Научная статья на тему '«Углеводлар» мавзусини ўқитишда замонавий педагогик технологияларнинг самарадорлиги'

«Углеводлар» мавзусини ўқитишда замонавий педагогик технологияларнинг самарадорлиги Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
226
58
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
педагогик технологиялар / ўқув жараёнига ноанъанавий ёндашув / дарс жараёни / интерфаол / глюкоза / фруктоза / сахароза / мальтоза / крахмал / целлюлоза. / педагогические технологии / нетрадиционный подход к учеб- ному процессу / процесс урока / интерактивный / глюкоза / фруктоза / сахароза / мальтоза / крах- мал / целлюлоза

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Саримова Дилдора Соаталиевна

Мақолада замонавий педагогик технологияларга асосланган ўқитишнинг афзалликлари таҳлил қилинган. Таълим сифати ва самарадорлигига эришишда ўзининг натижавийлиги, замонавийлиги билан амалиётда қўлланилиб келинаётган айрим интерфаол усулларнинг дидактик имкониятлари ёритилган, шу масалаларга эътибор қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЭФФЕКТИВНОСТЬ СОВРЕМЕННЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ ОБУЧЕНИЯ ПО ТЕМЕ «УГЛЕВОДЫ»

В статье освещены дидактические возможности некоторых интерактивных методов, применяемых на практике с целью повышения качества, эффективности образования, обеспечения его результативности и модернизации. Предлагаемая статья посвящена раскрытию роли значения интерактивных методов.

Текст научной работы на тему ««Углеводлар» мавзусини ўқитишда замонавий педагогик технологияларнинг самарадорлиги»

V_/

Саримова Дилдора Соаталиевна,

Тошкент вилоят халк таълим ходимларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти «Табиий ва аник фанлар таълими» кафедраси доценти вазифасини бажарувчи, магистр

«УГЛЕВОДЛАР» МАВЗУСИНИ УКИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

САРИМОВА Д.С. «УГЛЕВОДЛАР» МАВЗУСИНИ УКИТИШДА ЗАМОНАВИЙ ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ САМАРАДОРЛИГИ

Маколада замонавий педагогик технологияларга асосланган укитишнинг афзалликлари тах,лил килинган. Таълим сифати ва самарадорлигига эришишда узининг натижавийлиги, замо-навийлиги билан амалиётда кулланилиб келинаётган айрим интерфаол усулларнинг дидактик имкониятлари ёритилган, шу масалаларга эътибор каратилган.

Таянч суз ва тушунчалар: педагогик технологиялар, укув жараёнига ноанъанавий ёндашув, дарс жараёни, интерфаол, глюкоза, фруктоза, сахароза, мальтоза, крахмал, целлюлоза.

САРИМОВА Д.С. ЭФФЕКТИВНОСТЬ СОВРЕМЕННЫХ ПЕДАГОГИЧЕСКИХ ТЕХНОЛОГИЙ ОБУЧЕНИЯ ПО ТЕМЕ «УГЛЕВОДЫ»

В статье освещены дидактические возможности некоторых интерактивных методов, применяемых на практике с целью повышения качества, эффективности образования, обеспечения его результативности и модернизации. Предлагаемая статья посвящена раскрытию роли значения интерактивных методов.

Ключевые слова и понятия: педагогические технологии, нетрадиционный подход к учебному процессу, процесс урока, интерактивный, глюкоза, фруктоза, сахароза, мальтоза, крахмал, целлюлоза.

SARIMOVA D.S. EFFICINCY PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES OF TEACHING FOR THE SUBJECT «SUGARIES»

The opportunity of pedagogical technologies implementation in the chemistry lessons is very important. This article highlights some of the possibilities of interactive teaching methods implementing in practice to improve the quality, effectiveness of education and ensuring its effectiveness and modernization. The present article is devoted to the role and importance of interactive methods.

Keywords: pedagogical technologies, unconventional approach to the educational process, educational technology process of the lesson, interaktive, glucose, fructose, sucrose, maltose, starch, cellulose.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

Тарацциётни царакатга келтириш ва турмушда руй бераётган жараёнларга уз таъсирини утказишда жамият ижтимоий-сиёсий, ицтисодий, маданий-маънавий янгила-нишининг муцим субъекти булган ёшларни баркамол шахс цилиб тарбиялаш муцим масаладир.

Бугунги кунда мустакил тараккиёт йулидан бораётган мамлакатимизнинг узлуксиз таълим тизимини ислох килиш ва такомиллаштириш, янги сифат боскичига кутариш, унда илFор пе-дагогик хамда ахборот технологияларни жорий килиш, таълим самарадорлигини ошириш давлат сиёсати даражасига кутарилди. Укув жараёнини кизикарли ташкил этиш, унда фойдаланиладиган интерфаол метод хамда педагогик технология-ларнинг самараси укув хонасининг кай даража-да жихозланганлиги, укувчиларнинг эркин фикр билдириш кобилиятининг ривожланганлиги, укитиш технологиясининг мос равишда танлан-ганлиги билан ахамиятлидир.

Таълим жараёнида интерфаол методлар, ин-новацион технологиялар, педагогик ва ахборот технологияларини укув жараёнида куллашга булган кизикиш, эътибор кундан-кунга кучайиб бормокда, бундай булишининг сабабларидан бири шундаки, шу вактгача анъанавий таълим-да укувчилар факат тайёр билимларни эгаллаш-га ургатилган булса, замонавий технологиялар уларни эгаллаган билимларини узлари излаб то-пишлари, мустакил урганиб, тахлил килишлари, жумладан хулосаларни хам узлари келтириб чикаришларига ургатади. Укитувчи бу жараён-да шахснинг ривожланиши, шаклланиши, би-лим олиши ва тарбияланишига шароит ярата-ди ва шу билан бир каторда бошкарувчилик, йуналтирувчилик функциясини бажаради. Анъанавий дарслардан фаркли замонавий педагогик технологиялар кулланилган машFулотлар эгалланаётган билимларни укувчилар томо-нидан узлари кидириб топишлари, мустакил урганиб, уларни тахлил килишлари, уз билимларини бахолашлари, туFри хулосалар чикаришга каратилган.

Куйида 9-синфда утиладиган «Углеводлар» мавзусини укитиш жараёнида мавзуни узлаш-тириш самарадорлиги юкори буладиган, узлаш-тиришда фойдаланиш кулай булган технология-лар келтирилган.

Углеводлар - углерод, кислород ва водород-дан ташкил топган мураккаб моддалардир.

Венн диаграммаси асосида углеводлардан крахмал ва целлюлозанинг узига хос хусусиятла-рини ургатиш максадга мувофик.

Венн диаграммаси график куринишда булиб, олинган натижаларни умумлаштириб, улардан бир хулоса чикариш, икки ва ундан ортик тушун-чаларни тахлил килиш ва урганиш, турли ва уму-мий томонларни аниклаш, билим ва куникма-ларни шакллантиришда кулланилади.

Укувчилар икки доирани тулдириб, икки ту-шунчанинг эътиборли томонларини санаб утадилар. Укувчиларни кичик гурухларга бир-лаштириб, диграммалари таккосланади ва тулди-рилади. Кичик гурух укувчиларига крахмал ва целлюлозанинг умумий хоссаларини аниклаш таклиф этилади. Хар бир гурух вакиллари хар бир тушунчанинг узига хос томонларини укийдилар. Бошкалар зарурат булганда жавобни тулди-радилар. Шунда укувчиларда маълумотларни урганиш, эсда саклаб колиш, фикрларни умум-лаштириш, жамоа билан ишлаш, изланиш, жамоа-га уз фикри билан таъсир эта олиш, уни маъкул-лаш, урганилган тушунчаларга изох беришда эгаллаган билимларини куллай олиш ургатилади. Венн диаграммасидан 1-расмдагидек кулланади.

Углеводларнинг 3 та гурухга булинишини тас-вирлашда чизма органайзерлардан фойдаланиш яхши самара беради. Бунда укувчи тизимли фикр-лаш, маълумотларни тузилмага келтириш, тизим-лаштириш куникмаларини ривожлантиради. Янги укув материали билан таништирилганда ёки кичик гурухларда олинган маълумот лавхаларини бирлаштириш имконини берадиган тоифаларни излашда ижобий самара беради. График орга-найзерни куллаш 2-расмдагидек амалга ошири-лади.

Физик хоссалари ва табиатда учраши. Глюкоза (узум канди) - С6Н12О6 рангсиз, сувда яхши эрийдиган, ширин таъмли кристалл модда.

Усимликларнинг деярли барча органларида, айникса узум, шакаркамиш, канд лавлаги каби-ларда куп учрайди.

Кимёвий хоссалари. Глюкоза альдегидларда спиртлар, халкали бирикмаларга хос реакция-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

1-расм. Венн диаграммаси.

ларга кириша олади. Глюкоза альдегид каби кайтарувчилик хоссасига эга булиб, «кумуш кузгу» реакциясини беради:

СН2ОН - (СНОН)4 - СНО + Ад20 = СН2ОН -- (СНОН) 4-СООН + 2Ад1

Бижтиш. Глюкоза биоорганик катализатор-лар - ферментлар таъсирида бижFишга учрайди. Ачитки ферментлари таъсирида глюкоза спиртли бижFишга учрайди, натижада этанол ва карбонат ангидрид хосил булади. Масалан, хамирнинг ошиши, натижада нон юмшок ва сифатли булади:

С6Н!206 ^ 2С2Н5ОН + 2СО2

Оксидланиши. Глюкоза инсон ва хайвонлар организмида оксидланиши натижасида хаётий фаолият учун зарур булган энергия ажралиб чикади.

Углеводнинг одам организмидаги ахамиятини «Муаммоли вазият» технологиясидан фойда-ланган холда амалга ошириш максадга мувофик. Бунда укувчилар мавзудан келиб чиккан холда турли муаммоли вазиятларнинг ечимини туFри топишга ургатилади. Укувчиларни гурухларга аж-

ратиб, машFулот боскичли булиши ва хар бир боскич укувчилардан максимал даражада диккат-эътибор талаб килиши, машFулот давомида улар якка, гурух ва жамоа булиб ишлашлари айтилади. Бундай кайфият укувчиларга берилган топши-рикларни бажаришга тайёр булишларида ёрдам беради ва бажаришга кизикиш уЙFOтади.

Бундай технология билан утказилган машFулот натижасида укувчилар кайсидир муаммони ечишдан аввал унинг сабабини аниклаш керак-лиги, кейин эса зарур булган услуб ва усулларни танлаш хамда уз харакатларини аник белгилаб олиш лозимлигини билиб оладилар (1-жадвал).

Бундан ташкари, «Дебатлар» методидан хам фойдаланиш яхши самара беради. Бунда асосий максад муаммонинг ечимини топишда укувчи узгаларни уз ёндашувининг туFрилигига ишонти-риш, уз фикрини аник ва мантикий баён этиш, бунинг учун эса ишонарли далил ва хулосалар топиш куникмаларини шакллантиришдан ибо-рат. Мунозарали саволларни ечиш жараёнида укувчиларда тинглаш, мулокот олиб бориш, тур-лича фикрларни мулохаза килиш, маълум кетма-кетликда тафаккур юритиш, туFри ечимларни топиш малакалари узлаштирилади.

Укувчилар мавзу юзасидан олган маълумот-ларини хаёт билан боFлаш, тахлил килиш ва био-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

2-расм. График органайзер чизмаси.

1-жадвал. «Муаммоли вазият» технологияси мисоли

Вазият тури Вазиятнинг келиб чикиш сабаблари Вазиятдан чикиб кетишда сизнинг харакатларингиз Вазиятдан чикиб кетишда учрайдиган кийинчиликлар

Кандли диабет касаллигининг келиб чик,иш сабаби нимада? Конда канд микдорининг ошиб кетиши. Пархез саклаш ва жисмоний машFулотлар билан мунтазам шуFулланиш. Одамларнинг физиологик ва психологик узгариши, каттик стресс холатига тушиши ва тиббий маданиятнинг етишмаслиги.

логик ходиса ва жараёнларни кузатиш, тушуниш хамда тушунтира олиш компетенциясини шакл-лантиришга ёрдам беради. Куйидаги саволлар оркали мурожаат этиш мумкин.

• Углеводларнинг организмдаги танкислиги кандай касалликларга олиб келади?

• Оксил танкислиги натижасида келиб чикадиган касалликлар кандай?

Углеводларга тегишли атамаларнинг инглизча номини ёдлаш укувчиларда мавзуга тегишли куникма хосил булишида ёрдам беради. Фанлар-аро интеграция мавзуни тулик узлаштириш, та-янч тушунчаларни эсда саклаб колиш хамда укувчиларнинг луFат бойлигини оширишга хиз-мат килади.

Глюкоза - glucose [ glicoz ] Фруктоза - fructose [fruktoz] Сахароза - sucrose [sacroz] Мальтоза - maltose [maltus] Крахмал - starch [st:ach] Целлюлоза - celullose [seleloz]

Хулоса килиб айтганда, укитувчи хар бир дарс-ни яхлит холда кура олиш, уни тасаввур этиш учун булажак дарсни лойихалаштириши зарур. Углеводлар мавзусини ёритишда «Венн диаграммаси», «График органайзерлар», «Муаммоли вазият» методини куллаш, инглиз тилидаги луFат сузларни киритиш, укувчиларни утилган мавзу буйича таянч сузларни тулик урганишида сама-рали натижа беради.

Адабиётлар руйхати:

1. Каримов И.А. Юксак маънавият - енгилмас куч. - Т.: «Маънавият», 2008.

2. Ишмухамедов Р., Юлдашев М. Таълим ва тарбияда инновацион педагогик техно-логиялар. - Т., 2013.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 9

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.