Научная статья на тему 'ТУРИЗМДА МЕҲМОНХОНАЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ТИЗИМЛАРИ'

ТУРИЗМДА МЕҲМОНХОНАЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ТИЗИМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
92
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
туризм / менежмент / меҳмонхона / функция / турист / кемпинг / мотел. / туризм / менеджмент / гостиница / функция / турист / кемпинг / мотель.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы —

Ҳозирги кунда дунё мамлакатларининг кўпчилиги туризм иқтисодини ривожлантириш орқали ўз миллий иқтисодиётини тараққий эттирмоқда. Мамлакатимиз туризмни шакллантиришда ҳар қандай хорижий мамлакатлардан қолишмайдиган имкониятларга эгалиги бу борада кўплаб муваффақиятларга эришишимизни таъминловчи асосий манба ҳисобланади. Ана шуларни ҳисобга олган ҳолда, мамлакатимизда мустақилликнинг дастлабки йилларидан то ҳозирга қадар замон талабларига жавоб берадиган туризм инфратузилмасини таркиб топтириш ва ривожлантириш борасида амалга ошириб келинаётган ислоҳотлар ўзининг ижобий натижаларини бериб келмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОРГАНИЗАЦИОННЫЕ СИСТЕМЫ ГОСТИНИЧНОГО МЕНЕДЖМЕНТА В ТУРИЗМЕ

В настоящее время большинство стран мира развивают свою национальную экономику за счет развития экономики туризма. Тот факт, что наша страна обладает возможностями в формировании туризма, которые не уступают никаким зарубежным странам, является основным источником, который гарантирует, что мы добьемся многих успехов в этом направлении. Учитывая это, проводимые в нашей стране с первых лет независимости реформы по формированию и развитию туристической инфраструктуры, отвечающей требованиям времени, дают положительные результаты.

Текст научной работы на тему «ТУРИЗМДА МЕҲМОНХОНАЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ ТИЗИМЛАРИ»

ТУРИЗМДА МЕ^МОНХОНАЛАРНИ БОШЦАРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ

ТИЗИМЛАРИ Комилахон Хонкелдиева,

и.ф.ф.д., PhD, Фар€она давлат университети https://doi.org/10.5281/zenodo. 7192385

Аннотация: Х,озирги кунда дунё мамлакатларининг купчилиги туризм иктисодини ривожлантириш оркали уз миллий иктисодиётини тараккий эттирмокда. Мамлакатимиз туризмни шакллантиришда хар кандай хорижий мамлакатлардан колишмайдиган имкониятларга эгалиги бу борада куплаб муваффакиятларга эришишимизни таъминловчи асосий манба хисобланади. Ана шуларни хисобга олган холда, мамлакатимизда мустакилликнинг дастлабки йилларидан то хозирга кадар замон талабларига жавоб берадиган туризм инфратузилмасини таркиб топтириш ва ривожлантириш борасида амалга ошириб келинаётган ислохотлар узининг ижобий натижаларини бериб келмокда.

Калит сузлар: туризм, менежмент, мехмонхона, функция, турист, кемпинг, мотел.

ОРГАНИЗАЦИОННЫЕ СИСТЕМЫ ГОСТИНИЧНОГО МЕНЕДЖМЕНТА В

ТУРИЗМЕ

Аннотация: В настоящее время большинство стран мира развивают свою национальную экономику за счет развития экономики туризма. Тот факт, что наша страна обладает возможностями в формировании туризма, которые не уступают никаким зарубежным странам, является основным источником, который гарантирует, что мы добьемся многих успехов в этом направлении. Учитывая это, проводимые в нашей стране с первых лет независимости реформы по формированию и развитию туристической инфраструктуры, отвечающей требованиям времени, дают положительные результаты.

Ключевые слова: туризм, менеджмент, гостиница, функция, турист, кемпинг, мотель.

ORGANIZATIONAL SYSTEMS OF HOTEL MANAGEMENT IN TOURISM

Abstract: Currently, most countries of the world are developing their national economy through the development of the tourism economy. The fact that our country has opportunities in the formation of tourism, which are not inferior to any foreign countries, is the main source that guarantees that we will achieve many successes in this direction. Taking this into account, the reforms carried out in our country since the first years of independence on the formation and development of tourist infrastructure that meets the requirements of the time are yielding positive results.

Keywords: tourism, management, hotel, function, tourist, camping, motel.

КИРИШ

Мехмонхона индустрияси иктисодий фаолият сифатида мехмонхона хизматлари ва четдан келганлар учун вактинчалик мехмонхонада, мотелларда, кемпингларда, талабалар уйларида ёток билан таъминлаш, шунингдек ресторанлар хизматини курсатади. Шунга асосан барча жойлаштириш муассасалари жамоа ва якка жойлашувга булинади. Халкаро амалиётда БТТ экспертлари томонидан ишлаб чикилган туристларни муассасаларга жойлаштиришнинг стандарт тоифаификацияси кабул килинган. Узбекистон Республикаси хукумати бундай нуфузли халкаро ташкилотга аъзо булган. Жамоа булиб жойлашиш муассасаларига исталган объект, яъни доимий ёки баъзан туристларга ёток хизматини

курсатувчи ташкилотлар тушунилиб, улардаги хоналар сони х,ар бир давлатда мустакил урнатилган энг кам хоналар сонидан кам булиши керак эмас. Бундай корхоналарда барча хоналар ягона бошкарувга буйсуниб хизмат курсатиш ва жих,озларга асосланган х,олда тоифа ва категорияларга жамланади. Туристларни жамоа булиб жойланиш муассасаларига куйидагилар киради: мех,монхоналар ва шунга ухшаш жойланиш муассасалари ва махсуслаштирилган муассасалар хдмда бошка ташкилотлар. Мех,монхона - бу жамоа жойланиш муассасаси, аник номерлар сони мавжуд булиб ягона бошкарувга эга булган хизматлар йигиндисини таклиф килувчи, урин чойшабларини алмаштириши, санузел ва хонани йигиштириш, категория ва тоифаига караб хизматлар курсатиш ва жих,озланган номерлардан иборат. Мех,монхоналар куйидаги белгиларга эга:

- маълум сонли номерлардан иборат ягона бошкарувга эгадир;

- х,ар куни урин чойшабларини алмаштириши, санузел ва хоналарни йигиштириш билан чегараланмасдан турли хил мех,монхона хизматларини курсатади;

- давлат стандартларига мос жих,озланган ва хизматлар таклифига монанд категория ва тоифаларга гурух,ланган;

- махсуслаштирилган муассасалар категориясига хос эмас.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Мех,монхоналар катта-кичиклиги, ёток уринлари сони ва хоналар сонига караб фаркланади. Мех,монхонага ухшаш муассасаларга пансионатлар, туристик умумий яшаш уйлари ва бошка жойланиш муассасалари киради, яъни номерлардан иборат ва урин чойшабларини алмаштиришдан ташкари хизматлар чекланган. Махсуслаштирилган муассасалар хизмат курсатиш билан бир каторда бошка махсус функцияларни бажаради. Бундай муассасаларга согломлаштириш, дам олиш ва мех,нат лагерлари, конгресс марказлари ва бошкалар киради. Бошка жамоа жойланиш муассасалари доимий урин чойшабларини алмаштириш ва хона йигиштириш хизматларидан ташкари мех,монхона хизматлари чекланган х,олда хизмат курсатади. Улар номер куринишида булмаслиги мумкин, балки уй-жойга ухшаш турар жой, кемпинг учун майдон ёки жамоа ётокхонасидан (общежитие) иборат булиши мумкин.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ ВА МУ^ОКАМА

Мех,монхонани бошкаришдаги ташкилий тизим дунё мех,монхона индустриясида 1950 йиллардан бошлаб мех,монхона ишини ташкил килишнинг бир нечта моделини уз ичига олган. Биринчи модель - Ритц модели швейцар тадбиркори Цезарь Ритц номи билан боглик. Бу мех,монхоналарда асосий эътибор европача дид-фаросат ва аристократчиликка каратилган. Жах,ондаги купгина нуфузли отеллар унинг номини олган. Масалан Париждаги «Ритц» отели. Иккинчи модели америкалик тадбиркор Кеманси Уильсон номи билан богланган («Холидей Инн» мех,монхоналар занжири). Ушбу моделда мех,монхоналарга хизмат курсатиш ва уларнинг талабларини кондириш жуда катта чакконликни ва юкори даражадаги хизмат стандартларини ушлаб туришга йуналтирилган. Энг асосий эътибор мех,монхона интерьерига каратилади. Бу модель асосида ташкил этилган мех,монхона тизимининг асосий талаблари куйидагича[1]: услубнинг ягоналиги (архитектура, интерьер); кенг ва функционал холл, мижозларни кайд килиш тезлиги; номернинг доимий мижозлар учун тайёрланиши; нонушта «швед столи» шаклида берилади; конференц-холлни тайёрлаш; таъриф тизимининг узгарувчанлиги; маркетинг ва коммуникация хизматининг ягона бошкаруви.

Иккинчи модель асосида курилган мех,монхоналар занжири назорати дунёдаги 50 %

дан ортик мехмонхона номерларида мавжуд. Учинчи модель - «ихтиёрий мехмонхона тизими» шаклидаги Бест Вестон, Романтик Хотел. Бундай холатда мехмонхоналарни ягона бир савдо маркаси бирлаштиради, улар умумий фондга тулов тулайди, маркетинг ва реклама фаолиятига биргаликда харажат килади. Бунда уларнинг молиявий-иктисодий ва бошкарув мустакиллиги бутунлай сакланиб колади. Бу тизимнинг мохияти ягона бирлашган шартнома асосидаги уюшмадир. Иккинчи модель билан учинчи моделнинг бирлашгани булиши мумкин. Бунга масалан «Аккор» мехмонхона тизими мисол була олади. Бу Европадаги энг катта мехмонхона занжирини ташкил этади. У турли тоифадаги мехмонхоналарни такдим этиб бозорда хар хил маркалар билан чикади. Масалан «Пульман», «Софитель», «Новотель» олий тоифадаги мехмонхоналардир. «Алтеа/Меркур» - урта тоифадаги мехмонхона. Занжирга киришда мехмонхона унинг мулкига айланиши жуда шарт эмас. Бундай шароитда йирик мехмонхоналар занжири билан тузилган шартномага асосан (франшизотель) ва ушбу занжирга мустакил кирган мехмонхонага тижорий максадлар учун занжирнинг фирма белгисидан фойдаланиш хукуки, техник ва тижорат маълумотлари, бронлаш тизими маълумотлари, техник ёрдам, ходимларни укитиш хукуки ва бошкалар берилади. Франшиз корхона булар учун шартномада курсатилган бадалларни тулайди. Дунёда мехмонхона индустриясининг ривожланиши мехмонхоналарнинг купайиши ва уларни ихтисослаштириш йули билан бормокда. Бунда чекланмаган ва чекланган хизматлар курсатадиган анъанавий мехмонхоналар, ихтисослаштирилган (конгресс марказлар, курорт типидаги отеллар, гольф отел ва бошкалар) мехмонхоналар такдим этилмокда. ^уйидаги жадвалда жахондаги асосий унта мехмонхоналар занжири келтирилган.

1-жадвал

Асосий унта халкаро мехмонхоналар занжири [2]

Штаб-квартира Номерла

Бош холдинг номи жойлашган мамлакат р сони (минг)

«Hospitality Franchise System Blanstone А^Ш 490

Part.»

«Holiday Inn World Wide» Англия 386

«Best Western International» А^Ш 295

«Accor» Франция 279

«Choice Hotel International» АКШ 272

«Marriot International» АКШ 252

«ITT Sheraton Corp.» АКШ 131

«Promus Corp.» АКШ 106

«Hilton Hotel Corp.» АКШ 101

«Carlson Hospitality World Wide» АКШ 912

Тарихдан маълумки, бизнинг асримизгача дунё мехмонхона хужалигида европа тоифаси модели хукмронлик килган, яъни 2 та асосий бошкарув лавозимлари атрофида, айнан метрдотель ва бош-ошпаз. Биринчи лавозимдаги шахс бу мехмонхона ходимлари ва мехмонлар уртасидаги узаро таъсирини курсатган, чунки мехмонхона сиёсатига жавоб берадиган тез ва меъёрий усулда хизмат курсатилиши лозим. Иккинчи лавозимдагиси ошхона хужалиги ва таомлар тайёрлаш, танлаш жараёнини бошкаради.

Мехмонхонанинг ташкилий тузилмаси унинг максад, вазифасига, жойланиши, мехмонларни хусусиятлари ва бошка факторларга боглик булади. У хар бир хизматчига юкланган хукук ва бурчларини акс эттиради.

ХУЛОСА

Мехмонхона номерлар фонди хизмати доимо жорий таъмирлаш хизмати билан алокада булади, чунки мехмонхонада на факат хоналарни ва ундаги жихозларни жорий таъмирдан чикариш балки бутун мехмонхонани хам уз ичига олади. Туристик мажмуаларнинг ишлаш тизими ва асосий негизи шулардан иборат.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Янкевич В.С., Безрукова Н.Л. Маркетинг в гостиничной индустрии и туризме: - М.: Академия. 2005 - 178 с.

2. Янкевич В.С., Безрукова Н.Л. Маркетинг в гостиничной индустрии и туризме, 2005 г.

3. Khankeldieva, G. S. (2019). Prospects of the development of investment activity in the field of tourist services: problems and ways of solution. Theoretical & Applied Science, Philadelphia, USA. 10, (78), 160.

4. Ханкелдиева, Г. Ш. (2017). Перспективы развития электроэнергетической отрасли Республики Узбекистан в условиях модернизации экономических отношений. Бюллетень науки и практики, (12 (25)), 293-299.

5. Ханкелдиева, Г. Ш. (2017). Особенности корпоративного управления в акционерных обществах с государственным участием. Бюллетень науки и практики, (11 (24)), 357363.

6. Ханкелдиева, Г. Ш. (2018). Иктисодиётни модернизациялаш шароитида корпорацияларни бошкаришнинг илмий-методологик асослари. 08.00. 13-"Менежмент".-И. ф. д. илмий даражасини олиш учун ёзилган дисс. Фаргона давлат университети. Ицтисодиёт фанлари доктори (DSc) илмий даражасини олиш учун ёзилган диссертация. Тошкент, 145.

7. Ханкелдиева, Г. Ш. (2020). Пути эффективного развития инновационной деятельности производственных предприятий республики узбекистан. In Наука сегодня фундаментальные и прикладные исследования: Материалы международной научно-практической конференции. Вологда (p. 29).

8. Ханкелдиева, Г. Ш. (2018). Глобаллашув шароитида электроэнергетика тармогида стратегик бошкарув усулларидан самарали фойдаланиш. Ицтисодиёт ва таълим, (5), 357-363.

9. Хамракулов, И. Б. (2021). Кичик саноат зоналарини барпо этиш ва ривожлантиришнинг назарий асослари. Scientific progress, 2(7), 586-592.

10. Хамракулов, И. Б. (2022). Кичик саноат зоналарини ривожлантиришнинг мохияти ва узига хос хусусиятлари. Scientific progress, 3(1), 328-334.

11. Хамракулов, И. Б. (2021). Теоретические основы создания и развития малых промышленных зон. ма, 2, 49.

12. Хамракулов, И. Б. (2022). КИЧИК САНОАТ ЗОНАЛАРИ ИНВЕСТИЦИОН ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ СТРАТЕГИК ИМКОНИЯТЛАРИ. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(Special Issue 2), 140-146.

13. Ханкелдиева Г.Ш. Особенности корпоративного управления в акционерных обществах с государственным участием // Бюллетень науки и практики. Электрон. журн. 2017. №11 (24). С. 357-363. Режим доступа: http://www.bulletennauki.com/honkeldiyeva

14. Хонкелдиева, Г. Ш. (2019). Организационно-экономический механизм управления инвестиционной деятельностью в сфере телекоммуникаций. Экономика и бизнес: теория и практика, (11-3), 146-150.

15. Хонкелдиева, К., & Муйдинжонова, М. (2020). Необходимые условия обеспечения гендерного равенства. In Наука сегодня: фундаментальные и прикладные исследования (pp. 40-41).

16. Хонкелдиева, К., & Хужамбердиев, Ж. (2020). Проблемы развития организации: управленческий и логистический аспекты. In Наука сегодня: история и современность (pp. 17-19).

17. Zokirova, S. Х., Ahmedova, D., Akbarov, R. F., & Xonkeldiyeva, K. R. (2021). Light Industry Enterprises In Marketing Activities Experience Of Foreign Countries In The Use Of Cluster Theory. The American Journal of Management and Economics. Innovations, 3, 01-36.

18. Хайдаров, Х., Нурматова, И., & Хонкелдиева, К. (2021). Факторы формирования сильного конкурентного рынка в текстильной промышленности. In НАУКА СЕГОДНЯ: ВЫЗОВЫ И РЕШЕНИЯ (pp. 59-61).

19. Хамракулов, И. Б. (2021). Теоретические основы создания и развития малых промышленных зон. ма, 2, 49.

20. Хонкелдиева, К., Рахимова, Х., & Хасанхужаева, У. (2021). Предупреждение преступности среди несовершеннолетних. Наука сегодня: факты, тенденции, прогнозы [Текст]: мате, 34.

21. Xonkeldiyeva, K., & Xo'jamberdiyev, J. (2020). Экономика и социум.

22. Asqarova, A. M., Xonkeldiyeva, K. R., Nomonjonova, F. U., Qodirova, S. Q., & Arabxonova, X. A. (2021). Classification Of Competition In The Market Of Light Industrial Goods And The Factors That Shape It. The American Journal of Management and Economics Innovations, 3, 01-43.

23. Xonkeldiyeva, K. R. (2021). Features of management of textile industry enterprises based on the cluster approach. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(9), 780-783.

24. Asqarova, A. M., Xonkeldiyeva, K. R., Abdukarimova, R. A., Xudoyberdiyeva, X. B., & Egamberdiyeva, N. B. (2021). Theories Of Marketing Strategies To Increase The Competitiveness Of Light Industry Enterprises. The American Journal of Management and Economics Innovations, 3(01), 40-42.

25. Ahmadjanovich, U. A. (2021). The Main Ways To Improve The Efficiency Of Investment Activity For The Development Of Socio-Economic Processes. International Journal of Progressive Sciences and Technologies, 24(2), 197-205.

26. Urinov, A. G. A. (2003). ECONOMIC REFORMS IN UZBEKISTAN: SPECIFIC FEATURES, RESULTS AND PROBLEMS. Eurasian Vision: Felicitation Volume on the 70th Birthday of Prof. Devendra Kaushik, 787.

27. Хамидидов, Б. С., & Уринов, А. А. (2020). Механизм государственно-частного партнерства и привлечение инвестиций. In Эффективность сферы товарного обращения и труда (pp. 140-144).

28. КАРИМОВ, У. ЕНГИЛ САНОАТ КОРХОНАЛАРИ РА^ОБАТБАРДОШЛИГИНИ ОШИРИШ БУЙИЧА МАРКЕТИНГ СТРАТЕГИЯЛАРИ. СТУДЕНЧЕСКИЙ ВЕСТНИК Учредители: Общество с ограниченной ответственностью"Интернаука", 78-80.

29. Хабибиддинов, Х. И., & Уринов, А. А. (2020). Зарубежный опыт механизма государственно-частного партнерства для привлечения инвестиций. In Эффективность сферы товарного обращения и труда (pp. 126-129).

30. Zokirova, S. X., Akbarov, R. F., Isagaliyeva, S. M., & Xonkeldiyeva, K. R. (2021). Sand Distribution In Central Fergana. The American Journal of Interdisciplinary Innovations Research, 3(01), 113-117.

31. Хамракулов, И. Б. (2021). Кичик саноат зоналарини барпо этиш ва ривожлантиришнинг назарий асослари. Scientific progress, 2(7), 586-592.

32. Хонкелдиева, К., & Толибжонова, М. (2020). Механизм формирования инновационного процесса в текстильном производстве как основа адаптации к процессам глобализации. In Наука сегодня: фундаментальные и прикладные исследования (pp. 15-16).

33. Sh, K. G. (2020). Theoretical and economic prerequisites for the development of regional industrial clusters in the economy of the republic of Uzbekistan. EPRA International Journal of Research and Development (IJRD), 234-240.

34. Ханкелдиева, Г. Ш. (2020). Жизненный цикл корпорации и формирование приоритетов в реализации экономических интересов ее субъектов. In Наука сегодня: опыт, традиции, инновации: Материалы международной научно-практической конференции. Вологда (p. 46).

35. Ханкелдиева, Г. Ш. (2018). Электроэнергетика тармогини узок муддатга мулжалланган стратегияси. Ицтисодиёт ва инновацион технологиялар. Электрон. журн, (5).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.