Научная статья на тему 'ТИЛ НОМУСИ-ЭЛ НОМУСИ'

ТИЛ НОМУСИ-ЭЛ НОМУСИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
105
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тил / миллат / 21 октябр / жамият / “Давлат тили ҳақида”ги қонун.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Зулфия Асаматдинова

ушбу мақолада ўзбек тили ва унга давлат тили мақомининг берилиши ҳақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТИЛ НОМУСИ-ЭЛ НОМУСИ»

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No3 2022

ilmiy-uslubiy JumaH

I II I ПП\1\Г11_^ I ПП\1\ГП

ТИЛ НОМУСИ-ЭЛ НОМУСИ

#

>

! Р* * ;>

Зулфия Асаматдинова

Бердак номидаги ККДУ Узбек тили ва адабиёти кафедраси ассистенти https://doi.org/10.5281/zenodo.7240778

Аннотация: ушбу маколада узбек тили ва унга давлат тили макомининг берилиши хакида суз боради.

Калит сузлар: тил, миллат, 21 октябр, жамият, "Давлат тили хакида"ги

конун конун.

Щ > 3

Тил инсонларнинг узаро алока воситаси булиб, яратувчининг инсонга берган бебахо неъматидир. Миллатларни миллатлардан ажратиб турувчи асосий белгилардан бири хам тилдир. Дунёда хар бир халкнинг уз тили унинг бебахо бойлиги, ифтихори хисобланади. Инсон дунёни идрок этиши, атроф-мухитни англашида тилнинг ахамияти бекиёсдир. Маънавиятни тилдан, тилни эса маънавиятдан айри холда тасаввур этиш мумкин эмас. Тил миллат кузгуси,

т?

миллатнинг узлигини англатувчи омиллардан биридир. Тилсиз миллат-миллатсиз тил хам булмаганидек, маънавиятсиз тил-тисиз маънавият хам булмайди.

1989 йилнинг 21 октябрида "Давлат тили хакида"ги ^онуннинг кабул килиниши халкимиз маънавиятини юксалтириш, миллий анъана ва кадриятларимизни асраб-авайлаш, бебахо бойлигимиз булмиш она тилимизни

ривожлантириш йулида улкан тарихий вокеа булган эди. Узбек тилига давлат тили мвкоми берилганига хам уттиз йилдан ошди. Бу тарих учун киска фурсат. Аммо шу киска вакт ичида она тилимизнинг софлигини саклаш, мавкеини

»

юксалтириш йулида улкан ишлар амалга оширилди.

Айни дамда мамлакатимизда узбек тили эркин кулланмайдиган бирорта соха йук. Узбек тили узининг кенг имкониятларини халкаро муносабатларда, энг мураккаб фан сохаларида тулик намоён килмокда. Бугунги кунда давлат ахамиятига молик йирик учрашувлар, халкаро анжуманлар, тадбирлар, нуфузли спорт мусобакаларида узбек тили фаол кулланмокда.

Тил тарихига назар ташлар эканмиз, инсониятга хос тил качон пайдо булганлиги, дастлабки тилларда кандай сузлар булганлиги, унинг грамматик

iw-

! К*

хусусиятлари нималардан иборат эканлиги хал килинган эмас. Лекин бизга шу нарса маълумки, кишилик тарихидаги барча маънавий бойликлар тил оркали етиб келганлиги хеч кимга сир эмас. Халк достонлари, кушиклари, афсоналари,

___ „ ______„ „ ____ „„ „ „ >' /Г ¿Г „ „ „ ¿Г „ „

эртаклари ва бошкалар огиздан-огизга утиб бизгача етиб келган.

и>,* ^ «KQs

¿Штаюгоуа 1

\-#ТА001(?ОТЬАР 2022

№3 2022

|М)Иу~и«ии1Т ¿иишп

Тил тараккиёти жамият тараккиёти билан зич богланган: тил жамият тараккиёти билан бирга тараккий килади, бойийди. Кишилик жамият тарихи шуни курсатадики, жамият аъзоларининг аввал уругдош тили, кабила тили, кейин элат, халк ва айрим миллат тили пайдо булади. Узбек тили узбек халкининг миллий тилидир.

Миллий тилнинг ягоналиги шундаки, тил шу миллатнинг барча табакалар, гурухлар ва синфларига бир хил хизмат килади, уларнинг хаммаси учун бирдан бир алока воситаси хисобланади. Чунки тилни халк яратади, тил-жамиятнинг

барча аъзолари умумхалк томонидан яратилган ижтимоий ходисадир. Бундай олиб караганда инсон, аввало, уз она тилини мукаммал билсагина бошка тилларга хурмат билан карайди ва уни хам мухаббат билан урганади.

Шуролар даврида умумий бир маданият, байналмилал дустлик, биродарлик никоби остида миллатларни якинлаштириш, бирлаштириш умумий бир тилни олга суриш сиёсати олиб борилди. Натижада миллий тиллар, майда кичик-кичик халк, элат тиллари сикувга олиниб, алока воситаси сифатида уларнинг ишлатилиш доираси борган сари чеклана борди. Шулар каторида узбек тили хам катта сикув остида колиб, унинг йирик бир миллат тили сифатида тараккиёт йуллари тусикларга учраган эди. Узбек тили узбек халкининг миллий тили булса хам давлат тили даражасига кутарилмаган эди.

Узбек тилига давлат тили макоми берилиши билан тил билан боглик муаммолар хал килинди. Она тили тараккиёти учун кенг имкониятлар яратилди. Халкимизнинг асрлик орзуси руёбга чикди. Узбекистонда яшовчи турли миллат ва элат вакиллари хам уз она тилларини ривожлантириш учун зарур шарт-шароитлар яратилди.

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев узбек тилига давлат тили макоми берилганининг уттиз йиллигига багишланган тантанали маросимда уз сузлаган нуткида тилимиз хакида тухталиб "Она тилимиз-миллий маънавиятимизнинг битмас-туганмас булогидир. Шундай экан, унга муносиб

хурмат ва эхтиром курсатиш барчамизнинг нафакат вазифамиз, балки мукаддас инсоний бурчимиздир"-деган эди.

Тил номуси-эл номуси. Инсон калбида кечган хис туйгуларни, ички кечинмаларини тил оркали ифодалайди. Одамлар имо-ишоралар, турли хатти-харакатлари билан хам фикрини тушунтира олиши мумкин. Лекин бу фикрни ифодалаш учун етарли эмас. Тил оркали инсон энг нозик туйгуларини хам ифодалай олади. Лекин кишилар уртасида буладиган мулокотларда адабий тил коидаларига риоя килмаслик, шева элементларини кушиб гапириш, ёзишмаларда эса узбек тилининг асосий имло коидаларига амал килмаслик холатларини учратиш мумкин. Бу эса Давлат тили масалаларининг хали-хануз долзарб булаётганини курсатади.

йг^де^а ~ в Л>Щ-

Ж ^ *\2>.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.