Научная статья на тему 'ҲУДУДЛАРДА ЁШЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИК ТАШАББУСЛАРИНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ'

ҲУДУДЛАРДА ЁШЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИК ТАШАББУСЛАРИНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Естественные и точные науки»

CC BY
103
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ёш тадбиркор / ёш тадбиркорлик субъекти / стартап-лойиҳалар / ёшлар саноат ва тадбиркокрлик зоналари / саноат / молиялаштириш.

Аннотация научной статьи по естественным и точным наукам, автор научной работы — Райхан Зинатдин Қизи Камалова

Мақолада Ўзбекистон Республикасида янги тизим ҳисобланган ёшларнинг тадбиркорлик ташаббусларини қўллаб-қувватлаш бўйича бошланган ислоҳот тўғрисида маълумотлар келтирилган. Ҳудудларда ташкил қилинган ёшлар саноат ва тадбиркорлик зоналарида қисқа муддатларда ёшларнинг саноат ва хизмат кўрсатиш йўналишида амалга оширилаётган лойиҳалари натижаси келтирилган. Ёшларнинг инновацион ғояларини ва амалий тадқиқотлари натижаларини рўёбга чиқарилишига қўллаб-қувватлаш бўйича таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲУДУДЛАРДА ЁШЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИК ТАШАББУСЛАРИНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ МАСАЛАЛАРИ»

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

ХУДУДЛАРДА ЁШЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИК ТАШАББУСЛАРИНИ КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

МАСАЛАЛАРИ

Райхан Зинатдин кизи Камалова

Банк-молия академияси тингловчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада Узбекистон Республикасида янги тизим хисобланган ёшларнинг тадбиркорлик ташаббусларини куллаб-кувватлаш буйича бошланган ислохот тугрисида маълумотлар келтирилган. Худудларда ташкил килинган ёшлар саноат ва тадбиркорлик зоналарида киска муддатларда ёшларнинг саноат ва хизмат курсатиш йуналишида амалга оширилаётган лойихалари натижаси келтирилган.

Ёшларнинг инновацион гояларини ва амалий тадкикотлари натижаларини руёбга чикарилишига куллаб-кувватлаш буйича таклифлар берилган.

Калит сузлар: ёш тадбиркор, ёш тадбиркорлик субъекти, стартап-лойихалар, ёшлар саноат ва тадбиркокрлик зоналари, саноат, молиялаштириш.

Ёшларнинг тадбиркорликка оид ташаббуслари, стартап-лойихалари ва амалий тадкикотлари натижаларини руёбга чикарилишига кумаклашиш, ёш тадбиркорлик субъектларининг саноат ва хизмат курсатиш сохаларидаги лойихаларини хар томонлама куллаб-кувватлаш Узбекистон Республикаси миллий иктисодиётини ривожлантиришга асосий йуналишларнинг бирига айланиб улгурди.

Хусусан, Коракалпогистон Республикаси вилоятлар ва Тошкент шахрида 804,8 гектар ер майдонларида 216 та ёшлар саноат ва тадбиркорлик зоналари ташкил этилди. Шундан 284,5 гектар ер майдонига электрон онлайн-аукцион савдолари натижасига кура ёшларнинг саноат ва хизмат курсатиш йуналишидаги инвестиция лойихалари жойлаштирилган.

SCIENTIFIC PROGRESS

VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Xygyg^apga TamKH^ этн^гaн ëm^ap caHoaT Ba TagÖHpKop.iHK îOHa.iapii

ŒCT3 cohh MafigoHu

MaHÔa: Hmecmu^nnap ea mam^u caedo pacMuü MŒbnyMomnapn

Ëmnap caHoaT Ba TagSupKopnuK 3oHanapuHu Tammn KunumgaH KyHugaru nupoBapg Hara^anapra эpнmнm KyranMoKga:

ëmnapra TagSupKopnuK ^aonuaraHu öomnamu Ba ropuramnapu ynyH Ëmnap caHoaT 30Hanapn xygyguga umnaö HHKapnrn MafigoHnapu TaKguM этнm opKann ynapHH TagönpKopnHK ^aonutfrara KeHr Ku^um;

ëmnapra ynapHHHr caHoaT Ba xu3MaT Kypcaram HyHannmngarH noHH^anapn, TamaööycnapH Ba roanapu aManra omupunumuga KyMaKnamum Ba Ky^aö mapT-mapoHTnap aparnm;

"cTapTannap" Tammn этнm MaKcaguga SroHec-uHKySarop Ba3H$anapuHH aManra omupum, ëm TagôupKopnuK cyôteKraapuHHHr ^aonuaTHHu SapKapop puBo^naHTupum Ba paKoôaTÔapgomnuruHH omupum;

ëmnapra y3 нннoвaцнoн umnaHManapuHu umnaö nuKapum ^apaëHura ^opufi этнm Ba Hara^anapuHu Tu^oparaamTupum, fiupuK caHoaT KopxoHanapu öunaH кooпеpaцнa anoKanapuHu ypHarnm Sopacuga aManufi ëpgaM Kypcaram;

SaHg öynMaraH, my ^yMnagaH «Ëmnap ga$Tapu»ra KupuranraH ëmnapHu um öunaH TatMuHnam Ba ynapHuHr н:m,нмoнн-нктнcogнн ^aonnuruHu omupum xucoönaHagu.

Ëmnap caHoaT Ba TagôupKopnuK 3oHanapuHu fiyn-TpaHcnopT, Myx^HgucnuK-кoммyннкaцнa uH^pa^unMacu öunaH TatMuHnam umnapu YsSeKucTOH PecnySnuKacuHuHr h^tumouh Ba umnaö nuKapum нн$paтyзнпмacннн puBo^naHTupum ^aMrapMacu MaSnarnapu xucoöugaH aManra omupunMoKga.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Хусусан, 2021 йилда 110,8 млрд сум маблаглар ажратилган булса, 2022 йилда 203,5 млрд сум ажратилди.

Ёш тадбиркорлар томонидан ташки бозорларда талаб юкори булган ва импортнинг урнини босувчи, юкори кушилган кийматли махсулотлар ишлаб чикариш буйича замонавий ишлаб чикаришларни ташкил этиш хамда хизматлар курсатиш сохасидаги лойихаларни молиялаштириш максадида "Ёш тадбиркорларни куллаб-кувватлаш жамFармаси" ташкил этилди.

Жамгармага Тикланиш ва тараккиёт жамгармаси маблаглари хисобидан кайтармаслик шарти билан ажратиладиган 100 миллион А^Ш доллари ажратилди.

Жамгарма, асосан, мева-сабзавот ва кишлок хужалиги махсулотларини чукур кайта ишлаш, саклаш ва кадоклаш, тукимачилик, пойабзал ва чарм-галантерея, кимё, фармацевтика, озик-овкат, электротехника саноати, машинасозлик, замонавий курилиш материаллари, хунармандчилик хамда ахборот-коммуникация технологиялари сохаларидаги лойихаларни молиялаштириш ва бошка йуналишларда янги замонавий ишлаб чикаришларни ташкил этиш лойихаларини молиялаштирмокда.

Ёш тадбиркорларни куллаб-кувватлаш жамFармаси томонидан ёшларнинг

лойихалари молиялаштирилиши

Т/р Молиялаштирилган лойи^алар Куриб чикилмокда

Худуд номи сони берилган маблаF (млн.долл.) сони берилган маблаF (млн.долл.)

ЖАМИ 391 та 30 279,0 38 та 4 031,4

1. ^оракалпоFистон 16 1 227,6 2 85,1

2. Андижон вилояти 39 2 084,3 6 466,2

3. Бухоро вилояти 63 3 612,7 4 417,4

4. Жиззах вилояти 25 982,7 2 590,0

5. ^ашкадарё вилояти 24 1 691,8 4 362,0

6. Навоий вилояти 18 1 386,4 5 384,5

7. Наманган вилояти 36 2 209,4 1 75,1

8. Самарканд вилояти 13 1 043,0 93,9

9. Сирдарё вилояти 43 2 926,5 5 337,6

10. Сурхондарё вилояти 52 3 791,7 1 56,3

11. Тошкент вилояти 6 422,0 2 200,0

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

12. ФарFOна вилояти 17 1 256,1 2 193,9

13. Хоразм вилояти 9 679,3 1 469,5

14. Тошкент шахри 30 6 965,5 3 300,0

Манба: Инвестициялар ва ташци савдо расмий маълумотлари

Жамгарма маблаглари хисобидан ёшларнинг лойихалари молиялаштирилганда куйилаги имтиёзларга эга:

молиявий ресурслар тижорат банклари томонидан бир ёш тадбиркорлик субъекти учун бир йула 100 минг А^Ш доллари эквивалентидан ошмаган микдорда 7 йилгача муддат билан такдим этилади;

молиявий ресурслар тижорат банклари томонидан бир ёш тадбиркорлик субъекти учун бир йула 100 минг А^Ш доллари эквивалентидан юкори ва 500 минг А^Ш доллари эквивалентидан ошмаган микдорда 7 йилгача муддат билан такдим этилади;

киймати 500 минг А^Ш доллари эквивалентигача булган инвестиция лойихалари Жамгарма маблаглари хисобидан молиялаштирилади, ундан ошган кисми эса ушбу карорда назарда тутилган имтиёзларсиз, тижорат банклари оркали умумий тартибда такдим этилади;

тижорат банкларига инвестиция лойихаларини молиялаштириш учун молиявий ресурслар Жамгарманинг мавжуд маблаглари доирасида, миллий валютадаги кредитлар буйича йиллик 10 фоиз, хорижий валютадаги кредитлар буйича йиллик 2 фоиз ставкалари билан такдим этилади;

тижорат банклари миллий валютадаги кредитларни уз маржаси микдорини 4 фоиздан оширмасдан йиллик 14 фоиз, хорижий валютадаги кредитларни - уз маржаси микдорини 1 фоиздан оширмасдан йиллик фоиз ставкасини 3 фоиз микдорида белгилаган холда ажратади.

Жамгарма маблаглари хдсобидан тижорат банкларига Ёшлар саноат ва тадбиркорлик зоналари худудида ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш учун бинолар куриш максадларига молиявий ресурслар Жамгарманинг молиявий курсаткичлари ва унинг ресурс базасидан келиб чиккан холда берилади:

Жамгарма маблаглари хисобидан тижорат банкларига ёш тадбиркорлик субъектлари учун бино куришга бериладиган молиявий ресурслар миллий валютада йиллик 10 фоиз ставкаси микдорида белгиланган холда такдим килинади;

тижорат банклари томонидан ёш тадбиркорлик субъектларига биноларни лизинг асосида бериш миллий валютада йиллик 14 фоиз ставкасини куллаган холда амалга оширилади.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Бунда, ёш тадбиркорлик субъекти бошлангич тулов сифатида лизингга бериладиган бино кийматининг 10 фоизини ташкил килувчи кисмини тулайди.

Ёшларнинг тадбиркорликка оид ташаббусларини куллаб-кувватлашни жадаллаштириш, инновацион гояларини ва амалий тадкикотлари натижаларини руёбга чикарилишига кумаклашиш, ёш тадбиркорлик субъектларининг саноат ва хизмат курсатиш сохаларидаги инновацион лойихаларини хар томонлама куллаб-кувватлаш максадида куйидагилар таклиф этилади.

Узбекистон Республикаси буйича "Ёшларнинг 100 та энг илFор лойих,алари" танлов танловини ташкил этиш зарур. Танлов голиблари Ёш тадбиркорларни куллаб-кувватлаш жамгармаси маблаглари хисобидан имтиёзли шартларда молиялаштириш зарур.

Бунда, 1-боскичда танловда иштирок этиш истагини билдирган ёш ташаббускорларнинг бизнес-режаларини ва бошка тегишли хужжатларини йигиш керак.

Танловнинг 1 -боскичи доирасида камида 200 та инвестиция лойихаларини танлаб олиш таклиф этилади.

Танловнинг 2-боскичи доирасида энг илгор 100 та инвестиция лойихаларини танлаб олиш учун ташаббускорлар такдимотларини утказиш ва сухбат килиш оркали танлаш керак.

Танлов натижаси буйича ёш тадбиркорларнинг 100 та илгор инвестиция лойихалари "Ёш тадбиркорларни куллаб-кувватлаш жамгармаси" хисобидан тртридан - тртри , гаровсиз, куйидаги имтиёзли шартларда 100 минг доллар эквивалентидан ошмаган микдорда молиялаштириш учун танлаб олиш зарур.

Бунда:

биринчи 50 тасига (Top-50) - йиллик 14 фоиз ставкасида 5 йил муддатга

1 йиллик имтиёзли давр билан;

кейинги 30 тасига (Top-30) - йиллик 10 фоиз ставкасида 7 йил муддатга

2 йиллик имтиёзли давр билан;

кейинги 17 тасига (Top-17) - фоизсиз 5 йил муддатга 1 йиллик имтиёзли давр билан кредит маблаглари ажратилади.

энг илгор 3 тасига (Top-3) кайтармаслик шарти билан фоизсиз, тртридан - тртри грант маблаглари ажратиш таклиф этилади.

Бунда, танлов натижаси буйича голиб деб топилган ёшларнинг 100 та энг илгор лойихаларини Ёш тадбиркорларни куллаб-кувватлаш жамгармаси маблаглари хисобидан тугридан-тугри, тижорат банкларисиз молиялаштириш ишлари амалга оширилади.

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Танловни ташкил этиш максадида Идоралараро танлов комиссисиясини тасдиклаш ва унинг асосий вазифалари этиб куйидагиларни белгилаш максадга мувофик:

танловни ташкил этиш ва утказиш билан боглик жараёнларни ташкил этиш; танлов иштирокчиларидан хужжатларни кабул килиб олиш, зарур холларда улардан кушимча маълумотлар олиш;

такдим этилган маълумотлар ва хужжатларни тегишли меъзонлар асосида урганиш;

танлов якунларини сархисоб килиш ва голибларни аниклаш; танловни ташкил этиш ва утказиш жараёнларининг, танлов якунларининг оммавий ахборот воситаларида, расмий веб-сайтларда ёритилишини таъминлаш;

танлов бошлангунига кадар танлов талаблари ва коидалари юзасидан кенг таргибот-тушунтириш ишларини олиб бориш;

танлов иштирокчиларини бахолашда адолатлилик, шаффофлик мезонларига риоя килинишини таъминлаш.

Ёшларнинг инвестиция лойихаларини молиялаштириш учун танлов мезонлари этиб куйидагиларни белгилаш таклифи ишлаб чикилди: лойиханинг тармок ривожланишига мувофиклашганлиги; лойиханинг сохадаги янгиликларга мослашувчанлиги ; лойиха натижаси ахамиятлилиги; лойиха амалга оширилишига ишонч; лойиха максадларининг аниклиги; лойихани амалга ошира олиши имкони мавжудлиги. Асосий бахолаш мезонларига эса куйидагилар киради: ёшларнинг биринчи 50 та (Top-50) энг илгор инвестиция лойихаларини танлаб олишда лойиханинг тижорий жихатдан юкори рентабеллигига;

ёшларнинг кейинги 30 та (Top-30) энг илгор инвестиция лойихаларини танлаб олишда лойиханинг ижтимоий ахамиятига, яъни, куп иш урни яратилишига;

ёшларнинг кейинги 17 та (Top-17) энг илгор инвестиция лойихаларини танлаб олишда лойиханинг импорт урнини босувчи ва йирик компаниялар билан кооперация алокаларини урнатишга йуналтирилганлигига;

ёшларнинг энг илгор кейинги 3 та (Top-3) инвестиция лойихаларини танлаб олишда лойиханинг инновацион характерга эга, стартап лойихаларга эътибор каратилади.

Мазкур танловни ташкил килиш учун ягона интернет портали ташкил этиш ва танловга такдим килинадиган ёш ташаббускорларнинг хужжатларини кабул

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 4 I ISSUE 2 I 2023 _ISSN: 2181-1601

Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257

Kunnrn, ^opHH HaTH^anapHHH эtпон kuhhö öopnm pyKHHHH TamKHn Kunnm opKann HmnapHHHr ma^^o^nnrn Ba HaTH^agopnnrHHH TatMHHnamra эpнmнпagн.

REFERENCES

1. HHBecT^HAnap Ba TamKH caBgo pacMHH MatnyMoraapn

2. HHTepHeT MatnyMoraapn

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.