CC BY
31АДАБИЁТ
1. Амир Муиззй. «Девон».-Техрон, 1388 шамсй.
2. Еуломмухсин Юсуфй. «Фаррухии Сисюнй».-Техрон, 1341 шамсй.
3. Забехулло Сафо. «Таърихи адабиёт дар Эрон». Чилди 2.-Техрон, 1339 шамсй.
4. .Зайнулобиддини Муътаман. «Шеър ва адаби форсй».-Техрон, 1332 шамсй.
5. Масъуди Саъди Садмон. «Девон».-Техрон, 1339 шамсй.
6. Рашиди Ватвот. «Девон».-Техрон, 1339 шамсй.
7. Саид Хасани Еазнавй. «Девон».-Техрон, 1328 шамсй.
8. Саноии Еазнавй. «Девон».- Техрон, 1320 шамсй.
9. Фаррухии Систонй. «Девон».-Техрон, 1338 шамсй.
10. Хушанг Саид. «Шуарои бузурги Эрон».-Техрон, 1334 шамсй.
ТЕМА И СОДЕРЖАНИЯ ТАРДЖЕЬБАНДОВ Х1-Х11
Тарджебанд развивался как отдельное лирическое вид поэзии на протяжение Х1-Х11 веков. В статье проанализированы тарджебандов таких поэтов, как: Масуд Саъд Салман, Амир Муиззи, Фаррухи Систони и саид Хасан Газнави с точки зрения тема и содержание.
Тарджеъбанды, которые сочинились на протяжение Х1-Х11 веков, в основном охвативают темы восхваление, элегии, весны и Навруза. Поэты сочинившиись тарджеъбандов в основном восхвалили правителей той эпохи и по случаю смерти шахов и великих людей написали элегии в виде тарджеъбанда
Ключевые слова: вид поэзии, отдельно, возлюбленный, строфа, тема, содержание, тарджеъбанд, элегия, восхваление, мистика, Рашид Ватвот, Масъуд Саъд Саллмон, Амир Муиззи, Фарухи Систани.
THEME AND CONTENT OF THE TARJEBANDS X1-X11
Tarjeband developed as a separate lyrical type of poetry throughout the X1-X11 centuries. The article analyzes the tardjebands ofsuch poets as: Masud Saad Salman, Amir Muizzi, Farruhi Sistoni, and Said Hasan Ghaznavy in terms of subject and content.
Tarjebands, which were composed over the course of the X1-X11 centuries, mainly cover the themes ofpraise, elegies, spring and Nowruz. Poets composed Tarjebands mainly praised the rulers of that era and on the occasion of the death ofthe Shahs and great people wrote elegy in theform of Tarjeband.
Keywords: subject, content, customs, elegy, eulogy, mysticism, Rashid Watvot, MasoudSa'edSalmon, Amir Muizzi, Farukhi Sistani.
Сведения об авторе:
Абдуллохи Усмонали - доктор PhD. филологического факультета Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, Тел: (+992) 988403445.
About the author:
Abdulloi Usmonali - doctor PhD. Of the philology faculty, TSPU named after S. Aini. Tel.: +992988403445.
АНЬАНАХРИ ЧДШНИ НАВРУЗ
Рустамова Ф.Р.
Донишгощ давлатии Хуцанд ба номи академик Б. Fафуров
Наврузро мукаддимотест, аъам аз он чи ки барои баргузории чашнхо анчом мешавад, хамонанди хариди либосу талиям ширинй ва хушкбор, биринч, равган ва назоири ощо, ки дар хонае маъмул аст ва азхони афроди хонаводаро аз пиру чавону хурду бузург ба худ машгул нигох медорад, ва ё хонатакониву шустани фаршхо ва ранг задани хона ва дуруст кардани сабза ва назоири ощо, ки дар хар хол вакт ва хамму ками мардумро ба хеш машгул нигох, медорад. Маъмули кор хам ин аст, ки мардум мохи исфандро дар шумори рузхои мукаддамотии ин чашн ба хисоб меоваранд ва аз хамон огози мох ба нахве дилмаштулихои чидции айёми идро бо худ хамл мекунанд.
Ин ки хама чо толиби Наврузанд ва макдами онро пазира, сухани руз аст ва ин ки дорову нодор ва оливу донй ва олиму чохил, хар касе дар хар мавкеияте, ки хаст, худро беихтиёр дар чараёни хаводиси наврузй мебинад, амрест бадехй ва роич. Дар хеч чо нест, ки бахси умдаи руз Навруз набошад ва русуме, ки дар ин айём, ба сурати суннатхои устувор ва бетардид ва гайри кобили гузашт чилва мекунанд, матрах нашавад. Рухияе низ, ки по ба пои зуб шудани барфхои зиммсгонй ва кам шудани сармо ва чавона задани дарахтхо ва шукуфа кардани шохахои мева ва сабз шудани атрофии чуйборхо нузч мегирад ва хар руз нусхату тароват ва шодобии тозае меёбад, ба хамин сурат дар авч аст ва бо вучуди вусъат ёфганм доираи ниёзхо ва афзоиши хостхо ва тихй шудани чайбхо ва бисёр шудани такаллуфхо, боз он чи ки вокеист, хушхолии инсонхо аз мувочеха бо падидаест, ки хакикати махз аст ва бараъйулъаин мамлус ва махсусу азиз менамояд.
Созу RopxoM фapxaнгии чавомеи баргузоркунандаи Навруз ба xaдцe бо неру^ои xapaRaiH (динамизм)-и acocим худ интибок дорад, ки бахше аз кaеoмдм наврузй нест ва ба зexнм а^аде xaw хугур намекунад, ки хадшае бар аркони мaтмнy чоуфтода ва мyстaxкaми он ворид оварад. Харакат^ои шавкофарини умумй дар pocтoм анчоми cмлcмдaм икдoмoтecт, ки на камй меиазирад ва на cycтмpo рошб аст, балки аз дуруну бурун xaмoxaнг аст, то мyxммтapин вокеаи coл ва бузурггарин пешомади хушоянди умумиро хушомад гуяд ва бо диле мутмайин ва равоне маркам ва андешае умедвор ба ростохезе, ки дар пай аст, бипайвандад.
Чашмгиргарин коре, ки хонавода^о ва xocca занони эронй анчом меди^анд ва caзoвopм тaфcмдe бештар аст, цуруст кардани caбзa аст, он xaw аз xyбyбoти мухталиф ва шояд чунонки дар гузашта^о будааст, аз xaфт ё д^озд^ донаи закимати хурокй дар манотики чанубитари Эрон ва мacaдaн ycтoнм кyxaнcoли Фopе ва Шероз xacaнaти тарози он барои ин ки capдapи хона^о caбз бошад, coкaxoм габзи чаман ё кacмдpo бо sol меовезанд. Аз ду xaфтa пештар низ куза ва бушкобро бо чав, гандум, биринч, мош ва ада caбз мекунанд. Бад-ин тарик, ки Бадван микдоре гандум ё чав ва ё гайраро x® мекунанд, баъд дар зарфе, ки мexoxaнд caбз кунанд, мерезанд ва порчаи caфeдepo руи он меандозанд ва xap руз об мецщанд ва порчаро низ каме чобачо мекунанд, замоне, ки дона^о шуруъ ба чавона звдвн кард, дигар дacт ба порча намезанад, чавона^оро аз зери порча cap бар мезанад ва баъд аз чанд руз caбз мешавад. Барои га.бз кардани куза донадои xмcкapдapo дар навор^ои кмcaмoнaндe мекунанд ва даври куза меандозанд ва пac аз чанд руз дона^о шуруъ ба га.бз шудан мекунад ва барои ин ки зудтар чавона бизанад, баъзе вакт^о xap руз каме дар офтоб мегузоранд. Баъзе ба дacгxo ва пoxo ва эxëнaн capм худ xмнo мебанданд ва тухми мургро обпаз ва ранг мекунанд. Ранг кардани болои, acó ва г^анд низ xa^e дар бархе аз марокизи ашоирй ва элотй роич аст, бадан тарик, ки тав^ои Xмдoдим ранги caбз, зард ва кирмиз ба даври гардан ё capy шикаму по ва цуми xaйеoн мекашанд. Дуруст кардани cyмaнaк низ, бeшyбxa, аз заруриёт аст.
Сapпapacти хонавода бар acorn cyннaти милой ва xaйcияти хонаводаги ва ё чашму xaмию xaм xмвз зoxмp, каблан хазинаи ин нaвнaеopмxo ва тaxмям вашилу эxтмëчoти иди Наврузро ба xap навъи мумкин фapoxaм мекунад, мacaтaн, дар pycxoxo бо фуруши гандум ва ё чави мозод бар эxтиëчy мacpaф ва ё равгану кишмиш, ки эxтмëтaн барои шаби ид захира карда, пуле py ба pox мекунад ва ба анчоми барномаи иди Навруз мупардозад. Агар хонаводае, фаразан тaxмдacт буд ва кодир набуд барои зану фарзандон либ^и нав ё биринчу равган ва гушт тaxмя кунад, ногузир барои чавобгуй ва хос^ои axли хона дacт ба ойи мутамаккинин дароз мекунад ва бо гирифгани маблага карз то capи хирман, хадци акали эxтмëчм афроди хонаводаи худро фapoxaм меоварад.
Аз авоили жфанд дар бoзopxo, мaxcycaн дар цукощои порчафурушй ва кафшу кyлoxдyзи изциxoм аст. Хар xac ба кадри тавоноии худ ба фикри либ^и ид барои афроди хонавода меуфгад ва кушиш мекунад, ки шаъну зьтибор ва манзалати шaxcии ва хонаводагии хешро ба нaxвe xмвз кунад. Аз бистуми И<:фанд ба баъд бархе аз магозадорон, ки capy кор мycтaким бо ид доранд, цукощои худро тазйин мекунанд, oчмдфypyшxo бо таба^ои мyaддaкм бузургу кучак аз фандуку бодому писта ва тухмаи xмндyеoнaвy тухмаи каду, пушёра ва ё мaxpyтмxoe, ки аз анвои очили бaxaмчaпм1дa мecoзaнд ва чилави дуконро зинат мeциxaнд. Мeвaфypyшxo гузашта аз ороиши цукон, бо мeвaxoи алвон, пиёзи нapгиcy cyнбyл дар нулдощои шишаи caбз мекунанд ва чунон ба таргиби oнxo мепадозанд, ки дар xyдyди шаби ид гущои аввалияи oнxo ба бор ояд. Муфахагтар аз xaмa, озинбанди каннодихост, зеро capy кори инон бо иди Навруз бештар аз отирин аст. Tox дар чилави цукон, ду acra тири capyтaxяки, ки руйи онро бо когази алвон накшу нигор андохтаанд, ба ду чарзи тарафайни цукон такя мецщанд, capи oнxopo ба xaw наздик мегардонанд ва чаноке дар чaбxaи цукон эxдoc мекунанд. Баъд аз калаканд, ки дар тaxи он норинч ва баъд аз он шишаи майманадии оби лиму ва дар охир шишаи гулоб, ки ба ощо зарварак мезананд, риш^ое таргиб мeциxaнд ва oнxopo танги дарз ба ин чанокй меовезанд. Иддае xaw cипapy шамшере аз набот мерезанд ва ду тарафи чанокй ба чaбxaм цукон нacб мекунанд, дар чилави цукон аз гач мaxpyгмxoи capзalДae мecoзaнд ва аккоми ширинй дар oнxo мечинанд ва руи capзaцaи махрут, чopxoи чандшоха мeнмxaнд. Дар гузашта парадои накошии чанги Рустам ва Иcфaндиëp ё Рустам ва Деви ca^! дар болои чaбxa md5 буд. Болои ин парадои накошй ба чуббандии наздики ca^, чмлчapoFxoe xaw овехга мешуд ва тазийнотро комил мекард. Аммо дар рузгори кунунй камтар фypcaт ва xaеcaтae барои ин гуна гадорукот xacт ва ба xaмoн opoишxoи coдaтap каноат мекунанд. Вактте ки марцум xa^e ба xaммoмxoи умумй одат доштанд, oнxopo xaм зинат мекарданд. Рахткани xaммoм маъмулан чaxop cyфa ва ак<:аран чaxop cy^ дошт. Байни cyтyнxo барои иcтexкoми бино тиpxoe кашица буданд, ки ин тиpxopo бо когази алвон, ки бypишxoe xaw ба oнxo медоданд, мепушонданд. Дар xaмoн гyзaштaxo дар xaфтaи охир coл цacтaxoe дар шaxp pox меафтоданд, ки яке аз ощо Огашафруз буд. Чaxop-пaнч нафар цacтy cypaт ва гардани худро Cx мекарданд, микдоре хамир ба cap гирифта, руйи он пумба ва кyxнaи огушта ба нафт мегузоштанд ва оташ мезаданд ва xap як машъле xaм ба даст доштанд ва бо зарби тунбак ва ташифхонй иддаи дигаре давр уфтода, аз xap цукон шoxии caцдинopй мегирифтанд ва вирди забонашон ин шеър буд:
Оташафрузи аирам, Соле як руз фацирам.
Ин маросим, албатта, чузи онест, ки Хрчр Фируз ва ё Мири Наврузй хонда мешавад. Дар мавриди онхо ба таври тафсилитаре сухан хохем гуфт. Дастаи дигаре хам ба исми Кули биёбонй буд, ки як марди кадбаландро интихоб мекарданд, ки каворае аз пусти гуспанди сиёх бо либоси часпоне аз сар то ба пои уро мепушонид, иддае тунбакзан ва таснифхон даври уро мегирифтанд ва аз дуконхо андак пуле дарёфт медоштанд, зикрашон ин буд: Ман гули биёбонам,
Саргаштаву щйронам.
Аммо бадехист, ки аз пайкхои хушкадаму хушхабари наврузй тасвири нодуруст наёбад дар зехн дошт. Инон дар гузаштахо корашон хамоханг бо хадафашон пуршукух ва бузургу чалилу инсонй буд. Асилтарин суратхои пайкхоро бояд дар «Оташафрузон чустучу кард ва шояд кадимтарин номи онхо хам хамин оташафруз бошад чй дар номи онхо хам хамин «Оташафруз» бошад, чй дар гузашта оташ афрухтан дар Навруз аз маросими боахамият шумурда мешуд, чунонки дар Курдистан хам акнун низ чунин аст. Мухтамилан инон оташро аз оташкадахо бармедоштанд ва ба махаллахо ва хонахои мухталиф мебурданд. Инак, оташафрузон хам тан ба хорй дар додаанд ва худ бо оханги хазин мехонданд:
Оташафруз омада,
Соле як руз омада.
Оташафрузи урцирам
Соле як руз фацирам.
Руда-пуда омада,
^арчи набуда омада.
Бад-ин нахв яке аз онон низ мераксаду бозй дармеоварад ва мардуми давру барро саргарм нигох медорад.
АДАБИЁТ
1. Абуабдуллохи Рудакй. Девони ашъор. Тахияи А. Сатторзода.- Душанбе: «Адиб», 2007. 416с.
2. Берунй А. Осор-ул-бокия.- Душанбе: Ирфон, 1990. 432 с.
3. Дуктур Махмуди Рухуламмнй. Навруз. // Эроннома.-2011. 1 (17).
4. Комилзода Ш. Навруз. -Душанбе, 2012. 330 с.
5. Мирахмедов Ф. Наврузи оламафруз. - Душанбе, «Маориф ва фарханг», 2011. 48 с.
ТРАДИЦИИ ПРАЗДНОВАНИЯ НАВРУЗ А
Навруз - праздник весеннего равноденствия и начала нового сельскохозяйственного года у персоязычных и некоторых тюркоязычных народов. Навруз в переводе с фарси означает "новый день ". Его написание и произношение могут различаться в разных странах - Новруз, Навруз, Нуруз, Невруз, Наурыз, Нооруз и др. Навруз символизирует обновление природы и человека, очищение душ и начало новой жизни. Как и у многих других народов, у празднующих Навруз в канун праздника положено тщательно убираться дома, делать мелкий ремонт, выносить мусор и выбрасывать лишние вещи. Неделю перед праздником необходимо посвящать не только телесной, но и духовной чистоте: мириться с соседями и недругами, прощать долги, каяться в совершенных грехах.
Ключевык слова: Навруз, традиция, праздник, Иран, обычаи, возрождение, сухофрукты, весна, церемония, Перс.
NAVRUZ CELEBRATION TRADITIONS
Navruz is a holiday of the spring equinox and the beginning of the new agricultural year for Persian-speaking and some Turkish peoples. Navruz means «new day» in Farsi His spelling and pronunciation can vary in different countries - Novruz, Navruz, Noruz, Nevruz, Nauryz, Nooruz, etc. Navruz symbolizes the renewal of nature and man, the purification of souls and the beginning of a new life. Like many other nations, celebrants of Navruz on the eve of the holiday should carefully clean the house, make minor repairs, take out the garbage and throw away extra things. The week before the holiday must be dedicated not only to physical but also spiritual purity: to put up with neighbours and foes, toforgive debts, repent ofcommitted sins.
Keywords: Navruz, tradition, holiday, Iran, customs, rebirth, dredfruits, spring, ceremony, Pers.
Сведения об авторе:
Рустамова Фарзона Рустамовна - аспирант факультета таджикской филологии, кафедры классической литературы Худжандского государственного университета имени академика Бободжона Гафурова.
About the autor:
Rustamova Farzona Rustamovna - graduate student ofthe Faculty of Tajik Philology, Department of Classical Literature ofKhujand State University named after academician Bobojon Gafurov.
