CC BY
11Интегративная стоматология и челюстно-лицевая хирургия
Том 1 | Выпуск 1 | 2022
О
OPEN ACCESS
BY 4.0
УДК: 121:05.10
ЎТКИР ТОНЗИЛЛИТНИ АПИТОКСИН БИЛАН ДАВОЛАШ САМАРАСИ
Очилов А.К.1
1 Бухоро давлат тиббиёт институти Фармакология ва клиник фармакология кафедраси. E-mail: alimed@inbox.ru https://orcid.org/0000-0002-9468-2131
Аннотация. Асаларичилик маҳсулотлари ичида асалари заҳри - апитоксин энг қимматлиси ҳисобланади. Кўп маротаба ўтказилган текширишлар ва кузатишлар ўткир тонзилит, ревматизм касалликларда облитерапия қкилук-вчи эндартерит ва атеросклероз, радикулит, бронхиал астма, мигрень, гипермия, крит, периферик нерв системаси касалликлари ва бошқа кўпгина касалликларни даволашда апитоксин препаратининг яхши фойдали эканлигини кўрсатмоқда.
Ключевые слова: апитоксин, асалари заҳри, шифобахш хоссалари, аричилик, апитерапия
Для цитирования:
Очилов А.К. Ўткир тонзиллитни апитоксин билан даволаш самараси. — Интегративная стоматология и челюстно-лицевая хирургия. — 2022; 1(1):87-90
THE EFFECT OF TREATMENT OF ACUTE TONSILLITIS WITH APITOXIN
Ochilov A.K.1
1 Department of Pharmacology and Clinical Pharmacology, Bukhara State Medical Institute. E-mail: alimed@inbox.ru https://orcid.org/0000-0002-9468-2131
Abstract. Bee venom, apitoxin, is considered the most valuable of beekeeping products. Numerous examinations and observations show good efficacy of apitoxin in the treatment of obliterapy for acute angina, rheumatic diseases, endarteritis and atherosclerosis, sciatica, bronchial asthma, migraines, hyperemia, critias, diseases of the peripheral nervous system and many other diseases.
Keywords: apitoxin, bee venom, medicinal properties, beekeeping, apitherapy.
For citation:
Ochilov A.K. The effect of treatment of acute tonsillitis with apitoxin. — Integrative dentistry and maxillofacial surgery. — 2022; 1(1):87-90
ДОЛЗАРБЛИГИ
Ўзбекистонда асаларичиликнинг ривожланишига кенг йўл очиб берилганлиги муносабати билан асалари махсу-лотларининг тиббий хусусиятларини ўрганиш давр тала-бидир. Ушбу маҳсулотлардан тиббиётда фойдаланиш усул-лари анча кенг тарқалган. Асалари заҳри эса "апитоксин" номи билан тиббиётга кириб келди. Апитоксин асалари маҳсулотлари ичида энг қимматлиси ҳисобланади.
Асалари заҳри халқ табобатида ишлатиладиган бошқа кўпгина воситалар каби анча кенг тарқалган. Асалари заҳри бу апитоксин лотинча Apis - асалари ва грекча toxikon -заҳар сўзларидан олинган бўлиб, асалари ишлаб чиқаради-ган маҳсулотлари ичида энг қийматлиси бўлиб ҳисоблана-ди [1,5].
Апитоксин - таркибида жуда кўп миқдорда (40-41%) қуруқ моддалар бор. У очиқ ҳавода тез қурийди. Қуриш на-тижасида унинг таркибидаги учувчи кислоталар сув билан буғланади ва натижада 28% га яқин қуруқ ҳолдаги заҳар моддаси қолади. Қуруқ ҳолдаги заҳар моддаси бир неча йилларгача ўз хусусиятини йўқотмаган ҳолда сақланиши мумкин. Заҳар таркибида сув, заҳарли протеин (заҳарли оқсил), хлрид артофосфат кислота, чўмоли кислота, учувчи ёғлар бўлиб, бу моддалар асосан инсон организмини оғри-тади ва ачиштиради. Булардан ташқари кальций, калий, фосфор, темир, магний, мис, рух, литий, марганец, хром, йод, олтингугурт, гистамин ва фосфолипаза-А каби модда-лар „борлиги ҳам аниқланган [3].
Ўткир тонзиллит (ангина) томоқда қизариш, кучли оғриқ,
ютишнинг қийинлашиши, ҳароратнинг кескин кўтарилиши ва кўп ҳолларда тонзилектомия усулини қўллаб жарроҳлик йўли билан тиғ ёрдамида даволаниши барчага аён. Бироқ тиғсиз даволаш ва безларнинг сақлаб қолиниши, уларнинг ўз фаолиятини давом эттириши жуда катта аҳамиятга эга. Шуларни эътиборга олган ҳолда биз тиғсиз даво - апитоксин ёрдамида даволашни таклиф этамоқдамиз [2,6].
Асалари заҳри иссиқлик ва совуқликка жуда ҳам чидам-лидир. Агар асалари заҳрини бир неча кун мобайнида 100° ли иссиқликда 10 кун мобайнида ҳам сақланса ҳам ёки узоқ муддат давомида яхлатиб қўйилса ҳам заҳар ўз хусусиятини йўқотмайди.
ТАДҚИҚОТНИНГ МАҚСАДИ
Катталарда ва айниқса болаларда кўп учрайдиган ўткир тонзиллит касаллигини асалари заҳри - апитоксин билан даволаш усулларини ишлаб чиқиш ушбу илмий излани-шларнинг асосий мақсади ҳисобланади.
Асалари заҳри шакар ва кислоталарнинг таъсирида ҳам ўзгармайди (парчаланмайди). Лекин ферментлар таъсирига нисбатан жуда ҳам сезгирдир. Масалан, оз миқдордаги диастаза, пепсин, панкреатин, химозин ва шу каби бошқа ферментлар асалари заҳрини парчалайди ва кучсизлантиради. Асалари заҳри қуруқ ҳолда бир неча йилгнача сақланганда ҳам унинг фаоллик даражаси йўқолмайди[4,7].
ИЗЛАНИШ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА УСУЛЛАРИ
Апитоксин билан ўткир тонзиллитни даволаш учун бе-
Integrative dentistry and maxillofacial surgery
Volume 1, Issue 1,2022
морнинг умуртқа поғонаси бўғимларида жойлашган тон-зилла нуқтасини топиб, асалари бевосита шу нуқта устидан 1-2-3-4-5 тагача чақтирилди ва 12 та касал даволанди. Даво-лашнинг биринчи курси касалликнинг ривожланганлигига қараб 5 кундан 10 кунгача давом этади. Шу вақт ичида 15 та асалари қуйидаги схема асосида чақтирилади: кун ора биринчи кунда 1 та, иккинчи кунда 2 та, учинчи кунда 3 та, тўртинчи кунда 4 та, бешинчи кунда эса 5 та тирик асалари чақтирилади. Шундан сўнг 3-4 кун паузадан кейин, худди шундай тартибда тескари ҳолатда чақтириш ишлари давом эттирилади: дастлаб 5 та, сўнг 4 та, 3 та, 2 та ва охирида эса 1 асалари чақтирилиб даволанади. Даво курси давомида 3035 тагача тирик асаларилар ишлатилади.
Асалари заҳри одам организмига ҳам маҳаллий, ҳам умумий таъсир қилади. Асалари чаққан жой қизаради, бироз шишади, оғрийди. Умумий реакция бирмунча мураккаб бўлиб, бу фақат заҳарнинг мимқдорига эмас, балки орга-низмнинг ўзига хос хусусиятларига боғлиқ. Шуни ёдда ту-тиш керакки, заҳарнинг кичик дозаси даво бўлгани ҳолда, унинг катта дозаси заҳарли (токсик) таъсир кўрсатиши эҳти-молджан холи эмас[11].
Заҳар киритилганда соғлом одам терисида кучли, лекин қисқа муддат оғриқ сезади. Асалари чаққан жойда аввал кичик оқ доғ - папула пайдо бўлади, сўнгра бу жой қизаради ва шишади, шиш баъзан анча катталашиб кетиб, ҳатто сара-масли яллиғланишга ўхшаб кетади. Лекин уларнинг ҳамма-си зарарсиз бўлиши мумкин.
Кейинги йилларда асаларичилик илмий асосланган йўлга кириб шиддатли ривожланиб бормоқда. Асалари-ни кўпайтириш ва ривожлантириш билан бирга ундан олинадиган маҳсулотларни ҳам илғор технология асоси-да етиштирилмоқда ва уларга алоҳида эътибор берил-моқда[10]. Асаларичилик маҳсулоти бўлган - асал, асалари сути, заҳри, прополиси, гулчанги ва муми булар тоза табиий маҳсулот бўлиб жуда қадим замонлардан бери инсонлар-га фойда қилиб кўпчилик касалликларни даволашда дард-ларга дармон бўлиб келмоқда. Асалари заҳрини таркибий қисмидан замонавий текшириш усулларини қўллаб, қуйи-даги компонентлар борлиги аниқланди. Ана шундай оқсил-ли ферментлардан фосфолипаза-А 12-14%, гиалуронидаза
1- 2%, фосфотаза 0,5-0,10% гача; юқори молекулали пепти-длардан мелиттин - 43-53%, апамин 3-4%, МсД-пептиди
2- 3% ва оз миқдордаги тертиапин, секапин, адолапин, ми-ниминлар аниқланди; биоген аминлардан - гистамин, серотонин, дофамин; учувчан моддалардан - аттракантлар борлиги ҳамда ёғлар - 5-6%, углеводлар 2-5% гачабўлиши
аниқланди. Бу компонентлар албатта қуритилган асалари заҳрини таркибида аниқланган, қолган моддалар эса заҳар таркибида жуда кам, яъни - 1%-гача миқдорда бўлади (В. Крылов, 1993) [8,9].
Кимёвий жиҳатдан ҳам физиологик жиҳатдан ҳам асосий оқсил фракцияси ҳисобланади. Унда молекуляр оғирлиги 35 000 бўлган фаол таъсир қилувчи оқсил модда топилган ва бу модда эса мелитин деб аталган. Мелиттин инсон ор-ганизмида қон билан тўқнашганда гемолиз ҳодисаси, яъни эритроцитларнинг эриши содир бўлади. Мелиттин силлиқ ва кўндаланг тарғил мускулларнинг қисқаришига таъсир кўрсатади, нерв хужайралари қўзғалувчанлигини ички ор-ганиларига ўтишини тўхтатади. Капилляр ва майда артери-яларни кенгайтириб шу тариқа қоннинг касал органга оқиб келишини бир мунча кўпайтиради. Заҳарнинг бундай қўзға-тувчи таъсири албатта мелиттин туфайли содир бўлади[12].
Асалари заҳрининг химиявий таркиби жуда мураккаб бўлиб ҳанузгача у жуда кам ўрганилган. Баъзи бир тадқиқот-чилар асалари заҳри таркибида кўпгина мураккаб брикма-лардан, аминокислоталар, оқсиллар, минерал ва ёғсимон моддалардан иборат деб таъкидлаяптилар.
Асалари заҳрининг химиявий таркиби ХХ асрнинг ўрта-ларидан бошлаб кенг ўрганила бошланди. Биринчи бўлиб заҳар таркибидаги гистамин (Н.Есеек, Markowith, Mann, 1930; Tetsch и Wolff, 1934; Reipert, 1937 Markovic, Rexava, 1963), моддасини аниқлаб уни организмга асосий таъсир этувчи деб билган бўлсалар, кейинчалик эса асалари заҳри таркибидан кўпгина моддалар борлигини аниқладилар. Шулардан Markovic и Rexava (1963) эса паст молекула-даги пептидларни, Kreil (1965) - мелитинни, гарчанд уни Neumann ва Habermann (1954) аниқлаган бўлсалар ҳам; кейинчалик Habermann ва Reiz (1965) - апатин борлигини, Habermann (1954, 1957), Habermann ва Reiz (1965), Benton ва Patton (1965)лар эса заҳар таркибида фосфолипаза-А ва гиалуронидаза борлигини ва Connor, Henderson, Moran, Nelson ва Peck лар (1965) асалари заҳри таркибида проте-инлар борлигини аниқлаб бердилар ва у қуйидаги жадвал-да намоён бўлади.
ОЛИНГАН НАТИЖАЛАР
Даво курсини ўтказиш давомида 5-10 та асалари чақти-рилганидан сўнг, яъни 4-5 кундан бошлаб беморларда асалари чаққан жойида шиш, қичиш ва оғриқ сезилмайди. Кейинчалик 10-15 та асаларига чақтирилганида оғриқ ва шиш кузатилмайди. Беморларда томоқдаги қизариш, кучли
Асалари заҳрининг умумий таркиби
Таркибий қисми тури Қуруқ холдаги заҳар таркибида, % Тоза табиий заҳар таркибида, % Қуруқ ҳолдаги асалари заҳри таркибидаги % ҳолдаги тавсифи
Сув 88
Паст молекуладаги аминокислоталар 1 0,1 Аланин (0,06), арганин (0,14), цистин (0,09), клютамин кислота (0,13), гистидин (0,10), кролин (0,02), К излари (0,02). Шунингдек, a=HNH2 ,бут., В= NH2 = 1 бут., асп., глиц., лец., лиз., орн., фен., сер., трип., тир., вал.
Эркин брикмалар 2 0,2 Гистамин (0,5-1,7)
Қанд моддалари 2 0,2 Фруктоза (0,9)
Оралиқ молекуладаги моддалар липидлар 5 0,5 Глюкоза (0,5) 5-6 лицитинга ўхшаш брикмалар, балким 2-стероидлар бўлиши мумкин.
А гистапептид 0,1 0,1 Ала-гли-пра-ала-глю- NH2 -гистамин.
Паст пептидлар 15 1,5 14 брикма бўлиши эҳтимоли бор, лекин ҳали аниқланмаган
Юқори молекулали брикмалар апамин 2 0,2 Молекула оғирлиги 20-36; 18 та элемент ва 10 та аминокислоталар
Мелитин 40-50 4-5 -
Бошқа протеинлар ва энзимлар 10-20 1-2 7 хил модда борлиги, аниқроғи фосфолипаза-А ва гиалуронидаза ва бошқа 4 та протеинлар
Аниқланмаганлар 10 1 Аниқроғи 11 хил модда борлиги эҳтимоли бор.
https://idmfs.scinnovations.uz
Интегративная стоматология и челюстно-лицевая хирургия
Том 1 | Выпуск 1 | 2022
оғриқ, ютишнинг қийинлашиши, ҳароратнинг кескин кўта-рилиши симптомлари қисқа муддатда бартараф этилади ва бемор соғаяди. Шуни эътироф этиш кераки, бугунги кунгача кузатган касалларимиз 100% соғайди ва энг асосийси - бун-дай кишиларда тонзиллитнинг қайталаниши юз бермайди.
хулоса
Асалари заҳри - апитоксиндан фойдаланиб ўткир тон-зиллитни тиғсиз даволашнинг энг қадимий ва самарали усулидир. Уни қўллаш нафақат беморнинг соғайишига, балки ушбу касалликнинг қайталанмаслигига олиб кели-ши апитоксиннинг фармакологик қийматини янада юқори эканлигини кўрсатади.
Асалари заҳри таркибидаги оқсиллар комплексини электрофоретик хромотография усули асосида текшир-ганда унинг бир неча фракциялари (Ф-0, Ф-1, Ф-2) борли-ги аниқланган. Шулардан биринчи ва иккинчи (Ф-1 ва Ф-2) фракциялари катта токсикологик аҳамиятга эга, нол фрак-цияси эса токсикологик фаоллик даражасидан холидир. Биринчи фракциядаги оқсиллар молекуляр оғирлигини юқо-рилиги ва иссиқликка барқарорлиги туфайли токсикологик фаоллиги баландир. Улар организмида қон гемолизига иштирок этиб, тезда қон босимини пасайтиради, нерв-му-шак тизимидаги нейронларнинг ўзаро боғланиши тўсади ва шу тариқа организмда бошқа паталогик ўзгаришларга олиб келади. Иккинчи фракция ҳам фаол токсикологик хусуси-ятига эга. Лекин унинг таркиби бошқачадир. Унинг таркибидаги гиалуронидаза ферменти асосан терига таъсир до-ирасини кучайтириб бириктирувчи тўқима элементларига таъсир этади.. иккинчи фракциядаги бошқа ферментлардан фосфолипаза-А эса қон томиридаги лецитинни парчалаб лизолецитинни ҳосил қилади, қон гидролизига оз миқдор-да иштирок этади ва қонни томирларига айланишини се-кинлаштиради. Бу ҳар иккала фермент ҳам иссиқлик таъси-рига чидамсиздир.
Асалари заҳри таркибининг оқсил фракциясидаги бо-шқа моддалардан гиалуранидаза ва фосфолипаза фер-ментлари организмда заҳарнинг тўқималари тарқалишига имкон беради ва қоннинг ёпишқоқлиги билан ювишини камайтиради.
Асалари заҳри юрак мускули ишини қувватлайди, арте-риал қон босимининг пасайишига имкон беради. Асалари заҳри моддалар алмашинувига айниқса самарали таъсир қилади, бу атеросклероз касаллигида қонда холестерин миқдорини пасайтириш зарур бўлганда айниқса жуда муҳимдир. Ҳатто қисқа муддат мобайнида даволаш ҳам яхши натижа беради, беморнинг аҳволи яхшиланади, иш қобилияти ошади, яхши ухлайдиган бўлади.
Асалари заҳри қон ивишнинг тезлашишига тўсқинлик қиладиган анча кучли профилактик восита эканлиги маъ-лум бўлди. Унинг бошқа кимёвий моддалардан афзаллиги шундаки, организмда тромб ҳосил бўлишига халакит бера-диган шароитларни вужудга келтириб, асалари заҳридан амалда исталганича муддат даволашда фойдаланиш мум-кин бўлади.
Асаларининг ниш аъзолари томонидан ажратадиган заҳар моддасининг миқдори унинг ёшига қараб ўзгарув-чандир, улар 0,2-0,4 ҳатто 0,8 мг-гача заҳар моддаси ажра-тади. Лекинда асаларисимонлар оиласига мансуб бошқа ҳашаротлар заҳар таркиби жуда кам ўрганилган.
Апитоксинни биринчи марта 1943 йилда академик А.Н. Бакулов раҳбарлигида Москва шаҳридаги госпиталларнинг бирида ишлатиб кўрилган (А.Архангельский, 1971). 1959 йилда асалари заҳри даво воситаси сифатида расман тан олинди ва ундан тиббиёт тажрибасида кенг фойдаланишга рухсат этилди.
Асалари заҳрини токсикологик таъсирини иссиқ қонли ва совуқ қонли ҳайвонлар ва ҳатто умуртқасиз ҳайвонлар организмида ва уларнинг ҳар хил тўқималарида тажриба-лар асосида синаб жуда кенг ўрганиб чиқилди. Масалан Phisalix (1904) қора қарға қуши терисида, E.Habermann (1958, 1957) иссиқ қонли ҳайвонлар организмида ҳар та-рафлама тажрибалар асосида ўрганиб чиқди.
Асалари заҳри организмида гемолитик қонни парчалай-диган хусусиятга эга, лекинда ҳар хил ҳайвонларнинг қони бир хил даражадаги гемолитик характерга эга эмас экан. Инсонларда, отда ва итдаги қонлар таркибидаги эритро-цитлар асалари заҳрига жуда кучли сезувчандир, сичқон ва қуёнлар қони, эритроцитлар эса кам сезувчан бўлар экан. Ҳатто совуқ қонли ҳайвонлардаги (қурбақада) қони ҳам асалари заҳри таъсирига сезувчан бўлиб унинг қони гемолиз-ланади, яъни парчалана бошланиши аниқланган.
Асалари заҳри инсон юрагидаа парасимптоматик нерв толалари ҳисобидан атропинсимон, яъни худди алкалои-длардек таъсир этади (Н.М.Артемов, О.Ф,Соловьева, 1939). Асалари заҳрининг кўп миқдордаги 1 : 5000 эритмаси юрак мушаклари харакати вақтинча чеклаб қўяди, натижада та-жрибадаги ҳайвон фалаж бўлиб ўлим ҳалокатига олиб ке-лади.
Асалари заҳри таъсирида қон томири деворларидан қон ўтказувчанлик ошади. Шунингдек асалари заҳри организмда туз, оқсил, қанд ва бошқа модда алмашинувларига иштирок этади. Асалари заҳрини қон томирларидаги таъсирини ҳам ҳар тарафлама ўрганилган. Худди шундай, асалари заҳрини вена томирлари орқали киритилганда қон босими пасайган ва артерия томирларига киритилганда эса қон босими ортганлиги аниқланган (Артемов, А.Зевка, 1967).
Одамларнинг эмбрион ҳужайраларига асалари заҳрини кам миқдордаги дозаси (100 микрограмм) таъсирини Руми-нияда (А.Петреску, А.Деревич, 1969) ўрганилганда эмбрион хужайралари заҳар таъсирида ўзгарганлигини, хусусан хужайра ядросидаги хромотин моддаси тезда йўқолади, хужайра цитоплазмасида эндоплазма тури камаяди, рибо-сомолар бир жойда тўпланиб бир массага айланади, ундаги митохрамдалар эса шундай ҳам ўзгарадики уларни зўрға илғаб олиш мумкин бўлган.
Асалари заҳрини қон таркибидаги оқсилларга ва ин-гичка қон томирчаларини ўтказувчанлигини кўп маротаба текширганда (А.Артемов, В.Киреева, Т.Побережская, 1969) шундай хулосага келдиларким, асалари чаққанда дастлабки соатларда қон таркибида эритроцитоз хусусияти, яъни кон-да эритроцитларнинг кўпайиши ҳолати кузатилган.
Ҳозирги кунларда мамлакатимизда ва хорижий мамла-катларда асаларичилик маҳсулотлари кенг ва ҳар тарафлама тажрибалар асосида, унинг табобатдаги аҳамияти текши-рилиб кўрилмоқда.
Асаларининг асалли заҳри, прополиси, сути ва унинг бошқа маҳсулотлари табобатимизда кўпгина касалликлар-ни даволашда ҳар томонлама фойдаланиб келинмоқда.
Асалари заҳри 2-Москва тиббиёт институти клиника-сида 1948 йилдан бошлаб бир неча хил жаррохлик касал-ликларида (эндертериоз, бўғинлар атеросклерози, куйган яралар ва бошқалар) кенг фойдаланиб келганлар. Улар бе-восита асалари чақтириш йўли билан ва асалари заҳридан тайёрланган препаратлар венапиолина, мелиссин, апиток-син, апитоксин-менимент, апитоксин малҳами, апизартрон, вирапин ва бошқа препаратлари билан минглаб касалли-кларни даволаганлар (Зайцев Г.П., Порядин В.Т., 1904).
Асалари заҳрини тиббиётда қўллаш усуллари борасида Собиқ Иттифоқнинг соғлиқни сақлаш вазирлиги томонидан ишлаб чиққан йўриқномасидаги (1959) кўрсатилган тала-блар асосида фойдаланиб келинмоқда. Бу борада кўпгина илмий мақолалар ХУ111 Халқаро асаларичилик кенгашида ҳам кенг ёритилган. Асалари заҳридан тайёрланган препа-ратлар махсус тайёрланган йўриқномаларга асосан тайёр-ланиб даволаш ишларида ишлатиб келинаи.
Бизларнинг кўп йиллик кузатувларимиздан маълум бўл-моқдаким, асалари заҳри ва ундан тайёрланган кўпгина препаратлар даволаш бобида жуда катта аҳамиятли эканлиги бир неча бор тасдиқланди.
манФаатлар тўқнашуви
Муаллифлар ушбу тадқиқот иши, унинг мавзуси, предмета ва мазмуни рақобатдош манфаатларга таъсир қилмасли-гини маълум қилади.
Integrative dentistry and maxillofacial surgery
Volume 1, Issue 1,2022
МОЛИЯЛАШТИРИШ МАНБАЛАРИ
Муаллифлар тадқиқот олиб бориш давомида молия-лаштириш мавжуд бўлмаганлигини маълум қиладилар.
МАЪЛУМОТЛАР ВА МАТЕРИАЛЛАРНИНГ ОЧИҚЛИГИ
Ушбу тадқиқот давомида олинган ёки таҳлил қилинган барча маълумотлар ушбу нашр этилган мақолага киритил-ган.
МУАЛЛИФЛАРНИНГ ТАДҚИҚОТДАГИ ҲИССАЛАРИ
Барча муаллифлар тадқиқотни тайёрлаш ва унинг нати-жаларини шарҳлаш, шунингдек, нашрга тайёрлаша ҳисса қўшган. Барча муаллифлар қўлёзманинг якуний версиясини ўқиб чиқишган ва тасдиқлашган.
ЭТИК ЖИҲАТДАН МАЪҚУЛЛАШ ВА ИШТИРОК ЭТИШ УЧУН РОЗИЛИК
Ҳайвонларни парвариш қилиш ва улардан фойдаланиш бўйича барча халқаро, миллий ва/ёки институционал кўр-сатмаларга риоя қилинган.
НАШР ҚИЛИШГА РОЗИЛИК
Қўлланилмайди.
НАШРИЁТНИНГ ЭСЛАТМАСИ
"Интегратив стоматология ва юз-жағ жарроҳлиги" жур-нали чоп этилган хариталар ва институционал мансублик кўрсаткичлари бўйича юрисдикция даъволарига нисбатан нейтрал бўлиб қолади.
CONFLICT OF INTERESTS
The authors declare no conflict of interests.
SOURCES OF FUNDING
The authors declare no funding for this study.
AVAILABILITY OF DATA AND MATERIALS
All data generated or analysed during this study are included in this published article.
AUTHORS’ CONTRIBUTIONS
All authors contributed to the design and interpretation of the study and to further drafts. All authors read and approved the final manuscript.
ETHICS APPROVAL AND CONSENT TO PARTICIPATE
All applicable international, national, and/or institutional guidelines for the care and use of animals were followed.
CONSENT FOR PUBLICATION
Not applicable.
PUBLISHER’S NOTE
Journal of "Integrative dentistry and maxillofacial surgery" remains neutral with regard to jurisdictional claims in published maps and institutional affiliations.
Мақола келиб тушган сана: 03.06.2022 й.
Нашрга қабул қилинган сана: 05.07.2022 й.
Article received on 20.05.2021
Accepted for publication on 07.04.2022
ЛИТЕРАТУРА I REFERENCES------------------------------------------------------------------------------------
1. Палош Е. Исследования антимикробного и противогрибкового воздействия румынского пчелиного яда. ХХХ1 Международный конгресс по пчеловодству. Варшава, 1987, стр. 507508.
2. Артамасова А.В. Аллергия к пчелам. Ж. «Пчеловодство», 1985, №1, стр. 28-29.
3. Артамасова А.В. Пчелы. Ж. «Пчеловодство», 1970, №8.
4. Артемов Н.М. Пчелиный яд как продукт пчеловодства. Материалы ХХ Международный конгресс по пчеловодству. Бухарест. Изд. «Апимондия», стр. 115-118.
5. Артемов Н.М., Орлов Б.Н., Корнева Н.В., Крылов В.Н. Физиологический анализ кардиотоксического действия пчелиного яда. Материалы ХХ1У Международный конгресс по пчеловодству. Аргентина, изд. «Апимондия», стр. 411-413. 1973.г.
6. Омонов О.Ю., Очилова Г.С., Тўраев О.С., Мусаева Д.М. “Асал-нинг ва асалари захрининг шифобахш хусусиятлари.” Монография. Тошкент, “Наврўз" нашриёти, 2019.
7. Очилова Г.С., Омонов О.Ю. Ўткир тонзилитни апитоксин билан даволаш самараси. Сборник материалов первой бухарской международной конференции студентов - медиков и молодежи г.Бухара, 2019г. 68 стр.
8. Мусаева Д.М., Мансурова М.Х., Ниёзова Г.С., Очилова Г.С. “Ибн Сина о лекарствах." Ибн Синонинг илмий-маданий мероси-нинг аҳамияти ва уни фан тараққиётидаги ўрни мавзусидаги IX Ибн Сино ўқишлари халқаро имлмий-амалий анжумани тезис ва мақолалар тўплами Бухоро ш. 2017й. 108 б.
9. Мусаева Д.М., , Мансурова М.Х. Мусаев Ш.Ш., Очилова Г.С. Рецепты авиценны современны. Биология ва тиббиёт муаммо-лари. - Самарканд, 2017. - №4,1(98). - С.96-97 б.
10. Мусаева Д. М., Мансурова М.Х., Очилова Г.С. “Лекарственные средства в лечении ревматоидного артрита" Вопросы науки и образования № 7 (19), 2018 стр.262-264
11. Изексон Х.Н. На приеме у пчел. Ж. «Пчеловодство», 2003, №3, стр. 29.
12. Иойриш Н.П. Пчелы - человеку. Изд. «Наука», Москва, 2015.
https://idmfs.scinnovations.uz
