИ / ТЕМПЕРАТУРА / қУРИТИШ ТЕЗЛИГИ ВА ДАВРЛАРИ

Аннотация научной статьи по промышленным биотехнологиям, автор научной работы — Ахтамбаев Ахтамбаев, Жалилова Г.Х, Окйулов К.Р., Абдукодиров Н.Ш.

Мақолада қуритиш жараёнининг вибрацион кинематикаси ва материал таркибидаги намликни буғлатиш усуллари назарий ва тажрибавий ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по промышленным биотехнологиям , автор научной работы — Ахтамбаев Ахтамбаев, Жалилова Г.Х, Окйулов К.Р., Абдукодиров Н.Ш.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

VIBRATION KINEMATICS OF THE DRYING PROCESS

The article theoretically and experimentally studied the vibrational kinematics of the drying process and methods of evaporation of moisture from the material.

Текст научной работы на тему «ҚУРИТИШ ЖАРАЁНИНИНГ ВИБРАЦИОН КИНЕМАТИКАСИ»

УДК 00 677.21

Ахтамбаев С.С. ассистент

Ферганский политехнический институт

Жалилова Г.Х ассистент

Ферганский политехнический институт

Окйулов К.Р. ассистент

Ферганский политехнический институт

Абдукодиров Н.Ш. ассистент

Ферганский политехнический институт Научный руководитель: Ахунбаев А.А.

доцент

Ферганский политехнический институт

КУРИТИШ ЖАРАЁНИНИНГ ВИБРАЦИОН КИНЕМАТИКАСИ

Аннотация: Мацолада цуритиш жараёнининг вибрацион кинематикаси ва материал таркибидаги намликни бузлатиш усуллари назарий ва тажрибавий урганилган.

Калит сузлар: вибрация, намлик, материал юзаси, температура, цуритиш тезлиги ва даврлари.

Akhtambaev S.S. assistant

Fergana Polytechnic Institute Zhalilova G.Kh assistant

Fergana Polytechnic Institute Okyulov K.R. assistant

Fergana Polytechnic Institute Abdukodirov N.Sh.

assistant

Fergana Polytechnic Institute Scientific adviser: Akhunbaev A.A.

associate professor Fergana Polytechnic Institute

VIBRATION KINEMATICS OF THE DRYING PROCESS

Abstract: The article theoretically and experimentally studied the vibrational kinematics of the drying process and methods of evaporation of moisture from the material.

Keywords: vibration, humidity, material surface, temperature, drying speed and cycles.

Кириш. Материалларни куритиш жараёнида намликни йукотиш мураккаб жараёнлардан хисобланади. Аввал намлик материалнинг ички кисмиларидан унинг юзасига таркалади, сунгра намлик материал юзасидан бугланиб куритувчи агент (хаво) таркибига утади ва куриткичдан ташкарига чикиб кетади. Материал таркибидан намликнинг бугланиб чикиш интенсивлиги m материал юзаси бирлиги F дан вакт бирлиги ичида бугланган намликнинг микдори билан улчанади:

m=W/Fn (1)

Бу ерда W - куритиш пайтида материалдан ажралиб чиккан намлик массаси; т- куритишнинг умумий вакти [1].

Намликнинг бугланиш интенсивлиги нам материал ва атроф-мухит уртасидаги иссиклик ва модда алмашиниш механизмига боглик. Бу механизм жуда мураккаб булиб, икки боскичдан иборат; а) намликнинг материал ичида силжиши; б) материал юзасидан намликнинг бугланиши[1].

Намликнинг материал юзасидан буFланиши. Бу жараён асосан бугнинг каттик материал юзасидан хавонинг чегара катлами оркали диффузия йули билан утишидан иборат. Материалнинг юзасидан намликнинг бугланиш йули билан хаво окимига утиши ташки диффузия деб аталади[2]. Ташки диффузия ёрдамида намликнинг тахминан 90 % таркалади[3]. Материал юзасидан атроф-мухитга намлик буг холатида утади. Ташки диффузиянинг харакатлантирувчи кучи материал юзасидаги ва атроф-мухитдаги концентрациялар ёки парциал босимлар айирмаси Рм - Рх билан ифоаланади.

Диффузия окимидан ташкари намлик термодиффузия йули билан хам таркалади. Термодиффузия ходисаси чегара катламда температуралар айирмасининг таъсири натижасида юз беради. Конвектив куритиш жараёни нисбатан паст температураларда олиб борилса, термодиффузия оркали таркалган намликнинг микдори жуда кичик булади.

Куритиш тезлиги узгармас булган биринчи даврда материалнинг намлиги гигроскопик намликдан катта булади, материал юзасидаги буг эса туйинган булади ( Рм - Рх ). Бу даврда намлик материалнинг юзасига унинг ички кисмларидан катта тезлик билан силжийди. Материал юзасидан намликнинг берилиши куйидаги тенглама оркали топилади:

П f\C\

m = ЖРТ - Рх) — (2)

Бу ерда: в - модда бериш (ёки намлик бериш) коэффиценти;

Рт - материал юзасидаги туйинган бугнинг парциал босими; Рх -бугнинг хавонинг парциал босими; В - барометрик босим[4].

Намлик бериш коэффиценти в нинг киймати хавонинг тезлигига, куритувчи агентнинг материал юзасини айланиб утиш шароитига, материалнинг шакли ва унинг улчамига, куритиш температурасига ва бошка параметрларга боглик. Бу коэффицент тегишли критериал тенгламалар ёрдамида топилади.

Намликнинг материал ичида силжиши. Материалнинг ташки юзасидан намликнинг буглатиши натижасида материал ичида намлик градиенти пайдо булади, бу градиент таъсирида материалнинг ички катламларидан унинг юзасига караб намликнинг бундай харакати ички диффузия деб аталади. Куритишнинг биринчи даврида материал ичидаги намликнинг узгариши катта булади, бунда куритиш тезлигига асосан материал юзасидан намликнинг бугланиш тезлиги таъсир килади. Бирок материал юзасидаги намлик камайиб бориб гигроскопик намликка етганда ва ундан кейин хам камайиши давом этса, яъни куритишнинг иккинчи даврида жараённинг тезлигига асосан ички диффузия таъсир килади. Куритишнинг иккинчи даврида жараённинг тезлиги доим камайиб боради.

Куритишнинг биринчи даврида материал ичидаги намлик суюклик куринишида таркалади. Иккинчи даврнинг бошланиши, яъни куритиш тезлигининг бир меъёрда камайиши материал юзасининг айрим жойларида хар хил шаклдаги чукур зоналар пайдо булади ва материаллнинг ичида бугланиш юз беради. Бунда капиллярлардаги намлик ва адсорбцион бириккан намликнинг бир кисми материалнинг ичида буг холида силжийди.

Кейинчалик материалнинг юза катлами тула куриб булгандан сунг, бугланишнинг ташки юзаси борган сари материалнинг геометрик юзасидан камайиб кетади. Бундай шароитда намликнинг ички диффузия ёрдамида силжишининг ахамияти ортади. Иккинчи даврнинг куритиш тезлиги турлича камаядиган боскичда материал билан мустахкам богланган адсорбцион намлик каттик фазалар ичида факат буг холида таркалади.

Тадкикод натижалари. Намликнинг каттик материал ичида таркалиш ходисаси намлик намлик окимининг зичлиги намлик концентрацияси градиентига пропорционалдир:

т = —Бм /ол

дп (3)

бу ерда Бм - намлик утказувчанлик коэффиценти, м2/соат.

Куритишнинг тезлиги ва даврлари. Куритиш аппаратларини хисоблаш ва лойихалаш учун куритиш тезлигини билаш зарур. Куритиш

тезлиги и чексиз киска вакт йт давомида материал намлигининг камайиши dW оркали аникланади:

и= dW/ йт (4)

Куритиш тезлиги тажриба йули билан лаборатория курилмаларида топилади. Бу курилма вентилятор, электр иситкич, куритиш камераси ва тарозидан ташкил топган. Электр иситкичда киздирилган хаво вентилятор ёрдамида куритиш камерасига берилади. Камеранинг эшикчаси оркали нам материал тарозининг бир палласига жойлаштирилади. Куритиш жараёни давомида материалнинг массаси (ёки намлиги) камайиб боради. Олинган тажриба натижалари асосида куритиш эгри чизиги чизилади. Куриткичдан курук ва хул термометрлар ёрдамида хавонинг нисбий намлиги аникланади. Материал намлиги W нинг вакт давоми т да хаво параметрлари узгармас булганда олинган график богликлиги цуритиш эгри чизиги деб юритилади .

Материал намлигининг вацт Куритиш тезлигининг эгри давомида узгариши. чизиги.

Куритиш жараёнининг бошланишида намлик ажралиб чикиши билан бирга материал кизийди. Бу давр киска вактни ташкил этади, куритиш жараёни эгри чизик буйича узгаради. Материалнинг кизиши тамом булганидан сунг куритиш жараёни тугри чизик буйича кетади. Бу даврда куритиш жараёни узгармас тезликка эга булади. Бу давр К1 нуктада иамом булади, бу нуктага материалнинг критик намлиги Wкp тугри келади[1].

Биринчи даврда эркин намлик ажралиб чикади. К1 нуктадан сунг куритишнинг иккинчи даври бошланади, бу даврда материал таркибидан бириккан намлик ажралиб чикади. II даврда куритиш тезлиги доим камайиб боради, материалнинг намлиги эса мувозанат намликка якинлашади. Куритиш жараёнини мувозанат намликка кадар давом эттириш мумкин.

Куритиш эгри чизиги хосил килинади. Эгри чизикнинг исталган нуктасига утказилган уринма огиш бурчагининг тангенси куритиш тезлигини (dW/dт) ташкил килади. Горизонтал укка материал намлигининг

киймати ( % хисобида), вертикал укка эса куритиш тезлиги dW/dx нинг киймати (масалан, %/мин) куйилади.

I даврда куритиш тезлиги горизонтал тугри чизик булади, чунки бу даврда куритиш тезлиги узгармас кийматга эга. II даврда куритиш тезлигининг чизиги материалнинг турига ва намликнинг материал билан бирикиш турига кура хар хил куринишга эга булади. Бу даврда куритиш тезлиги доим камайиб боради[5].

Турли материаллар учун куритиш тезлигининг эгри чизиклари келтирилган. Хдмда эгри чизиклар мувозанат намликка тугри келган нуктага келганда тугайди. Куритиш тезлиги эгри чизикларининг айирмаларида иккинчи критик нукта (К2) мавжуд булади. Бу критик нукта материалнинг шундай намлигига тугри келадики, бунда материалдан намликнинг силжиш характери узгаради. Купинча бу нукта адсорбцион намлик ажралиб чикишининг бошланишига тугри келади[4].

Хулоса. Куритиш ва куритиш тезлиги эгри чизикларидан шу нарса куриниб турибдики, куритиш жараёни икки даврга булинар экан. Тадкикотлар натижасида шу нарса маълум булдики, биринчи даврда куритиш тезлиги узгармас булса, иккинчи даврда эса куритиш тезлиги доим камайиб боради.

Биринчи даврда куритиш тезлиги асосан ташки диффузияга боглик булади. Бу даврда куритувчи агентнинг тезлиги ва унинг параметрлари (нисбий намлик, температура) хисоблаш ишларида катта ахамиятга эга. Материалнинг ичида намликнинг диффузияланиш тезлиги катта кийматга эга булади, бирок бу холат намликнинг материал юзасидан берилиш тезлигини белгиламайди.

Иккинчи даврда анча мураккаб жараён содир булади. Бу даврда богланган намлик ажрала бошлайди. Куритиш тезлиги асосан материал ичидаги намликнинг таркалиш тезлигига боглик. Шу сабабли иккинчи даврда куритиш тезлигига материал таркиби билан боглик булган параметрлар (куритилаётган материалнинг шакли ва улчамлари; материалнинг намлиги, материалнинг намлик утказувчанлиги) таъсир курсатади. Куритиш тезлигига хаво окимининг тезлиги ва унинг параметрлари хам бир оз таъсир килиши мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Abduqodirov N. S. O. G. L. et al. XOM PAXTANI QURITISH VA TOZALASH UCHUN REGRESSIYA MODELINI QURISH //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 687-693. https://cyberleninka.ru/article/n/xom-paxtani-quritish-va-tozalash-uchun-regressiya-modelini-qurish

2. Abducodirov N., Okyulov K. IMPROVEMENT OF DRUM DRYER DESIGN //Экономика и социум. - 2021. - №. 4-1. - С. 13-16. https://elibrary.ru/item.asp?id=46143070

3. Abduqodirov N. S. O. et al. CAUSES AND EXTINGUISHING EQUIPMENT OF VIBRATIONS OCCURRED BY MACHINERY AND MECHANISMS //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 2. - С. 950-953. https://cyberleninka.ru/article/n/causes-and-extinguishing-equipment-of-vibrations-occurred-by-machinery-and-mechanisms

4. Abduqodirov N. S. O. G. L., Oqyo'Lov K. R. O. G., Jalilova G. X. Q. PAXTA XOMASHYOSINI QURITISH VA TOZALASH //Scientific progress.

- 2021. - Т. 2. - №. 1. - С. 857-861. https://cyberleninka.ru/article/n/paxta-xomashyosini-quritish-va-tozalash

https://www.internauka.org/authors/okyulov-kamoldin-rahmat-ugli

5. Qo'chqarov B. U., Tojiboyev B. T., Axtambayev S. S. EXPERIMENTAL DETERMINATION OF THE GAS CONSUMPTION SENT TO THE DEVICE FOR WET DUSTING IN THE HUMID MODE //Экономика и социум. -2021. - №. 6-1. - С. 226-229.

6. Халилов Ш. З., Ахтамбаев С. С., Халилов З. Ш. РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИЯ ДИНАМИКИ СУШКИ ХЛЕБНОЙ МАССЫ В ШИРОКОПОЛОСНЫХ ВАЛКАХ //Журнал Технических исследований. -2020. - Т. 3. - №. 2.

7. Khudainazarov S., Sabirjanov T., Ishmatov A. Assessment of dynamic characteristics of high-rise structures taking into account dissipative properties of the material //Journal of Physics: Conference Series. - IOP Publishing, 2019.

- Т. 1425. - №. 1. - С. 012009.

8. Khudainazarov S. et al. Dynamics of high-rise structures taking into account the viscoelastic properties of the material //E3S Web of Conferences. - EDP Sciences, 2021. - Т. 304. - С. 02004.

9. Бахадиров Г. А. и др. УПРАВЛЕНИЕ И ВЫБОР МОЩНОСТИ УПРАВЛЯЮЩЕГО ДВИГАТЕЛЯ POWER CONTROL AND SELECTION CONTROLING ENGINE //ХАЛКДРО ИЛМИЙ-ТЕХНИКАВИЙ АНЖУМАН. - 2017. - Т. 1. - С. 283.

10. А.Т. Рахмонов, С.С. Ахтамбаев "ПРИЧИНЫ ВИБРАЦИИ В СТАНКАХ И МЕТОДЫ ИХ УСТРАНЕНИЯ" //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 6.

- С. 89-97.

11. Маткаримов, Ш. А., Зияев, А. Т., Тожибоев, Б. Т., & Кучкаров, Б. У. (2020). ПОКРЫТИЕ ЗАДВИЖЕК И ЗАПОРНОЙ АРМАТУРЫ ТЕПЛОВЫХ СЕТЕЙ ЖИДКИМ ТЕПЛОИЗОЛЯЦИОННЫМ ПОКРЫТИЕМ. Universum: технические науки, (12-5 (81)).

12. Эргашев, Н. А., Маткаримов, Ш. А., Зияев, А. Т., Тожибоев, Б. Т., & Кучкаров, Б. У. (2019). Опытное определение расхода газа, подаваемое на пылеочищающую установку с контактным элементом, работающим в режиме спутникового вихря. Universum: технические науки, (12-1 (69)).

13. Халилов Ш. З., Гаппаров К. Г., угли Махмудов И. Р. ВЛИЯНИЕ ТРАВМИРОВАНИЯ И СПОСОБОВ ОБМОЛОТА СЕМЯН ПШЕНИЦЫ

НА ИХ БИОЛОГИЧЕСКИЕ И УРОЖАЙНЫЕ СВОЙСТВА //Журнал Технических исследований. - 2020. - Т. 3. - №. 1.

14. I Hamzaev, K Gapparov, E Umarov, Z Abdullaev BUILDING AND ARCHITECTURE//UNIVERSUM: ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ. -2021.-Т -3 (84).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.