The new view in reference to Khokoni ''s creation Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

УДК 82/821.0 ББК 83.3 Тоц

ШИНОХТИ Х,оцшв Абдуфатто. ХОЦОНИ АЗ НИГО^Е муаллими кафедраи адабиёти классикии тоцики ДДХ ба номи ДИГАР академик Б.Гафуров (Тоцикистон, Хуцанд)

НОВЫЙ ВЗГЛЯД НА Хаджиев Абдуфаттох, преподаватель кафедры таджикской ТВОРЧЕСТВО классической литературы ХГУ им. акад. Б. Гафурова ХОКОНИ (Таджикистан, Худжанд)

THE NEW VIEW Khadjiyev Abdufattoh, assistant of the department of the Tajik IN REFERENCE TO classical literature under KhSU named after academician B. KHOKONES CREATION Gafurov (Tajikistan, Khujand) E-MAIL: abdufattoh12@mail.ru

Вожа^ои калиди: таърихи адабиёти форс-тоцик дар царни XII, адабиёти ирфонй, Шамси Табрези, место мистики в творчестве Хакани, «Рисолаи Сипаусолор», «Нафауот-ул-унс» Джами

Мацола ба мавзуи мацоми ирфон дар эцодиёти Афзалуддини Хоцони (асри Х11) бахшида шудааст. Муаллиф кушиш ба харц додааст, ба мулоуизауои олими маъруф Фурузонфар роцеъ ба афкори суфиёнаи Хоцони тасуеу ворид созад. Дар асоси гуфтауои устод ва раунамои бузургтарин орифи форсу тоцик Цалолуддини Руми - Шамси Табрези, ки арзиши ду байти Хоцониро аз кулли девони асосгузори ирфон дар адабиёти форсу тоцик - Саноии Газнавй боло гузоштааст ва мулоуизауои Цомй дар «Нафауот-ул-унс», уамчунин мисолуои сершумор аз девони Хоцони дар бобати мацоми ирфонии шоири Шарвони андешауои цолиб баён гардиданд. Муаллиф ба хулоса расидааст, ки вуцуди масъалауои ирфони дар ашъори Хоцонии Шарвони аз мууаццицон нигоуи циддитареро ба цойгоуи ин шоир дар адабиёти ирфони тацозо менамояд.

Ключевые слова: история персидско-таджикской литературы Х11 века, мистическая литература, Шамс Табрези, место мистики в творчестве Хокони, «Трактат Сипахсолора»

Статья посвящена месту мистики в творчестве Афзалуддина Хокони (Х11 в.). Предпринята попытка внести коррективы в оценку известного иранского ученого Б. Фурузонфара на суфийские взгляды Хокони. На основе мнения наставника величайшего мистика персидско-таджикской литературы Джалолиддина Руми - Шамса Табрези, оценившего два бейта Хокони выше, чем диван основоположника мистики в персидско-таджикской литературе Санаи Гезневи, оценки Джами в «Нафахот-ул-унс» («Дуновение дружбы»), а также многочисленного иллюстративного материала из творчества шарванского поэта, излагаются интересные соображения о месте мистики в творчестве Хокони. Делается вывод, что наличие мистических проблем в творчестве Хокони Шарвони вынуждает исследователей более глубоко и внимательно относиться к вопросу о месте мистики в его произведениях.

Key words: history of Tajik-Persian literature of the Xll-th century, mistic literature, Shams Tabrezi, the place of mysticism in Khokoni 's creation, the treatise of Sipahsolor

The article dwells on the place of mysticism in the creation of Khokoni (the Xll-th c.). The author of the article makes an endeavor to bring some corrections into the evaluation of Sufi outlook of Khokoni well-known Iranian scientist B. Furuzonfar keeps to. Proceeding from the opinion of the preceptor of Djaloliddin Rumi, the greatest mysticist of the Persian-Tajik literature, whose name was Shams Tabrezi and who appreciated two Khokoni's beyts higher than the divan of Sanai Gaznevi, the founder of mysticism in Persian-Tajik literature, the author expounds interesting considerations concerned with the place of mysticism in Khokoni^s creation; hereby, he takes into account Djami 's assessments in "Nafahot-ul-uns" (A Blow of Friendship) and illustrative material from the sharvan poet's creation as well. He comes to the conclusion that the presence of mystical problems in Khokoni the Shervanian 's creation induces the researchers to treat the issue related to the place of mysticism in his literary productions more profoundly and attentively.

Хо;онй дар адабиёти мо бештар ба унвони шоири ;асидасаро ва мубтакири мазомини тоза шухрат дорад. Вай ба дарбор рафту омад дошта, ашъори мадхии зиёде хам дар ха;;и хуккоми замонаш сурудааст ва бар ивази хар ;асида бо истинод ба гуфтаи Мухаммад Авфй «...то хар ;асидае, ки ба дасти хазрати подшохй фиристодй хазор динор айни силаи он будй ва ташрифу инъом фарохури он» (7, с. 573), ки ин масъала бар сохибназарон пушида нест. Тавоноии у дар баёни маънихои тоза, ки аз барчастатарин хусусиёти шеъри шоир ба хисоб меравад, низ маълум аст. Бо ин хол масълаи хачву тамасхур ва паст задании ма;оми хатто баъзе аз шоирони пеш;адами рузгор дар ашъораш ба чашм мерасад. Масалан дар мавриди Рашиди Ватвот гуфтааст:

Рашидако! Зи тщимагзиву сабукхиради,

Пари ба пуст, щмедон, ки бас гаронцони (3, с.931) ***

Ин гурбачашмак, ин сагаки гурии гарак, Сагсораки муханнасаки зишткофарак (3, с.932).

Дар девони шоир аз ин гуна тах;ир ва тамасхурхоро метавон намунахои фаровоне пайдо кард, ки зикри онхо дар ин чо мавзуи бахси мо нест. Вале ногузир ин матлабро хам бояд изхор кард, ки худи хамин шоир дар чое аз девонаш гуфтааст: Дар ду девонам ба тозиву дари Як уицои фацш уаргиз кас надид (3, с.796)

Аз ин хам ачибтар он аст, ки ва;те ба девони шоир мурочиат мекунем пай мебарем, ки ;абл аз ин суханхо Хо;онй дар ха;и Ватвот харфхои бисёр хубе гуфтааст: Тавилаи суханаш сиву як цавоцир дошт, Нщодамаш ба бауои разору як асмо. Ба соли умрам аз бисту панц бихридам Шаши дигарро шаш рузи кавн буд бацо (3, с.30).

Дар хамин ;асида, ки дар чавоб ба Ватвот гуфта, уро хамчун Сулаймони набй хитоб мекунад ва ;асидаи шоирро, ки 31 байт буда, бисту панч байти онро хамарзиш ба 25 соли умри худ ва шаш байти дигарро бо шаш рузи офариниши хастй баробар кардааст.

Ammo x£mhh kh MyH0cu6aTam 60 hh moup BaHpoH myga, cHT0Hmx,0 ^oh xygpo 6a THx,HMar3, rap0H^0H, 6eTaMH3 Ba aMCO^u oh Ta6gu^ gogaaHg, kh a3 hk HaBt Ta30gu $HKpH gap By^ygu moup gapaK Megux,ag.

MyTO^eau geBOHH moup hk naeMH gurape x,aM 6a xoHaHga Megux,ag Xo^ohh moupecT xyHapMaHg, aMMO xygxoxy Marpyp, kh catH MeKyHag xemTaHpoH a3 gurapoH 60.ro 6ug0Hag. Maca^aH:

Hecm uwumu cyxaHpo 6eymap a3 MaH nodrnoy,

Map huxoh mvrku cyxaH poHdaH MycannaM wyd Mapo (3, c.17).

E:

Mywme xacucpe3a, ku aynu cyxaH HanHd

Eo MaH wpoH KyHaHdy ^apuHOHu MaH mnHd(3, c.174).

A^6aTTa, ,to3hm acT hh ^o TatKug maBag, kh hh ryHa xygcuT0Hx,0 $a^aT xoch xo^ohh Ha6yga, 6mkh gap aga6ueTH mo HaMyHax,ou $apoBH gopag. Maca^aH hh 6aHTH x^o$h3, kh Meryag:

Cy6ydaM a3 apw MeoMad cypyrne avfl ¿y$m,

Kydcum ¿yuu ku webpu X,o$m a3 6ap MeKyHaHd(12, c.192).

Arap a3 pyHu hhco$ 6a hh Macta^a Ha3ap aHg03eM Marap xygcuTOHH x^o$h3 a3 Xo^ohh 6emTap HecT? Ammo x,en Kac 6ap x^o$h3 mhc^h Xo^ohh эpоgн xygcuTOupo HaMerupag Ba hh x,aM MaB3yecT ^ygoroHa, kh gap $ypca™ gurap 6appacH xox,ag myg.

^ap KaHopu hhx,o Xok;ohh hk ojhm x,aM 6ygaacT, kh 6a Tat6upu ®ypy3OH$ap MatHH^ou cogapo 60 u6opoTe onuMOHa 6aeH gomTaacT (5,c.616). Ea x,aMHH TapTu6 MeTaBOH naHguH xuc^aTH gurapu mouppo hh ^o OBapg, Ba^e 6a ga.ie.ra x,aga$H acmu hh Ma^o^a a3 3HKpu MactamxoH gurap xyggopH MemaBag. Xy^ocau ohhh 3HKp mygpo arap gap hk ^yM^a H^oga KyHeM, HaTH^a hh xox,ag myga, kh Xok;ohh moupecT ojhm Ba xyHapMaHg, aMMO Maggox,, ^aHr^y, x,a^Bnapg03 Ba xygcuTO hh3 x,acr.

Hh Ta30gx,0H $HKpH 6apou oh My^aggHMa myg, kh ry^Ta maBag moupe 60 nyHHH py^HHH MyTa30g Ba Marpyp, opu$ x,aM 6ygaacT. Xok;ohh gap 3hmhh ^acougu MagxHHm OHHyHOH ap3H HHe3x,OH Mogguu gyHe KapgaacT, kh 6ucep gymBop acT TacaBByp Kapg, kh y a3 oiaMH up^OH 6ye 6ypga 6omag. Ba^e geBOHH hh moup hcthchox,oh 3uege gopag, kh HKe a3 ohx,o 60 By^ygu Ta30gx,0H 3ueg MaB^ygHHTH MatOHHH 6a^aHgu hp^ohhct. EappacuH amtopu y 6a hh HaTH^a MepacoHag, kh BaH Ha TaHxo hk moupe 6ygaacT, kh rox,-rox,e MatHH^OH hp^ohh gap metpam HHtHKoc e$Ta, 6a^KH TaMororn y 6a 3yxgy TacaBByp 6ucep ^uggH 6yga Ba Tatcupu aMH^e gap a^Kopu BaH gomTaacT. x^tto y upTu6oTe 60 xoHa^ox, Ba a^^H oh gomTaacT. x^moh ryHa, kh xygu y MeryHg 6a aHg03ae, kh th^^ a3 nemu nagap 6a Ha3gu Mogap MaH^ gopag MaH hh3 a3 xoHa 6a cyHu xoHa^o^ MaH^ gopaM:

Mapo ¿ype3 3u xorn 6a xomyoy 6yead

Hy mu$n K-y cyuu Modap ¿ype3ad a3 6apu 6o6(3, c.53).

Ea Ha3ap nyHHH Mepacag, kh BaH nac a3 ry3amTH co^^o a3 gH^Mamry^H 6a kop^oh gyHHBH Ma^y^ myga Ba poxu 3y^gy Ta^Bopo nema KapgaacT. HyHOHHH xygu y TatKug KapgaacT:

nac a3 cu con pywaH гawm 6ap Xo^ohu uh MabHu Ku cynmoHucm dapeewmy dapeewucm cynmoHu(3, c.414).

YcTog Oypy30H$ap 3hmhh H3^opu Ha3ap gap 6opau aHgema^OH cy^ueHau Xo^ohh Ba ap3umu oh^o TatKug MeKyHag, kh «A^Kopu cy^ueHa Ba a6eTH ax^o^HH y arapnH 6at3e

дар зиндагонии ичтимой сyдманд аст, валекин бештари онхо хоса дар интикди авзои ахди Уст бо эхсосоти шахсй омехта ва агар хам барои зиндагии фардй нофеъ бошад дастyр ва сармашки зиндагонии ичтимой нахохад буд» (5, с.679).

Хдмин донишманд дар идомаи бахси худ доир ба ин мавзуъ навиштааст, ки: «Та-саввуфи у мутавассит аст ва монанди Саной ва Аттор дар олитарин дарача намебо-шад ва монанди суфдани мутавассит ба таъвили завохир мегарояд ва бад-он пойбанд ва суханони сyфиëнааш бештар баëни ахволи хеш ва ба завкдати ин табака шабехтар ва камтар мутазаммини хакоик ва матолиби судманди тасаввуф аст (5, с.626-627).

Зарринточ Самеъпур дар маколае доир ба ирфон ва тасаввуф дар осори Хоконй андешахояшро баëн доштааст (6). Хдмчунин метавон ба маколаи Маъсумаи Маъданкан (8) ва Стеваш Муродй ва Мухаммадризо Кори (9) ишора кард, ки порае аз матолиби мухимро дар мавриди ирфони Хоконй баëн доштаанд, ки аз такрори онхо дар ин чо бениëзем. Аммо ончи аз хулосаи маколаи Маъсумаи Маъданкан ба зехни хонанда мерасад ин аст, ки Tyë Хоконй пайрави ирфони назарй буда, яъне сохиби ирфони мукаллидона будааст, на ирфони амалй ва вокей.

Аммо бо таваччух ба афкори суфданае, ки дар девони шоир матрах шуда, худи у борхо ишора кардааст, ки тачрибахои ирфонии зтедеро паси сар карда ва дарëфтхои ирфониашро баëн доштааст. Фузун бар ин дар баъзе аз манобеи кадим дар робита ба чойгохи Хоконй дар тасаввуф ишорахое рафтааст, ки бо такя бар онхо наметавон ба ин назария розй шуд ба вижа ба бахшхое аз назароти устод Фурузонфар, ки вакте мегуянд тасаввуфи Хоконй «монанди Саной ва Аттор дар олитарин дарача намебошад».

Дар хамин замина Шамс Табрезй дар яке аз маколоти худ бо ишора ба макоми бу-зурги Хоконй дар адабдати ирфонй мегуяд: «Он ду байти Хоконй меарзад чумлаи «Девон»-и Саной ва «Фахриномааш» ва онро, ки аз он буйи факр меояд» (11, с.372-373).

Ин сухани Шамси Табрезй бо ончи дар боло дар мавриди Хоконй зикр кардем, номувофик ба назар мерасад. Чи гуна мешавад, шахсияте, ки хачв мекунад, мадх месарояд, худситой мекунад ва рафторхои мисли ин, ки ба рухияи ирфонй созгор нестанд, ду байте гуяд, ки арзиши он ду байт аз кулли девони яке аз бузургтарин орифони номй - Саноии Fазнавй, ки воридшавии ирфон бар адабдати точик ба фазли хидмати уст, болотар биистад?!

Саволи дигаре, ки ин чо матрах аст чи гуна касе мисли Шамси Табрезй, ки устод ва рахнамои бузургтарин орифи олам, яъне Мавлоно будааст, дар ду байти Хоконй ончунон бардошти ирфонй дошта аст, ки он ду байт аз тамоми осори нахустин орифи шоир, яъне Саной бехтар будааст?

Bокеият ин аст, ки Шамс касе набуда, ки сухани бехуда гуяд ва агар бехудагу мешуд Мавлоно хама шогирдонро рахо карда, даст ба домони у намезад! Пас у харфи бехуда набояд гуфта бошад. Бо таваччух ба осори Хоконй маълум мегардад, ки вай масоили здади ирфониро дар баъзе аз касоид ва ба вижа Fазалиëташ баëн кардааст.

Машхур аст, ки шеъри ирфонии форсй аз Хуросон OFOЗ гардида ва баъдан ба нукоти дигар рафтааст. Дар замони Хоконй минтакае, ки у зиндагй мекард, маркази мухими илму ирфон ба шумор мерафт ва охиста-охиста ирфон аз сарзамини Хуросон ба Озарбойчон куч мекард. Шояд бахои Шамс ба хамин далел хам бошад, ки хостааст дар мавриди ирфони шоирони Озарбойчон дар баробари ирфони хуро-сонихо сухане бигуяд, ки чалби таваччух кунад. Ин масъала бахси чудогонаеро талаб

MeKyHag, kh Ma^ojH 6appacuu oh gap hh ^o HecT. Ammo gy 6aHTH Xo;ohh, kh 6a ry^Tau fflaMc 6a ^eBOHH CaHoH Ba «X^agHK;a»-H y 6apo6apH MeKapga KagoM acT?.

fflaMC gap Ma^o^aTam umopae 6a oh gy 6aHT HaKapgaacT. Ea Ha3ap nyHHH MeHaMoag, kh oh gy 6aHT gap mhShh MypugoHH MaB.roho nyHOH Matpy^ 6ygaacT, kh 3HKpu ohpo gap MaK;o.roTam ^o3hm HaMegugaacT.

Ea xaMHH ga^e^ 6oag oh gy 6aHTpo gap ocopu MaB.roho Ba e ocopu MypugoHH Ban, kh gap KyHHA Me3ucTaHg, ^ycTy^y Kapg.

^ap «MaH0KH6-y^-0pu^HH»-H A^^okh, kh capnamMau MyxuMe gap muHOXTu MaB-^ohoct, amtopu 3uege 6a apa6uBy $opcH Ha;^ rapgugaacT, kh ;ucMe a3 ohxo 6a moupo-hh MyxTa^u^e Taa.ray; gopag, aMMO gap oh MueH a6eTe a3 Xo;ohh 6a Ha3ap Hapacug.

Ba^e gap «Puco^aH CHnax,co.rop» HaBHmTau OapegyHH CHnax,co.rop, kh 6a эtтнк;ogн naxyxumrapoH a3 ;aguMTapuH capnamMaxo gap mHHOXTH 3HHgaruHOMau MaB.roHocT, gy 6aHT a3 hh moup Ha;^ mygaacT. HyHomH: Xo;ohh xaM gap hh MatHH xa;OH;e gap gy 6aHT 6a fohth xycH Me^apMoag:

Xopu nouu MaH MaHaM, xydpo 3U xyd $opus KyHaM, To dyuu HKcy maead yaM MaH my гapdaM yaM my MaH. Eo my HaHmuHaM 6a komu xemmaH 6exemmaH To Mapo caedou my xonu нaгaрдoнaд 3u MaH (10, c.84). Eo TaBa^yx, 6a hh kh fflaMc ry^Ta, kh a3 oh gy 6aHT 6yHH $a;p эxcoc Kapga Ba gap hh puco^a xaM «gy 6aHT» 6o MyxTaBoe, kh 6a Macta^aH $a;p umopa gopag, MeTaBOH xagc 3ag, kh moag oh gy 6aHTH MaBpugu Ha3apu fflaMc xaMHHxo 6omag.

Eap xh^o^h oh TacaBBypu caTxue, kh gap MaBpugu Xo;ohh By^yg gopag, Ma;OMH moup gap up^OH 6ucep ^uggH acT Ba xaMOH TaBpe kh umopa myg hh Ma;OM 6apou fflaMc 6apuH opu^u 6y3ypr HOMaKmy^ Ha6ygaacT.

^omh gap «Ha$axOT-a^-yHc» ;ang KapgaacT, kh «Banpo BapoHH TaBpu metp TaBpu gurape 6ygaacT, kh metp gap ^h6h oh ryM 6ygaacT». Myamu^H hh Ta3Kupau up^OHH 3hmhh Ha;^H naHg 6aHTH up^OHH a3 Xo;ohh TatKug MeHaMoag, kh a3 hh ;a6ra gap cyxaHOHH y 6ucep acT Ba a3 hhxo 6yHH oh Meoag, kh Banpo a3 Mampa6u co^hh cy^ueH myp6e TaMOM 6ygaacT» (1, c.605). Hh ^o 6aHHH Tat6upu «a3 Mampa6u co^hh cy^ueH myp6e TaMOM 6ygaacT» ry^Tau ^omh Ba aHgemau ycTog Oypy3OH$ap, kh TacaBBy^H Xo;ohh «gap o^HTapuH gapa^a HaMe6omag» hk HaBt Ta3og guga MemaBag.

EapoH mHHOXTH a^Kopy aHgema Ba ^xoh6hhhh xap moupe ocopu xygu y caHagu Myx-KaMe MeTaBOHag 6omag. Xym6axTOHa gap «^eBOH»-H Xo;ohh 6a aHgo3au ko$h ga^ou^e By^yg gopag, kh ry^Taxou fflaMcu Ta6pe3H Ba ^omhpo hk aHgo3a hc6ot MeHaMoag.

PyxH MyTao^HH Xo;ohh, kh 6ap nacTHxou hh o^aM cap $ypyg HaMeoBapga Ba 6o oh kh Magx ry^Ta, aMMO xaprH3 TaH 6a xopuBy 3H^^aT Hagoga Ba a3 xap Kace, kh matHy mapa^H ypo nacT Me3aga, 6a muggaT HHTH;og Kapga Ba xaMHH pyxu MyTao^H Ba gapry3amTH $ap3aHgoHy xaMcapam moag 6ouc oh rapguga, kh Ban 6a TacaBBy^ rapoum nango KyHag Ba ;a^aHgapoHa 6ap MymKH^OTH 3HHgarH My6opu3a 6apag: Mo ya3pamu um^po HaduMeM, ffap Kyu v,anaHdapoH My^uMeM. X^aM MauKadapo xydo^owM, X^aM dapdnapacmpo HaduMeM. KymaHda Ha a3 nauu 6uyummeM, ^ymaHda Ha as ma$u цayuмeм(3, c.629).

Мyрyре бар девони шоир ин иддаоро собит мекунад, ки мафохим ва истилохоти ирфонии фаровоне дар осори y вучуд дорад. Аммо ба кор бyрдани истилох ë андешаи ирфонй дар шеъри як шоир далели он нест, ки вай ба дарачае аз ирфон даст ëфта бошад, барои ин далелхои рушантаре лозим аст.

Аз назари y суФй баxшанда, мехрубон, балодyст, берагбат ба душ, xомyш ва беиддао ва амсоли ин аст. Аз ин руст, ки вай xyдро гуломи эшон хисобидааст: Рушанон Xоцонии торик хонандам валек

Софиям хон чун сафои суфжнро чокарам(3, с.250) ***

Суфиталабй бурун зи ранг аст, Ранг аз хуми ин ца;они нанг аст. Чоме зи хуме гирифта дар даст К-ин ранги сафост гирам ар ;аст. Ин ранг зи фацри бенишон аст, Берангй ранги суфжн аст. Ранге, ки сафои суфжнрост Аз хумкада;ои он ца;он хост(2, с. 200).

Истилохот ва мафохими ирфонии здадеро метавон дар ашъори шоир мушохида кард, ки гохе аз он барои шарху тавзехи мавзуоти гайриирфонй ба кор гирифтааст: Чу духтар анду;и ман дид сахт суфивор Се руз иддаи олам бидошт, пас бигузашт(3, с.834)

Аммо дар мавориди дигар истилохоту мафохими ирфониро ба маънои xоси онхо яъне бо ахдофи суфдана ба кор гирифтааст.

Баëни холоти ирфонй аз кабили курб, шавк;, фано, факр ва амсоли ин дар бисëр чои девони Хо;нй дида мешавад:

Бадон то дилам манзили факр гирад

Без; аз сабр манзил намойе набинам(3, с.293) *

Чист ошицро цуз он к-оташ дщад парвонавор

Аввалаш цурбу мжна сухтану охир фанод (3, с.36). **

Х,алци халцеро ба тавци шавци ту дар банд кард Зулфи ша;рошуби хуношоми мушкафшони ту(3, с.685).

Хоконй дар ашъори суфданааш дарëфтхои ирфонии xyдро аз хастй ва мохияти олам ба тасвир кашидааст. Барои дарки ашъори ирфонии шоир лозим аст бо чахонбинии вай ошно шавем. Аз назари y чахон ду xyсyсият дорад: зудгузар ва нопок. Тамоми орифонахои Хоконй бар мабнои ин дидгох баëн гардидаанд.

Ба сабаби xyсyсияти аввал тааллукоти дутеро нопойдор ва дил бастан ба онро бефоида медонад, ки намунахои фаровоне дар ашъораш метавон пайдо кард. Шохи амал бизан, ки чарогест зудмир Бехи ;авас бикан, ки дарахтест камбацо (3, с.4).

Нопокии ин олам низ мукарраран дар ашъори шоир таъкид гардидааст, то мардумро аз он огох созад. Чунончи:

Савдои ин савод макун пеш дар димог Таклифи ин касиф мане; беш бар равон (3, с.309)

Hh Tap3H Hurox 6a o^aM 6ouc mygaacT, kh Ban 6a HaBte a3 up^OHH ;a^aHgapoHa 6unaHBaHgag, kh mohh aamu oh $a;p acT. Ta^pu6axo Ba 6oBapxou opu^OHau Xo;ohh 6ap MexBapu $a;p gaBp Me3aHag. Xo;ohh 6o capoxaT xygampo nanpaBH $a;p MegoHag: Qa^ k-oh a^KaHdau xanv, acmy MaH 6apdommaM, 3on, k-ohpadKapdau Com acmy MaH MenapeapaM(3, c.248).

^ohh gurap 6ap y3^aTHHmHHHH xem umopa KapgaacT: IHoKupaM as ysname, ku $ov,aey ^ayp acm

QopusaM as daename, ku HebMamy hos acm(3, c.828). **

roxe $a;ppo Bac$ MeKyHag:

Mapo dun гy$m гaнцu $avp dopu dap ^yoH Mamap, HauMu Mucp duda Kac hu 6ond ^aymu Kamornm (3, c.211).

A3 Ha3apu Xo;ohh Ma;oMH $a;p 6a xaggecT, kh Ha xap cy$H MeTaBOHag 6a oh gacT e6ag. Oa;p 6ouc MemaBag co^hk a3 gyHe Ba Taa-ray;oTH oh Ba ap6o6u 3apy 3yp o3og rapgag. Ban 6o H^THxop Meryag:

Агap vflHoam Mon acmy $avp гaнц, MaHaM Ku 6^sapad $anaKy нaгзapaд xasuHau MaH(3, c.912).

Aoup 6a Mact^au $a;p gap ocopu moup AmacFapu Mup6o;apu^apg Ma;o^au cyg-MaHge HaBHmTaacT, kh xoHaHgaroHH MyxTapaM MeTaBOHaHg 6a oh Mypo^ua HaMOHHg (4).

Xo;ohh 3hmhh Mypo^uaT 6a KacoHe, kh gyH6o^H xaBOBy xaBac pa^Ta Ba a3 HetMaTH $a;p gyp MemaBaHg nyHHH Meryag:

Capupu $avp mypo cap Kamad 6a moцu pu30, Ty cap 6a ^u6u yaeac dapKamuda, uH-m xamo. Eap oh capup capu 6ecapoH 6a moц pacud Ty moц 6ap capu as cap $ypy KyHu aMado. Cap acm v,uMamu uh mo% aгap capam dopu Ea Mamsud HyHuH mo^ cap 6uep 6ayo(3, c.10).

Xo;ohh KacoHepo, kh 6acTau xaBOBy xaBacu hh gyHe 3ygry3ap xacTaHg 6a th^^ Tam6ex MeKyHag Ba TatKug MeHaMoag, kh Mapg xaMOH Ba;T MemaBH, kh a3 Taa.my;OTH o^aM KOMH^aH o3og 6omH:

Tu$nu yaHys 6acmau гayeopau $aw,

Mapd oh saMoH maeu, ku maeu as yaMa ^do.

^ayde 6uKyH, ku sunsunau cyp dappacad

Iloyu dunu my Kapda 6yead Koxpo payo.

Paxmu mypo 6ap oxypu carnum pysгop

Eapгu гue Haey (rney) xapu my aH6apuH Hapo?(3, c. 15)

A3 Ha3apu moup arap Kace Mexoxag 6a KyHrypau apm 6upaBag Ba Ma;OMH 6a^aHgu MatHaBH Kac6 KyHag 6oag y3,iai HXTuep HaMoag, 3epo: Ysnam mypo 6a Kymypau Ku6pue 6apad Oh caц$гoypo 6ey as uh Hapd6oH Maxoy(3, c.375).

Ammo y3^aT Ba 3yxgy Ta;BO 6oag xaMpox 6o ux^ocy caMHMHHT Ba 6ugyHH Fapa3 Ba xoxumoTH Ha^coHH 6omag, BarapHa 3yxgu xymK HHcoHpo 6a ^oe HaMepacoHag Ba KopecT 6e$ouga:

Xo^oHue su e Pa6u 6e$ouda hu cyd?

K-uh e Pa6 as 6ypymu my 6apmap HaMemaead!(3, c.582).

Дар мачмуъ метавон ба ин натича расид, ки Хоконй агарчи асари чудогонае дар боби ирфон таълиф накарда, аммо дар миёни 17000 байте, ки аз у бокй монда, истилох, унсурхо ва андешаву тачрибахои шахсии ирфонии у матрах гардидааст. Макоми ирфонии у ба хадде будааст, ки Шамси Табрезй барин орифи бузург макоми уро дар хадди Саной донистааст. Сухани Шамси Табрезй дар мавриди ду байти Хоконй ба хеч вачх ба маънои паст задании макому манзалати ирфонии Саной набуда, балки як навъ доварй ва нишон додани чойгохи вокеии Хоконй дар адабиёти ирфонй мебо-шад. Вучуди масъалахои ирфонй дар ашъори Хоконии Шарвонй моро водор мекунад, ки бояд ба чойгохи ин шоир дар адабиёти ирфонй нигохе чиддитар дошта бошем.

Пайнавишт:

1. Абдуррацмони Цомй. Нафацот-ал-унс мин цазарот-ал-цудс. Муцаддима, тасцец ва таълщоти Мацмуди Обиди.-Тецрон, Сухан, 1386.-1216 с.

2. Афзалуддин Бадил ибни Али Наццори Хоцони. Туцфат-ул-ироцайн.. Бо эцтимом ва тасцеци ЯцёЦариб.-Тецрон, Ширкати саццомии китобцои цайби, 1357

3. Афзалуддин Бадил ибни Али Наццори Хоцони.Девон. Бо кушиши Зиёуддини Саццоди.-Тецрон, Заввор, 1388.-1085 с.

4. Алиасгари Мирбоцарифард. Ганци фацр/Мацаллаи донишкадаи адабиёт ва улуми инсони, шумораи 42 ва 43.-Тецрон, 1382.- с.109-130

5. Бадеуззамон Фурузонфар. Сухан ва суханварон.-Тецрон, Заввор, 1387.-718 с.

6. Зарринтоц Самеъпур. Хоцони ва ирфону тасаввуф/Мацаллаи рушди омузиши забон ва адабиёти форси, шумораи 76, Тецрон, 1384.-с.21-25

7. Муцаммад Авфи. Лубоб-ул-албоб. Бо муцаддимаи Муцаммад Цазвинй ва таццицоту таълицоти Саид Нафиси.-Тецрон, Х,ирмис, 1389.-1082 с.

8. Маъсума Маъданкан. Ирфони Хоцони/Мацаллаи донишкадаи адабиёт ва улуми инсонии Табрез, шумораи 185.-Табрез, 1381.-с.7-22

9. Сиёваш Муроди, Муцаммадризо Цорй. Восози дар мусталецоти ирфонии Девони Хоцони/Фаслномаи «Ирфониёт дар адаби форси», шумораи 30.-Тецрон, 1396.-с.88-111

10.Фаредун ибни Ацмади Сипацсолор. Рислаи сипацсолор/Тация, тавзец ва муцаддимаи Тоцибой Султони. -Хуцанд, Хуросон, 2015. -208 с.

11.Шамсиддин Муцаммади Табрези. Мацолоти Шамси Табрези/Тасцеци муцаммадалии Муваццид.-Тецрон, Хоразми, 1369.-1032 с.

12.Шамсиддин Муцаммад Хофизи Шерози. Девон/Муцаддимаи Шацло Солеци.-Тецрон, Марзи фикр, 1385.- 585 с.

Reference Literature:

1. Djami, Abdurakhmon. A Blow of Friendship from the Hall of Sanctity. Introduction, recension and supplements by Makhmud Obid. - Tehran: Word, 1386hijra. - 1216pp. (in Persian)

2. Khokoni, Afzaluddin Bedil ibni Ali Najjori. Divan. The Present from two Irans. Under the editorship of Yakhyo Karib. - Tehran, 1357hijra (in Persian)

3. Khokoni, Afzaluddin Badil ibni Najjori. Divan. Under promotion of Ziyouddin Sajjodi. -Tehran: Piligrim, 1388hijra. - 1085pp. (in Persian)

4. Mirbokarifard, Aliasgari. Treasure of Misery. The Journal of the Institute of Literaure and Humanitarian Sciences, ##42 - 43. - Tehran, 1382hijra. - pp. 109 - 130 (in Persian)

5. Badeuzzamon Furuzonfar. Word and Literature. - Tehran: Piligrim, 1387hijra. - 718 pp. (in Persian)

6. Zarintoch Samepur. Khokoni and Mysticism Treated by Sufizm. The Journal Related to the Studies and Development of Persian Language and Literature. #76. - Tehran, 1384hijra. -pp. 21 - 25. (in Persian)

7. Avfi, Muhammad. Kernel of Kernels. Introduction by Muhammad Kazvini, exploration and supplement by Said Nafisi. - Tehran: Hermes, 1389hijra. - 1082pp. (in Persian)

8. Madankan, Masuma. Khokoni^s Mysticism. Journal of the Institute of Literature and Humanitarian Sciences, # 185. - Tabrez, 1381hijra; - pp. 7 - 22. (in Persian)

9. Murodi Siyovash, Kori, Muhammad Kori. Commentaries to Mystical Terminology from Khokoni^s "Divan". The Chapter "Mysticism of Persian Suavity", #30. - Tehran, 1396hijra. - pp. 88 - 111. (in Persian)

10.Sipahsolor, Faredun ibni Akhmadi. The Treatise by Sipahsolor // Preparation, commentaries and introduction by Tojiboy Sultani. - Khujand: Khuroson, 2015. - 208 pp. (in Tajik)

11.Tabrezi, Shamsiddin Muhammadi. Articles by Shams Tabrezi. Under the editorship of Muhammadali Muvakhid. - Tehran, 1369hijra. - 1032 pp. (in Persian)

12.Sherozi, Shamsiddin Muhammad Khofiz. Divan // Introduction by Shahlo Solehi. - Tehran, 1385 hijra. - 585 pp. (in Persian)