Научная статья на тему 'ТОЛАЛИ ЎЛИКНИ ТОЗАЛАШ ТЕХНОЛОГИК УСКУНАСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ БЎЙИЧА ТАДҚИҚОТЛАР ЙЎНАЛИШИНИ ТАНЛАШ '

ТОЛАЛИ ЎЛИКНИ ТОЗАЛАШ ТЕХНОЛОГИК УСКУНАСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ БЎЙИЧА ТАДҚИҚОТЛАР ЙЎНАЛИШИНИ ТАНЛАШ Текст научной статьи по специальности «Нанотехнологии»

CC BY
11
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Research Focus
Область наук
Ключевые слова
толали ўлик / тозалаш / такомиллаштирилган / ускуна / самарадорлик / шнекли-қозиқли / техник ечим / тасмали конвейер. / волокнистый улюк / очистка / усовершенствованное / оборудование / эффективность / шнеково-колковый / техническое решение / ленточный конвейер.

Аннотация научной статьи по нанотехнологиям, автор научной работы — Назиров Р.Р., Югаев Ш.М.

Ушбу мақолада пахтани жинлаш ва толани тозалаш жараёнида ажралиб чиқадиган толали чиқиндиларни такомиллаштирилган тозалаш ускунасини ишлаб чиқиш бўйича ўтказиладиган илмий тадқиқот ишлари йўналишини асослаш натижалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ВЫБОР НАПРАВЛЕНИЯ ИССЛЕДОВАНИЙ ПО РАЗРАБОТКЕ ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБОРУДОВАНИЯ ДЛЯ ОЧИСТКИ ВОЛОКНИСТОЙ МАТРИЦЫ

В данной статье освещаются результаты обоснования направления научно-исследовательской работы по разработке усовершенствованного оборудования для очистки волокнистых отходов, которые выделяются в процессе джинирования хлопка и очистки волокна.

Текст научной работы на тему «ТОЛАЛИ ЎЛИКНИ ТОЗАЛАШ ТЕХНОЛОГИК УСКУНАСИНИ ИШЛАБ ЧИҚИШ БЎЙИЧА ТАДҚИҚОТЛАР ЙЎНАЛИШИНИ ТАНЛАШ »

УДК 677.21.021.

ТОЛАЛИ УЛИКНИ ТОЗАЛАШ ТЕХНОЛОГИК УСКУНАСИНИ ИШЛАБ ЧИ^ИШ БУЙИЧА ТАДЦЩОТЛАР ЙУНАЛИШИНИ ТАНЛАШ

Назиров Р.Р.

етакчи илмий ходим, т.ф.к., к.и.х., "Пахтасаноат илмий маркази" АЖ,

Югаев Ш.М.

ассистент, Термиз мухандислик технология институти

Аннотация: Ушбу маколада пахтани жинлаш ва толани тозалаш жараёнида ажралиб чикадиган толали чикиндиларни такомиллаштирилган тозалаш ускунасини ишлаб чикиш буйича утказиладиган илмий тадкикот ишлари йуналишини асослаш натижалари ёритилган.

Калит сузлар: толали улик, тозалаш, такомиллаштирилган, ускуна, самарадорлик, шнекли-козикли, техник ечим, тасмали конвейер.

ВЫБОР НАПРАВЛЕНИЯ ИССЛЕДОВАНИЙ ПО РАЗРАБОТКЕ ТЕХНОЛОГИЧЕСКОГО ОБОРУДОВАНИЯ ДЛЯ ОЧИСТКИ ВОЛОКНИСТОЙ

МАТРИЦЫ

Аннотация: В данной статье освещаются результаты обоснования направления научно-исследовательской работы по разработке усовершенствованного оборудования для очистки волокнистых отходов, которые выделяются в процессе джинирования хлопка и очистки волокна.

Ключевые слова: волокнистый улюк, очистка, усовершенствованное, оборудование, эффективность, шнеково-колковый, техническое решение, ленточный конвейер.

CHOOSING THE DIRECTION OF RESEARCH ON THE DEVELOPMENT OF TECHNOLOGICAL EQUIPMENT FOR CLEANING FIBER DIE

Abstarct: This article highlights the results of the substantiation of the direction of research work on the development of improved equipment for the purification of fibrous waste that is released during the process of cotton ginning and fiber cleaning.

Keywords: fibrous uluk, cleaning, improved, equipment, efficiency, screw-peg, technical solution, belt conveyor.

КИРИШ

Пахтани дастлабки ишлашнинг технологик жараёнида асосий мах,сулотлар - пахта толаси, пахта чигити ва момикдан ташкари куп микдорда толали чикиндилар олинади (жиндан улик, линтерлардан улик, майда толали булаклар ва пахта тозалаш ускуналаридан улик), уларни кайта ишлаш натижасида тукимачилик ва бошка сохдлар учун хом ашё сифатида мос келадиган толали материаллар олинади [1].

Меъёрдаги оралик масофа ва ростланишларда жин ва толали тозалагичлардан чикадиган улик микдори кайта ишланган пахта хомашёсининг селекцион ва саноат навларига боглик. Биринчи навли пахтани кайта ишлашда толали улик микдори 0,2-0,3 %, паст навларда эса 0,5-0,6, баъзан эса 1,5 % гача микдорни ташкил этиши мумкин.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Европанинг Rieter (Швейцария); Trutzschler (Германия); Marzoli (Италия) каби фирмалари [2] толали чикиндиларни ва паст навли пахтани кайта ишлаш учун ускуналар тизимларини таклиф килади. Ушбу тизимларни тозалаш таъсири юкори, чунки улар игнали,

аррали ишчи органли ва аэродинамик тозалагичлардан фойдаланадилар. Ушбу тизимларни тозалаш эффекти деярли бир хил. Ушбу тизимларнинг кенг таркалган камчиликлари шундаки, х,ар кандай х,олатда х,ам мутлак тозалашга эришилмайди ва баъзи толалар бегона аралашмалар билан бирга олиб ташланади ва иккиламчи чикиндиларга айланади. Юкори эффектга эришиш учун улар купинча мос келадиган машинанинг параметрларини узгартиришга мурожаат килишади.

ЦНИИХпромда х,ам, ТИТЛПда х,ам [3] утказилган куплаб тадкикотлар натижасида толадаги жиннинг нуксонлари пайдо булишининг асосий сабаби жин камерасидаги хом ашё валигининг доимий зичлиги эканлиги аникланганлиги, шунинг учун, пахта хом ашёсини жинлашдан сунг, толадаги нуксонлар микдори йирик ифлослик,улик, толали чигит пустлоги ва синган чигитнинг купайиши туфайли х,исобланган стандарт меъёридан анча юкори эканлиги таъкидлаб утилган. Толали уликни ОВМ-А-II русумли шнекли-козикли тозалагичларини толали материалларни конденсоридан кейин урнатилиб тозаланиши маълум (1-расм) [4, 5].

1- шахта; 3- турли юза; 5- момик шнеги 2- козикли-шнекли барабан; 4- чикинди

шнеги.

1- расм. ОВМ-А-II русумли толали материал тозалагич схемаси

Кузякова С.В. [6, 7] илмий ишида толали чикиндиларни тукув-йигирув жараёнига тайёрлашнинг назарий ва амалий изланишларини олиб борган ва толали чикиндиларни турлари ва уларни хусусиятларини урганган. У илмий ишида толали чикиндилар таркибидаги чанг ва бошка ифлосликларни тозалаш максадида такомиллаштирилган ОН-6-П русумли тозалагичлардан фойдаланишни тавсия этган.

Улик ёки момик тозалаш машиналарининг ишлаб чикаришда куп ишлатилмаслигига асосий сабаб- уларнинг етарлича самарадор эмаслигидир. Биринчидан, купчилигининг тозалаш самарадорлиги паст (15-20 %), самарадорлиги юкорирок булганлари эса, аксарият х,олларда, конструкцияси мураккаб булганлиги туфайли ишлаб чикаришда ишлатиш нокулай ва уларга хизмат курсатишда кийинчиликлар тугдиради, хдмда куп мах,сулот йуколишига олиб келади [8]. ^озикли ва козикли винтли тозалагичлар курилманинг соддалиги, ишлаш кулайлиги билан ажралиб туради, аммо конструктив хусусиятлари туфайли улар ифлосликлардан ва айникса майда ифлос аралашмаларини самарали равишда ажратиб олишга имконият бермайди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

"Пахтасаноат илмий маркази" АЖ да момикни чигит ва йирик ифлосликлардан тозалаш учун ОВМ-А-1 русумли тозалагичга аррали цилиндр ва колосникли решёткага эга булган ишчи кисмли курилма схемаси ишлаб чикилган. Аррали цилиндр арраси тишининг укга нисбатан бурилиш бурчаги 150, арра тишларининг орасидаги бурчак 380 ни, тишнинг баландлиги 5,1 мм, тишлар орасидаги кадами 6,0 мм ва аррадаги тишлар сони 160 донани ташкил этади. Арралар орасидаги кистирмалар учун 1ВП тола тозалагичнинг кистирмалари ишлатилади. Лекин бу такомиллаштириш момик таркибидан факат чигитни ва йирик ифлосликни ажратиш буйича бир оз самара берган [8].

Тозалаш органлари юзасида момикларни (тозаладиган толали махсулотни) бир текис таксимлаш ва тараш момикни майда ифлосликдан тозалаш интенсивлигини ошириши, ифлос аралашмаларини ажратиш самарадорлиги тозаланаётган материалга ёпишиш даражаси камайиши билан тавсифланиши, бунга машинанинг конструктив параметрлари, тозаланаётган материалнинг ифлосланиш даражаси ва уни тозалаш зонасига етказиб бериш шартлари, янада самарали таксимлаш ва тараш билан тозалаш жараёнининг тугри йуналиши таъсир килиши маълум [9].

Толали улик ёки момикни ифлос аралашмалардан тозалаш технологияси сохдсидаги адабиёт манбаларини куриб чикиш ушбу йуналишни етарли даражада ишлаб чикилмаганлигини ва саноат талабларига жавоб берадиган толали уликни тозалаш машиналарининг самарали конструкциясини ишлаб чикиш учун чукур назарий ва экспериментал тадкикотлар утказиш зарурлигини курсатди.

Шу маълумотларга асосланиб айтиш мумкинки, толали уликни толали махсулот конденсоридан кейин тозалаш самарали булмаслиги мумкин. Толали уликни асосан жин ускуналаридан кейин урнатилган тола тозалагичларда куп микдорда ажратилишини ва уларни тозалаш учун макбул титилган холатда булишини инобатга олган холда толали уликни тола тозалагичларидан ажраладиган толали уликни йигиш лентали конвейери охирига урнатиш максадга мувофик булади деб хулоса килиш мумкин.

Толали махсулотларни тозалаш технологияси ва уликни тозалаш машинаси конструкциясини тозалаш самарадорлигини ошириш максадида такомиллаштириш учун техник ечим ишлаб чикилди (2-расм).

Ишлаб чикилган техник ечимга кура, пахта хом ашёсини жинлаш жараёнидан ажратиб олинган тола ва унинг таркибидаги толали чикиндилар тола тозалагичларга етказиб берилади. Тола тозалагичларда тола тозаланиш жараёнида унинг таркибидаги толали улик махсулоти ифлос аралашмалар билан биргаликда ажратиб олинади ва тола тозалагичларнинг таг кисмидаги тасмали горизонтал конвейерга тушади. Технологик тизимда урнатилган иккита (ёки учта) жин тола тозалагичлардан ажратилган толали улик ва ифлос аралашмалар тасмали горизонтал конвейер ёрдамида конвейернинг охирида йигилади. Шу ерга ишлаб чикилган техник ечимга кура кия тасмали конвейер ва толали уликни ифлос аралашмалардан тозаловчи шнекли-планкали барабанли тозалагич урнатилади (2-расм). Ушбу тозалагичда тозаланган толали улик пневматик кувур оркали толали махсулотлар конденсорига ва ундан пресслаш ускунасига юборилади (расмда курсатилмаган). Толали улик таркибидаги ифлос аралашмалар ифлослик шнеги ёрдамида тозалагичдан ташкарига чикариб юборилади.

МУ^ОКАМА

Жин ускуналаридан ажралаётган толали улик махсулоти хам тола тозалагичларнинг таг кисмига урнатилган тасмали горизонтал конвейерга йуналтирилиши мумкин. Техник ечимга асос килиб ОВМ типидаги тозалагичнинг конструкцияси танлаб олинди.

2-расм. Толали уликни самарали тозалашни таъминлаш учун ишлаб чицилган техник ечим буйича технологик жараён ва тозалагич схемаси

Факат унинг шнекли-козикли барабанининг конструктив параметрлари узгартирилиб, толали уликни ифлосликлардан тозалаш самарасини ошириш максад килиб олинди.

Ишлаб чикилган техник ечим буйича илмий тадкикот ишлари бажарилиши юзасидан куйидаги асосий вазифалар белгилаб олинди:

-пахтани жинлаш жараёнида ажраладиган толали уликларни микдори, таркибини тозалаш объекти сифатида тахлил килиш;

-назарий ва экспериментал тадкикотлар йули билан такомиллаштирилган ишчи органли толали уликни тозалаш ускунаси конструкциясини ишлаб чикиш;

-пахтани жинлаш жараёнида ажраладиган толали уликни тозалаш учун такомиллаштирилган ишчи органли толали уликни тозалаш ускунаси конструкциясини асосий параметрларини асослаш учун назарий ва тажриба ишларини утказиш;

-пахта тозалаш корхоналаридаги мавжуд ва ишлаб чикилган ва асосланган параметрларида тайёрланган пахтани жинлаш жараёнида ажраладиган толали уликни тозалаш учун такомиллаштирилган ишчи органли толали уликни тозалаш ускунасини киёсий урганиш, уларни технологик жараёнининг сифат курсаткичларини аниклаш;

-Узбекистон Республикаси пахта тозалаш корхоналарида пахтани жинлаш жараёнида ажраладиган толали уликни тозалаш учун такомиллаштирилган ишчи органли толали уликни тозалаш ускунасини жорий этишнинг иктисодий самарадорлигини аниклаш.

ХУЛОСА

Кейинги тадкикотлар техник ечим буйича технологик жараённи амалга оширувчи тозалаш ускунасини ишлаб чикиш ва унинг асосий параметрларини назарий ва амалий изланишлар натижаларига кура асослаб беришдан иборат булади.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Джабаров Г.Д. и др. Первичная обработка хлопка. М.,1978. 430 с.

2. https://applied-research.ru/ru/article/view?id=7070. Джанпаизова В.М., Мырхалыков Ж.У., Ташменов Р.С., Турганбаева А. А., Доскараева С.О. Исследование возможности выработки пневмомеханической пряжи с использованием в смеси отходов производства // Международный журнал прикладных и фундаментальных исследований. - 2015. - № 8-2. - С. 209-212;

3. Фазилдинов С., Каттаходжаев Р.М. Снижение пороков волокна при пильном джинировании хлопка-сырца // //Хлопковая промышленность //1.1981.7-8 с.

4. Кулиев Т.М. ва бошкалар. Пахтани дастлабки ишлаш буйича кулланма. "Нодирабегим нашриёти". Тошкент, 2019,-471 б.

5. Сулаймонов Р.Ш., Мухаммадиев Д.М., Бобохонов Ш.Ж. Анализ технологических параметров очистителя волокнистого материала типа ОВМ-А-I // Проблемы механики.- Ташкент:, 2008.-№ 6.- С. 54-56.

6. Кузякова С.В. Разработка эффективного способа использования волокнистых отходов в прядении. Дисс. на соиск. Канд. тех. Наук 2007 г. 210 с.

7. Кузякова СВ. и др. Устройство для очистки волокнистого материала. Патент на полезную модель Р.Ф. Хо54046.

8. Байханов Б.А., Джамалов Р.К., Ракипов В.Г. ОВМ-А-1 русумли толали материаллар тозалагичи асосида такомиллаштирилган момик тозалаш машинасини ишлаб чикиш ва уни тадкик килиш. ИТХ. "Пахтасаноат илмий маркази" АЖ, Тошкент 2014. 30 б.

9. Сулаймонов С.Ш. Создание рациональной технологии процессов линтерования хлопковых семян и очистки линта. Дисс. док.наук (DSc), Тошкент, 2019, 188 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.