CC BY
171Scientific Journal Impact Factor
TILDA LEKSIK O'ZLASHTIRISHNING AHAMIYATI; KOREYS TILI
MISOLIDA
Ushbu maqola o'zlashtirilgan so'zlarining zamonaviy koreys tiliga ta'sirini o'rganadi. O'zlashtirilgan so'zlar fan, texnika, madaniyat, iqtisodiyot, ishlab chiqarish munosabatlari rivojlanishi bilan paydo bo'ladi. O'zlashtirilgan ko'plab so'zlar koreys tilining so'z boyliklarida mustahkam o'rnashgan va asta-sekin o'zlarining yangilikligini yo'qotib, faol so'z birikmalariga aylanmoqda. O'zlashtirilgan so'zlar nafaqat nominativ, balki ekspressiv funktsiyani ham bajarishi mumkin. Ob'ektlarni, tushunchalarni, hodisalarni bildiradigan ba'zi so'zlar ularni baholash ma 'nosiga o 'tadi.
Kalit so'zlar: Koreys tili,konglish, tilshunoslik, tarix, leksik tarkib, kichik guruhlar, ijtimoiy va lingvistik muhit, ta'sir, semantika, tilshunoslik, ommaviy axborot vositalari
This article explores the impact of learned words on modern Korean. Assimilated words appear with the development of science, technology, culture, economy, industrial relations. Many of the words learned are firmly entrenched in the vocabulary of the Korean language and are gradually losing their novelty and becoming active vocabulary. Assimilated words can perform not only nominative but also expressive functions. Some words that refer to objects, concepts, and events mean to evaluate them.
Keywords: Korean, Conglish, Linguistics, History, Lexical Content, Small Groups, Social and Linguistic Environment, Influence, Semantics, Linguistics, Media
So'nggi o'n yilliklarda zamonaviy jamiyat o'z tarixida eng qiziqarli va voqealarga boy davrlaridan birini boshdan kechirdi, bu shubhasiz tilda o'z aksini topdi, chunki jamiyat gapiradigan til u bilan rivojlanadi va o'zgaradi. Zamonaviy koreys tilini rivojlantirishning etakchi yo'nalishlaridan biri bu asosan ko'p miqdordagi yangi so'zlarning kirib kelishidir, asosan xorijiy so'zlardan foydalanish va o'zlashtirishdir. Ko'pincha, bu jarayon ingliz tilidan o'zlashtirilgan so'zlar misolida
Feruza Iskanderovna Jumaniyazova
Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat Universiteti Nukus, Qoraqalpog'iston
ANNOTATSIYA
ABSTRACT
KIRISH
kuzatiladi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, umuman koreys tilining so'z boyligi va ommaviy axborot vositalari (ommaviy axborot vositalari) tilidagi o'zgarishlar faqat chet tillaridan o'zlashtirish jarayonlari bilan chegaralanmaydi; zamonaviy o'quvchilar tilida ko'plab terminlar (ularning ko'plari atamalar turkumidan oddiy so'zlar sinfiga o'tadigan), vulgarizmlar, jargon, jargonlar va boshqalarning paydo bo'lishiga guvoh bo'lishmoqda. Ona tilida so'zlashuvchilar tomonidan yangi so'zlar va tuzilmalarning rivojlanishi va ularning ma'nolarining manba tilidan yoki manba uslubi deb ataladigan narsadan tilning asosiy leksik fondiga o'tishini va bularning
yangi ma'nolarini shakllantirishni ko'rib chiqadigan lingvistik o'zgarishlarga bag'ishlangan.1
Hozirgi vaqtda ommaviy axborot vositalari til holatining eng mobil "konservatori" bo'lganligi sababli, tadqiqot uchun material manbai sifatida ommaviy axborot vositalarini tanlash mantiqan to'g'ri xisoblanadi. Bir tomondan, barcha so'nggi til o'zgarishlari ommaviy axborot vositalarining matnlarida aks etadi, boshqa tomondan, ommaviy axborot vositalari ko'pincha tillarning o'zgarishi va rivojlanishiga ta'sir qiladi, bu biz tadqiq qilish uchun tanlagan mavzuning dolzarbligi uchun asosdir.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Tilning o'zgarishi har doim tadqiqotchilar e'tiborini tortib kelgan, chunki bu sohadagi ishlar juda katta amaliy ahamiyatga va dolzarblikka ega; bundan tashqari, olimlar hech qachon bunday tadqiqotlar uchun materiallar etishmaslik muammosiga duch kelmaydi.2
Ushbu tadqiqotning maqsadi tilning leksik darajasi edi, chunki ushbu darajadagi barcha darajadagi qarzlarni ko'rib chiqish mumkin emas. Bundan tashqari, statistika shuni ko'rsatadiki (til sohasidagi har qanday statistik ma'lumotlarning yaqinlashishini hisobga olgan holda) so'zlar va iboralar ko'pincha qarzga olinadi va frazeologik va sintaktik iboralar juda kam uchraydi, garchi yaqinda vaziyat biroz o'zgargan bo'lsa va sintaktik (tarkibiy) qarzlar endi noyob narsa emas.
Koreys tilining rivojlanish tarixi; chet tillardan o'zlashtirilgan so'zlar bilan boyitilganligi Koreya mamlakatining iqtisodiyoti rivojlanayotgan va rivojlangan davr bilan bog'liq. Biroq, lingvistik o'zlashtirishningning sabablari orasida ekstralingvistik,
1 http://lex.uz/pages/getpage.aspx?lact_id=3311348
2 Turli vaqtlarda G.O. Vinokur ((«Заметки по русскому словообразованию», 1946), Karaulov Yu.N. («О состоянии русского языка современности», 1991), L.P. Krysin. «Иноязычные слова в современном русском языке», 1968) va boshqalar. Lingvistik ensiklopedik lug'atda o'zlashtirish "lisoniy aloqalar natijasida bir tildan ikkinchisiga o'tkazilgan chet tilining elementi (so'z, morfema, sintaktik qurilish va boshqalar), shuningdek, elementlarning o'tish jarayoni bir tildan boshqasiga. "
tashqi (ular odatda ijtimoiy, aqliy, estetik, tarixiy sabablarni o'z ichiga oladi) va sof lingvistik, ichki sabablarni ajratish kerak. 3 Masalan, ^^^ "kompyuter",^^]^ "Internet",^^^T'taymer"^^.^ "printer" so'zlari bizning hayotimizga ularni ifodalaydigan denotatlar bilan bir vaqtning o'zida kirib keldi. Ushbu guruh ichida retseptorlari tili madaniyati uchun yangi voqeliklarni bildiruvchi, ammo shu bilan birga manba tilida mos keladigan ekvivalentlarga ega bo'lmagan juda kichik so'zlar guruhini ajratish kerak.4
Chet tilidan o'zlasishning yana bir sababi - ijtimoiy-psixologik - ekstra va intralingvistik sabablar orasida oraliq pozitsiyani egallashidir. Gap shundaki, ba'zida manba tilida ma'lum bir ma'noni qabul qilish retseptor tiliga qaraganda ma'no jihatidan aniqroq, qisqa, etimologik jihatdan "ravshan" bop keladi va bu ham chet tili so'zini o'zlashtirish va keyin uni almashtirish uchun sabab bo'lib xizmat qiladi. Masalan:
£ is ä^
^s, ^ ^ ^ ^ ^
^4^ ^ ^ ^ 5Ü4.5
Zamonaviy tsivilizatsiyaning shakllanishi xabarlarni ommaviy ravishda yaratish texnologik imkoniyatining paydo bo'lishi bilan chambarchas bog'liqdir (bosma ixtiro - matbuot). Ilm-fan dunyoga press-relizlarni yaratish uchun majburiy usulni taqdim etdi. O'zlarining tili va leksik tuzilishiga ega bo'lgan ommaviy axborot vositalari shu
3 O'zlashtirishning ahamiyati va ko'plab tadqiqotlarga qaramay, o'zlashtirish sabablarini tasniflash masalasi sanoqli asarlarda yoritilgan (Krisin LP " Иноязычные слова в современной жизни ", 1996, Breiter MA " Англицизмы в русском языке: история и перспективы ", 1997). Ikkala olim ham til-retseptorlari kognitiv bazasida mos tushunchaning yo'qligini (ya'ni yangi hodisa, ob'ektni nomlash zarurati) chet tilidan qarz olishning asosiy sababi deb atashadi.
4 Misol tariqasida M.A. Breiter "shop-tour" va "auto-tour" so'zlarining paydo bo'lishini keltiradi - leksemalar chet tili elementlaridan tashkil topgan, ammo manba tilida lug'at va denotativ yozishmalarga ega emas. Ba'zi tilshunoslar ushbu kichik guruhni ajratib olishning qonuniyligi haqida bahslashmoqdalar, chunki bu holda biz so'z yasash modellari haqida gapiramiz va bunday qarzlar tilning leksik darajasiga tegishli emas. Ko'pincha, o'zlashtirish yoki chet tilidagi so'z boshqa madaniyatdan kelib chiqqan yangi haqiqatni belgilash uchun retseptorlari tilida vaqtincha mavjud bo'lganidek, noqulay tavsiflovchi iborani lmashtiradi. Bunday almashtirishlarga "timeshare", "privacy", "property" so'zlari misol bo'la oladi. Ko'pincha, hatto eng keng tarqalgan tavsiflovchi aylanma ham manba tilidagi so'zga kiritilgan barcha ma'no va ma'nolarni aks ettira olmaydi, shuning uchun vaqt o'tishi bilan bunday tavsiflovchi burilishlar chet tilidagi ekvivalentlar bilan almashtiriladi. Qarang: M.A.Breiter. «Англицизмы в русском языке: история и перспективы: Пособие для иностранных студентов-русистов». M., 1996. - S. 20-26.
5 http://www.urimal365.kr/index.jsp?control=page&part=view&idx=11945
265
tarzda paydo bo'ldi. Gazeta va jurnalistik uslub tematik jihatdan juda xilma-xildir, bu uning so'z boyligining favqulodda kengligi va xilma-xilligini belgilaydi, masalan:
Yuqoridagi misoldan kelib chiqadiki, har bir uslub so'zni o'ziga xos tarzda ishlatadi. Demak, ilmiy nutq so'zning ma'nosini tushuncha bilan cheklaydi - aniq, chegaralangan, barqaror. Og'zaki nutqda so'z harakatchanligi bilan ajralib turadi, keng, noaniq ma'noga ega. Badiiy adabiyotdagi so'z o'zining ichki shakli, unga xos bo'lgan obrazlarning ta'sirlanishi bilan tavsiflanadi. Bu so'zlashuv nutqidan kam bo'lmagan harakatchan va moslashuvchan, ammo so'zning harakatchanligi, so'z birikmalarining imkoniyatlaridan ongli ravishda foydalanib, yozuvchi faoliyati natijasida paydo bo'ladi. Keling, tilda o'zlashtirish paydo bo'lishining sabablarini vaqt va tarixiy voqealarga mos ravishda tildagi o'zgarishlar bilan birga keladigan hodisa sifatida ko'rib chiqamiz. Chet tilidan o'zlashtirishning bir necha sabablari bor:
1) yangi hayot, yangi ob'ektlar, yangi tushunchalar jamoat hayotida paydo bo'ladi ^H);
2) yangi so'zlar ilgari jamiyat hayotida bo'lgan, ammo tegishli belgilanmagan hodisalarni bildiradi. Odatda ularning mavjudligi susaytirildi. Bular ^^ ÔK ; kabi so'zlar;
3) yangi so'z ilgari so'z birikmasi yordamida chaqirilgan narsani bildiradi (reyting - kompaniya, siyosatchi mavqei, o'z turidagi ro'yxatdagi transfer; Ô1 "o'zini" tasviri, Ä^, va boshqalar.);
4) yangi so'zlar sub'ektning ijtimoiy rolining o'zgarishini ta'kidlaydi ofis - ofis, ofis maydoni);
5) yangi so'zlarni o'zlashtirish xorijiy so'zlar urf bo'lishiga bog'liq bo'lib chet el madaniyati ta'siriga bog'liq.
Shunday qilib, yangi so'zlarning aksariyati ilm-fan, texnika, madaniyat, iqtisodiyot, ishlab chiqarish munosabatlari rivojlanishi bilan paydo bo'ladi. Ushbu so'zlarning aksariyati hayotga qat'iy kirib boradi, yangilikligini yo'qotadi va faol so'z birikmalariga o'tadi. Yangi so'zlar turli yo'llar bilan paydo bo'ladi: ba'zilari allaqachon tilda mavjud bo'lgan so'zlar modeliga ko'ra yaratilgan, boshqalari to'liq o'zlasht irilgan. Uchinchidan, semantik transformatsiyalar ro'y beradi, bunda yangi so'z eskidan obrazli foydalanish natijasidir, bu uning polisemiyasini oshiradi, tilni boyitadi.
6 http://www.korean.net/new_okf/search/search.do?query=-£|^H
266
Scientific Journal Impact Factor
O'zlashtirilgan so'zlar nafaqat nominativ, balki ekspressiv funktsiyani ham bajarishi mumkin. Ob'ektlarni, tushunchalarni, hodisalarni belgilashdagi ba'zi so'zlar ularni baholashga o'tdi.
Xitoy tilidan kirib kelgan so'zlar. Qadimgi xitoy tilining koreys tilida tutgan
o'rni
Zamonaviy koreys tili so'z boyligining muhim qismi o'zlashgan so'zlar, "sinizmlar" dan iborat. Qadimgi koreyslarning xitoy yozuvlari bilan tanishishi, o'zlarining koreys tilidagi so'zlarini iyerogliflar bilan yozish zarurligini keltirib chiqardi. Bu, birinchi navbatda, ismlar - shaxsiy ismlar va geografik atamalar, shuningdek "hyanga" xalq qo'shiqlariga tegishli degan fikr mavjud.
Aslida, iyerogliflar xitoy tili uchun yozuv tizimi sifatida yaratilgan bo'lib, bu ularni boshqa tuzilishga ega tilni yozish uchun ishlatishni qiyinlashtirgan. Koreya qo'shni mamlakatlarda iyerogliflarni tarqatgan birinchi mamlakat xisoblanadi. Ularning xitoy yozuvlaridan foydalanishga kirishishi qadimgi Koreyaning qudratli qo'shnisi bilan rivojlangan to'g'ridan-to'g'ri va uzoq muddatli aloqalari bilan izohlanadi. Dastlab xitoy tilidan faqat alohida so'zlar olingan deb taxmin qilish mumkin, bu lingvistik aloqalar paytida tabiiy xoldir. Koreyslar xitoy grafikalaridan 2000 yil oldin foydalangan bo'lsalar-da, u faqat Baekje, Silla va Kogure gullab-yashnashi davrida keng qo'llanilgan. Buni aniq faktlar tasdiqlaydi: 600 yilda Kogurda
"Yugi" ning yangi nashri qayta ishlangan shaklda nashr etilgan, "Sogi" 1375 yilda Baekje shahrida tuzilgan va Guksa ("Imperiya tarixi") 1545 yilda Silla shahrida paydo bo'lgan.
Koreyada xitoy yozuvining o'rnini lotin tilini o'rta asrlar Yevropa uchun ahamiyati bilan taqqoslash mumkin, Bonn, Parij, London va boshqa Yevropa shaharlari universitetlarida nafaqat ilmiy risolalar lotin tilida yozilgan, balki ma'ruzalar ham o'qilgan va og'zaki ifodalangan. Koreyalik olimlar va yozuvchilar o'zlarining ona tillarida gaplashib Xitoy tilida yozdilar. Shunday qilib, ular ikki tilli edilar. Qadimgi afsonaga ko'ra, "xancha", ya'ni Koreys iyerogliflari qushlar va hayvonlar izlarini uzoq vaqt kuzatib, taniqli xitoy faylasufidan ilhomlangan xolda yaratilgan. Ayni paytda, iyerogliflar bilan vaziyat butunlay boshqacha edi. Shubhasiz, "xancha" jamoaviy ongning ko'p asrlik harakatlari mevasidir. Iyerogliflarning asl shakllari va chiziqlari haqiqiy ob'ektlarni, narsalarni, tabiat ob'ektlarini sxematik ravishda nusxalashgan. Masalan, |JÜ (tog ') belgisi shubhasiz tog'larning
chizmalariga o'xshaydi va PpI (eshik) belgisi eshik bargidir. Ushbu guruh litograflar deb ataladi va ularning soni cheklangan. Keyingi iyerogliflar guruhi -oddiy diagrammalar, qachonki raqamlar - ramzlar mavhum narsalarni yoki narsalar
Scientific Journal Impact Factor
va hodisalar o'rtasidagi munosabatni ifodalaganda. Xrestomatiya mavzusi ieroglif-raqamlar bo'lishi mumkin: (bitta), "ôl" ^ (ikkita), ^(uch) (lotin
bilan taqqoslang. I, II, III.). Ikki va undan ortiq sodda "xancha'larning tarkibidan yangi hosilalar paydo bo'ldi. Sinologlar tilshunoslari "xancha"ning shakllantirishning kamida yana bir necha usullarini sanaydilar.
Eski koreys maktabining asosiy vazifasi aynan Xanmunni va u bilan bog'liq bo'lgan narsalarni o'rgatish edi. Eng qiyin narsa bir necha ming so'zlarni umuman yodlash emas, balki kelib chiqishi bilan koreys tilidan juda uzoq bo'lgan tilning grammatikasi va obrazli tizimini o'zlashtirish edi. Bundan tashqari, koreys ziyolisi yoki mansabdor kishisi nafaqat qadimiy xitoy tilini yaxshi bilishi, balki butun xitoy madaniy an'analarini yaxshi bilishi kerak edi. Bilimdon koreys 1500 yil oldin Xitoy siyosatining murakkab tomonlarini bilishi, xitoy she'riyatining yuzlab sahifalarini yodda tutishi va neo-konfutsiylikning murakkab falsafiy inshootlarini tushunishi kerak edi. Ko'plab koreyslar - olimlar, shoirlar va yozuvchilar aynan Xanmunda yozganliklari sababli xalqaro miqyosda tan olingan: ularning asarlarini nafaqat Koreyaning o'zida, balki mintaqaning ko'plab yaqin shtatlarida ham o'qish mumkin edi. Quyida koreys tilidagi iyerogliflarning xitoycha frazeologik birliklarining materialidagi ma'nosini ko'rib chiqamiz. Masalan: (^ ''
i§ ' ")" Yo'ldosh "," sherik "," shogird "," izdosh ". Bu ikki yoki butun odamlar guruhi bitta tush ko'rganda, orzu qiganda ishlatiladi: bitta jon ikk ta'nda yashaydi: Ô1 )bir narsadan, nimadir orqali; ) jon, do'st, ko'krak;
i§(4) gapirish, uzatish, yuborish; ) jon, do'st, ko'krak.
Zamonaviy koreys tilining lug'ati bir necha qatlamlarda taqdim etilgan. Bular mahalliy koreyscha so'zlar, shu jumladan onomatopeya (onomatopoeia), xanmun yoki xitoy tilidan o'zlashtirilgan so'zlar, sanskrit, mo'g'ul, yurxen va manchu tillaridan o'zlashtirilgan eski so'zlar, rus, ingliz va boshqa Evropa tillaridan shuningdek yapon tilidan o'zlashtirilgan yangi so'zlar.
Shunday qilib, chet tilidagi lug'at jamiyatda qizg'in munozaralarga sabab bo'ladi. O'zlashtirilgan so'zlar yangi redmetlar va tushunchalar bilan birga keladi. Shu bilan birga, o'zlashtirish uchun qulay shart-sharoit sifatida xalqlar - ona tillarida so'zlashuvchilar o'rtasidagi ozmi-ko'pmi yaqin siyosiy, iqtisodiy, madaniy aloqalar xizmat qiladi. Ma'lumki, o'zlashtirilgan so'z, agar uning leksik tizimida o'zlashtirish
268
XULOSA
Scientific Journal Impact Factor
uchun zarur shartlar mavjud bo'lsa, tilda osonroq mustahkamlanadi. Bunga tilning istalgan tushunchasini aniq yoki batafsil yetkazib berishi, uning turli xil so'zlarga qo'shilishi bilan uning semantik ma'nolarini farqlashi, so'zning semantik tuzilishini soddalashtirishi kiradi.
REFERENCES
1. Ахметшина, Л.В. Английская заимствованная лексика в современных татарских средствах массовой информации: исследование на материале татарской периодической печати конца XX - начала XXI вв. Дис. ... канд. филол. наук / Л.В. Ахметшина. - Казань, 2009. - 165 с.
2. Беззубов А.Н. Введение в литературное редактирование: уч. пособие. СПб.,
3. Брейтер М.А. Англицизмы в русском языке: история и перспективы: Пособие для иностранных студентов-русистов. М., 1996.
4. Вайнрайх, У. Языковые контакты [Текст] / У. Вайнрайх. - Киев: Вища школа, 1979. - 264 с.
5. Васильева Е. Неоправданное использование заимствованной общественно-политической лексики в СМИ // Вопросы Интернет-образования, 2005.
6. Дьяков А.И. Причины интенсивного заимствования англицизмов в современном русском языке. Язык и культура. - Новосибирск, 2003
7. Хайруллин, М.Б. Проблемы развития лексической системы татарского литературного языка [Текст] / М.Б. Хайруллин. - Казань: Изд-во ИЯЛИ АНТ,
1997.
2000. - 202 с. 1.
