Научная статья на тему 'The role of developing dialogue speech of pupils in teaching Kazakh language'

The role of developing dialogue speech of pupils in teaching Kazakh language Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
62
52
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТіЛ / СөЙЛЕУ / ДИАЛОГ / ДИАЛОГКЕ үЙРЕТУ / ОқЫТУ әДіСТЕМЕСі / ЯЗЫК / РЕЧЬ / LANGUAGE / ДИАЮГИЗИРОВАНИЕ / МЕТОДИКА ПРЕПОДОВАНИЯ / DIALOGUE SPEECH / DIALOGUE MAKING / METHODOLOGY OF PRODUCTION

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Беркинбаева Гульзат Онгарбековна, Исаева Жазира Исақызы

Статья посвящена проблеме развития диалогической речи учащихся в преподования казахского языка. Раскрывается сущность диалога, особенности диалогической речи, а также отмечаются вопросы методики обучения диалогу на уроках казахского языкаМақалада оқушыларды ауызша сөйлеуге үйретуде диалогтік сөз мәдениет дамыту арқылы жүзеге асыруға болатындығы, диалог сөз мәдениетін дамыту ерекше мәнге ие екендігі, қазақ тілін оқытуда диалогтік сөз мәдениетін оқыту әдістемесі туралы, талқыланады.The article is devoted to the problem of the development of the dialogue speech in teaching Kazakh language. The authors reveal the essence and peculiarities of dialogues, touches upon the methods of dialogue teaching on the lessons of Kazakh language

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «The role of developing dialogue speech of pupils in teaching Kazakh language»

К.АЗАК, Т1Л1Н О^ЫТУДА ОДУШЫЛАРДЫН ДИАЛОГТ1К сез _МЭДЕНИЕТ1Н ДАМЫТУДЫЦ МАЦЫЗДЫЛЫШ_

Беркинбаева Гульзат Онгарбековна,

докторант 2 курса, специальность: 6D011700 - «Казахский язык и литература» Международный

казахско-турецкий университет им.Ясауи, г. Туркестан, Казахстан

Исаева Жазира Исацызы,

канд. фил. наук, доцент кафедры казахской филологии, Международный казахско-турецкий

университет им.Ясауи, г. Туркестан, Казахстан

АННОТАЦИЯ

Макалада окушыларды ауызша сейлеуге Yйретуде диалогпк сез мэдениет дамыту аркылы жузеге асыруга болатындыгы, диалог сез мэдениетiн дамыту ерекше мэнге ие екендiгi, казак тшн окытуда диалогтiк сез мэдениетiн окыту эдiстемесi туралы, талкыланады.

TipeK сездер: тiл, сейлеу, диалог, диалогке Yйретy, окыту эдiстемесi

РОЛЬ РАЗВИТИЯ ДИАЛОГИЧЕСКОЙ РЕЧИ УЧАЩИХСЯ В ОБУЧЕНИИ _КАЗАХСКОГО ЯЗЫКА_

Статья посвящена проблеме развития диалогической речи учащихся в преподования казахского языка. Раскрывается сущность диалога, особенности диалогической речи, а также отмечаются вопросы методики обучения диалогу на уроках казахского языка

Ключевые слова: язык, речь, диалог, диаюгизирование, методика преподования

THE ROLE OF DEVELOPING DIALOGUE SPEECH OF PUPILS IN TEACHING _KAZAKH LANGUAGE_

The article is devoted to the problem of the development of the dialogue speech in teaching Kazakh language. The authors reveal the essence and peculiarities of dialogues, touches upon the methods of dialogue teaching on the lessons of Kazakh language

Key words: language, dialogue speech, dialogue making, methodology of production

Мэселе туралы мэлтдеме. Казадтын эдеби тш бай жэне стилистикальщ жагынан жан-жадты. Тш объективп ойын айтуга, сезiмiн жетшзуге, онын тасымалдаушылары долданатын тарихи далыптасдан дыбыс жуйеа, лексика, сез тYрлендiру ережелерi мен сездiн езгеру^ сейлемдер мен мэтiндердiн д^рылысы далыптасдан т^радты жYЙе. Ол сейлеу ардылы емiр CYредi, онсыз езiнiн коммуникативтж функциясын атдара алмайды. Дегенмен, сейлеу де, сейлеудщ коммуникативтiк дызмеп де тшаз, онын сездiк д^рамынсыз, фонетикалыд зандары мен грамматикалыд ережелерiнсiз мумшн емес.

Тiлдiк бiлiм берудiн непзп мазм^ны - сейлеу. Сейлеу - б^л адамдар арасындагы дарым-датынас, басда адамдарга эсер ету д^ралы. Сейлеу материалды д^былыс болып табылады, ол сезiммен (есту, керу) дабылданады. Сейлеу сездердi бiрiктiруге тырысады, езектi жэне айдын мадсатда багытталган. Одига, ю-димыл бола т^ра сейлеу уадыт пен кещстжге жасалынады, осыган орай ол динамикалыд жэне жылжымалы болып келедг Одушылардын сейлеу мэдениетiмен ж^мыс ютеу мектептегi м^Fалiмдер ж^мысынын манызды багыттарынын бiрi болып табылады. Бiлiм алган жылдарда одушылар ауызша жэне жазбаша дагдыларды жадсы менгеруi керек.

Одушылардын сейлеуш дамыту мектепте тiл Yйрету дагидасынын жетекшiлiк мэртебесiне ие. Карым-датынам жасау дабiлетi - адамнын ен манызды сипаттамаларынын бiрi. Мэдениеттi

дарым-датынас - одушынын интеллектуалдыд жэне мэдени сапасын арттыратындай тiлдiк датынасда теселщрудщ негiзi. Б^л жерде "плдш датынас - сейлеу тiлi ардылы :рынысу, тYсiнiсу дегендi надтылай келiп, жай гана дарым-датынас дегеннен герi тамыры теренге кеткен, емiрде езiндiк орны бар, догамнын дамуы Yшiн ен дажетп доFамдыд-элеуметтiк адпараттардын жиынтыгы ардылы адамдардын бiр-бiрiмен пiкiр алысуы, адамдыд датынастын тYп дазыгы дегендi бiлдiредi" [1, 211 б]. Осындай дарым-датынастын бiр тYрi диалогтiк сез мэдениет болып табылады.

Мадаланын мадсаты жогаргы сынып одушыларынын дазад тiлi сабагында диалогтiк сез мэдениетiнiн даму ерекшелжтерш дарастыру.

НеЯзЯ материал мен зерттеу нэтижелер1 Кептеген зерттеулер отандыд жэне шетелдш гылыми эдебиеттерде одушылардын ауызша диалогпк сез мэдениетiн дамытуда психологиялыд жэне методологиялыд зандылыдтарын зерттеуге арналган.

Сейлеудi тiлдiн кемегiмен ой-пЫр алмасу процесi ретiнде дарастыратын шетелдж психологтар сейлеу белсендiлiгi мен одушылардын лингвистикалыд ойлау сипатын зерттеген жэне элi де зерттеп келедi. Оган мына енбектер мысал бола алады: Ерастов Н. П., Зимней И. А., Леонтьев А. А., Марков А. К., Шахнарович А. А. жэне басдалары. Отандыд гылым жуйеанде сез мэдениетiн зерттеудiн алгашды арналары эл-Фарабидiн "Риторика" енбегiнен, А.Йасауидiн "Диуани

хикмет" элеуметпк-философиялык

трактаттарынан, М.Кашкаридщ "Диуани л^гат ат-typk", А.ЙYгiнекидiн 'Табатум Хама", Ж.Баласаг¥нныц "К^датгу бшк", т.б. eH6eKTepÍHeH бастау алады. Аталмыш галымдардыц т¥жырымдарын зерделей келе, айтарымыз: бiлiм мен тэрбие - адамзат мэдениетiнiн кайнар б¥лагы бола т¥ра, мэдениет - адам баласынын дара т¥лга ретiнде калыптасуыныц негiзгi тYрегi [2].

Сейлеу - сез кызметшщ бiрi тYрi болып табылады. Ол барлык монологтiк жэне диалогпк сейлеудi камтиды. Дудык Л. С. сез бен тшдщ айырмашылыгын ескере отырып, былай деп жазады: «Сейлеу - б¥л процесс, эрекет, ал тш -карым-катынас к¥ралы... Тш сейлеуде емiр CYредi, бiрак ол онымен аякталмайды...»[3].

Диалогтiн мазм¥ны езара тYсiнiстiк, ж¥мыс барысындагы акпарат алмасу, тэрбие, бiлiм беру, окыту, шыгармашылык жэне т.б. болып табылады. Хальщтьщ когамдагы езара карым-катынасы жогары децгейдеп шеберлiктi, коммуникациянын «техникасын» бiлудi, жэне т.б. езге де шеберлжп игерш, оларды карым-катынас процесiнде ¥кыпты жэне д¥рыс колдана бiлу керек.

Диалог (грек тш. Diálogos -сейлесу, эцпме) -ек1 немесе одан да кеп (полилог) сейлеушшердщ эцгiмесiн сипаттайтын жэне к&^рп жагдай кезiнде сейлесудщ тiкелей байланысы. Сейлесу сезi - еш немесе одан да кеп эцпмелесушшер арасындагы карым-катынас нэтижесiнде туындаган ауызша сездер мен ситуациялык-такырыптык

когамдастыктыц комбинациясы.

Диалоггiк сейлесу тындаушыларга тiкелей багытталады, сондыктан алдын-ала ецдеуге келмейдi. Сол аркылы бейресми, тэуелсiз, шынайы жэне т.б. сипаттамаларыныц ерекшелiктерi бар екендiгi тYсiндiрiледi. Ол карым-катынасты жылжымалы жэне айнымалы етедг

Сейлесудiц ек1 тYрi бар: диалогпк (немесе диалог) жэне монологтiк (монолог) - диалог -белгш бiр максаттагы ек1 адамныц арасындагы эцпме: бiр нэрсе туралы с¥рау, жауап берудi талап ету, кейбiр эрекеттерге тYрткi болу жэне т.б. Диалог стил1 бойынша, негiзiнен, ауызек1 сейлеу тш. Ауызек1 сейлеу тiлi «жагдайды аныктаушылардыц немесе эцгiмелесушiнiц пiкiр айтуындагы жеке т¥лгалардыц карым-катынасыныц езара еш байланысынан т¥рады. Диалог - шын мэнiнде пiкiр тобектерЬ>[4].

Диалогке катысушылардыц эркайсысыныц жеке репликасы тYпкiлiктi емес, бiрак олардыц барлыгы «диалогиялык бiрлiкте» кабылданады .

Диалог - ауызша сейлеудщ ец жиi кездесетiн тYрлерiнiц бiрi, сейлесудiц ец табиги тYрi. Диалог -б¥л ек1 адам арасындагы эцпме. Ауызыек сейлеу табигатынан диалогиялык болып келедi. Ауызек1 сейлеу диалопнщ ¥йымдастырылуы бiр эцгiмелесушiнiц эцпмесшщ соцы мен екiншi эцгiмелесушiнiц эцпмесшщ басы болып кызмет аткаратын езара бiр-бiрiн алмастырушы репликалар, шекаралар тобеп болып табылады.

Диалогтер такырыптарга белшедг олардыц кейбiрi кYнделiктi такырыптармен, ал баскалары

Евразийский Союз Ученых (ЕСУ) #4 (49), 2018 дереказ такырыптармен байланысты. Осылайша, кYнделiктi, ситуациялык диалогтер толыгымен ауызша сейлеу стилiне непзделшген. КYнделiктi энгiмелесулерде сейлесу сезi мен сейлеуге тэн бет-элпет кимылы манызды рел аткарады. М^ньщ бэрi диалогте пайдаланылатын сездерден керiнедi. Керкем эдебиет тiлi, поэтикалык эсердi кешу жайлы такырыптагы диалогтерге к1тап стильдершщ эсерi ете зор.

Керкем эдебиетте диалог шынайы ортадагы адам бейнесш кабылдау болып табылады. Керкемдiк баяндауда жазушы диалогтын кемегiмен адамнын сезiмдерi мен ойын ашады, окып отырган адамнын назарын кейiпкерлерге, олардын байланысы мен езара карым-катынасына аударады. Кебшесе авторлык тiл енгiзiлуiмен ^йкасатын диалог бершеда, ол диалог болып жаткан жердегi жагдайды «баяндайды», кейiпкерлердiн сейлеу екшншдеп мiнездi тYсiнуге кемектеседi.

Сейлеудщ диалогпк формасы (тiлдiк карым-катынастын негiзгi, табиги нысаны) с^радтар, жауаптар, косымшалар, тYсiндiру, карсылык бiлдiруге тэн пшрлердщ алмасуынан тирады. Осыган орай сездщ магынасын езгерте алатын бет-бейнелерi, екпiнi ерекше рел аткарады. Ауызша сейлесудiн шарттары, нысандары мен максаттарын ескеру ете манызды.

Диалог ек1 немесе одан да кеп сейлеушшердщ кез-келген жагдайга катысты бiр такырып бойынша сейлеген сездершщ езгеруiмен сипатталады. Диалогте аз гана синтаксистiк киындыктары бар хабарлы (хаттар, бекiтiлулер), ынталандырушы (етiнiш, талап ету), с^раулы (с^рак) сейлемдердiн эртYPлiсi керсетiледi, кимылмен, екпiнмен кYшейе тYсетiн косымшалар колданылады.

Кенеттен к¥рылган диалогтерде кайталауга кYPделi сейлемдер сэйкес келмейд^ оларда фонетикалык кыскартулар кездеседi, ^тпеген формалык ерекшелiктер мен Yйренбеген сез тYрлендiрулер, сондай-ак синтаксистiк нормаларды б^зу бар. Сонымен катар, бала дэл диалог барысында ез ойын д^рыс жетк1зе бiледi, ол ез сезшщ логикасын кадагалауын дамытады, ягни диалогта кеп ойлау касиетi туындап, сол аркылы дамиды.

Окушыларга с^хбат (с^рак, жауап беру, тYсiндiру, сдоастыру, колдау керсету жэне т.с.с.) жагдайына сэйкес тYрлi лингвистикалык ресурстарды пайдалану мYмкiндiгiн дамыту кажет.

Осы максатта отбасында, мектепте, достарымен жэне ересектермен карым-катынасында онын кызыгушылыгы мен эсерлерi туралы эр тYрлi такырыптар бойынша пiкiрталастар еткiзiледi. Диалог барысында с^хбатты тындауга, с^рак коюга, айналадагы контекстке сэйкес жауап беру кабшетш дамытады.

Диалоггi окыту - сейлеу жэне тындаудын ауызша белсендi Yдерiсiн окыту.

Диалог монологка караганда кещнен таралган. КYнделiктi емiрде, ж^мыс кезшде адамдар диалогтi пайдаланады. Байланыс саласындагы серiктестер диалогке катысады, ягни, сейлеу езара эрекеттесу процесi аркылы жYредi.

Диалогтендiру - ол эдетте бадыланатын Yнемi ресми дарым-датынастагы серiктестердiн бейбiт ынтымадтастыгы емес. Диалогпк сейлесу жагдайындагы жиi бэсекелес с^хбаттасушылардын бiрi дыбыстыд байланыс каналын дорытындылагандагы ек1 жадтын дарсы эрекетi болып табылады, ол дарсыласынын сезiн белед^ оны тындамайды, онын айтылган пiкiрiмен ез ойын ^штастырмайды. [5]

Диалогпк сейлесу белгiлi бiр коммуникативтiк, психологиялыд жэне лингвистикалыд ерекшелiктермен сипатталады. Диалог сезi - ситуациялыд-тадырыптыд догамдастыд пен коммуникативтж мотивтердiн ауызша сездердi Yйлестiруде, ек1 немесе одан да кеп дэйексезшшердщ тiкелей байланыс агынында пайда болады.

Ауызша диалогтнк сейлеу шш дайын мотивтен, дизайннан немесе ойдан бастау алмауы мумшн, ейткенi ауызша диалогтнк сейлеуде сейлеу процеа екi адамга - с^раушыга жэне жауап берушц-е белiнедi. Диалог барысындагы жауаптын мадсаты тадырып аясында жасалмаган, бiрад энпмелесу барысында туындайтын сауалга ненгiзделедi. Демек, баяндамашы езiнiн жеке пiкiрiн бiлдiрмесе де жагдайдан шыга алады.

Диалогпк сездщ манызды ерекшелiктерi бар. Маныздысы, жауап берушi сейлесудiн жалпы тадырыбын бiледi, ал кейде энгiменiн жалпы мазм^ны ете манызды. Кебiнесе энпме белгiлi бiр жагдайга байланысты болады жэне жагдайды бiлуi сейлеген сезшен аныдталады. Жагдайдын мэнiсiн бiлу - ауызша диалогтщ келесi манызды белпа сейлеудiн грамматикалыд д^рылымын

аныдтайтындыгы.

Ауызша диалогпк сейлеудщ Yшiншi ерекшелiгi - сейлесуге датысушысынын грамматикалыд д^рылымдарда керсеплген тiл компоненттерiмен датар экстралингвистикалыд компоненттердi досуга толыд мумшндт бар. Б^л функция эр ауызеш сейлеуге досылуы керек, эсiресе ауызша диалогтiк сейлеуде надты сейлейтiн сездердi, димылдарды, интонация д^ралдарын, Yзiлiстердi дамтиды. Осынын бэрi ауызша диалогтiк сейлеудiн грамматикалыд д^рылымынын ерекшелiктерiн айдындайды [6, 158 б].

Ауызша диалогпк сейлеу д^рылымынын ерекшелш - грамматикалыд мэлiмдемелердiн кейбiр белжгерш кезге керiнбейтiн жагдайга немесе сейлеудеп бет-элпетi димылдарына, интонацияларга негiзделген немесе ауыстырылган кезде грамматикалыд толыд болмауына мумшндш бередi. Б^л д^былыс лингвистикада эллипс немесе элизия деп аталатын, ягни басдаша айтданда, грамматикасы аныдталмаган сейлемнiн жеке элементтерiнiн жiберiлмеуiмен белгш. Дегенмен, грамматикалыд д^рылымнын толыд болмауына дарамастан, ауызша диалогтiк сейлесу диалог барысында адпарат беру функциясын садтайды.

Казад тiлi сабадтарында диалогтiк сез мэдениетш одыту эдiстемесi туралы мэселе элi де езектi болып табылады, б^л келесi факторларга байланысты:

1) т^лга аралыд дарым-датынаста диалогпк сездщ ерекше элеуметтiк манызы;

2) дазiргi замангы эдiстерде, педагогика мен лингвистикадагы сейлеу эсерiнiн мэселесiне дызыгушылыд;

3) дазад тiлiн одыту эдютемеанде диалогтiк сейлеудiн алатын ерекше орыны.

Диалогтiк сез мэдениетiн одыту эдютемеа саласында теориялыд жэне эксперимент™ зерттеулердi талап ететiн кептеген с^радтар бар. Олардын iшiнде:

- жалпы орта мектептеп диалогтiк жэне монологпк сейлесудiн датынасы;

- с^хбаттасу процесшде сейлеудi дабылдау ерекшелiктерi;

- одытудын эртYрлi кезендерiнде диалогтi одытудын негiзi болатын жагдайларды тандау;

- сабадта диалогпк сейлеу жагдайын жасау жолдары;

- диалогпк сез мэдениетш менгерту Yшiн оду д^ралдарынын мYмкiндiктерiн пайдалану;

- диалоги одыту ушш одыту материалдарын тандау.

Осылайша, диалогтiк сез мэдениетiн одыту эдютерш зерттеу алдынгы жадта «аса Yлкен ниетпен, мадсаттары мен ю-димылдын ыдтималдылыгы нэтижелерi ардылы» езiнiн сейлеу актшерш жоспарлауга Yйрету жэне [7, 21 б] «магынасында адылга донымды болып табылатын сейлеу мазм^ны мен нысанын жаю» эрекетi.

Диалогке дайындау:

- диалогтiк сейлеудiн психикалыд механизмдерш жетiлдiру; диалогтiк сейлеуге тэн ■плдак материалдарды пайдалану дагдыларын далыптастыру;

- шш жэне сыртды сейлеу жагдайында серiктестермен езара эрекеттесу дабiлетiн менгеру.

Кррытынды. Зерттеу субъектiлерiнiн iшiнде диалогпк сейлеудi жогары сынып одушыларына менгерту Yшiн д^рыс адпарат алуга жэне ездерi Yшiн белгiлi бiр с^радтарды бiлуге, энгiме жYргiзуге мумшндш бередг Айтатын ойы логикалыд, грамматикалыд д^рыс, лексикалыд жэне фонетикалыд тYрде нормаларга сэйкес болуы манызды. Егер одушы дателiк жасаса, оны ауызша сейлеуде тYзету мYмкiндiгi мол, мысалы, одушы фразаны дайталап немесе ез ойын жетшзш болганнан кейiн оган оралуы керек.

Казад тiлi сабадтарында диалогпк сейлеудi одыту эдiстемесi ете езекп. Оны мектеп тэжiрибесiне енгiзу Yшiн елеулi гылыми-зерттеулер мен эдiстемелiк ^сыныстар жасауды талап етедi.

1. Оразбаева Ф. Твдш датынас. -Алматы: "Сездк-Словарь", 2005. -272 б.

2. Дэулетбекова Ж.Т. Жалпы бшм беретiн орта мектептерде дазад тшнен сез мэдениетш одытудын гылыми-эдютемелш непздерь АВТОРЕФЕРАТЫ -Алматы, 2008

3. Дудик Г1.С. Мова i мовлення. Взаeмодiя суб'ективних i об'ективних факторiв у мовi // Вступ до мовознавства. - К.: Вища школа, 1974,

4. Щерба Л.В. Избранные работы по русскому языку. - М., 1957.

5. Крючков С.Е., Максимов Л.Ю. Современный русский язык. Синтаксис сложного предложения - М „ 1977

6. Скалкин В.Л. Обучение диалогической речи. - К.. Радянська шкота, 1989 - 158с.

7. Пименов А.В. Управление собственным речевым действием в диалоге, Автореф. дис. канд. пед. наук.-М, 1971. - 21с.

РАЗВИТИЕ ПАМЯТИ У ДЕТЕЙ С ФФНР ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

Горбатовская Мария Дмитриевна

Магистрант, центр магистерских программ, Московский государственный медицинский университет им. Сеченова, г. Москва

АННОТАЦИЯ:

В данной статье дается краткая характеристика детей с фонетико-фонематическим недоразвитием речи, их особенности, а также развитие памяти у этих детей.

Ключевые слова: фонетико-фонематическое недоразвитие речи, нарушение речи, развитие памяти, высшие психические функции.

ABSTRACT:

This article gives a brief description of children with phonetic-phonemic speech underdevelopment, their features, and the development of memory in these children.

Key words: phonetic-phonemic underdevelopment of speech, speech disturbance, memory development, higher mental functions.

Фонетико-фонематическое недоразвитие речи является одним из наиболее распространённых нарушений в логопедии. Фонетико-фонематиче-ское недоразвитие речи - нарушение процессов формирования произносительной системы родного языка у детей с различными речевыми расстройствами вследствие дефектов восприятия и произношения фонем

Характерной особенностью фонетической стороны речи этих детей является не только неправильное произношение звуков, но и их перестановка, замены, пропуски, что значительно снижает внятность речи, усугубляет ее смазанность и неотчетливость.

Существуют следующие варианты нарушения звукопроизношения:

1) недифференцированное произнесение пар или групп звуков.

2) замена одних звуков другими, более простыми по артикуляции

3) смешение звуков.

Актуальность изучения особенности речевого развития дошкольников с фонематическим недоразвитием речи определена тем, что самым распространенным дефектом у детей среднего и старшего дошкольного возраста являются нарушение звуко-произношения. К данной группе относятся дети, у которых наблюдается неправильное произношение отдельных звуков, одной или нескольких групп звуков (например, свистящих, свистящих и шипящих; свистящих и аффрикат) при нормальном физическом слухе.

Профессор Р.Е. Левина в рамках психолого-педагогической классификации речевых нарушений выделила группу детей с фонетико-фонематиче-ским недоразвитием речи (ФФН).

Дети с ФФНР — это дети с ринолалией, дизартрией, дислалией акустико-фонематической и артикуляторно-фонематической формы.

По данным Т. А. Ткаченко, развитие фонематического восприятия положительно влияет на формирование всей фонетической стороны речи и слоговой структуры слов.

Несомненна связь в формировании лексико-грамматических и фонематических представлений. При специальной коррекционной работе по развитию фонематического слуха дети намного лучше воспринимают и различают окончания слов, приставки в однокоренных словах, общие суффиксы, предлоги, слова сложной слоговой структуры.

Без достаточной сформированности фонематического восприятия невозможно становление его высшей ступени — звукового анализа. Звуковой анализ — это операция мысленного разделения на составные элементы (фонемы) разных звукоком-плексов: сочетаний звуков, слогов и слов.

Р. Е. Левина писала, что «узловым образованием, ключевым моментом в коррекции речевого недоразвития является фонематическое восприятие и звуковой анализ».

У детей с сочетанием нарушения произношения и восприятия фонем отмечается незаконченность процессов формирования артикулирования и восприятия звуков, отличающихся акустико-арти-куляционными признаками.

Р. М.Боскис, Р.Е.Левина, Н. X. Швачкин, Л.Ф. Чистович, А.Р.Лурия считают, что при нарушении артикуляции слышимого звука может в разной степени ухудшаться и его восприятие.

Речь является обязательным компонентом при развитии памяти, внимания, мышления и других психических процессов.

Формирование и воспитание памяти старших дошкольников, также как и формирование других психических процессов, происходит в процессе деятельности. От особенностей ее структуры в старшем дошкольном возрасте во многом зависит и характер памяти. Деятельность дошкольника характеризуется тем, что она направлена на ближайшие

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.