Научная статья на тему 'ЎТКИР ТОКСИК ГЕПАТИТ МОДЕЛИДА РУТАННИНГ ДОРИЛАР БИОТРАНСФОРМАЦИЯСИ ВА ГЛЮКУРОНИЗАЦИЯСИГА ТАЪСИРИНИ АНИҚЛАШ'

ЎТКИР ТОКСИК ГЕПАТИТ МОДЕЛИДА РУТАННИНГ ДОРИЛАР БИОТРАНСФОРМАЦИЯСИ ВА ГЛЮКУРОНИЗАЦИЯСИГА ТАЪСИРИНИ АНИҚЛАШ Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
52
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тетрахлорметан / биотрансформация / глюкуронизация / барбитурик уйқу. / carbon tetrachloride / biotransformation / glucuronidation / barbituric sleep.

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — R. Boboeva

Эксперимент натижасида СсL4 (тетрахлорметан)ли ўткир токсик гепатитда танинли ўсимлик Rhus coriaria L. дан ажратилган Рутан полифенолининг дорилар биотрансформацияси ва глюкуронизациясига таъсири туфайли барбитурик уйқуни қисқартиришида намоѐн бўлади. Бу натижалар ўткир токсик гепатитда легалон ва рутаннинг жигарнинг сафро ҳосил қилиш функциясига фойдали таъсирининг асосини ташкил этувчи гепатоцитларнинг моноксигеназа фермент тизимларининг функционал фаоллигини тиклайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DETERMINATION OF THE EFFECT OF RUTAN ON THE BIOTRANSFORMATION AND GLUCURONIDATION OF DRUGS IN THE MODEL OF ACUTE TOXIC HEPATITIS

As a result of the experiment, it was shown that in acute toxic hepatitis with SsL4 (tetrachloromethane), rutan polyphenol isolated from the tannic plant Rhus coriaria L. reduces barbituric sleep due to the effect on biotransformation and glucuronidation of drugs. These results restore the functional activity of monooxygenase enzyme systems of hepatocytes, which underlies the favorable effect of legalon and rutan on the biliary function of the liver in acute toxic hepatitis.

Текст научной работы на тему «ЎТКИР ТОКСИК ГЕПАТИТ МОДЕЛИДА РУТАННИНГ ДОРИЛАР БИОТРАНСФОРМАЦИЯСИ ВА ГЛЮКУРОНИЗАЦИЯСИГА ТАЪСИРИНИ АНИҚЛАШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УТКИР ТОКСИК ГЕПАТИТ МОДЕЛИДА РУТАННИНГ ДОРИЛАР БИОТРАНСФОРМАЦИЯСИ ВА ГЛЮКУРОНИЗАЦИЯСИГА ТАЪСИРИНИ

АНЩЛАШ Бобоева Раъно Рахимовна

Бухоро тиббиёт институти Оториноларингология ва офтальмология кафедраси ассистенти

https://doi. org/10.5281/zenodo.7086778

Аннотация. Эксперимент натижасида CcL4 (тетрахлорметан)ли уткир токсик гепатитда танинли усимлик Rhus coriaria L. дан ажратилган Рутан полифенолининг дорилар биотрансформацияси ва глюкуронизациясига таъсири туфайли барбитурик уйцуни цисцартиришида намоён булади. Бу натижалар уткир токсик гепатитда легалон ва рутаннинг жигарнинг сафро уосил цилиш функциясига фойдали таъсирининг асосини ташкил этувчи гепатоцитларнинг моноксигеназа фермент тизимларининг функционал фаоллигини тиклайди.

Калит сузлар: тетрахлорметан, биотрансформация, глюкуронизация, барбитурик уйцу

ОПРЕДЕЛЕНИЕ ВЛИЯНИЯ РУТАНА НА БИОТРАНСФОРМАЦИЮ И ГЛЮКУРОНИРОВАНИЕ ЛЕКАРСТВЕННЫХ СРЕДСТВ НА МОДЕЛИ ОСТРОГО

ТОКСИЧЕСКОГО ГЕПАТИТА

Аннотация. В результате эксперимента показано, что при остром токсическом гепатите с SsL4 (тетрахлорметаном) полифенол рутана, выделенный из дубильного растения Rhus coriaria L. , снижает барбитуровый сон за счет влияния на биотрансформацию и глюкуронирование лекарственных средств. Эти результаты восстанавливают функциональную активность монооксигеназных ферментных систем гепатоцитов, что лежит в основе благоприятного действия легалона и рутана на желчевыводящую функцию печени при остром токсическом гепатите.

Ключевые слова: тетрахлорметан, биотрансформация, глюкуронирование, барбитуровый сон.

DETERMINATION OF THE EFFECT OF RUTAN ON THE BIOTRANSFORMATION AND GLUCURONIDATION OF DRUGS IN THE MODEL OF ACUTE TOXIC

HEPATITIS

Abstract. As a result of the experiment, it was shown that in acute toxic hepatitis with SsL4 (tetrachloromethane), rutan polyphenol isolated from the tannic plant Rhus coriaria L. reduces barbituric sleep due to the effect on biotransformation and glucuronidation of drugs. These results restore the functional activity of monooxygenase enzyme systems of hepatocytes, which underlies the favorable effect of legalon and rutan on the biliary function of the liver in acute toxic hepatitis.

Keywords: carbon tetrachloride, biotransformation, glucuronidation, barbituric sleep.

КИРИШ

Дунёда сурункали жигар касалликлар фармакотерапияси, айникса, вирусли гепатит ва жигар циррозларини даволаш, уларнинг окибатларини олдини олиш тиббий ва ижтимоий муаммо булиб колмокда. Жигар касалликларининг профилактикаси ва диагностикаси, даволаш усуллари ривожланишига карамасдан ушбу хасталиклардан улим курсаткичлари етакчи уринларни эгаллаб келмокда. Жах,он согликни саклаш ташкилоти

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ШТЕКМАТЮМЛЬ 8С1БОТ1Р1С ГОШ1ЧАЬ УОШЫБ 1 188иБ 6 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

маълумотига кура «барча касалликлар ичида жигар касалликларидан улим унинчи уринда туради». Сунгги йилларда дунё микёсида катор тавсияномалар ишлаб чикилишига карамасдан, клиник амалиётда жигар касалликлари фармакотерапиясида кулланиладиган дори воситалари билан даволаш стандартларида курсатилган дори воситалари уртасида кескин фарк мавжуд.

Республикамизда гепатобиллиар тизим касалликларининг фармакотерапияси содасида олиб борилаётган илмий-тадкикот ишлари куйидаги камчиликларни курсатмокда: даволашга турли хил ёндашувлар, вирусга карши ва гепатотроп препаратлар билан таъминланишнинг паст даражаси, дориларни турлича дозалаш, киска муддатли даволаниш, даволашнинг динамик мониторингги утказилмаслиги, полипрагмазия ва хавф омилларининг коррекцияланмаганлиги кабилардир.

Узбекистон тиббий-ижтимоий шароитлар (оила аъзолари сонининг узига хослиги, ёш структураси) билан боглик долда минтакадаги вирус инфекциясининг турли даражада эканлиги ва мадаллий адолининг этник узига хослиги сабабли инфекциянинг таркалишига кура гиперэндемик минтакага киради. Бир катор муаллифлар томонидан утказилган скрининг тадкикотларда шу нарса аникландики, мамлакатимизда текширишдан утказилган соглом адолининг 5,6% и анти-HCV ва 8,3%и эса HBsAg га эгадирлар.

Узбекистонда совет давридан кейин юзага келган бошка давлатларда булганидек таннархи киммат замонавий даволаш коидаларига асосланган даволаш усуллари ва дори воситаларини уз ичига олган янги инновацион усулларни куллаш дамда согликни саклаш тизимини молиялаштириш орасида доимий равишда молиявий номутаносиблик юзага келиши аникланди. Шунинг учун юзага келган долатда турли клиник фармакологик гурудларга мансуб гепатотроп ва вирусларга карши дори воситаларини куллашнинг иктисодий жидатдан максадга мувофиклигини,ушбу дори воситаларининг самарадорлиги ва давфсизлигини инобатга олган долда тадлил килиш жуда долзарб масала булиб колмокда.

Ишнинг максади: Уткир токсик гепатит моделида легалон ва рутан ёрдамида даволанган жониворларда хлоралгидратли уйку ва этаминал натрийли уйку давомийлигини аниклаш.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Тажрибада ок эркак жинсли каламушлардан 24 таси ажратиб олинди ва 4 гурудга булинди. СсЬ4 (тетрахлорметан) 4 кун давомида танага киритилиб, гепатит модели чакирилди. 1 чи гуруд назорат гуруди, 2 чи гуруд гепатит модели чакирилиб даволанмаган гуруд, 3 чи гуруд каламушларга легалон капсуласи 100мл/кг дозада ва 4 чи гурудга рутан препарати 25 млг/кг дозада огиз оркали 6 кун давомида киритилиб даволанган гуруд. Даводан сунг 24 соат утгач, жониворларда хлоралгидрат уйку давомийлиги ва этаминал натрийли уйку давомийлиги аникланди. Бунинг учун хлоралгидрат эритмаси 300мг/кг дозада, этаминал натрий сувли эритмаси 50млг/кг дозада корин бушлигига киритилди. Каламушларда ёнбош долати ва угрилиш рефлекси тикланиши давомийлиги аникланди ва натижалар урганилди.

Барча экспериментлар "Экспериментал ёки бошка илмий максадларда фойдаланиладиган умурткали дайвонларни димоя килиш тугрисида" (Страсбург 1986) Европа конвенсиясининг талабларига риоя килинган долда утказилди. Тадкикот натижасида олинган натижалар статистик равишда Биостат 2009 дастурий таъминот

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

туплами ёрдамида кайта ишланди, маълумотлар уртача (М) ва уртача (m) хатолиги сифатида такдим этилди. 95% ва ундан юкори эхтимоллик даражасидаги фарк (p <0,05) статик жихатдан мухим узгариш сифатида кабул килинди.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Жигарда ксенобиотикларнинг биотрансформацияси жараёнларининг интенсивлигини ин виво жонли монооксигеназа тизими ёрдамида бахолаш учун, тажрибали тадкикотлар, масалан, натрий этаминали каби тест препаратлари ёрдамида, уйку давомийлиги тулик булиши унинг метаболизмининг интенсивлигига боглик. Бу холатни хисобга олган холда, биз киёсий аспектдаги алохида тажрибалар сериясида, легалон ва рутаннинг терапевтик фойдаланиш пайтида, этаминал натрийли уйку давомийлигига таъсирини урганиб чикдик. Ушбу тажрибалар сериясининг натижалари шуни курсатдики, уткир токсик гепатитли каламушлар гурухида барбитур уйкуси 178,2 ± 15,23 минут, соглом каламушларда 82,4 ± 3,74 минут, яъни уткир гепатит билан солиштирганда, этаминал натрийнинг гипноз таъсирининг давомийлиги 116,3% га (икки мартадан купрок) узайтирилади. Шу сабабли, уткир токсик гепатитда бу барбитуратнинг биотрансформациясининг интенсивлиги сезиларли даражада секинлашади деб тахмин килиш мумкин.

Уткир токсик гепатит моделида рутаннинг дорилар биотрансформацияси ва

глюкуронизациясига таъсири аникланди

Гуру* Этаминал натрийли уйку (мин) Хлоралгидратли уйку (мин)

Соглом 82,4±3,74 75,7±3,41

Гепатит 178,2±15,23* 168,2±13,77*

Гепатит+Легалон # 119,1±6,15* # 98,7±4,10*

Гепатит+Рутан # 96,5±5,98 # 82,5±4,49

Изох,:*-соглом гурух курсаткичларига нисбатан фаркланиш ишончли; # гепатит+Легалон ва гепатит+Рутан гурухиларнинг бошка гурух курсаткичларига нисбатан фаркланиш ишончли.

МУ^ОКАМА

Бу факт бошка тадкикотчилар натижаларига мос келади. Аксинча, экспериментал терапиядан сунг уйку давомийлиги кискаради: легалон билан даволанган каламушлар гурухида 33,2%, рутан билан даволанган гурухида эса 45,8%. Шу билан бирга, этаминал натрийнинг гипноз таъсири давомийлиги соглом каламушларнинг кийматидан статистик жихатдан сезиларли фарк килмайди. Ушбу маълумотлар, "Легалон" гепатопротектори ва айникса, уткир токсик гепатитли каламушларда рутан монооксигеназа тизимининг функционал фаоллигини аник тиклайди, деган хулосага келишимизга имкон беради, бу препаратнинг биотрансформациясининг тезлашиши туфайли барбитурик уйкуни кискартиришида намоён булади.

Бу натижалар тетрахлометан келтириб чикарадиган уткир токсик гепатитда легалон ва рутаннинг жигарнинг сафро хосил килиш функциясига фойдали таъсирининг асосини ташкил этувчи гепатоцитларнинг моноксигеназа фермент тизимларининг функционал фаоллигини тиклаш деган тахминни тулик тасдиклайди. ХУЛОСА

n

рутан+ парацитамол

легалон+парацитамо

■ Столбец1

□ хлоралгидратли уйку

гепатит

с

I

■ этаминал натриили уику

соглом

0

50 100 150 200

1. Тетрахлорметан келтириб чикарадиган уткир токсик гепатит жигарнинг экзокрин фукцияси ва сафро таркибидаги асосий таркибий кисмларнинг сезиларли даражада пасайиши билан бирга келади.

2. Рутан тетрахлорметан келтириб чикарадиган уткир токсик гепатитда аник холеретик фаолликни намоён этади.

3.Легалон ва рутаннинг терапевтик фойдаланиш пайтида барбитурик уйку давомийлиги камайди. Бу эса уткир токсик гепатитли каламушларда рутан монооксигеназа тизимининг функционал фаоллигини аник тиклайди, деган хулосага келишимизга имкон беради, бу препаратнинг биотрансформациясининг тезлашиши туфайли барбитурик уйкуни кискартиришида намоён булади.

REFERENCES

1. Хакимов.З.З., Я.З.Акрамова, С.С.Махмудов. Эффективность индукторов интерферонов в коррекции функционального состояния печени при токсических гепатитах. // LAMBERT Academic Pablishing. 2018 с

2. Хакимов З.З., Акрамова ЯЗ., Махмудов С.С. Эффективность индукторов интерферона в коррекции функционального состояния печени при токсических гетатитах.г. Ташкент.- 2018.- 118 с.

3. Хакимов З.З., Рахманов А.Х., Сафаева Ш.Т..Влияние камедь - смолы Ferula asafoetida на желчеобразовательную функцию печени при остром токсичес-ком гепатите.//Медицинский журнал Узбекистана.-2020.-№1.-С.42-45.

4. Хакимов З.З., Файзиева З.Т., Махмудов С.С.. Влияние целагрипа- индукто-ра интерферона на гепатобилиарную систему. г.Ташкент.-2017,- 130

5. Салихов Ш.И., Ким Р.Ю., Мавлянов С.М. и соавт.,Определение противо-гриппозной активности препаратов на основе полифенолов растительного сырья.//Медицинский журнал Узбекистана. 2007.- № 5.- с.64-67.

6. Махмудова АД, Валиев А.Г., Рустамова Х.М Клиническая эффективность отечественного препарата ЭССЕЛ ФОРТЕ при гепатитах: Метод, рекомендации, -Ташкент, 2005.-23 с.

7. Махмудова А.Д., Шевченко Л,И., Ташмухамедова Д.Г. Клиническая эффективность препарата цинарикс при лечении заболеваний гепатобилиарной системы: Метод, рекомендации- Ташкент, 2008,- 20с.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

8. Каримов Х.Я., Саримсаков A.A., Сайиткулов А.М.. Хакимов 3.3. Производные хлопковой целлюлозы-индукторы интерферона // Доклады АН. РУз. -Ташкент, 2000. -№4. -С. 55- 57.

9. Каримов Х.Я., Хакимов 3.3., Иргашев М.К., Иноятова Ф.Х К механизму повреждающего действия гелиотрина на функциональнометаболические параметры гепатоцитов // Патологическая физиология и экспериментальная терапия. - Москва, 1994. -№4. -С. 51-53.

10. Каримова Г.А., Азизова С.С., Абдусаматов A.A., Зияева Ш.Т. Токсик гепатитда дармонал ва фитин бирикмаларининг жигардаги гликоген ва сут кислотаси микдорига таъсири II Узбекистон тиббиёт журнали -Ташкент, 2010.-№ 2,-Б.92-94.

11. Boboeva Rano Raximovna, Abdulladjanova Nodira Gulomjanovna, Sharipova Farida Yarashevna.//Study of choleretic activity of rutan.// Academicia an international multidisciplinary research journal . vol.10 issue 11, november 2020

12. Бобоева Раъно Рахимовна, Жураева Гулрух Бафоевна.// Холеретическая активность рутана при лечебном применении у крыс с гелиотриновым гепатитом // International journal of discourse on innovation, integration and education. vol.1 no.5 (2020): december.

13. Бобоева Р.Р. // Investigation of rutan's choleretic activity in drug hepatitis.// International journal for innovative engineering and management research. volume 10, issue 04, pages: 275-278

14. Boboyeva R.R., Abdulladjanova N.G.// Legalon va rutanning tajribaviy o'tkir gepatitda jigar biliar funksiyasiga ta'sirini qiyosiy baholash usuli .// Oriental renaissance: innovative, educational, natural and social sciences scientific journal issn 2181-1784 november 2021.//285-295.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.