CC BY
154
«
I
SCIENCE TIME
I
TRANSFORMATORLARNI KUCHLANISHINI AVTOMATIK ROSTLASH
Daminov Akmal Akbaraliyevich, Namangan muhandislik-qurilish institute, Namangan, O'zbekiston
E-mail: sun_diamond76@mail.ru
Annotasiya. Ushbu maqolada elektr tam'minoti tizimidagi podstansiya transformatorlaridagi nominal kuchlanishni qiymatdan kamayib yoki ortib ketishi muammolari yoritilgan bo'lib va bu muammolarni podstantsiya transformatorlarni yuklama ostida rostlash qurilmasi bilan bartaraf etish tartiblari keltirilgan.
Kalit so'zlar: elektr tam'minoti, elektr energiya istehmolchilari, podstantsiya, transformator, nominal kuchlanish, elektrotexnik qurilmalar.
АВТОМАТИЧЕСКИЕ РЕГУЛИРОВАНИЯ НАПРЯЖЕНИЯ ТРАНСФОРМАТОРА
Даминов Акмал Акбаралиевич, Наманганский инженерно-строительный институт, г. Наманган, Республика Узбекистан
E-mail: sun_diamond76@mail.ru
Аннотация. В данной статье приведена проблема изменения номинального напряжения трансформаторов подстанции в системе электроснабжения, а также описаны процедуры решения этих проблем с помощью устройства для регулировки трансформаторов подстанции под нагрузкой.
Ключевые слова: электроснабжение, потребители электроэнергии, подстанция, трансформатор, номинальное напряжение, электрооборудование.
AUTOMATIC ADJUSTMENT OF TRANSFORMERS
Akmal Daminov Akbaaliyevich, Namangan engineering and construction institute,
Namangan, Uzbekistan
E-mail: sun_diamond76@mail.ru
1 SCIENCE TIME 1
Abstract. This article describes the problems of underestimation or increase of the rated voltage of substation transformers in the power supply system, and describes how to solve these problems with a device for adjusting the substation transformers under load.
Key words: power supply, power consumers, substation, transformer, rated voltage, electrical equipment.
Elektr energiya istehmolchilari aniq bir nominal kuchlanishda normal ishlaydi. Kuchlanishni nominal qiymatdan kamayib yoki ortib ketishi ishlab chiqarilayotgan maxsulot sifatini pasayishiga, elektrotexnik qurilmalarini ishlash muddatini kamayishiga olib keladi. SHuning uchun kuchlanishni nominal qiymatda ushlab turish extiyoji tug'iladi. [ 1 ]
Hozirgi vaqtda podstantsiya transformatorlarni yuklama ostida rostlash (YuOR) qurilmasi bilan jihozlangan bo'lib bu qurilma transformatorni yuqori kuchlanish tomonidagi o'ramlar sonini avtomatik qayta ulab kuchlanishni rostlaydi. Yuklama ostida rostlanuvchi transformatorlar qo'shimcha kuchlanishni avtomatik rostlagich KAR bilan jihozlanadi. Transformator (KAR) qurilmasi bilan birgalikda transformatorni transformatsiya koeffitsientini avtomatik rostlash tizimini vujudga keltiradi. Avtomatik rostlash tizimini asosiy xarakteristikalari:
- rostlash pog'onasi, Un=1,25-2,5%;
- sezmaydigan zonasi (DUsz) - bunday kuchlanishni o'zgarish zonasi-da rostlagich ishga tushmaydi. Har doim DUsz>Un bo'lishi kerak;
- rostlash aniqligi-sezmaydigan zona kuchlanishini yarmiga teng kuchlanishni o'zgarishi bilan xarakterlanadi;
- kechikish vaqti-qisqa vaqtli kuchlanishni o'zgarishida rostla-gichni ishga tushmasligini tahminlovchi 'arametr;
- rostlagich ustavkasi-rostlagich tahminlashi zarur bo'lgan kuchlanish.
i /
_ \ i \ L____
— / 5 \ \ \ 1 . Uct f ~~ r
\ i -
1-rasm. Kuchlanishni rostlash jarayoni grafigi
Grafikda 3 chiziq rostlagich ustavkasi, 5 va 1 sezmaydigan zonalar chegarasi (DUsz) rostlagich harakatga kelishi zarur bo'lgan kuchlanish qiymati bilan aniqlanadi. Grafikdan ko'rinadiki, talab etilayotgan kuchlanish qiymati ±DUsz/2 aniqlikda
»
62
«
I
SCIENCE TIME
I
rostlanadi. 1-rasmda qaytarish kuchlanishi 2,4 shtrix chiziqlar bilan ko'rsatilgan. qayta ulanish-agarda kuchlanishni chetlashish vaqti rostlagichni kechikish vaqti (ti) va yuritma mexanizmini tahsir vaqti (t2) yig'indisidan katta bo'lsa sodir bo'ladi. Bunda kuchlanish grafigi m nuqtadan n nuqtaga sakrash bilan o'zgaradi, yahni kuchlanish rostlash 'og'onasi qiymati (Un) miqdoriga o'zgaradi.
Energotizimda ishlatiladigan transformatorlar kuchlanishini avtomatik rostlash qurilmasini funktsional sxemasi 2-rasmda ko'rsatilgan. Funktsional sxema o'lchash (O'), mantiqiy (M) va bajaruvchi (B) qismlardan iborat. [2]
2-rasm. Transformator kuchlanishini avtomatik rostlash kurilmasini funktsional sxemasi
O'lchash qismidagi EVR qurilmasi rostlagichni statik xarakteristikasini tahminlaydi. Bu qurilma yuklanish toki qanday qiymatga ega bo'lishidan qathiy nazar istehmolchida kuchlanishni belgalangan qiymatda bo'lishini tahminlaydi. Kuchlanishni o'lchash organi (KO'O) kuchlanishni solishtirish elementi (SE) va Ai, A2 kuchaytirgichlardan iborat. Solishtirish elementi chiqishdagi kuchlanishni belgilangan kuchlanish bilan solishtiradi va solishtirish farqini ishorasiga (±D) asosan uni tegishli releli kuchaytirgichga tavsiya etadi. KO'O ni minimal yoki maksimal kuchlanish relesi, ikki mutloq elektrik qiymatni solishtiruvchi diod sxema asosida yig'iladi.
Mantiqiy qism vaqtni kutish elementi «EV», «YoKI», «VA» elementlaridan iborat. Kechikish vaqtini yuzaga keltirish rostlagichni qisqa vaqtli kuchlanish o'zgarishida ishlab ketmasligini tahminlash uchun zarur. [ 3 ]
Bajaruvchi qism RO1 va RO2 oraliq relelardan iborat bo'lib, kuchlanish oshib ketganda RO2 rele, kamayib ketganda esa RO1 rele ishga tushadi. Elektroenergetika tizimida ishlatiladigan eng ishonchli rostlagichlardan biri ART-1N ti'li rostlagichdir. U podstantsiyalarda kuchlanishni uzluksiz ravishda rostlaydi va unda kuchlanishni
»
63
1 SCIENCE TIME 1
ustavka qilish imkoniyati mavjud. ART-1N rostlagich bilan parallel ulangan transformatorni guruxli rostlash va xususiy sxema elementlarini to'g'ri ishlashini nazorat qilish mumkin.
Литература:
1. Gayibov T.S.H., Shamsutdinov H.F., Pulatov B.M.. Elektr energiyani ishlab chiqarish, uzatish va taqsimlash. - T: "Fan va texnologiya", 2015.
2. Даминов А.А., Махмудов Н.М. Функциональные возможности и преимущества микропроцессорной системы воздушных линий // Science Time. -2016. - № 3 (27). - С. 159-161.
3. Даминов А.А. Автоматическое управление гидрогенераторов и турбогенераторов электростанции. Инновационные подходы в современной науке: сборник статей по материалам LXXXII международной научно-практической конференции. - Москва, 2020. - № 22 (82). - С. 32-37.
