CC BY
3TURIZM SOHASIDA ZAMONAVIY MARKETING TEXNOLOGIYALARIDAN SAMARALI FOYDALANISH ISTIQBOLLARI
Yahyoxonov N.B.
SamISI "Marketing" kafedrasi dotsent v.b., PhD e-pochta: niyozxon93@bk.ru, tel: +998993119338
Anorboyeva R.B.
SamISI TFT-122 guruh talabasi
Annotatsiya: Ushbu maqolada turizm industriyasida marketingning zamonaviy texnologiyalaridan foydalanish imkoniyatlari va ahamiyati to'g'risida ma'lumotlar keltirilgan. Shuningdek, turizm sohasidagi korxonalar faoliyatida turli zamonaviy marketing texnologiyalaridan foydalanishning asosiy yo'nalishlari yoritilgan.
Kalit so'zlar: An'anaviy marketing, raqamli marketing, SMM, SEO, kontent marketingi, elektron pochta marketing, bron qilish, platformalar, influencerlar, vizual content.
Abstract: this article presents information on the possibilities and importance of using modern marketing technologies in the tourism industry. Also, the main areas of use of various modern marketing technologies in the activities of enterprises in the field of tourism are highlighted.
Keywords: traditional marketing, digital marketing, SMM, SEO, content marketing, email marketing, booking, platforms, influencers, visual content.
Аннотация: В данной статье представлена информация о возможностях и значении использования современных технологий маркетинга в индустрии туризма. Также освещены основные направления использования различных современных маркетинговых технологий в деятельности предприятий сферы туризма.
Ключевые слова: традиционный маркетинг, цифровой маркетинг, SMM, SEO, контент-маркетинг, электронный маркетинг, бронирование, платформы, влиятельные лица, визуальный контент.
Kirish. Mamlakat iqtisodiyotining raqamli transformallashuvi sharoitida turizm sohasidagi marketing mohiyatining va uni amaliyotda qo'llanilishining nazariy hamda fundamental asoslariga bag'ishlangan ilmiy ishlar bugungi kundagi dolzarb mavzularidan biri bo'lmoqda. Unda raqamli marketingning dolzarbligi, tamoyillari, imkoniyatlari, instrumentlari va texnologiyalari doirasidagi yangidan ilmiy qarashlarni talab etmoqda. Buning asosiy sababi, jadal rivojlanayotgan axborot va raqamli texnologiyalarining kun sayin bir-biridan yangi shakllarining yaratilishidadir. Darhaqiqat, axborot texnologiyalari va uning zamirida shakllanayotgan raqamli texnologiyalar amaliyotda shiddat bilan rivojlanib borishi natijasida, bozor subyektlari, xususan iste'molchilarning xarakatiga jiddiy ta'sir etmoqda.
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Raqamli O'zbekiston - 2030" strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to'g'risida" Farmoni kuchga kirishi mamlakatimizning iqtisodiy sohasida raqamli texnologiyalarning amaliyotda faol joriy etilishidagi muhim qadamlardan biri hisoblanadi. Mazkur qadam nafaqat turizm sohasida, balki jamiyatning raqamli savodxonligini oshirish orqali raqamli infratuzilmani shakllanishiga sabab bo'ldi. Raqamli texnologiyalardan foydalanish iste'molchi va xizmat ko'rsatuvchi o'rtasidagi munosabatlarning o'rnatilishiga faol ta'sir ko'rsatadi hamda marketing faoliyatida zamonaviy, kreativ, samarali texnologiyalarni qo'llashni talab etadi.
Mavzuga oid adabiyotlar tahlili. h.a.bockohobhh, A.n.^ypoBHH, CEpnrrc, O.Koraep, ,^.Eoy3H, ^^.MeñKeH3, r.A.nannp^H, ro.A.nrneHHHHbix, B.A.KBapTantHOB, A.3.CaaK1 kabi olimlarning ilmiy asarlarida turizm marketingi, turizm sohasida marketingning nazariy va amaliy jihatlari ko'rib chiqilgan.
Tadqiqot metodologiyasi. Maqolani yozishda ilmiy mushohada, abstrakt-mantiqiy fikrlash, tizimli tahlil, integratsiyalashgan yondashuv, statistik, mantiqiy tadqiqot usuli, analiz, qiyosiy va vaziyatli tahlil yordamida amalga oshirildi.
Tahlil va natijalar. Marketing turizm sohasida hal qiluvchi rol o'ynaydi, chunki u korxonalarga o'z takliflarini potensial mijozlarga targ'ib qilish va ularni o'z manzillariga jalb qilishda yordam beradi. Kuchli raqobatbardosh bozorda samarali marketing sayyohlik trafigini oshirish va daromad olishda barcha farqlarni keltirib chiqarishi mumkin. Turli marketing strategiyalaridan foydalangan holda, korxonalar o'z maqsadlari haqida xabardorlikni yaratishi, brend obro'sini oshirishi va oxir-oqibat bozor ulushini oshirishi mumkin.
An'anaviy marketingning bosma nashrlar, broshyura, televideniya va radio kabi reklama usullari turizm biznesi uchun asosiy strategiya hisoblangan. Ushbu usullar hali ham o'z o'rniga ega bo'lsa-da, raqamli marketingning yuksalishi kengroq auditoriyani qamrab olish uchun yangi yo'llarni ochdi.
Raqamli marketing an'anaviy marketing texnologiyalariga nisbatan bir qator afzalliklarga ega. Birinchidan, bu maqsadli marketingni amalga oshirishga imkon beradi, bu yerda korxonalar ma'lum demografiyaga erishishlari va o'z xabarlarini mos ravishda moslashtirishlari mumkin. Bundan tashqari, raqamli marketing real vaqt rejimida ma'lumotlar va tahlillarni taqdim etadi, bu esa korxonalarga o'z kompaniyalarining samaradorligini o'lchash va ma'lumotlarga asoslangan qarorlar qabul qilish imkonini beradi. Turistlarning aksariyati tadqiqot va sayohatlarini bron qilish uchun Internetga tayanayotganligi sababli, raqamli marketing turizm sohasidagi biznes uchun ajralmas vositaga aylandi.
1Восколович Н.А. Маркетинг туристских услуг. - М.: ТЕИС, 2001; Дурович А. Маркетинг в туризме: учеб. пособие. 2-е изд., перераб. и доп. - Минск: Новое знание, 2001. - 473 с.; Котлер Ф., Боуэн Дж., Мейкенз Дж. Маркетинг. Гостеприимство. Туризм: учебник для вузов. Второе издание. - М.: ЮНИТИ - ДАНА, 2002. -1063 с.; Сьюзен Бриггс. Маркетинг в туризме. - К.: Знання-Прес, 2005. - 358 с.; Папирян Г.А. Маркетинг в туризме. - М.: Финансы и статистика, 2002; Квартальнов В.А. Менеджмент и маркетинг в социально-культурной сфере. Учеб.пособие. 2-е изд. - СПб.: Книжный дом, 2003. - 644 с.; Саак А.Э., Пшеничных Ю.А. Маркетинг в социально-культурном сервисе и туризме. Учебное пособие. - СПб.: Питер, 2007. - 480 с.
Turizm sohasi uchun raqamli marketingdan samarali foydalanish uchun korxonalar maqsadlari va maqsadli auditoriyasiga mos keladigan quyidagi asosiy raqamli marketing strategiyalarni qabul qilishlari kerak (1-rasm).
Bunday strategiyalardan biri qidiruv tizimini optimallashtirish (SEO) bo'lib, qidiruv tizimining natijalari sahifalarida yuqori o'rinlarni egallash uchun veb-sayt tarkibini optimallashtirishni o'z ichiga oladi. SEO texnologiysini qo'llash orqali korxonalar o'zlarining ko'rinishini oshirishlari va veb-saytlariga real iste'molchilarni jalb qilishlari mumkin.
Kontent marketingi turizm sanoati uchun yana bir muhim strategiyadir. Qimmatbaho va jozibador kontentni yaratish orqali korxonalar o'zlarini soha mutaxassislari sifatida ko'rsatishlari va maqsadli auditoriyasi bilan ishonchni mustahkamlashlari mumkin. Bu kontent blog postlari, maqsadli yo'riqnomalar, sayohat bo'yicha maslahatlar va boshqalar shaklida bo'lishi mumkin. Doimiy ravishda yuqori sifatli kontentni taqdim etish orqali korxonalar mijozlarni jalb qilishlari va saqlab qolishlari mumkin, natijada buyurtmalar va daromadlarning oshishiga olib keladi.
Elektron pochta marketingi turizm sanoatida juda muhim ahamiyatga ega strategiyalaridan biri hisoblanadi. Qiziqarli obunachilarning elektron pochta ro'yxatini yaratish orqali korxonalar potensial va mavjud mijozlar bilan bevosita muloqot qilishlari mumkin. Bu korxonalarga shaxsiylashtirilgan takliflar,
1-rasm. Raqamli marketing strategiyalari
yangilanishlar va reklama aksiyalarini yuborish, o'z brendini yodda tutish va takroriy bron qilishni rag'batlantirish imkonini beradi.
Ijtimoiy tarmoqlar kundalik hayotimizning ajralmas qismiga aylandi va bu jarayon turistlar bilan kommunikatsiya jarayonlarini ta'minlashda birlamchi vositaga aylandi. Facebook, Instagram va Twitter kabi ijtimoiy media platformalari biznesga maqsadli auditoriya bilan shaxsiy darajada bog'lanish uchun noyob imkoniyatni taqdim etadi. Ijtimoiy media marketingi (SMM) orqali korxonalar o'z yo'nalishlarini namoyish etishlari, mijozlar bilan muloqot qilishlari va sodiq izdoshlarini yaratishlari mumkin.
SMM ning turizm uchun asosiy afzalliklaridan biri uning foydalanuvchi tomonidan yaratilgan kontentni yaratish qobiliyatidir.Turistlar o'z tajribalarini ijtimoiy tarmoqlarda baham ko'rishni yaxshi ko'radilar, xoh u hayajonli manzara suratini joylashtirish yoki mehmonxona haqida sharh yozish. Foydalanuvchilar tomonidan yaratilgan kontentni rag'batlantirish va hashtaglardan foydalanish orqali korxonalar o'z qamrovini kengaytirishi va o'z manzillari atrofida shovqin-suron yaratishi mumkin.
Influencer marketing-fikr yetakchilari tomonidan tavsiyalar va mahsulot joylashtirishni o'z ichiga olgan ijtimoiy media marketing shakli hisoblanadi. Muxtasar qilib aytganda, ta'sir qiluvchi marketing - bu ta'sir qiluvchilar orqali tovarlar yoki xizmatlarni targ'ib qilish usulidir Influencerlar - bu ijtimoiy tarmoqlarda ko'plab muxlislarga ega bo'lgan va o'z auditoriyasining fikri va qarorlarini o'zgartira oladigan shaxslar. Sayohat sohasida tegishli ta'sir ko'rsatuvchilar bilan hamkorlik qilish orqali korxonalar o'z auditoriyalariga kirishlari va potensial mijozlarning kengroq auditoriyasiga kirishlari mumkin. Influencerlar homiylik kontentini yaratishi, o'z tajribalari bilan o'rtoqlashishlari va sayyohlik biznesini targ'ib qilishlari mumkin, natijada ko'proq bron qilish va brend ko'rinishini oshirish mumkin.
Turizm sanoati uchun samarali ijtimoiy media marketing strategiyasini yaratish uchun korxonalar avvalo maqsadli auditoriyani aniqlab olishlari va ularning afzalliklari va xatti-harakatlarini tushunishlari kerak. Bu ularga o'z mazmuni va xabarlarini o'z auditoriyasi bilan rezonanslashish va faollikni oshirish uchun moslashtirishga yordam beradi. Bundan tashqari, korxonalar maqsadli auditoriya demografiyasidan kelib chiqib, to'g'ri ijtimoiy media platformalarini tanlashlari kerak.
Vizual kontent turizm uchun ijtimoiy media marketingida kalit hisoblanadi. Joylar, diqqatga sazovor joylar va tajribalarning ajoyib fotosuratlari va videolari tomoshabinlarni o'ziga jalb qilishi va ularni tashrif buyurishga ilhomlantirishi mumkin. Yuqori sifatli vizual kontentga sarmoya kiritish va hikoya qilish texnikasidan foydalangan holda, korxonalar o'z auditoriyasi bilan hissiy aloqa o'rnatishlari va ularni o'z manzillarini kashf etishga jalb qilishlari mumkin.
Ijtimoiy media marketingida ishtirok etish juda muhimdir. Korxonalar o'z fikr-mulohazalarini qadrlashlarini va mijozlarga mukammal xizmat ko'rsatishga intilishlarini ko'rsatish uchun sharhlar, xabarlar va sharhlarga faol javob berishlari kerak. Tanlovlar, hashtaglar va qiyinchiliklar orqali foydalanuvchi tomonidan
yaratilgan kontentni rag'batlantirish, shuningdek, ishtirok etishni kuchaytirishi va brend atrofida hamjamiyat hissini yaratishi mumkin.
Influencer marketingi sayyohlik yo'nalishlari va tajribalarini targ'ib qilishda kuchli vositaga aylandi. Sayohatga chinakam qiziqish ko'rsatadigan va o'zlarining brend qadriyatlariga mos keladigan ta'sir o'tkazuvchilar bilan hamkorlik qilish orqali korxonalar o'zlarining jalb qilingan auditoriyasiga kirishlari va brend xabardorligini oshirishlari mumkin.
Turizmni targ'ib qilish uchun ta'sir qiluvchilarni tanlashda korxonalar ta'sir qiluvchining joylashuvi, jalb qilish darajasi va haqiqiyligi kabi omillarni hisobga olishlari kerak. Sayohatga chinakam ishtiyoqi bor va o'z tinglovchilariga qimmatli va halol tavsiyalar bera oladigan ta'sir o'tkazuvchilar bilan hamkorlik qilish juda muhimdir. O'z brendiga tabiiy ravishda mos keladigan ta'sir o'tkazuvchilar bilan ishlash orqali korxonalar hamkorlikning haqiqiyligini va ta'sir qiluvchi auditoriya bilan rezonanslashishini ta'minlashi mumkin.
Influencerlar turli xil vositalar, jumladan homiylik postlari, sayohat bloglari va maqsadli sharhlar orqali turizm biznesini targ'ib qilishlari mumkin. Tajribalarini namoyish qilish va maqsad yoki xizmatning o'ziga xos tomonlarini ta'kidlash orqali ta'sir o'tkazuvchilar o'z tomoshabinlarini sayyohlik biznesiga tashrif buyurishga va shug'ullanishga ilhomlantiradi. Bundan tashqari, ta'sir o'tkazuvchilar biznesning ishonchliligi va ishonchliligini yanada oshirish uchun bevosita tushunchalar, maslahatlar va tavsiyalar berishadi.
Turizm industriyasida zamonaviy marketing usullarining kuchini ko'rsatish uchun keling, ba'zi muvaffaqiyatli amaliy tadqiqotlarni ko'rib chiqamiz. Tourism Avstraliya kompaniyasining "Dunyodagi eng yaxshi ish o'rinlari" kampaniyasi: 2009-yilda Tourism Avstraliya mamlakatda dam olish imkoniyatlarini targ'ib qilishni boshladi. Ular turli joylarda, masalan, yovvoyi tabiat qo'riqchisi va ta'm ustasi kabi oltita orzu qilingan ishlarni taklif qilishdi. Kampaniya ommaviy axborot vositalarida keng yoritildi va butun dunyodan 330 000 dan ortiq arizalarni jalb qildi. Ushbu kampaniya Avstraliyada mavjud bo'lgan turli xil tajribalarni namoyish etishda va mamlakatni sarguzasht izlovchi sayohatchilar uchun kerakli manzil sifatida joylashtirishda muvaffaqiyatli bo'ldi. 2017-yilda Airbnb "U yerda yashang" deb nomlangan global marketing kampaniyasini boshladi. Kompaniya Airbnb-ni an'anaviy turar-joylardan farqlashga qaratilgan bo'lib, mahalliy aholi kabi yashash g'oyasiga e'tibor qaratdi. Bir qator videolar va ijtimoiy media kontenti orqali Airbnb sayohatchilar mahalliy uy egasining uyida qolishlari mumkin bo'lgan noyob va haqiqiy tajribalarni namoyish etishdi. Kompaniya tomoshabinlarda juda katta qiziqish uyg'otdi va Airbnb-ni yashash joyidan ko'proq narsani taklif qiladigan platforma sifatida muvaffaqiyatli joylashtirdi.
Bugungi kunda raqamli marketing bo'yicha sa'y-harakatlarini qo'llab-quvvatlash uchun turizm sanoatidagi korxonalar quyidagi turli vositalar va resurslardan foydalanishlari maqsadga muvofiq deb hisoblaymiz (1-jadval).
1-jadval
Raqamli marketing texnologiyalari instrumentlari
Google Analytics: Google tomonidan taqdim etilgan ushbu bepul vosita kompaniyalarga veb-saytlar trafigini, foydalanuvchi xatti-harakatlari va konversiya stavkalari haqida qimmatli ma'lumotlarni taqdim etadi. Ushbu ma'lumotlarni tahlil qilish orqali korxonalar o'zlarining marketing kampaniyalarini optimallashtirishlari va veb-saytlari ish faoliyatini yaxshilashlari mumkin.
Hootsuite Hootsuite - bu ijtimoiy media boshqaruv platformasi bo'lib, u korxonalarga postlarni rejalashtirish, eslatmalarni kuzatish va bir joyda bir nechta ijtimoiy media hisoblarini boshqarish imkonini beradi. Ushbu vosita biznesning vaqtini tejashi va ularning ijtimoiy media marketing harakatlarini soddalashtirishi mumkin.
Canva Canva - bu biznesga marketing kampaniyalari uchun ajoyib vizual tasvirlarni yaratishga imkon beruvchi foydalanuvchilarga qulay grafik dizayn vositasi hisoblanadi. Ijtimoiy media postlaridan tortib broshyura va bannerlargacha, Canva shablonlari va moslashtirish imkoniyatlarining keng assortimentini taklif etadi.
HubSpot HubSpot - bu biznesni elektron pochta marketingi, yetakchi ishlab chiqarish, mijozlar bilan munosabatlarni boshqarish (CRM) va boshqalar uchun vositalar bilan ta'minlaydigan marketing dasturi hisoblanadi. Ushbu platforma korxonalarga marketing harakatlarini tartibga solishga va ROIni kuzatishga yordam beradi.
Xulosa va takliflar. Shunday qilib turizm sanoati raqamli iqtisodiyot sharoitida eng tezkorlik bilan rivojlanib borayotgan sohalardan biriga aylanib bormoqda va ushbu raqamli asrda korxonalar raqobatchilardan oldinda bo'lishi uchun zamonaviy marketing texnologiyalarini o'rganish va ulardan foydalanishi kerak. Raqamli marketing sayyohlik sanoati korxonalariga maqsadli auditoriyaga erishish, brend xabardorligini oshirish va buyurtmalarni oshirish uchun misli ko'rilmagan imkoniyatlarni taqdim etadi. Qidiruv tizimini optimallashtirish, kontent marketingi va ijtimoiy media marketingi kabi strategiyalardan foydalangan holda, korxonalar o'zlarining to'liq salohiyatini ochishlari va iqtisodiy-ijtimoiy samaradorlikka erishishlari mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. "Iqtisodiyot va Turizm" xalqaro ilmiy va innovatsion jurnali. UDK:338,48. U.Sh.Tuxtayev - 2022
2. Budanov, V., & Aseeva, I. (2019). Manipulative marketing technologies in new digital reality. Economic Annals-XXI, 180(11-12), 58-68. doi: https://doi.org/10.21003/ea.V180-07.
3. Chaffey, D., & Ellis-Chadwick, F. (2012). Digital Marketing: Strategy, Implementation and Practice(5 th Edition). Pearson.
4. Ergashxodjaeva Sh.Dj., Qosimova M.S., Yusupov M.A. Marketing asoslari. -O'zbekiston Respublikasi Oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi - T.: "Iqtisodiyot", 2019.-305 b.
5. M.Z.Nurfayziyeva Turizm markentingi. -Toshkent - "Iqtisodiyot" - 2019. -268b.
6. Soliev A.S., Usmonov M.R. Turizm geografiyasi. -Samarqand: SamDU, 2005. -131b
7. Tuxliev I.S. Turizm asoslari: Uslubiy qo'llanma - Samarkand: SamISI, 2008-226b
8. Yahyoxonov N.B. Korxonalarda raqamli marketingdan foydalanishni takomillashtirish (xizmat ko'rsatish korxonalari misolida). Diss. avtoreferati. - TDIU, 2023.-B.52.
9. Восколович Н.А. Маркетинг туристских услуг. - М.: ТЕИС, 2001.
10. Дурович А. Маркетинг в туризме: учеб. пособие. 2-е изд., перераб. и доп. - Минск: Новое знание, 2001. - 473 с.
11. Квартальнов В.А. Менеджмент и маркетинг в социально-культурной сфере. Учеб.пособие. 2-е изд. - СПб.: Книжный дом, 2003. - 644 с.
12. Котлер Ф., Боуэн Дж., Мейкенз Дж. Маркетинг. Гостеприимство. Туризм: учебник для вузов. Второе издание. - М.: ЮНИТИ - ДАНА, 2002. -1063 с.
13. Папирян Г.А. Маркетинг в туризме. - М.: Финансы и статистика, 2002.
14. Саак А.Э., Пшеничных Ю.А. Маркетинг в социально-культурном сервисе и туризме. Учебное пособие. - СПб.: Питер, 2007. - 480 с.
15. Сьюзен Бриггс. Маркетинг в туризме. - К.: Знання-Прес, 2005. - 358 с.
16. Яхёхонов, Н. (2022). ИКТИСОДИЁТНИНГ РАКАМЛИ ТРАНСФОРМАЛЛАШУВИ ШАРОИТИДА ХИЗМАТ КУРСАТИШ СОХДСИДАГИ МАРКЕТИНГ МОХДЯТИ ВА УНИ АМАЛИЁТДА КУЛЛАНИЛИШИНИНГ НАЗАРИЙ ХДМДА ФУНДАМЕНТАЛ АСОСЛАРИ. Iqtisodiyot va ta'lim, 23(2), 135-140. https://doi.org/10.55439/ECED/vol23 iss2/a444
