Научная статья на тему 'Туризм – хўжалик фаолиятининг соҳаси сифатида ва иқтисодиётни модернизациялаш шароитида уни ривожлантириш муаммолари'

Туризм – хўжалик фаолиятининг соҳаси сифатида ва иқтисодиётни модернизациялаш шароитида уни ривожлантириш муаммолари Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
461
78
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Усманова С. З.

Замонавий туризм индустрияси жаҳон хўжалигида йирик, юқори даромад келтирувчи ва энг фаол тармоқлардан бири ҳисобланади. Охирги йиллар ичида жаҳон молиявий-иқтисодий инқирози давом этаётган бўлишига қарамай, туризм хизматлари юқори истеъмол талаби ва етарлича барқарорлигини сақлаб қолмоқда. Жаҳон амалиётининг кўрсатишича, туризм тармоғининг ривожланиши юқори самара ўсишнинг рағбатлантирилиши иқтисодиёт муҳим секторларининг, яъни транспорт, алоқа, қурилиш, савдо, қишлоқ хўжалиги, истеъмол товарларини ишлаб чиқариш, машинасозлик ва бошқаларнинг ўсишига олиб келади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Туризм – хўжалик фаолиятининг соҳаси сифатида ва иқтисодиётни модернизациялаш шароитида уни ривожлантириш муаммолари»

Усманова С.З.

Узбекистан Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошк,аруви академияси стажёр-тадк,ик,отчи-изланувчиси

ТУРИЗМ - ХУЖАЛИК ФАОЛИЯТИНИНГ СО^АСИ СИФАТИДА ВА И^ТИСОДИЁТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА УНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МУАММОЛАРИ

Замонавий туризм индустрияси жацон хужалиги-да йирик, юцори даромад келтирувчи ва энг фаол тармоцлардан бири цисобланади. Охирги йиллар ичида жацон молиявий-ицтисодий инцирози да-вом этаётган булишига царамай, туризм хиз-матлари юцори истеъмол талаби ва етарлича барцарорлигини сацлаб цолмоцда. Жацон амалиёти-нинг курсатишича, туризм тармомнинг ривожла-ниши юцори самара усишнинг ратбатлантирилиши ицтисодиёт муцим секторларининг, яъни транспорт, алоца, цурилиш, савдо, цишлоц хужалиги, истеъмол товарларини ишлаб чицариш, машинасозлик ва бошцаларнинг усишига олиб келади.

Юкоридагиларни инобатга олиб, хукуматимиз томонидан хам туризм-ни ривожлантиришга алохида эътибор каратилмокда. Мамлакатимиз Президенти И.А.Каримов таъкидлаганидек, "Туризм содда килиб айтганда, дунёни ту-шуниш, дунёни англаш, шу билан бирга дунё сахнига чикиш демакдир. Биз ана шу мухим сохани ривожлантиришимиз, унинг кенг имкониятларидан фойдалани-шимиз керак.

Тошкент, Самарканд, Бухоро ва Хива каби шахарларимизнинг 2500-3000 йил-лик тарихи бор. Бу жуда катта маънавий бойлик. Уни сайёхликни ривожлантириш йули билан моддий бойликка айлантириш мумкин"1. Бундан, хозирги кунга келиб, туризм сохасини иктисодий, шу жумладан, молиявий жихатдан хам ривожлантириш

1 Каримов И.А. Бунёдкорлик йулида. 4-том. -Тошкент: "Узбекистон", 1996. 282-283-бетлар.

мухим ахамиятга эга эканлиги маълум булади.

Туризм тармоFи бажараётган куйидаги функцияларни санаш оркали у хакида янада кенгрок маълумот олишимиз мумкин: туризм шахсни ривожлантириб, одамларнинг маънавий ва жисмоний та-лабини кондиришга мулжалланган булади; туризм маълумот алмашиш ва урга-нишнинг самарали усули хисобланади; туризм йирик ижтимоий ва иктисодий му-аммоларни ечишга ёрдам беради. Чунки, у иктисодиёт ва жамият хаётининг бошка мухим томонларини ривожлантириш ва даромад олишнинг юкори самарадор тармоFи хисобланади.

Дунё тажрибасидан куриниб туриб-дики, ривожланган бозор иктисодиёти нафакат бозорнинг ишлаб чикариш ва товар омилларини, балки турли хил хизматлар бозорини хам уз ичига ола-

V_/

ди. Замонавий иктисодиётнинг асосий х,аракатга келтирувчи кучи хизмат курса-тиш булиб, ундан максад - халк хужали-гидаги миллий мах,сулот ва умумий бан-дликни оширишдан иборат. Туризмнинг дунё иктисодиёти ва алох,ида давлатлар иктисодиётига кушган хиссаси ва ошиб бораётган роли х,амда ах,амиятини тах,лил килиш ва бундан узимизга керакли хуло-салар чикаришимиз, самарали тарафла-рини кундалик фаолиятимизга татбик эти-шимиз мух,им масалалардандир.

Хозирги кунда туризм жах,он иктисодиётининг йирик, юкори даро-мад келтирувчи ва баркарор ривож-ланиб бораётган тармокларидан бири х,исобланади. БМТ Жах,он туризм ташкило-ти ва Халкаро валюта фонди маълумотла-рига караганда, туризм саноати 2000 йил-дан бошлаб жах,онда экспорт килинадиган хизматлар, товарлар ва хизмат курсатиш буйича автомобилсозлик, кимё ва озик-овкат сох,аларини ортда колдириб, би-ринчи уринни эгаллаб келмокда.

Тармокнинг йиллик пул айланмаси 900 миллиард АК.Ш долларини ташкил этади. Ушбу тармок дунё буйича 195 миллион кишини иш билан таъминлайди, бу эса, жах,он буйича 8% ах,оли туризм сох,асида иш билан банд дегандир. Хар йили 935 миллиондан ортик сайёх,лар дунё буйлаб саёх,ат килишади. Жах,он туризм ташки-лоти мутахассислари х,исоб-китобларига кура, жах,он буйича туристлар окими йи-лига 4-5 % усиши кутилмокда.

Халкаро туризм буйича даромад 2011 йилда 1,030 миллиард АКШ доллари микдорида бах,оланди, бу дегани барча туристик йуналишларда юкори курсат-кичлар кайд этилмокда.

Жах,он туризм ташкилоти маълумотла-рига кура, 2011 йилда дунё буйича саёх,ат килувчилар сони илк бора 1 миллиард ки-шига етди.

Туризм сох,аси дунёнинг бошка мамла-катлари сингари Узбекистон иктисодиёти учун х,ам мух,им сох,а х,исобланади. Ушбу сох,а мамлакат бюджетига хорижий валюта окимини таъминлайди. Бугунги кунда Узбекистонда 865 нафар туристик ташки-лот, 359 нафар мех,монхона, жуда куплаб

турбазалар ва кемпинг жамоа, 506 туро-ператорлар фаолият юритмокда1.

Охирги йилларда туризм нафакат йирик, балки жах,он иктисодиётининг энг фаол тармоFига х,ам айланди. Мутахассис-лар туризмнинг юкори динамик ривож-ланиши уни келгуси юз йилликда жах,он иктисодиётини ривожлантиришдаги энг мух,им тармокларнинг бирига айланти-ради, деб х,исоблашади. Машх,ур амери-калик футуролог Дж. Нейсбит фикрича, туризм телекоммуникация ва ахборот тех-нологияларидан ташкари уз кулами буйича бошка тармокларни ортда колдиради.

Ушбу тармокнинг юкори суръатларда ривожланиши, иктисодиётнинг асосий секторлари булмиш транспорт ва алока, савдо, курилиш тармоFи, кишлок хужали-ги, товар ва хизматларни ишлаб чикариш х,амда бошка шу каби тармокларнинг ри-вожланишига таъсир курсатади. Шундай килиб, туризм индустриясини ривожлан-тиришни ташкил килиш иктисодиёт тар-кибий курилишининг самарали йуналиш-ларидан бири сифатида мух,им ах,амиятга эгадир.

Шу боис, туризм тармоFи ривожланган купчилик мамлакатларда давлат инфраструктура объектларини шакллантириш-га каратилган туFридан-туFри инвестици-ялар окимини раFбатлантирувчи солик ва божхона имтиёзлари, ички ва ташки туризмни ривожлантириш, ижтимоий х,имояланмаган гурух,ларнинг дам олиши-ни ташкил этишда уз ёрдамини курсатади.

Хозирги кунга келиб, туризм индустри-яси ресурсларининг потенциали хомашё ресурслари ва малакали ишчи кучи по-тенциалларидан кам турмайди. Туризм хизматларини ишлаб чикиш кучли пул окимини таъминлаб, мех,нат куламини кенгайтиради. Шу боис х,ам у давлатлар ва алох,ида х,удудлар иктисодий ривож-ланишини тезлаштирувчи мух,им омил х,исобланади.

Туризм индустриясининг ривожланиши нафакат четдан валюта келиши-ни таъминлайди, балки унинг оркасидан мамлакат хусусий сектори х,ам усади. Ту-

1 "Ипак йули туризми" XVIII Тошкент Халкаро Туристик Ярмаркасининг маълумотлари асосида тайёрланди. 2012 йил 31 октябрь-2 ноябрь кунлари.

pизмнинг pивoжлaниши aэpoпopт, йул-лap, мeхмoнxoнaлap, pecтopaнлap, мa-гaзинлap, кинoтeaтpлapнинг куpилиши вa мoдepнизaция килиниши^, шaхapлap oбoдoнчилигигa, apхитeктуpa ëдгopли-клapининг тиклaнишигa, aтpoфдaги тaби-ий мухитни кУpиклaш вa к1aйтa тиклaшгa oлиб кeлaди. Мутaхaccиcлapнинг х,ишб-китoблapигa кapaгaндa, туpиcтик хизмaт ^^тиш билaн бoFл и к тapмoклapдaги мaхcулoт вa хизмaтлapнинг умумий нapхи туpизмнинг Уз хизмaтлapидaн 2,5 6apo6ap opтикдиp. Tуpизмнинг caмapacи нaфaкaт туpизм вa у билaн бoFлик cox1aлapдa иш-лaб чикapилaëтгaн хизмaтлapнинг умумий х^жми, бaлки ишcизлик муaммocини eчишдa - янги иш Уpинлapини яpaтaдигaн тapмoк cифaтидa хaм бaхoлaди.

Tуpизм caнoaти янги yзлaштиpилaëт-^н худудлap ycишигa pивoжлaнгaн ту-мaнлapдaн мoлиявий pecуpcлapни жaлб килиш, хизмaт кypcaтиш coхacини ^н^й-тиpиш вa aхoли туpмуш шapoитини яхши-лaш, миллий бaдиий хунapмaндчилик вa Kишлoк хyжaлик мaхcулoтлapининг ишлaб чикapилишигa бул^н тaлaбнинг oшишигa aмaлий тaъcиp кypcaтaди.

Aгap oлдиндaн pивoжлaнгaн худудлap туpиcтик oкимини шaкллaнтиpувчи мap-кaз бул^, энди pивoжлaнa бoшлaгaн тумaнлap туpиcтлapни yзигa тopтувчи худудгa aйлaниш им^нияти^ эгa. Нa-тижaдa мoлиявий пул oкимлapи туpли хил худудлap ypтacидa бyлинaди, бу эca, иктиcoдий у^шни ceзилapли дapaжaдa тeзлaштиpaди. Бу хoдиcaни aнглaб eтиш купчилик дaвлaтлapдa ички вa тaшки ту-pизм дacтуpлapини pивoжлaнтиpишгa aлoхидa эътибop билaн кapaш кepaк, дe-гaн фикp уЙFoтaди.

Охиpги йиллapдa туpизм caнoaти куп дaвлaтлapдa иктиcoдиëтнинг экcпopт тapмoFи cифaтидa янaдa кyпpoк aхaмият кacб этмoкдa. Tуpизм caнoaти хизмaтлa-pини штиш жaхoн caвдocининг энг дa-poмaдли киcмигa вa дaвлaтлapнинг ту-лoв бaлaнcи eтишмoвчилигининг oлдини oлувчи энг мухим вocитacигa aйлaнди.

Tуpизм экcпopт oпepaциялapини кeнгaйтиpиш, яъни миллий туpиcтик мaхcулoтлapни чeт элликлapгa coтиш куп дaвлaтлapдa дaвлaт cиëcaти дapaжa-

^Ta кyтapилгaн. Купчилик дaвлaтлapдa туpизмни pивoжлaнтиpиш бyйичa биp Kaтop дacтуpлap ишлaб чикилгaн булиб, улap уз ичи^ coлик тyлoвлapи бyйичa имтиëзлap, чeгapa-бoжхoнa тизимининг coддaлaшуви, инвecтициялap учун кулaй шapoит яpaтиш, инфpaтузилмaлap, чeт эл бoзopлapи учун peклaмa, кaдpлap тaйëp-лaш, тaдкикoтлapни pивoжлaнтиpиш учун дaвлaт бюджeтидaн мaблaF aжpaтиш вa бoшкaлapни oлaди.

Tуpизм экcпopтнинг aлoхидa киcми булиб, кундaн кунгa тaбиaтнинг oдaм oëFи eтмaгaн жoйлapигa бyлгaн кизикиш, oдaмлapдaги янги жoйлapни yзлaштиpиш-га бyлгaн интилиш, бoшкa хaлк хaëтининг yзигa xoc жихaтлapи билaн тaнишишгa бyлгaн иштиëк opтиб бopмoкдa. Tуpиз-мнинг билиш вa ypгaниш функциям, ту-pизмни pивoжлaнтиpишнинг бoшлaнFич дapaжacидa бyлca хaм, бoшкa мaхcулoтгa кapaгaндa бoзopдa уз ypнини эгaллaши aнчa ocoн кeчaди. Бу туpизм caнoaти-нинг yзигa xoc иктиcoдий тpaмплин вa-зифacини бaжapишни aнглaтaди. Мaзкуp тapмoкнинг pивoжлaниши чeт эл вaлютa-cини кeнг кyлaмдaги ижтимoий, иктишдий вa экoлoгик дacтуpлap учун жaлб килиш имкoнини бepaди.

Бapчa pивoжлaнгaн дaвлaтлapдa ту-pизм caнoaти xизмaтлapини coтиш нaфaкaт тaшки, бaлки ички caвдoнинг у^-шигa хaм туpтки бepaди. Tуpизм caнoaти-нинг пулли xизмaт кypcaтиш кopxoнaлapи булмиш мeхмoнxoнaлap, pecтopaнлap, туpиcтик лaгepлap, кeмпинглap, кичик мeхмoнxoнaлapгa aхoли пул вocитaлa-pининг acocий киcми xapaжaт килинaди. Жaхoн cтaтиcтик мaълумoтлapигa кypa, pивoжлaнгaн дaвлaтлapдa oилaвий xapa-жaтлapнинг 8% га якини (тpaнcпopтдaн тaшкapи) туpизм xиccacигa тyFpи кeлaди. Озик-oвкaт, кийим-кeчaк, aвтoмoбиль вa унгa xизмaт кypcaтишдaн ^йинги ypин-дa caëхaт xapaжaтлapи булиб, бу opкaли aхoлининг пул вocитaлapи янa xyжaлик aйлaнмacигa кaйтaди.

Taдкикoтлap шуни кypcaтaдики, ту-pизм xизмaтлapигa бyлгaн тaлaб мaълум биp дapaжaгa eтгaч, у иктиcoдий бeкapopликлapгa бapдoш бepa oлaдигaн дapaжaгa eтaди. Оxиpги йиллapдa pивoж-

V_/

1-чизма1.

Жахои туристларииииг худудлар буйича таксимоти (миллион киши)

ланган давлатларнинг асосии ах,олиси учун туризм х,аёт тарзининг ажралмас кисмига аИланган, шунинг учун, иктисодиИ танглик Иилларида х,ам одамлар туристик сафарлардан бош тортишмади. Киши бо-шига энг юкори даромадга эга булган Европа ва Америка давлатлари ах,олиси энг юкори туристик фаолликни курсатишади. Сунгги Иилларда х,аёт даражаси яхшилан-ган Осиё-Тинч океани х,удуди ах,олиси орасида х,ам туристик фаоллик сезиларли даражада усди. Бу 1-чизма оркали курса-тиб берилган.

Жах,он туризм ташкилоти башоратига Караганда, 2020 Иилга бориб, дунё буйича саёх,ат килувчилар сони 1,6 миллиар-дга етади. Улардан 1,2 миллиард киши ХудудиИ (ички) туризмга туFри келса, 0,4 миллиард киши халкаро туризмга туFри келади. АсосиИ усиш Осиё ва Тинч океани х,удудларига туFри келмокда. Жах,он буИича Европага ташриф буюрувчилар

1995 Иилда 60% ни ташкил этган булса, 2020 Иилга бориб 46% ни ташкил этиши кутилмокда. Башоратларга караганда, 2020 Иилга бориб дунё буИича саёх,ат килувчиларнинг 717 миллиони Европага, 397 миллиони ШаркиИ Осиёга, 282 миллиони Америкага ва колганлари Африка, Якин Шарк ва ЖанубиИ Осиёга туFри ке-лиши кутилмокда2.

МиллиИ хужалик тизимида туризм-нинг ах,амиятини тах,лил киларканмиз, шуни алох,ида каИд этиш лозимки, туристик хизмат курсатиш комплекс ва ти-зимли характерга эга, чунки у транспорт хизматлари, мех,монхона хужалиги, уму-миИ овкатланиш, экскурсия ва маданиИ томошагох,лар тупламини уз ичига олади.

Бу тармокнинг тизимли характери шун-даки, у уз фаолиятида миллиИ хужалик-нинг бошка тармокларидан фаол фоИда-ланади ва бу х,ар иккала томон учун х,ам фоИда келтиради.

1 www.unwto.org/fact саИт маълумотлари асоси-да таИёрланди.

2 Жахон туризм ташкилоти маълумотлари асо-сида муаллиф томонидан таИёрланди.

Туризмнинг ривожланиши туристик хизматлардан фоИдаланиш структураси ва хажм узгаришларини аникловчи бир катор омиллар таъсирига боFлик. АсосиИ омилларга истеъмолчилар даромадла-ри, нархлар, психологик омиллар (соFлик холати, интеллектуал кизикишлар, оила-виИ мажбуриятлар, саёхат жараёнидаги хавфсизлик ва х.к.), урбанизация, сиёсиИ хавф-хатарлар киради.

Туристик хизматлардан фоИдаланиш структураси ва хажми узгариши дина-микасига энг кучли таъсир курсатади-ган омил - бу истеъмолчи даромадидир. Амалиёт шуни курсатадики, даромаднинг хажми нафакат саёхатда катнашишда мухим ахамиятга эга, балки саёхат даво-мидаги харажатлар хажмини хам белги-лаб беради.

Саёхатда катнашувчиларнинг даро-мадлари ва харажатлари хажмининг боFликлиги хакидаги куп тадкикотлар натижасида шу хулосага келиндики, да-ромад даражаси ахолининг саёхатда катнашишининг реал имкониятини бел-гилаб беради. Даромад хажмининг усиши билан саёхатда килинадиган харажатлар ошади, аИникса, нарх даражаси юкори булган давлатлар ёки олис худудларга саёхат килиш имконияти туFилади. Аммо хар бир давлатда истеъмолчининг максимум харажатлари хар хил, яъни бу ерда турист даромади билан боFлик холда усувчи харажатларнинг "критик нуктаси" хакида суз бормокда. ШундаИ килиб, туристик хизмат истеъмолчилари даромадлари-нинг хажми ва динамикаси сезиларли да-ражада унинг географиясини белгилаИди.

Туристик тармок хизматларининг нарх даражаси хам мухим омил булиб, туризм сохасидаги талаб ва таклифни белгилаб беради. НокулаИ иктисодиИ конъюнктура шароитида бу омил таъсири кучаяди.

Халкаро туризм хажмининг усиши хатто инкироз Иилларида хам баркарор сакланиб турди. Лекин инкироз иктисодга таъсир этгани учун сунгги Иилларда туристик саёхат нархи ва валюта курси таъсири сезилмокда. Инкироз даврида туристлар-нинг купчилиги арзонрок давлатлар, жоИ ва транспортни танлаб, имкон кадар те-жамкорликка интилади. Турмахсулотни

шакллантирувчи ва сотувчи фирмалар ур-тасидаги кучли ракобат натижасида паса-ювчи нарх динамикаси кузатилади.

Охирги вактларда туристларнинг маблаFларни тежашга интилишига карамаИ, хизмат курсатиш сифатига булган талаб пасаИгани Иук. Сифат мезонларини ошириш - туризмни ривожлантиришнинг мухим ажралиб турувчи хусусиятидир. Чунки туристик окимни шакллантираёт-ган купчилик давлатларда истеъмолчилар хукукларини химоя килувчи конунлар жориИ этилган. Бу холат уз урнида туристик фирмалар, мехмонхоналар, транспорт компаниялари масъулиятини янада ку-чаИтиради.

Шуни алохида таъкидлаш керакки, сунгги Иилларда саёхатга чикувчилар эко-логик омилларнинг ахамиятига алохида эътибор бермокда. АИникса, АК,Ш, Германия ва Япония туристлари бораёт-ган жоИларининг Иуналишларини тан-лашда экологик омилларни биринчилар каторига куИмокдалар. Хаттоки, купчилик туристлар экологик тоза худудларга саёхат килиш учун 20% гача кушимча ту-лов тулашга хам таИёрдирлар. Туристик фирмалар замонавиИ талабнинг бу тури-ни хисобга олиб, бизнинг фикримизча, узларининг рекламаларида "экологик" жихатлар кенгаИтирилишига диккатини каратсалар, фаолиятларининг самаралари юкорирок буларди.

БМТ маълумотларига караганда, хар Иили экотуризмдан нисбатан кичик давлатлар хам, жумладан, Кения - 1,4, Эквадор - 1,18, Коста-Рика - 1,14, Непал - 1,55 миллион АКШ доллари микдорида даромад олади. Бу эса мазкур мамлакатлар ялпи ички махсулотининг 70-80 фоизини ташкил этади1.

Ривожланиб бораётган мамлакатлар-нинг туризм индустрияси, асосан, таби-иИ ёки экологик туризм хисобига амалга оширилмокда. Маълумотларга караганда, экотуризм саИёхлик бозорининг 10-20 % ини камраб олган, усиш суръати эса уму-миИ туризм индустриясининг усиш суръа-тидан 2-3 маротаба ошиб кетган. Хозирги кунда саИёхлик индустриясида экотуризм

1 "Учинчи сектор" ва туризм бозори. // "Жамият" газетаси, 2012 Иил, 22 март, 14-бет.

тармоFига кирувчи табиий ва саргузашт туризм йуналиши жадал суръатлар билан ривожланиб бораяпти. Масалан, Канада давлатида "ёввойи" табиатга саёхат ту-ризмининг умумий хажми ички туризмдан тушадиган даромаднинг 25 фоизини таш-кил этади. Канада хукумати факатгина экотуризмдан тушган солик хисобидан хар йили 1,7 миллиард АКШ доллари микдорида даромад олади. Бу эса хукумат томонидан "ёввойи" табиатни мухофаза килиш дастурига ажратилган маблаFдан 5 баробар куп демакдир1.

Хозирги вактда экологик муаммолар етарлича булиб, табиатни мухофаза этиш ва улардан окилона фойдаланиш дунё хамжамияти олдида турган энг мухим ма-салалардан бирига айланмокда. Шу урин-да айтиш керакки, экотуризм йуналишида волонтуризм атамаси хам кулланилмокда. Волонтуризм - кунгиллилар харакати булиб, унинг иштирокчилари табиатни асраб-авайлаш, ёшларда экологик мада-ниятни юксалтириш, табиий ресурслар-дан окилона фойдаланиш, экосаёхатлар уюштириш, табиат гузаллигини таран-нум этиш каби эзгу саъйи-харакатларни амалга оширишни кузда тутади. Таъкид-лаш керакки, хозирда куплаб мамлакат-

ларда мазкур харакат вакиллари нодавлат нотижорат ташкилотлар оркали харакат килиш имконига эга.

Табиат, маданий ва тарихий мерос-нинг холати сезиларли даражада турис-тик махсулотнинг жозибадорлиги ва ракобатбардошлигини оширади. Шу-нинг учун туристик фаолият доирасида атроф-мухитга савдо-сотикдан ташкари эхтиёткор муносабатда булинмокда. Шун-дан келиб чикиб, Жахон туризм ташкило-ти сунгги йилларда "туризмни баркарор ривожлантириш" концепцияси асосида туристик ресурсларни асраб-авайлаш фа-олиятини олиб бормокда.

Шундай килиб, туризм хужалик алокалари тизимида мухим урин эгаллаб, иктисод, экология, ижтимоий сохани ри-вожлантиришга таъсири кенг ва кучли-дир. Иктисодий усишнинг ижтимоий йу-налтирилганлигини кучайтиришда, "инсон омили" ахамиятининг ошишида, табиий ва маданий мухитни асрашда туризм дунё хамжамиятининг келажагини белгилаб берадиган тармоклар сафига киришига замин хозирлаб бормокда.

Адабиётлар руйхати:

Каримов И.А. Бунёдкорлик йулида. 4-том. -Тошкент: "Узбекистон", 1996. 282-283 бетлар.

"Ипак йули туризми" XVIII Тошкент Халкаро Туристик Ярмаркасининг маълу-мотлари. 2012 йил, 31 октябрь - 2 ноябрь.

Дмитриев М.Н., Забаева М.Н., Малыгина Е.Н. Экономика туристского рынка. - М.: "ЮНИТИ", 2010. ст. 150.

Файзиева Ш.Р. Основые направления развития туризма в Узбекистане. //"Экономический вестник Узбекистана". № 3-4, 2004. - 61-бет.

"Учинчи сектор" ва туризм бозори. // "Жамият" газетаси, 2012 йил, 22 март, 14-бет.

Интернет сайтлари:

www.unwto.org/fact

www.stat.uz

www.economtour.ru

www.travel-library.com1

1 "Учинчи сектор" ва туризм бозори. // "Жамият" газетаси, 2012 йил, 22 март, 14-бет.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 12, 2012

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.