Научная статья на тему 'The problem of Russia and Ossetian literature relations: I. S. Turgenev and the Caucasus'

The problem of Russia and Ossetian literature relations: I. S. Turgenev and the Caucasus Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
87
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
И.С. ТУРГЕНЕВ / ФИЛОЛОГИЯ / ЛИТЕРАТУРОВЕДЕНИЕ / ХУДОЖЕСТВЕННОЕ ПРОИЗВЕДЕНИЕ / ЖАНР РУССКОГО И ОСЕТИНСКОГО ПРОИЗВЕДЕНИЯ / ОСЕТИНСКАЯ ЛИТЕРАТУРА / НАРОДЫ КАВКАЗА / СРАВНИТЕЛЬНЫЙ АНАЛИЗ РУССКИХ И ОСЕТИНСКИХ ПРОИЗВЕДЕНИЙ / I.S. TURGENEV / PHILOLOGY / LITERARY STUDIES / ARTWORK / THE GENRE OF RUSSIAN AND OSSETIAN WORKS / OSSETIAN LITERATURE / PEOPLES OF THE CAUCASUS / A COMPARATIVE ANALYSIS OF RUSSIAN AND OSSETIAN WORKS / ФИЛОЛОГИ / ЛИТЕРАТУРæЗОНЫНАД / АИВАДОН УАЦМЫС / ИРОН æМæ УЫРЫССАГ УАЦМЫСТЫ ЖАНР / ИРОН ЛИТЕРАТУРæ / КАВКАЗАГ АДæМ / КæРæДЗИМæ БАРГæЙæ УЫРЫССАГ æМæ ИРОН УАЦМЫСТЫ АНАЛИЗ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Туаева Лариса Ахсарбековна, Кутарова Алина Васильевна

Творчество русских писателей дает богатейший материал и возможности для проведения сравнительно-сопоставительного анализа и интеграции ассоциативных взаимоотношений. Это дает возможность утверждать, что одним из эффективных приемов междисциплинарной интеграции в национальной школе, в частности осетинской, является методический прием сравнительного анализа произведений русских писателей с произведениями родной литературы в самых разнообразных его видах. Перевод художественной литературы с одного языка на другие языки главная форма связи между художественными произведениями, предоставляющая возможность перенимать прогрессивный опыт культуры разных народов мира. Разумеется, осетинскую литературу, историю ее становления и развития, особенно в XIX столетии, невозможно приравнять к русской и зарубежной литературе, но она, несомненно, через качественные художественные переводы привносила своеобразное, национально-окрашенное в сознание читателей разных национальностей, обогащала их культуру и мировоззрение. С данной точки зрения особый интерес представляют русские писатели. Ярким представителем среди них является И.С.Тургенев. Что-же связывает творчество И.С. Тургенева с Кавказом? Примечательно, но одно из художественных произведений великого русского писателя Ивана Сергеевича Тургенева напрямую связано не только с историей, этнографией и социокультурной жизнью Кавказа, но, в частности, и с Осетией, Владикавказом, с человеком, который в свое время подал руку помощи Осетии. Поэтому данная статья посвящена известному русскому писателю И.С. Тургеневу. Он считается великим писателем не только потому, что жанр русского романа поднял на самый высокий уровень, но и будучи величайшим мастером словесности, очень хорошо прощупывал и чувствовал пульс жизни, подражая людям, в чьих способностях он не сомневался.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРОБЛЕМА ВЗАИМОСВЯЗЕЙ РУССКОЙ И ОСЕТИНСКОЙ ЛИТЕРАТУР: И.С. ТУРГЕНЕВ И КАВКАЗ

The work of Russian writers provides a wealth of material and opportunities for comparative analysis and the integration of associative relationships. This makes it possible to assert that one of the effective methods of interdisciplinary integration in the national school, in particular, the Ossetian one, is the methodical method of comparative analysis of the works of Russian writers with the works of native literature in a wide variety of its forms. Translation of fiction from one language to other languages is the main form of communication between works of art, providing an opportunity to adopt the progressive experience of the culture of different nations of the world. Of course, Ossetian literature, the history of its formation and development, especially in the XIX century, cannot be equated to Russian and foreign literature, but it undoubtedly, through high-quality literary translations, introduced a peculiar, nationally-colored to the consciousness of readers of different nationalities, enriched their culture and world view. From this point of view, Russian writers are of particular interest. A prominent representative among them is I.S. Turgenev. What same connects the work of I.S. Turgenev with the Caucasus? It is noteworthy, but one of the artistic works of the great Russian writer Ivan Sergeyevich Turgenev is directly connected not only with the history, ethnography and socio-cultural life of the Caucasus, but, in particular, with Ossetia, Vladikavkaz, with a man who once gave a helping hand to Ossetia. Therefore, this article is devoted to the famous Russian writer I.S. Turgenev. He is considered a great writer not only because the genre of the Russian novel raised to the highest level, but also being the greatest master of literature, he felt very well and felt the pulse of life, imitating people in whose abilities he had no doubt.

Текст научной работы на тему «The problem of Russia and Ossetian literature relations: I. S. Turgenev and the Caucasus»

Tuaeva Larisa Akhsarbekovna, Kautarova Alina Vasilevna

THE PROBLEM OF RUSSIA AND OSSETIAN LITERATURE ..

philological sciences

УДК 81-13

УЫРЫССАГ МММ ИРОН ЛИТЕРАТУРМТЫ ММБАСТДЗИНМДТЫ ПРОБЛЕМА: И.С. ТУРГЕНЕВ МММ КАВКАЗ

© 2019

Туаты Ларисж Мхсарбеджы чызг, педагогон наукжты кандидат, ирон филологийы кафедржйы доцент Кутжрты Алинж Василийы чызг, филологон факультеты БД-Н2 курсы студенткж Цжгат-Ирыстоны паддзахады педагогон институт (362025, Ужржсе, Владикавказ, Павленкойы уынг, 73, e-mail: bekoevamarina@mail.ru)

Аннотаци. Уырыссаг фысджыты аивдзинад дж хъжзныг жрмжг жмж фидар мадзал ассоциацон ахастждтж сбжлвырд кжнынжн. Уый нын джтты уыцы фадат, цжмжй бжлвырдржй зжгъжм, аивады жмж литературайы мадзжлттжй националон скъолайы, ужлдай джр та - ирон скъолай жппжты эффективон джр у методикон фжржз ужнггай кжнын зонадон жгъдаужй уырыссаг жмж ирон фысджыты жрмжджытж. Аивадон литературжйы тжлмац кжнын иу жвзагжй иннж жвзжгтжм у сжйрагджр формж аивадон жрмжджытж кжрждзимж абарын жмж иу кжныны тыххжй, кжцы джтты фадат прогрессивон фжлтжржнтж жмж культурж райса дунейы алыхуызон аджмтжй. Кжй зжгъын жй хъжуы, ирон литературж, йе слжуд жмж рапарахаты истори, ужлдай джр XIX жнусы, гжнжн нжй уырыссаг жмж фжсарайнаг литературжмж барын, фжлж уый, жнжгуырысхо, хъждон аивад тжлмацы фжрцы хъжзныг кжны алы хуызон нацитжн сж культурж, сж митдуне, сж уагахаст. Уый фждыл ужлдай цымыдисаг сты уырыссаг фысджыты бастдзинждтж ирон литературж жмж историимж. Уыдонжй сж иу у И.С. Тургенев. Цымж Тургеневы сфжлдыстад цы бар дары Кавказмж? Ужвгжйге та стыр уырыссаг фыссжг Иван Сергеевич Тургеневы уацмыстгей иу комкоммж баст у канд жппжт Кавказы историон, этнографион жмж жхсжнадон-культурон цардимж нж, фжлж ма Ирыстонимж, Дзжуджыхъжуимж, уыимге йж ржстжджы Иры хъысмжтыл чи баузжлыд, ахжм бжлвырд аджймжгтимж. Нж ныхасы сжр у зындгонд уырыссаг фыссжг Иван Сергеевич Тургенев. Уый стыр фыссжг жрмжст уымжй нжу, жмж уырыссаг романы жанр жппжтжй бжрзондджр къжпхжнмж кжй систа, фжлж ма, дзырдаивады джсны угевггейге, хорз жнкъардта цардыуаджы пульс, гемге аржзта, хорз кжй зыдта, ахжм аджймжгты фжлгонцтж.

Сжйраг ныхжстж: И.С. Тургенев, филологи, литературжзонынад, аивадон уацмыс, ирон жмж уырыссаг уацмы-сты жанр, ирон литературж, Кавказаг аджм, кжрждзимж баргжйж уырыссаг жмж ирон уацмысты анализ.

ПРОБЛЕМА ВЗАИМОСВЯЗЕЙ РУССКОЙ И ОСЕТИНСКОЙ ЛИТЕРАТУР: И.С. ТУРГЕНЕВ И КАВКАЗ

© 2019

Туаева Лариса Ахсарбековна, кандидат педагогических наук, доцент кафедры осетинской филологии Кутарова Алина Васильевна, студентка БД-Н2 курса филологического факультета

Северо-Осетинский государственный педагогический институт (362025, Россия, Владикавказ, улица Павленко, 73, e-mail: bekoevamarina@mail.ru)

Аннотация. Творчество русских писателей дает богатейший материал и возможности для проведения сравнительно-сопоставительного анализа и интеграции ассоциативных взаимоотношений. Это дает возможность утверждать, что одним из эффективных приемов междисциплинарной интеграции в национальной школе, в частности - осетинской, является методический прием сравнительного анализа произведений русских писателей с произведениями родной литературы в самых разнообразных его видах. Перевод художественной литературы с одного языка на другие языки - главная форма связи между художественными произведениями, предоставляющая возможность перенимать прогрессивный опыт культуры разных народов мира. Разумеется, осетинскую литературу, историю ее становления и развития, особенно в XIX столетии, невозможно приравнять к русской и зарубежной литературе, но она, несомненно, через качественные художественные переводы привносила своеобразное, национально-окрашенное в сознание читателей разных национальностей, обогащала их культуру и мировоззрение. С данной точки зрения особый интерес представляют русские писатели. Ярким представителем среди них является И.С.Тургенев. Что-же связывает творчество И.С. Тургенева с Кавказом? Примечательно, но одно из художественных произведений великого русского писателя Ивана Сергеевича Тургенева напрямую связано не только с историей, этнографией и социокультурной жизнью Кавказа, но, в частности, и с Осетией, Владикавказом, с человеком, который в свое время подал руку помощи Осетии. Поэтому данная статья посвящена известному русскому писателю - И.С. Тургеневу. Он считается великим писателем не только потому, что жанр русского романа поднял на самый высокий уровень, но и будучи величайшим мастером словесности, очень хорошо прощупывал и чувствовал пульс жизни, подражая людям, в чьих способностях он не сомневался.

Ключевые слова: И.С. Тургенев, филология, литературоведение, художественное произведение, жанр русского и осетинского произведения, осетинская литература, народы Кавказа, сравнительный анализ русских и осетинских произведений.

THE PROBLEM OF RUSSIA AND OSSETIAN LITERATURE RELATIONS: I.S. TURGENEV AND THE CAUCASUS

© 2019

Tuaeva Larisa Akhsarbekovna, candidate of pedagogical sciences, associate professor of the department of ossetian philology Kautarova Alina Vasilevna, a student of the BD-H2 course of the faculty of philology North Ossetian State Pedagogical Institute (362025, Russia, Vladikavkaz, Pavlenko Street, 73, e-mail: bekoevamarina@mail.ru)

Abstract. The work of Russian writers provides a wealth of material and opportunities for comparative analysis and the integration of associative relationships. This makes it possible to assert that one of the effective methods of interdisciplinary integration in the national school, in particular, the Ossetian one, is the methodical method of comparative analysis of the works of Russian writers with the works of native literature in a wide variety of its forms. Translation of fiction from one language to other languages is the main form of communication between works of art, providing an opportunity to adopt 94 Balkan Scientific Review. 2019. Т.3. № 2(4)

филологически науки

Туаты Ларисж Жхсарбеджы чызг, Кутжрты Алинж Василийы чызг УЫРЫССАГ ЖМЖ ИРОН ЛИТЕРАТУРЖТЫ ЖМБАСТДЗИНЖДТЫ ...

the progressive experience of the culture of different nations of the world. Of course, Ossetian literature, the history of its formation and development, especially in the XIX century, cannot be equated to Russian and foreign literature, but it undoubtedly, through high-quality literary translations, introduced a peculiar, nationally-colored to the consciousness of readers of different nationalities, enriched their culture and world view. From this point of view, Russian writers are of particular interest. A prominent representative among them is I.S. Turgenev. What same connects the work of I.S. Turgenev with the Caucasus? It is noteworthy, but one of the artistic works of the great Russian writer Ivan Sergeyevich Turgenev is directly connected not only with the history, ethnography and socio-cultural life of the Caucasus, but, in particular, with Ossetia, Vladikavkaz, with a man who once gave a helping hand to Ossetia. Therefore, this article is devoted to the famous Russian writer - I.S. Turgenev. He is considered a great writer not only because the genre of the Russian novel raised to the highest level, but also being the greatest master of literature, he felt very well and felt the pulse of life, imitating people in whose abilities he had no doubt.

Keywords: I.S. Turgenev, philology, literary studies, artwork, the genre of Russian and Ossetian works, Ossetian literature, the peoples of the Caucasus, a comparative analysis of Russian and Ossetian works.

Ужржсейаг жмж кавказаг ахастытж кжд бындуронжй иртжстгонд нжма сты историон жмж литературон гегъдаугей, уждджр нын зындгонд сты рагжй джр. Уый фждыл ужлдай цымыдисаг сты уырыссаг литературжйы бастдзинждтж ирон литературж жмж историимж. Ацы фарста ахсджиаг у уымген, гемге, иугей нж зонадон жрмжджы архайжм раиртасын литературжты жмархайд жмж жмбастдзинждтж алывжрсыгжй: историон, эт-нографион, литературон. Иннжмжй та ахъаз у нж ра-гон царды культурон бынтж сжндидзын кжнынжн; нж рагфыджлты монон хгезнатжм герыгон фгелтгеры гемхиц кжнынжн.

Цымж Тургеневы сфжлдыстад цы бар дары Кавказмж? Ужвгжйге та стыр уырыссаг фыссжг Иван Сергеевич Тургеневы уацмыстгей иу комкоммж баст у канд жппжт Кавказы историон, этнографи-он жмж жхсжнадон-культурон цардимж нж, фжлж ма Ирыстонимж, Дзжуджыхъжуимж, уыимге йж ржстжджы Иры хъысмжтыл чи баузжлыд, ахжм бжлвырд аджймжгтимж [1; 2].

Цымыдисаг у, жнусы размж чи цард, ахжм аджймгегтж архайжг кжм сты, иу ахжм литературон - цардыуагон фжзынд. Нж ныхасы сжр у зындгонд уырыссаг фыссжг Иван Сергеевич Тургенев. Уый стыр фыссжг жрмжст уымжй нжу, жмж уырыссаг романы жанр жппжтжй бжрзондджр къжпхжнмж кжй систа, фжлж ма, дзырда-ивады джсны угевггейге, хорз жнкъардта цардыуаджы пульс, гемге аржзта, хорз кжй зыдта, ахжм аджймжгты фжлгонцтж [3].

1878-жм азы Тургенев саржзта диссаджы прозжйж фыст жмдзжвгж. Уый нгедгер радзырд у, нгедгер ли-рикон мысинаг, нгеджр аивадон формжйы хуызы жвдыстжй зонинжгтж. ^мдзжвгж уыйбгерц оригина-лон у, гемге литературге иртасджыты дисы гефтауы, се'ргом сын йгехимге здахы. Уацмыс баст у, йж фжлгонц литературжйы историйы кжмжн баззад, ахжм сылгой-маджы номимж [4, с. . 198-201].

Уждж цымж кжй номыл фыст у жмдзжвгж? Чи у Юлия Вревская?

Юлия Пётры чызг Вревская (1841-1878) уыдис зжджнгжс сылгоймаг. Йж цард аскъуыд хжрз жрыгонжй. Фжлж йж диссаджы хъуыдджгтжй, йж хорз лжгаджй ныууагъта ржсугъд фжд. Тургенев хорз зыдта Юлияйы, цардысты хжларжй, кжрждзимж фыстой писмотж фондз азы джргъы. Фыстжджытж сты фараст жмж зындгонд сты литературжйы историйы. Фжстаг писмо рабжржг дыууынжм жнусы жвдайжм азты, жфснайд уыдис Парижы Националон библиотекжйы [5; 6]. Писмоты ми-дис ирджй жвдисы Юлияйы фжлгонц куыд ахуыргонд, зондджын сылгоймаг, куыд жнкъараг жмж тжнзжрдж аджймаг, кжцы зоны уарзын жмж аджмимж хжларжй цжрын.

Фжлж Тургеневы уацмысты хъайтартжм хжстжг цжмжй лжууы, уыцы сжйраг жуужл ын у хи уд нывонджн хжссын: «Нежное кроткое сердце... и такая сила, такая жажда жертвы! Помогать нуждающимся в помощи - она не ведала другого счастья... Всякое другое счастье прошло мимо...» - фыссы жмдзжвгжйы Тургенев. Уыцы фжлмжн тынтж ужфт амонд батавта жмж срухс кодта

Юлияйы царды фжстаг бонтж. Юлия жстджсаздзыджй смой кодта, хжстон службжйы ржстжг Кавказы чи фжмард, ахжм зындгонд хжрзжгъдау ныфсхаст инжлар

- барон Вревскийж.

Йж мойы мжлжты фжстж цардис Тифлисы Вревскийы жртж хжсгж сывжллонимж. Уый архайы, цжмжй сывжллжттжн закъонжй ратта сж фыды мыггаг, бакодта сж хуызджр ахуырадон уагджттжм, инжлар Вревскийы Баталпашины зылд хорзжхджын кжмжй скодта, уыцы зжххытж сын балжвар кодта [7]. Йж лжджы гефсымжр Барисмж Юлия Петровна писмойы фыссы: «Я, конечно, смотрю на этих детей как на своих собственных, никогда их не оставлю и постараюсь, насколько мне это будет возможно, сделать их людьми, достойными их отца».

^мж баххжст кодта йж дзырд. Цасджр ржстжджы фжстж ацыд Петербургмж. Уым уыдис сылгоймаг

- паддзахы свитжйы ужнг, Европжйы бжстжты бал-цыты ржстжг аржзта фембжлдтытж алыхуызон номд-зыд аджймжгтимж. Фыццаг бакастжй афтж зындис, цыма жппынджр ницы хъуаг уыдис: жрыгон, ржсугъд, хъжздыг. Фжлж Тургеневы хъайтар куыд бжллыд хжрзауджн куыстмж, афтж уый джр агуырдта фаджттж адгемген лжггад кжнынжн [8].

20-жм октябры 1875-жм азы Тургеневмж фыста, зжгъгж, привилегион жхсжнадон цардгей цжрынжй йж зжрдж кжй нж рухс кжны.

Йж цжржнбынат аужй кодта, уыцы жхцайж саржзта къорд дыууын дыууж хжрзауджг медицион хойж, жмж ацыдысты фронтмж. Дзжбжх кжны рынчынты, сж хъгентж сын бжтты, цыфжнды ужззау куыстжй джр йжхи иуварс нж кжны Тургеневы роман «Накануне» -йы сжйраг хъайтары хуызжн.

Йж хомж госпитжлжй фыста: «Я рада работе, хотя мое белье страшно обтрепалось. Завтра ждем 1500 больных, сегодня было 380». Ноджы тынгджр зжрдж агай-ынц писмойы мжнж ацы ныхжстж: «Я теперь занимаюсь транспортом больных, которые прибывают ежедневно от 30 до 100 человек, оборванные, без сапог, замерзшие. Я их пою, кормлю, это жалости подобно видеть этих несчастных, поистине героев, которые терпят такие страшные страдания без ропота. Все это живет в землянках на морозе, с мышами, на одних сухарях. Да, велик русский солдат...» [9].

Стыр фжразондзинад равдыста Юлия йжхжджг джр хжстон уавжрты, цжф салджтты 'хсжн ужззау низ тифжй куы марди, ужд.

Уый фждыл зжрджрисгжйж фыссы Тургенев йе'мдзжвгжйы: «На грязи, на вонючей сырой соломе, под навесом ветхого сарая, на скорую руку превращенного в походный военный госпиталь, в разоренной болгарской деревушке - с лишком две недели умирала она от тифа...»

Намысджын сылгоймаджы мжлжт нынкъуысын кодта канд Тургеневы зжрдж нж, фжлж йж чи зыдта, уыдонжн се'ппжтжн джр. Болгарии, ацы хабар кжм жрцыд, уыцы горжт Бялуйы, ныр джр сж зжрдыл да-рынц Юлия Вревскаяйы. Йге номыл уым ис уынг, йге хгерзаудген куысты тыххгей горгеты музейы ис экспо-зици, и сын цыртдзгевген. 1965-гем азы та йын горгет

Tuaeva Larisa Akhsarbekovna, Kautarova Alina Vasilevna

THE PROBLEM OF RUSSIA AND OSSETIAN LITERATURE ..

philological sciences

Бялуйы астгеу сгевгердтой скульптор Радивоевичы конд цыртдзгевген. Угергесейы йын ис гермгест иунгег цыртдзгевген йге хорз хгелар Тургеневы прозгейге фыст гемдзгевгге.

Вревская тынг уарзта Кавказ: хгехтге, кгемттге, ирон ныхас гехсызгонген ахста йге хъус. Фгестгедгер ардыггей ацыд, фгелж Кавказ йж царды кжронмж баззади йге згердгейы. 1875-гем азы Тургеневмге Ялтгейге фыста: «Много передумала я в последнее время, сидя на моем чудесном балконе, обсаженном кипарисами, любуясь плеском волн и чудной картиной родного мне юга. Знакомые горы - преддверия Кавказа - перенесли меня «в другую жизнь и берег дальний». Как невозмутимые судьи стоят передо мной эти громады, спрашивая отчета в прожитом...»

Вревская Тургеневмге цы писмотге фыста, уыдон ын хорз гевдисынц йге ргесугъд удысконд. Фжлж йе'стыр уарзондзинад Кавказмге ууыл дзуржг нжу, гемге ам амондджын цард кгей кодта Вревскиимге.

Раггей дгер Кавказы диссаджы гердз, бжлцжтты афтж тынг йжхимж жлвжста, жмж-иу цыма аргъжутты бжстжмж гербафтыдысты, афтж жнкъардтой сжхи. Кавказы жрдз сын уыдис гевдадзы хосау: лжвжрдта сын жнжниздзинад жмж ног тыхтге [10; 11]. Юлия дгер уыдис уыцы монон удлгеууген энергетикжйы ахжсты. Уый зонгге уыдис Кавказы интеллигенцийы мингевгерттгей биргетимге: А.К. Толстой, В.А. Сологуб, Д.А. Оболенский гемге гендгертимге. Хорз лымжнтж йын уыдис Дзжуджыхъжуы джр. Иу цымыдисаг хабар ма уыдис ахгем. Болгарийы горжт Бялуйы госпитжльмж куы цыди кусынмж, ужд иу хъжуы (Богот, зжгъгж,) фембжлдис Ирон дивизийы хай Дзгеуджыхъжуы бжхты полкъыл (уыдон уыдысты Болгари Турчы жфсондзжй сужгъд кжныны хжсты архайджытж [12].

Юлия лжууыд болгайраг хъжуы цжрджытимж жмж ирон хжстонты фжстж жнкъарджй касти, цалынмж адард сты, уждмж. Цас зжрджриссжн хъуыдытж жмж жнкъаржнтж сжвзжрын кодта ацы фембжлд сылгоймад-жы зжрджйы, уый зын бамбаржн нжу. Уый уыдис, йж уарзон Кавказ ын ногжй йж зжрдыл чи жрлжууын кодта жмж йын йж царды фжстаг бонтжм мысинагжн чи баз-зад, ахжм хжрзбон зжгъжг фжстаг фембжлд.

Юлияйы царджмбал уыд барон Ипполит Александры фырт Вревский уыд хжстон инжлар, Дзжуджыхъжуы хжстон зылды разамонжг. Сж иумжйаг цард, хъыгагжн, бирж нж ахаста. 1858-жм азы фжмард Катури хъжумж жввахс тохы хжсты. Куыд хжстон разамонжг, Вревский уыди тауржгъты дзуринаджы аккаг: жвзыгъд, ныфсхаст, хъжбатыр. Йж нымжрдар штабс-капитан Зиссерман афтж дзырдта: «Барон всегда сам командовал батальоном и выбирал опасные позиции» [6].

Службжйы фарстаты фждыл-иу Стъараполы куы уыд, ужд ын - иу уым уыд жхсызгон фембжлдтытж декабристтимж, уырыссаг фысджытимж. Уым иу уыдис Лермонтов джр. Сж дыууж джр ахуыр кодтой гвардион прапорщикты училищейы [13].

Дзжуджыхъжуы хжстон зылды командыгжнжг куы уыди, ужд йж хъус дардта канд хжстон хайждтжм нж, фжлж ма бирж хорздзинждтж жмж лжггждтж код-та нж горжт жмж нж горжты цжрджытжн. Йж кад-джын ном Ирыстоны баззад ужлжуыл. Фжлж хжстон жнтыстытжй ужлдай барон Вревский Иры жппжт цжрджытжн цы удварнон - сфжлдыстадон хжрзты бацыд, уыцы хъуыдджгтж йын йж ржсугъд фжлгонц фжлтжртжн кжнынц фжзминаг. Ныхас цжуы, ирон ар-гъуан кжй хонжм, ууыл [4]. Саржзтой йж 1814-жм азы. Чысыл хъждын бжстыхай аржзт жрцыд, Мжзджгжй Дзжуджыхъжумж кжй раивтой, уыцы Ирон духовон къа-мисы фжрцы.

Ирон аргъуан сжвжрдта бындур Дзжуджыхъжуы ду-ховон училище байгом кжнынжн, байгом дзы кодтой 3-къласон чызджыты скъола. Аргъуанмж зылдысты, хъждын аргъуан фжстагмж рацаржзтой дуржй. Уыцы

куыстытжм йж фжллой - хъару жмж жхцайы фжржзтжй (400сомы) - - бахаста Инжлар Вревский джр.

Барон Вревский кжд службгейы проблемгетгей цух никгед уыди, угеддгер уый згердиаггей геххуыс код-та гехсгенадон духовон царды райргезты хъуыддад-жы, архайдта йге уды тафс гемге узжлджй биргенацион Ирыстоны сабырдзинад, аудындзинад, ахуырад гемге хгелардзинады нгемгуытге тауын адгемы згердгеты. Уый уыдис йге бгерзонд мисси аргъуанмге фгендаджы аргезтады.

Юлия гемге Ипполит басгуыхтысты, уырыссаг культургейы сгерыстырдзинад кгей бахъахъждтой, кжй заххыл цардысты, уыцы адгемты культургейге йге нге хицген кгенггейге, жмж сге ржсугъд ном ныууагътой ам генустгем.

Ингелар Вревский фгедзгехста, цгемгей йге баныггеной Хъырымы, кгенге Дзжуджыхъжуы йе'фсымгеры фарсмге йгехи гехцайы фгергезтгей аргезт аргъуаны цур. Фгелге йге баныггедтой Гуырдзыйы, Телавийы.

Дзжуджыхъжуы йге номыл уыдис уынг, фгестгедгер Армянская, згегъгге, кгей рахуыдтой, уый. ^вгеццгегген, хуыздгер уыдаид, уынг ацы диссаджы адгеймаджы номхгессгеггей куы баззадаид, угед.

Абон Угергесе жмж Ирыстоны культургетж сгендидзын кгеныны проблемге у актуалон, цгемгей сгерттивой ног хуызы, цжмжй фгелтгерты гемхиц кгенгем диссаджы жгъджуттж гемге традицитгем.

Къостайы гуырген боны Ирон аргъуанмге куы бацгеугем, угед, жвгеццгегген, хъуамге нге згердыл герлгеууой ацы дыууге адгеймаджы - Юлия гемге Ипполит Вревскитге. Се'стыр лгеггад гемге хгерзаудген куыст нге бавгъау кодтой, гецгеггелон сын чи уыдис, фгелге тынг кгей бауарзтой, уыцы ирыстойнаг адгемты мингевгерттген сге удтге нывондген герхастой, сге уды хъармгей сге баргевдыдтой. Стыр уырыссаг фыссгег Иван Сергеевич Тургенев сын жнустжм ныффидар код-та литературжйы сж кадджын нжмттж цыртдзжвжны ху-ызы йж жмдзжвгжйж.

Ныр Къостайы инггены угелхъус лгеуггейге, Байаты Гаппо гемге гендгер намысджын хъгебулты цыртдзгевгентгем бузныджы цгестгей кгесггейге, генгемгенг-иу нге згердыл жрлжудзысты, йге уарзон ирон адгемген чи балгеггад кодта хъару гемге куырыхон зондгей, уыцы рухстауджыты нгемттге: Колыты Аксо, Сухиты Михал, Гжтуты Алыкси, Тускъаты Соломон гемге генд.

БАРАМЫНДТЫТЫ НОМХЫГЪД:

1. Тургенев И.С. Стихотворение в прозе «Памяти Юлии Вревской» https://proshkolu.ru/user/ryabizova

2. Тургенев И.С. Избранные сочинения «Накануне»., М.: Художественная литература. 1987 г. 440 с.

3. Буралова Р.А. К проблеме формирования активного национально-русского двуязычия в чеченской республике. Рефлексия. 2017. № 4. С. 3-7.

4. Дзусова Б.Т. Реализация эффективного управления качеством национального образования — актуальная педагогическая проблема // Азимут научных исследований. 2019. Т. 8. №1 (26). С. 102-105.

5. Туаева Л.А. Формирование нравственно-ценностных приоритетов студентов в процессе преподавания родного языка //Вектор науки Тольяттинского государственного университета. Серия: Педагогика, психология. 2015. №1 (20). С. 198-201.

6. Девдариани Н.В., Рубцова Е.В. Культурно-национальные и личностные особенности носителей языка и их демонстрация в языковой картине мира //Балтийский гуманитарный журнал. 2019. Т. 8. №1 (26). С. 139-142.

7. Ланская И.А. Вопросы изучения молодежного сленга в курсе «русский язык и культура речи» //Азимут научных исследований. 2019. Т. 8. №1 (26). С. 189-193.

8. Дзусова Б.Т. Осетинский речевой этикет как важная культурологическая дисциплина воспитания толерантности у учащихся // Успехи современного естествознания. 2014. № 12-1. С. 152-154.

9. Тутова Е.В, Медведева Е.С., Куприянова А.М., Куприянчук К.В. Методы изучения психолингвистической теории билингвальной речи //Балтийский гуманитарный журнал. 2018. Т. 7. №4 (25). С. 139-142.

10. Келехсаева Л.Б. Взаимодействие литературы в многомерном полилингвальном пространстве. Учебное пособие Владикавказ: 2011 282с.

11. Корякина А.А. К вопросу о формировании толерантности в поликультурном образовательном пространстве //Азимут научных исследований. 2019. Т. 8. №1 (26). С. 179-183.

96

Balkan Scientific Review. 2019. Т.3. № 2(4)

филологически Туаты Ларисж Жхсарбеджы чызг, Кутжрты Алинж Василийы чызг

науки УЫРЫССАГ ЖМЖ ИРОН ЛИТЕРАТУРЖТЫ ЖМБАСТДЗИНЖДТЫ ...

12. Девдариани Н.В., Рубцова Е.В. Языковые знаковые средства освоения национальной культуры //Балтийский гуманитарный журнал. 2019. Т. 8. №1 (26). С. 53-56.

13. Шумова И.В., Петрова Н.Э. Анализ и специфика современного российского языкового образования //Балтийский гуманитарный журнал. 2018. Т. 7. №4 (25). С. 348-352-142.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.