CC BY
9
II ТЕХНИЧЕСКИЕ НАУКИ
УДК 625.881
И ТРОТУАР ТАНТАЛ АРЫ Н ©НД1РУГЕ ■ АРНАЛГАН ЖАВДЫКТАРДЫ даАСТЫРУ ¡1 ПЕРСПЕКТШАЛАРЫ
Ж.Е. Ахметов, Н.С. Сембаев, ЕЖ Млатов
С.Торайгыров атындагы
Павлодар мемлекетт1к университет!
§:|:8 В статье рассматриваются вопросы выбора наиболее приемлемых
видов вывесок, применяемых в производственных целях.
III Мацалада тротуар тацталарьш енЫрет'ш жабдьщтарда Колданылатып баспалаудыц muiMdi mypnepin тацдау Macemmpi кррастырылады.
The article raises the issues of the choice of the most acceptable kinds of signboards, used in the production.
2005 жылгы 18 акрандагы Кдзак,стан Республикасы президентшщ Казак-стан халыкдарына жолдауында керсетшген тургын-уй багдарламасынын, непзп багытгарын жузеге асыру аясында, кздрылыс индустриясы жэне курылыс ма-териалдары мен б^йымдарын ещЦруд! курт есфуд1 талап етшп огыр. Сондьщ-тан, аталмыш сала ошм колемшщ ecyi оныц жогары сапалылыгын камтамасыз cry курдел1 мэселе болып табылады.
Кептеген кздрылыс материалдары сиякты сонгы кезде пайда болган жэне даму урдкандеп тротуар такталарыда баспалау урдаамен тыгыз байланысты. Крлданыста кец ©pic алып отырган баспалаудыц алуан турлер! бар. Осыган байланысты пакты тротуар такталарын енд1рслн жабдыкдарда подданы латы н баспалаудыц тшмд! турш тавдау келел! мэселе болып табылады.
Калрп танда тротуар тавдаларын баспалау непзшен технологиялык урдхстщ ец 6ip курдел! де узак, мерзтд! операвдшларыныц 6ipi - кургатусыз жартылай кургакгай цальпггау эдюшен юке асады. Жартылай кздэгак; эдосшен кэдрылыс буйымдарын ендару технологиялык; желшершде Heri3ri жабдык- баспак; болып
табылады. Технологиялык желшщ жумысы жэне онда ещцршегш буйымньщ са-пасы кеп жагдайда баспалау жабдьщгарыньщ жетиадрьтгевдгше байланысты.
К^ирп танда куры лыс буйымдарын жартылай кургак баспалаудьщ кепте-ген эдютер! белгш. Ал тротуар такталарын ендфуде темендепдей:
- статикалык, баспалау;
- изостатикальщ баспалау;
- вибрациялык (д1р].лдемел1) баспалау;
- ролики баспалау;
- динамикальщ баспалау сиякты урдютер крлданыс табуда,
Статикальщ баспалау кэрапайым пшшщ жэне кшп елшемда буйымдарды евдрущ
юке асьгруцажевдл батгацдьщан, озрге кецтаралып спыр. Баспалаудьщ бултур! бфжак;-ты жэне еюжак^гы баспалау больш ей турге бвлшедц. Б1ржакты баспалау баспавдъщ пуансоныньщ бедерл1 бетшщ куш непзшен крзщшайтьш торагща кдрсы устше немесе асгына карай багытталган. Осындай баспак^ар туракгы, туракрыз, калкымагш жэне рессормен элдендаршген матрицалармен (уякзлыптармен) жабдыкгалган.
Теракты матрицамен бфжакты баспалау кезшде баспалау еа бойывда орна-лаекдн крепа (материал) белшектер1 тураксыз пуансонга дешнп арадашыкдывда байланысты эртурл1 жол журеда. Пуансонныц жылжуына байланысты жакын орналаекдн кабаттардыц тыхыздыгы улгайып, материаддьщ жан-жакггы кершу эффекнинщ нэтижесшде сырткы уйкелю шыгыцдары да жогарылайды. Буйым-ньщ бииспгше карай кернеу ауьгщуы кальштайтын буйым бипепп мен баспалай-тын беттщ гидравликальщрадиусыныцулгаюынапропорционалды есед1
Осыгап байланысты кальштайтын буйымньщ бипошне карай тыгыздыкггыц езгеру1 туракгы матрицалы бфжакты баспалаудьщ нспзп кемыилш болып табылады. Кдльштайтын буйымньщ сапасын бишгк бойынша жадсарту рессорлы жэне калцымалы (плавающий) матридасы бар баспактарда жузеге асады.
Баспалаудыц бундай туртщ срскшслил жылжымалы пуансонныц материал-мен эрекеттескеннен кешн, белгш 61р тыгыздалган мелшерге дешн туракгы матрицасы бар етажакты баспалау эффект^ байкалады. Материалдьщ тыгыз-далу мэшне карай матрица орналаскаи сершмд] элементтщ тецесиршу! журед1. К^озгалмалы пуансонмен б!ргс матрица темен жылжып, буйымньщ астыцгы кабатыньщ тытыздалуы жузеге асады.
Рессорлы немесе калцымалы матрицасы бар бфжакты баспалау калыптау-дыц еюжакты баспалау урлдешдепдей кажегп сапа керсетшштерш алуга мумкшдпе бередд. Аталмыш баспалауда матрицаны сершпел1 элементтер немесе гидроцилиндр устал ту рады. Матрицаны гидравлика кемепмен устаудьщ ерекшелш матрицаныц жэне жылжымалы пуансонныц козгалу ы на карамастан, оны устап туратын куш туракты болып кала беред! Бул урд1С буйымньщ са-
пасын теракты жэне" тураксыз пуансондардагы езшддк кысымнын шыгынын темендету арк.ылы нэтижеге жетедо.
Рессорлы жэне кдлщлмалы матрицасы бар бхржакды баспалауда соньшен катар жылжымалы матрицаларда щолданылады. Бфжакды баспалаудыц бул туршде матрица бершс механизмшщ кемепмен жылжымалы пуансонга кине-матикалы байланыстырылган.
Жылжымалы матрицасы бар бфжакты баспалауда жогаргы жэне теменп пуансондардыц матрицага салыстырмалы турде 6ip уакытта жэне бфкелю. жылжитын болгандыкхан буйымныц сапасы баскаларга кдраганда жогары.
Материалдарды жартылай кургак куйде ек1жакды баспалау бфжакты бас-пал аудан ripoi рессивп болып табылады. Еижакты баспалау кезшде материа-лга куш era жактан эсер етстшдйстсн к;алыптайтын материалдыц бурыштары-на жогары 6epiicriK 6epin, баска да кдсиеггерш кетередт Баспалаудыц бундай урдюшде пуансонныц синхронды крзгалуыныц нэтижесшде материалдыц устшп жэне астыцгы кдбаттары б1ркелк1 тышздалады.
Бфак; техникальщ курделшк баспалаудыц бул эдюш цолдау аясын шек-тсйд1. бйткеш материалды баспалау кезшде пуансондардыц синхронды козг-алуы, тек капа пуансондар берЫстершщ катац кинематикальщ байланысын талап стс/и (бул курдел1 техникальщ мэселе). Сонгы кездер1 пуансондарды 6ipiHeH сод 6ipiH козгалту арк,ылы баспалау улпсг кец epic алуда. Пуансондардыц булай козгалуын 6ip гана бершспен ¡ске асыруга болады.
Ешжакты баспалаудыц тиiмдjлiriнe кдрамастан ксрнеудщ ыдырауын тольщ жойып, буйымныц келемшщ кез-келген жершде бфкелк! тыгыздьщ алу мумшн емес. Келемшц барльщ жершде бфкслш тыгыздьщ тек кдна жан-жакты келсмдд баспалау аркылы, ягни, бул агатын суйыкдык, тектес массаны кысымдау сияк;-ты урдгстерде гана жузеге асатын кубылыстарда жузеге асады. Баспалаудыц бул rypi - изостатикальщ (гидростатикалык) баспалау деп аталады.
Изостатикалык, баспалау принцига, баспалау кушшщ материалга барльщжа-гынан эрекет ететш суйьщ, газ немесе эластомер цысымына езгертшп эсер eryi деген сез. Изостатикальщ баспалау лшйш курделк тыгыздыгыныц б^ркел-К1Л1ТШС жогары талап койылатын буйымдарды баспалауда кец крлданылады.
Баспалаудыц изостатикалык, тэсшнде материалды жан-жакты сыгымдаган-дыкдан калыптагаи буйымныц жалпы тыгыздыгы металл калыптарда дэл осын-дай кысыммен статикальщ баспаланганнан жогары болады. Сондыкдан изостатикалык; баспалауда тыгыздьщ дэрежес! б1рдей болганмен темен кысым кажет. Тэжтрибелер нэтижесшдс аныкдалгацдай, статикальщ баспалаумен калып-талган буйымныц тыгыздыгына кджетп керсепашке жёту утшн 30 пайызга
темен кысым кажет. Сонымен коса изостатикалык, баспактарда жабдьщтыц металсыйымдылыгы темендеп, конструкциясы кдрапайымдалады,
Буйымды жартылай кургак куйщде вибрацияльщ баспалаудьщ гфинциш-вибра-тордан туатьш кинетикалык энергия эрекепмен матрицадагы шшазат белшектер1 тфбелмега козгалыс кушне келуь Осы кезде шшазатгац жеке белшектер! козгалыс-тьщ аркасьшда бос орындарды толтырып, материалдьщ тыгыздыгын артгьфады. Вибрацияльщ башалауца тыгыздалу кезшде газ фазасы да тишд! ыгыстырылады.
Курылыс материалдарын ещцру кезшде вибрацияны колдану кец epic алга-нымен, жартылай кургак массаны вибрациялык баспалау аз зерттелген сала болып табылады.
Материал турше, баспалайтын ешмнш Qлшeмдepi мен тшшдерше жэне т.б. байланысты вибрацияльщ баспалауды хеке асырудыц 6ipHeine тэсшдер1 бар. Солардьщ iшiндe ец испзплер1 мыналар болып табылады:
- еркш вибробаспалау;
- пуансонды статикальщ басу аркылы вибробаспалау;
- пуансонды динамикальщ басу аркылы вибробаспалау;
- калкымалы матрицада басу аркылы вибробаспалау.
Вибрацияльщ цурылгылардьщ барлыгына тэн нспзп кемшшжгер: жумыс кезш-деп капы шу, вибрацияга тегеурщщ ¿ргегастьщ кэжетгк\ теткгер мен тораптардыц жогары бершик жэне катаидьщпен дайыцдалу кымбаттыгы болып табылады.
Шиюзатты роликпен баспалау аркылы тыгыздау. шиюзаттыц устщп бетше кайталанбалы аз уакытты куш туарумен жузеге асады. Тыгыздалатын материалдьщ белшектершщ 6epiicriri, белшектер арасындагы байланые берпепгшен едэулр жогары болады. Сондьщтан, материалдьщ тыгыздыгы к;атты фаза белшектершщ езара келклмд! козгалуы жэне соныц аркасында кеуектерден ауаньщ шыгып, кеуекикпн темецдеуш к;амтамасыз етсд1.
Тыгыздыктыц ец жогары KepcerKimi материалдьщ роликпен жанасатын бетш-дсп езшдш кысым берйспк шегшщ 0,9-0,95-ш кураганда ез нэтижссш бередд. Материалдьщ тышздыгыньщ кажетп дэрежесше жегу утшн баспалау кысымын кажетшше жогарылата отырып роликпен бфнеше per басып журпзу керек.
Динамикальщ баспалау баспактарда соккы. копарылыс жэне гидродинами-кальщ тйС1л турщде колданылады. Соккымен баспалау тосЫ- жумыс органы-иыц (жылжымалы пуансонньщ) белгЫ бижпкген еркш кулау принципше непздел-ген. Жиынтыкталган кинетикалык энергия матрицадагы шшазаща согылу кезшде оны баспалауга жумсалады. Матрицадагы материалга согылганда жылжымалы пуансонньщ жылдамдыгы ете аз уакыт ¿нйнде езгеред1. Сондыкдан пуансонныц материалга согылуын импульс рстшде сипаттауга болады. Сонымен катар сокк,ы уакытыныц аздыгыньщ нэтижесщце жылжымалы пуансон-
ныц массасыныц аздыгынажэне оныц жулау бипатгшщ темендптне карамастан 03ШД1К вдысым сдэуф молшсргс жетеда. Жогарыда керсетшгендей, энергосы-йымдылык тургысынан Караганда баспалаудьщ сокдымен жузеге асу та coi бас-кдлармен салыстырганда белгш артыкдшлыгы айкын.
КОРЫТЫНДЫ:
1. Жартылай курган; куйшде курылыс буйымдарын кзлыптау уипн баспалаудьщ бфнеше тэсш врлданылады. Кез-келген буйымды ендаруге арналган эмбебап тэсш жок.Калрп кезде тротуар такталарын енщруде непзшен ролики баспалау колданы-лады. Гярак., бул тэсш кажет децгейдеп еншдшкп камтамасыз его алмайды.
2. Тротуар такталарын ещцруде соккымен (импульсп) баспалау перспектив« деген кезкарас кдлыптаскдн. Аталмыш тоалд! жузеге асьфу мак,сатында кажетт! жабдьщ курастыру кажет.
ЭДЕБИЕТ
1. Сапожников М.Я. Механическое оборудование предприятий строитель ных материалов, изделий и конструкций. - М.: Высшая школа, 1971.-382с.
2. Сапожников М.Я., Дроздов Н Е. Справочник по оборудованию заводов строительных материалов. -М.: Стройиздат, 1970,- 488с.
3. Джылкичиев А. И. Основы теории расчета и проектирования оборудования для производства изделий полусухим способом формования: дисс. докт. техн. наук. - Алматы, 2003. - 258с.
