Научная статья на тему 'Цифровая трансформация в экономике'

Цифровая трансформация в экономике Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
731
111
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Общество и инновации
ВАК
Область наук
Ключевые слова
цифровая экономика / цифровая трансформация / цифровые технологии / стратегия / бизнес-модели / инновационные проекты. / digital economy / digital transformation / digital technologies / strategy / business models / innovative projects.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Фарход Турсунов

В статье рассматривается процесс цифровой трансформации экономики, связанный с быстрым внедрением информационно-коммуникационных технологий, инновационным развитием промышленности и переходом к цифровой экономике. Проанализирован переход к новым бизнес-моделям в цифровой экономике.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Digital transformation of the economy

The article examines the process of digital transformation of the economy associated with the rapid introduction of information and communication technologies, innovative development of industry and the transition to a digital economy. The transition to new business models in the digital economy is analyzed.

Текст научной работы на тему «Цифровая трансформация в экономике»

Science

through time and space

Жамият ва инновациялар -

Общество и инновации -

Society and innovations

Journal home page:

https: //inscience.uz/index.php/socinov/index

Digital transformation of the economy

Farhod TURSUNOV 1

Samarkand Institute of Economics and Service

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received February 2021

Received in revised form

20 February 2021

Accepted 15 March 2021

Available online

15 April 2021

Keywords:

digital economy,

digital transformation,

digital technologies,

strategy,

business models,

innovative projects.

The article examines the process of digital transformation of

the economy associated with the rapid introduction of

information and communication technologies, innovative

development of industry and the transition to a digital economy.

The transition to new business models in the digital economy is

analyzed.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International

(CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Иктисодиётдаги ракамли трансформация

АННОТАЦИЯ

Калит сузлар:

ракамли иктисодиёт,

ракамли трансформация,

ракамли технологиялар,

стратегия,

бизнес моделлар,

инновацион лойихалар.

Маколада иктисодиётдаги ракамли трансформация килиш

жараёнлари ахборот-коммуникацион технология-ларини

жадал жорий этиш, саноатни инновацион ривожлантириш ва

ракамли иктисодиётга утиш билан богликлиги хакида фикр

билдирилган. Ракамли иктисодёт шароитида янги бизнес

моделларига утиш тахлил килинган.

Цифровая трансформация в экономике

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

цифровая экономика,

цифровая трансформация,

цифровые технологии,

стратегия,

бизнес-модели,

инновационные проекты.

В статье — рассматривается процесс — цифровой

трансформации экономики, связанный с быстрым внедрением

информационно-коммуникационных технологий,

инновационным развитием промышленности и переходом к

цифровой экономике. Проанализирован переход к новым

бизнес-моделям в цифровой экономике.

1 Samarkand Institute of Economics and Service, Samarkand, Uzbekistan.

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

КИРИШ

Бугунги кунда иктисодиётни трансформация килишнинг долзарблиги -

иктисодиётда бир текис амалга оширилаётган ижтиомий-иктисодий ривожланиш

ва трансформация жараёнларининг Узига хос тезкор хусусиятлари Уртасидаги

зиддиятларни бартараф этишга каратилган Узгаришлар билан ботликдир.

Худудларда иктисодий усишни таъминлаш учун амалга оширилаётган

иктисодий ислохотларни тизимли тахлил килиш, жахон иктисодиётининг

ривожланиш боскичлариниасосий Йуналишларини ва саноати ривожланган

мамлакатлар тажрибасини батафсил урганиш талаб этилади.

Мамлакатимиз Президенти, Ш.М. Мирзиёев 2020 йил 29 декабрдаги Олий

Мажлисга Мурожаатномасида “...Иктисодиётда таркибий Узгаришларни амалга

оширишда давлат компанияларини трансформация килишни жадаллаштириш

керак...” лигини таъкидлаб утган эди.

Узбекистонда иктисодиёт тармоклари, ижтимоий соха ва давлат бошкаруви

тизимининг жадал ракамли ривожланишини таъминлаш, шу жумладан электрон

давлат хизматларини курсатиш механизмларини янада такомиллаштириш

максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги

фармони билан “Ракамли Узбекистон - 2030” стратегияси тасдикланган. Стратегия

БМТнинг Баркарор ривожланиш максадлари ва Электрон хукуматни

ривожлантириш рейтингида белгиланган устувор вазифалардан келиб чикиб,

ракамли технологияларни янада кенг жорий этиш учун асос булиб хизмат килади

ва унда ракамли иктисодиёт ва электрон хукуматни ривожлантиришнинг

стратегик максадлари, устувор ЙУналишлари хамда Урта ва узок муддатли

истикболли вазифалари белгиланган.

Стратегия доирасида 2020-2022 йилларга мулжалланган “Йул харитаси”да

туртта асосий сохани, яъни электрон хукуматни, ракамли индустрияни, ракамли

таълимни ва ракамли инфратузилмани ривожлантириш назарда тутилган ва унда,

худуд ва тармокларни ракамли трансформация килиш доирасида:

— ахоли пунктларини Интернет тармогига улаш даражаси, шу жумладан кенг

полосали уланиш портларини 2,5 млнгача купайтириш, 20 минг километр оптик-

толали алока линияларини куриш ва мобил алока тармокларини ривожлантириш

оркали 78 %дан 95 \га етказилиши;

- худудларни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг турли сохаларида

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

400 дан ортик ахборот тизимлари, электрон хизматлар ва бошка дастурий

махсулотлар жорий этилиши;

- 587 минг нафар кишини, шу жумладан «Бир миллион дастурчи» лойихаси

доирасида 500 минг нафар &ёшларни камраб олиш оркали компьютер дастурлаш

асосларига Укитиш ташкиллаштирилиши;

- иктисодиётнинг реал сектори тармокларидаги корхоналарда бошкарув,

ишлаб чикариш ва логистика жараёнларини автоматлаштириш буйича 280 дан

ортик ахборот тизимлари ва дастурий махсулотлар жорий этилиши белгиланган.

Ракамли технологияларни амалда татбик этилиши жамият ва иктисодиётни

ривожланишининг мухим ИЙуналишларини аниклаб беради ва одамлар

хаётинитубдан Узгаришига олиб келади. Ракамли иктисодиётни шакллантириш

куплаб мамлакатлар, жумладан иктисодий лидер - АКШ, Буюк Британия, Германия

ва Япония учун хам устувор Йуналишлардан бири булиб хисобланади. Сунъий

интеллект, роботлаштириш, "Интернет буюмлар” каби технологияларнинг янги

134

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

авлодини пайдо булиши ижтимоий соха ва бизнес фаолиятида трансформация

килишни янги тулкинини бошлашни такоза этмокда.Мутахассисларнинг фикрича

худудларда, компанияларда бундай технологияларни жорий этилиши мехнат

унумдорлигини 40 фоизга оширади.

Microsoft KOMMaHHAHCH томонидан берилган таърифга кура ракамли

трансформациянинг асосий максади ракобатбардошликни ошириш, доимо Узгариб

турувчи иктисодий шароитда компанияга Узини ривожлантириш учун имкон

беришдир.

Ракамли трансформациянинг анъанавий автоматлаштирилган тизимдан

фарки самарадорликнинг кескин ошишида хисобланади. Шунинг учун

трансформацияни муваффакиятли амалга ошрилиши, одатда янги бизнес

моделларни яратилишига олиб келади. Шунингдек, корхоналарда корпоратив

ахборот тизимларини жорий этилиши ёки модернизация килиниши буйича амалга

оширилган хар кандай лойихани хам ракамли трансформация деб булмайди.

М!сгозой компанияси ракамли трансформация лойихларида куйидаги

функцияларни ажратиб курсатади:

1. Самарадорликни кескин уУсиши: корхона фаолиятининг асосий

курсаткичлари икки баробарга яхшиланиши мумкин.

2. Тежамкор, кенг Улчамли ва мослашувчан замонавий технологиялардан

фойдаланиш (Булутли хизматлар, Сунъий интеллект, “Интернет буюмлар”, катта

хажмдаги маълумотлар, робототехника ва бошкалар).

3. Узаро боглик булган Узгаришларнинг мавжудлиги, яъни лойиха

бизнеснинг бир неча сохаларига таъсир курсатиши зарур. Мижозлар нафакат

истеъмолчи булиши балки бизнеснинг бир кисмига айланиши, товар ва

хизматларнинг сифатига таъсир курсатиши керак.

4. Ходимларни укитиш ва малакасини ошириш: зарур билимларга эга булиш

ва доимо тахлил килиб бориш. Эгалланган билимлардан корхона ходимларини

жалб этган холда самарали фойдаланишга олиб келади.

Ракамли иктисодиёт анъанавий иктисодиёт тармокларини трансформация

килишни, янги бозорларга чикиш Йуналишларини белгилаб беради. Янги бизнес

моделлари мижозларга Йуналтирилган (customer centric) 6Y1H6, yaapHHHr

структурасини TYAHK белгилаб беради, яъни мижоз талабини олдиндан

белгиланган мухим таклифини хисобга олиб, харидор томонидан махсулотдан

фойдаланиш даврида, Уз вактида (л15-т-Ите) етказиб беришдан бошлаб даромад

келишгача булган даврларни Уз ичига олади.

Иктисодиётда инновацион бизнес моделларининг пайдо булишини ва

таркалишини раебатлантирувчи очик маълумотлар платформаларини ривожлан-

тириш энг долзарб тенденциялардан бири булиб хисобланмокда. Молия сохасида

ушбу концепция учинчи томонларга маълумотларни тахлил килиш ёки улардан

фойдаланиш, турли хил дастурлар ва хизматларни бирлаштириш, шу билан

мижозларга хизмат курсатиш сифатини ошириш имкониятини берадиган

мужассамлашган тизим (Ореп ВапКт?) эканлигини курсатмокда.

Янги бизнес моделларининг ракобатбардошлигини асосий параметри - янги

махсулотни тезда бозорга (Ите ‘о-тагКкее) чикаришдир. Замонавий бизнес

моделларининг энг мухим вазифаси хар кандай жойда ва хар кандай вактда

мижозларнинг эхтиёжларини кондириш учун ракамли мухитдан фойдаланиш,

135

Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

турли курсаткичлар Ba маълумотларниракамли Ba жисмоний алока

каналларинингбарчасида синхронлаштиришдан иборатдир.

Сунъий интеллект, “Интернет буюмлар” ва катта хажмдаги маълумотларни

тахлил килиш каби ракамли технологияларнинг таркалиши куйидаги категорияли

бизнес моделларни ривожлантиради:

— ракамли платформалар - сотувчилар, харидорлар ва етказиб берувчилар

Уртасида тугридан-тутри узаро алокани таъминлайди, транзакцион харажатларни

минималлаштириш ва иштирокчилар Уртасида товарлар ва хизматлардан

биргаликда фойдаланиш хамда истеъмол килиш имкониятларини кенгайтиради;

— ресурслардан фойдаланишга каратилган сервис бизнес моделлари

(жумладан: Software-as-a-Service (SaaS), Infrastructure-as-a-Service (laaS) ва

бошкалар);

- нархни шакллантириш асосида мижознинг самара ва натижадорликка

йуналтирувчи бизнес Mose Nap (outcome based models);

— бизнес жараёнларини амалга ошириш учун ташки ресурсларни (пул

маблаглари, одамлар, тоялар ва бошкалар) жалб килишга асосланган краудсорсинг

моделлари - инновациялар, махсулот ишлаб чикариш, маркетинг, сотиш ва

бошкариш ва бошкаларни жорий этишни Уз ичига олади.

Иктисодий ривожланишнинг ракамли моделига утиш, албатта, мамлакат

ижтимоий-иктисодий тизимида, яъни яшаш тарзида, билим олишда ва умуман

иктисодиётда сифат даражасини ошишига олиб келади.

Ракамли иктисодиёт ва ракамли бизнес моделларини жорий этилиши бир

катор жиддий талабларни куяди. Биринчидан, таълим сифатини, давлат бошкаруви

ва бизнесни юритиш самарадорилигини ошириш, ижтимоий соха ва бутун

жамиятни ривожлантириш зарурлигини билдиради, бу факторлар давлатнинг

ижтимоий-иктисодий тизимини инновацион хусусиятларини хисобга олган холда

ривожлантиришни талаб этади.

Куплаб корхоналар бир катор муаммоларга дуч келмокда. Ресуслардан

фойдаланишни самарали бошкариш ва лойихалаш сохасидаги технологияларнинг

эскирганлиги корхоналар фаолиятида кескин Узгаришларни амалга оширишни

талаб этади ва куйидаги йуналишларда харакат килиш зарурлигини курсатмокда:

_ “Индустрия 4.0” стратегияси лойихасининг тегишли кисмларини тайёрлаш

учун хорижий экспертларни жалб этиш ва улар билан биргаликда янги

технологияларни жорий этишни куллаб-кувватлаш юзасидан конунчилик

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

асослари, меъёрий-хукукий хужжатларни тайёрлаш;

— самарали логистика тизимини яратиш, бу божхона самарадорлиги,

транспорт инфратузилмаси сифати, халкаро ташишларни ташкил килиш осонлиги,

coxa мутахассисларининг билим Ba салохияти, юкларни кузатиш имконияти ва

юкларни уз вактида етказиш даражаси каби меъзонларни уз ичига олади. Мамлакат

худудида божхона Ффаолияти самарадорлигини ошириш, малакали coxa

мутахассисларини купайтириш, тизимга инновацион ёндашувни татбик килиш;

— жамиятни харакатга келтирувчи асосий кучлар - давлат, олий таълим

муассасалари хамда бизнес олами вакилларининг Узаро илмий изланишлардаги

хамкорлигини тизимли равишда йулга куйиш;

136

т о

a) Science Жамият ва инновациялар - Общество и инновации - $ос1еу апа тпоуаНопз

Аим Special Issue - 3 (2021) / ISSN 2181-1415

_ нефть ва газ саноатида инновацион лойихаларни амалга ошириш, самарали

режалар ишлаб чикиш ва ишлаб чикаришда самарали бошкаришни амалга

оширишга кодир мутахассисларни тайёрлаш мухим ахамиятга эга.

Мамлакат иктисодиётини ракамлаштириш Йули билан трансформация

килиниши мукаррар. Бу жараённи самарали ташкил этиш ва ривожлантириш учун:

ахборот коммункация тизимларини ривожлантиришда катта кадрлар салохияти эга

булган давлатнинг таъсирини ошириш ва бутун жамият аъзоларини фаол иштирок

этишини Таъминлаш; кенг микёсда иктисодиёт тармокларига инновацияларни ва

технологик трансформацияларни кенг микёсда жорий этилишини, айникса

замонавий технологияларга асосланган саноат ва кишлок хужалигида ишлаб

чикаришни ривожлантириш йуналишлариникуллаб-кувватлаш зарур.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий

Мажлисга MypoxkaaTHomacnu. https://president.uz/uz/lists/view/4057.

2.“Ракамли Узбекистон-2030” Стратегияси. https://www.norma.uz/uz/

gonunchilikda_yangi/raqamli_uzbekiston.

3. Гулямов C.C., Аюпов Р.Х, Абдуллаев О.М., Балтабаева Г.Р. Ракамли

иктисодиётда блокчейн технологиялар. - Т.: ТМИ, "Иктисод-Молия” нашриёти, 2019.

4. Баранов М. Цифровое предприятие: пришло время перемен // РС МеекК.

2016. Ne 10. URL: http: //www.peweek.ru/.

5. Кузнецова Т.И., Иванов Г.М., Опарин О.И. Цифровое предприятие в

концепции «Индустрия 4.0» // Гуманитарный вестник. 2017. — № 12.

6. Турсунов Ф.У. Ракамли иктисодиёт ва глобаллашув: Ракамли

тадбиркорликни ривожлантиришнинг мухимлиги. - T. Иктисодиётда

инновациялар, 6-сон, 3 жилд, РОГ ВИр://4х.401.ог2/10.26739/2181-9491-2020-6.

7. http://mitc.uz/uz/news/view/1186.

8. https://www.texnoman.uz/post/raqamli-iqtisodiyot-nima.html.

9, http://www. biznes-daily.uz/ru/birjaexpert/65417-raqamli-igtisodiyotning-

afzal liklari-vaistiqbolli-yunalishlari

10. https://review.uz/oz/post/raqamli-iqtisodiyot-mamlakatimiz-taraqqiyoti-ga

rovidir.

1387

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.