CC BY
15
I
BADANIA I ROZWÖJ
dr inz. Marek Wolinskia)*, st. bryg. dr hab. Marzena Potka, prof. nadzw. SGSPa), mt. bryg. dr inz. Bozena Kukfisza)
a>Szkota Glowna Sluzby Pozarniczej, Wydzial Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego / The Main School of Fire Service, Faculty of Fire Safety Engineering
*Autor korespondencyjny / Corresponding author: [email protected]
Wybuch zbiornika ze spr^zonym gazem palnym jako czynnik ryzyka zawodowego strazaka
The Explosion of Tanks Containing Compressed Flammable Gas as a Risk for Firefighters at Work
Взрыв резервуара со сжатым горючим газом как фактор профессионального риска для пожарного
ABSTRAKT
Cel: Artykul podejmuje temat rozpoznania poziomu ryzyka, jakie w pracy strazaka-ratownika jest zwiqzane z wybuchem zbiornika/butli ze spr^zonym gazem palnym podczas pozaru.
Wprowadzenie: Jednym ze zjawisk powodujqcych wypadki w trakcie akcji ratowniczo-gasniczej jest wybuch. O jego skali pozwalajq wnioskowac dane statystyczne na temat ofiar zdarzen zwiqzanych z wybuchami gazöw technicznych: liczba poszkodowanych w wybuchach gazöw technicznych w latach 2000-2014 to 48 ofiar smiertelnych i 945 rannych, w tym 84 rannych ratowniköw. Rozwöj gospodarczy powoduje, ze w obrocie i transporcie jest coraz wi^cej pojemniköw ze spr^zonymi gazami, röwniez w postaci zbiorniköw na paliwa niekonwencjonalne dla samochodöw. Tak wi§c do wybuchöw b^dzie dochodzilo i ich liczba raczej nie b^dzie spadac.
Metodologia: Ryzyko zwiqzane z prowadzeniem dzialan gasniczych, podczas ktörych pojawia si§ zagrozenie wybuchem zbiornika/butli spr^zonego gazu palnego w srodowisku pozarowym oszacowano z wykorzystaniem zapisöw normy PN-N-18002:2011. Wedlug tej normy okreslenie ryzyka zawodowego zwigzanego z zagrozeniami rozpoznanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu prawdopodobienstwa wystgpienia niekorzystnych dla zdrowia i zycia pracowniköw nast^pstw tych zagrozen oraz ci^zkosci samych nast^pstw. Wykorzystujqc jednq z metod szacunkowych - matryc? ryzyka - okreslono, ze podczas akcji ratowniczo-gasniczej wybuch zbiornika/butli z gazem technicznym jest „prawdopodobny", a ci^zkosc skutköw takiego wybuchu dla strazaka - „srednia" lub „duza". W konsekwencji oszacowano ryzyko zawodowe strazaka zwiqzane z wybuchem zbiornika/butli ze spr^zonym gazem palnym jako „srednie" lub „duze" (odpowiednio do oszacowania poziomu ci^zkosci skutköw wybuchu).
Wnioski: Ryzyko srednie jest traktowane jako dopuszczalne, a ryzyko duze - jako niedopuszczalne. Oba te poziomy ryzyka zawodowego wymagajq podj^cia dzialan umozliwiajqcych ich obnizenie (zaröwno poprzez zmniejszenie prawdopodobienstwa wystqpienia niekorzystnego zdarzenia, jakim jest wybuch zbiornika/butli ze spr^zonym gazem palnym, jak i poprzez zastosowanie zabezpieczen dla strazaka-ratownika, ktöre pozwalajq ograniczyc oddzialywanie i skutki wybuchu).
Stowa kluczowe: strazak, ryzyko zawodowe, wybuch zbiornika/butli ze spr^zonym gazem palnym Typ artykutu: artykul przeglqdowy
PrzyjQty: 17.08.2017; Zrecenzowany: 02.10.2017; Opublikowany: 29.12.2017;
Procentowy wklad merytoryczny w opracowanie artykulu: M. Wolinski - 60%, M. Polka - 20%, B. Kukfisz - 20%;
ProszQ cytowac: BiTP Vol. 48 Issue 4, 2017, pp. 70-78, doi: 10.12845/bitp.48.4.2017.4;
Artykul udost^pniany na licencji CC BY-NC-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/).
ABSTRACT
Aim: This article explores the levels of risks faced by firefighters associated with the explosion of tanks/cylinders containing compressed flammable gases during fires.
Introduction: Explosions are among the causes of accidents during firefighting and rescue operations. The scale of this problem is reflected in the statistical data on the victims of incidents involving the explosion of industrial gases - the number of people injured in industrial-gas explosions between 2000 and 2014 was 945, including 84 rescuers, and the number of deaths was 48. As a result of economic growth, there are more and more containers with compressed gases, including tanks for alternative car fuels, being sold and transported. Therefore, explosions seem unavoidable, and their number is not likely to drop.
Methodology: The risks associated with firefighting operations involving the risk of the explosion of tanks/cylinders containing compressed flammable gases were estimated on the basis of the PN-N-18002:2011 standard. Under this standard, occupational risks associated with any identified workplace hazards can be assessed by determining the likelihood of the consequences of such hazards which can affect the life and health of personnel, and the severity of such consequences. Using risk matrix as the risk-assessment method, it was established that during firefighting and rescue operations explosions of tanks/cylinders with industrial gases are likely, and their consequences for firefighters are moderate or serious. On this basis, the explosion of a tank/cylinder containing compressed flammable gas, as a risk for firefighters at work, was assessed as moderate or serious (based on the severity of the explosion's consequences).
Conclusions: Moderate risk is treated as acceptable, while serious risk as unacceptable. Both these risk levels require the appropriate measures to be taken in order to reduce occupational-risk levels (both by reducing the likelihood of such incidents as the explosion of a tank/cylinder with a compressed flammable gas, and by using firefighter protection to cushion the effects of the explosion). Keywords: firefighter, occupational risk, compressed flammable gas tank/cylinder explosion Type of article: review article
Received: 17.08.2017; Reviewed: 02.10.2017; Published: 29.12.2017; Percentage contribution: M. Wolinski - 60%, M. Polka - 20%, B. Kukfisz - 20%; Please cite as: BiTP Vol. 48 Issue 4, 2017, pp. 70-78, doi: 10.12845/bitp.48.4.2017.4;
This is an open access article under the CC BY-NC-SA 4.0 license (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/).
АННОТАЦИЯ
Цель: Статья посвящена вопросам определения в работе пожарного-спасателя уровня риска, который связан со взрывом во время пожара резервуара/баллона со сжатым горючим газом.
Введение: Одним из явлений, которое становится причиной несчастных случаев во время спасательно-гасящего действия, является взрыв. Масштаб этого явления можно определить на основе статистических данных о жертвах событий, связанных со взрывами технических газов: число пострадавших в результате взрывов технических газов в 2000-2014 гг. - это 48 погибших и 945 раненых, в том числе 84 раненых спасателей. В результате экономического роста в обороте и транспорте используется все больше и больше контейнеров со сжатыми газами, в том числе в виде нетрадиционных топливных баков для автомобилей. Вследствие этого взрывы будут происходить, а их число, вероятнее всего, не будет уменьшатся.
Методология: Риск, связанный с проведением мероприятий по тушению пожаров, в ходе которых существует опасность взрыва резервуара/ баллона с горючим сжатым газовом в пожароопасной среде, оценивался с использованием стандарта РЫ-Ы-18002:2011. В соответствии с этим стандартом оценка профессионального риска, связанного с угрозами, присутствующими на рабочих местах, заключается в определении вероятности появления неблагоприятных последствий для здоровья и жизни работников и тяжести этих последствий. Используя один из методов оценки - матрицу риска - было установлено, что во время спасательно-гасящего действия взрыв резервуара с техническим газом является „вероятным", а серьезность последствий такого взрыва для пожарного - „средняя" или „большая" В результате профессиональный риск пожарного, связанный со взрывом резервуара/баллона со сжатым горючим газом был оценен как „средний" или „большой" (в соответствии с оценкой тяжести последствий взрыва).
Выводы: Средний риск считается допустимым, а большой риск является недопустимым. При обоих уровнях риска необходимо принять меры, направленные на снижение уровня профессионального риска (как путем снижения вероятности появления неблагоприятного события, такого как взрыв резервуара со сжатым горючим газом, так и с помощью применения технических средств защиты пожарного, которые позволят уменьшить воздействие и последствия взрыва).
Ключевые слова: пожарный, профессиональный риск, взрыв резервуара со сжатым горючим газом Вид статьи: обзорная статья
Принята: 17.08.2017; Рецензирована: 02.10.2017; Опубликована: 29.12.2017;
Процентное соотношение вклада в создание статьи: M. Wolinski - 60%, M. Polka - 20%, B. Kukfisz - 20%;
Просим ссылаться на статью следующим образом: BiTP Vol. 48 Issue 4, 2017, pp. 70-78, doi: 10.12845/bitp.48.4.2017.4;
Настоящая статья находится в открытом доступе и распространяется в соответствии с лицензией CC BY-NC-SA 4.0 (https://creativecommons.org/ licenses/by-nc-sa/4.0/).
Wprowadzenie
Dane statystyczne publikowane przez Panstwowq Straz Po-zarnq (PSP) [1] wskazujq, ze najwiçcej wypadkow zwiqzanych ze stuzbq w PSP zdarza siç w trakcie zajçc sportowych, a w dalszej kolejnosci - podczas akcji ratowniczej, alarmu i jazdy na miejsce akcji. Najczçstsze wydarzenia powodujqce te wypadki to: „po-tkniçcie siç, poslizgniçcie, utrata rôwnowagi" (od wielu lat przodu -jgce w statystykach), „fizyczne obcigzenie dynamiczne", „zetkniç-cie siç, uderzenie, pochwycenie, przygniecenie przez czynniki
Introduction
Statistical data published by the State Fire Service (PSP) [1] show that the majority of accidents at work in the PSP occur during sporting activities, followed by rescue operations, alarms and journeys to the locations of the incidents. Usually, these accidents involve "stumbling, slipping, losing one's balance" (statistically the most frequent cause for many years now), "dynamic physical load", "touching, hitting, seizing, or being crushed by physical objects in motion". Such incidents
materialne bçdqce w ruchu". Wsröd tych wydarzen jest tez „wybuch", choc - co prawda - jako jedno z wydarzen bezposrednio powodujqcych najmniej wypadköw (do kilku w ciqgu roku). Po-dobne wnioski wynikajq z analiz zdarzen, ktöre miaty miejsce za granicq, a przedstawionych w [2]. Analizy te dostarczajq takze doktadniejszych informacji na temat ofiar zdarzen zwiqzanych z wybuchami gazöw technicznych: „(...) liczba poszkodowanych w wybuchach gazöw technicznych w latach 2000-2014 to 48 ofiar smiertelnych i 945 rannych, z czego 84 rannych ratowniköw".
Rozwöj gospodarczy powoduje, ze w obrocie i transporcie jest coraz wiçcej pojemniköw ze sprçzonymi gazami (np. z ace-tylenem [3]), röwniez w postaci zbiorniköw na paliwa niekonwen-cjonalne [4]. Nalezy wiçc przypuszczac, ze do wybuchöw bçdzie dochodzito (chocby do wybuchu butli z acetylenem podczas pozaru w hali warsztatowej) [5] i ze liczba tego typu zdarzen raczej nie bçdzie spadac.
Niejako na marginesie warto wspomniec, ze zagrozenie mogq stwarzac nie tylko pojemniki ze sprçzonymi gazami pal-nymi. Przyczynq smiertelnego wypadku moze byc bowiem roz-szczelniona wskutek wyrwania zaworu i przemieszczajqca siç jak pocisk butla z tlenem z zestawu spawalniczego [6] albo ro-zerwana wskutek ogrzewania w pozarze (az do przekroczenia dopuszczalnego cisnienia) gasnica proszkowa lub sniegowa.
also include "explosions", but, admittedly, they are the direct cause of the lowest number of accidents (no more than a few a year). The analysis of international incidents, as presented in [2], point to similar conclusions. In addition, the analysis provides more detailed information about the victims of incidents involving the explosion of industrial gases - "(...) the number of people injured in industrial-gas explosions between 2000 and 2014 was 945, including 84 rescuers, and the number of deaths was 48".
As a result of economic growth, there are more and more containers with compressed gases (such as acetylene [3]), including tanks for alternative car fuels [4], being sold and transported. Therefore, it can be assumed that explosions (such as explosions of acetylene cylinders during fires in workshops) will continue to occur [5], and the number of such accidents is not likely to drop.
Incidentally, it is important to note that not only tanks with compressed flammable gases can pose risks. Fatal accidents can also be caused by a valve being torn out of an oxygen cylin -der in a welding set [6], leading to a leak and turning the cylinder into a projectile, or by the bursting of dry powder or carbon-dioxide extinguishers caused by their warming in a fire (until they exceed their maximum pressure).
Zagrozenia dla strazaka zwi^zane z wybuchem
Miçdzynarodowa karta charakterystyki zagrozen zawodo-wych dla zawodu strazaka [7] wsröd czynniköw mogqcych spo-wodowac wypadki wymienia „ulatniajqce siç z uszkodzonej in-stalacji gazowej gazy - mozliwosc poparzen i urazöw na skutek pozaru i eksplozji", a wsröd czynniköw fizycznych obciqzajqcych strazaka - „nadmierny hatas" (w przypadku wybuchu docho-dzqcy do 160 dB [8]). Jako dziatania majqce zapobiegac wypad-kom zwiqzanym z wybuchami karta wskazuje „odpowiednie przeszkolenie i zaopatrzenie strazaköw w odpowiedni sprzçt - w zaleznosci od charakteru jednostki". Tym odpowiednim sprzçtem sq m.in.: „sprzçt pomiarowy i wykrywajqcy", „sprzçt ochrony indywidualnej (specjalna odziez, obuwie, rçkawice, het-my - zasadnicze przedmioty srodköw ochrony indywidualnej, zgodnie z rozporzqdzeniem) [9], „sprzçt ochrony drög oddecho-wych" oraz „sprzçt do podawania wody".
Jesli wezmie siç pod uwagç to, ze energia wybuchu, pole-gajqcego na gwattownej reakcji spalania, rozprzestrzenia siç w otoczeniu w postaci fali cisnieniowej, impulsu cieplnego oraz odtamköw zbiornika, w ktörym doszto do wybuchu, to gtöwnymi przyczynami smierci i obrazen w grupie osöb narazonych na dzia -tanie wybuchu (gtöwnymi zagrozeniami dla ratowniköw) bçdq:
- dziatanie nadcisnienia na te czçsci ciata, w ktörych znaj -duje siç powietrze - srodowisko rozprzestrzeniania siç fali cisnieniowej, a wiçc na: drogi oddechowe i ptuca; przewöd pokarmowy oraz ucho zewnçtrzne, srodkowe i wewnçtrzne;
- dziatanie impulsu cieplnego na organizm;
Explosion-related risks for firefighters
The factors that might lead to accidents, as listed in the International Hazard Datasheet on Occupation for firefighters [7], include "gas leaks from damaged gas pipework - possible burns and injuries caused by fire or explosion", and the physical hazards faced by firefighters include "excessive noise" (up to 160 dB [8] in the event of an explosion). Measures intended to prevent explosion-related accidents, as referred to in the Datasheet, are "appropriate training and equipment - depending on the unit's profile". Such appropriate equipment includes "measurement" and "personal protective equipment" (special clothing, footwear, gloves, helmets - basic personal protective equipment, as referred to in Regulation [9]), "breathing apparatus" and "water-supply equipment".
Given that the energy of an explosion involving rapid combustion, spreading as a pressure wave, heat pulse and pieces of the container which exploded, the primary causes of death and injury among people exposed to the explosion (the main risks for rescuers) are:
- exposure to excessive pressure of those body parts which contain air, which are affected by the pressure wave, i.e., airways and lungs, alimentary tract and the outer, middle and inner ears,
- the effects of the heat pulse on the body;
- the whole body's being moved by the blast/pressure wave and hitting a hard surface with the head or other body part;
- being hit by a fragment of the exploding container.
- przemieszczenie siç catego ciata cztowieka pod wpty-wem podmuchu/fali cisnieniowej i uderzenie w twardg powierzchniç gtowg lub inng czçsciq ciata;
- uderzenie odtamkiem.
Wymieniony wczesniej sprzçt ochrony indywidualnej tyl-ko w niewielkim stopniu moze zabezpieczac przed skutkami wybuchu (specjalna odziez ma stanowic barierç przed dziata-niem promieniowania cieplnego, hetm zas - zabezpieczac przed skutkami uderzenia w gtowç; mozna siç jednak obawiac, ze po -dmuch/fala cisnieniowa pozbawi ratownika tych elementow wy-posazenia). Ponadto sprzçt ten nie bçdzie skutecznie chronit ciata ratownika przed odtamkami (ryc. 1) ani samych oczu przed gwattownym rozbtyskiem promieniowania swietlnego podczas wybuchu (ryc. 2). Tego typu zagrozenia byty wyraznie widoczne w trakcie badan prowadzonych w skali rzeczywistej (badania poligonowe) w ramach projektu nr DOB-BIO6/02/50/2014 pt. „Opracowanie metod neutralizacji zagrozenia wybuchu wytypo-wanych zbiornikow z gazami technicznymi, w tym alternatyw-nymi zrodtami zasilania w srodowisku pozarowym na potrzeby ratownikow biorgcych udziat w akcjach ratowniczo-gasniczych". Ponizsze ilustracje pochodzg wtasnie z tych badan.
Personal protective equipment, as referred to above, provides little protection against the consequences of explosions (special clothing is designed to provide protection against heat, and the helmet against the effects of being hit in the head; but a blast/pressure wave is likely to strip these pieces of equipment off firefighters). Moreover, the equipment will not provide effective protection to a rescuer's body against fragments of the exploding container (Fig. 1), nor to their eyes against the sudden flash which accompanies explosions (Fig. 2). These risks were clearly apparent during a study conducted in a real-life environment (on a training ground) as part of Project No. DOB-BIO6/02/50/2014 entitled "Developing methods for dealing with the risk of the explosion of selected containers with industrial gases, including alternative fuels, in a fire environment, for the purposes of rescuers' taking part in firefight-ing and rescue operations" The pictures below were taken during that study.
a)
b)
c)
Rycina 1. Odtamki po wybuchu butli ze sprçzonym gazem: a) armatura przytgczeniowa i zawory, b) fragmenty butli, c) ptaszcz butli
Figure 1. The fragments of a cylinder with compressed gas following its explosion: a) valves and gauges, b) cylinder fragments, c) cylinder jacket
Zrodto: Opracowanie wtasne.
Source: Own elaboration.
t = + 0,04 s
Rycina 2. Wybuch butli acetylenowej ogrzewanej w pozarze Figure 2. The explosion of acetylene cylinder heated in a fire Zrodto: Opracowanie wtasne. Source: Own elaboration.
Ocena ryzyka
Ryzyko zwiqzane z prowadzeniem dziatan gasniczych, podczas ktörych wystçpuje zagrozenie wybuchem zbiornika/butli gazu w srodowisku pozarowym mozna oszacowac, korzystajqc z zapisöw normy [10]. Wedtug niej „(...) oszacowanie ryzyka zawodowego zwiqzanego z zagrozeniami zidentyfikowanymi na stanowiskach pracy polega na ustaleniu:
- prawdopodobienstwa wystqpienia niekorzystnych dla zdrowia i zycia pracowniköw nastçpstw tych zagrozen,
- ciçzkosci tych nastçpstw".
t = + 0,03 s
■7" **
Л
t = + 0,14 s
Risk assessment
The risks associated with firefighting operations involving the risk of the explosion of tanks/cylinders containing compressed flammable gases can be assessed on the basis of the standard [10]. Under this standard, "(...) occupational risks asso -ciated with any identified workplace hazards can be assessed by determining
- the likelihood of the consequences of such hazards which can affect the life or health of the personnel, and
- the severity of such consequences".
W zaleznosci od wyst?pujqcych zagrozen do oszacowania i wartosciowania ryzyka zawodowego mozna stosowac meto-dy szacunkowe oraz metody zaawansowane.
Ze wzgl?du na specyfik? problemu oraz dost?pne dane do -tyczqce zdarzen i ich skutków (omówione wczesniej) do oceny ryzyka zawodowego zwiqzanego z dziataniami ratowniczo-ga -sniczymi, podczas których moze dojsc do wybuchu zbiornika/ butli z gazem technicznym, wykorzystano przywotanq w normie [10] jednq z metod szacunkowych: matryc? ryzyka. Wedtug niej ryzyko zawodowe okresla si? na podstawie wzoru:
R = P ■ S (1)
gdzie:
R - wskaznik ryzyka,
P - wskaznik cz?stosci lub prawdopodobienstwa wystqpie-nia zdarzenia,
S - wskaznik ci?zkosci nast?pstw zdarzenia.
Ryzyko moze byc tu szacowane w skali trzy- lub pi?ciostop-niowej - w zaleznosci od tego, jak ci?zkie sq warunki na konkret-nym stanowisku pracy. W obu tych skalach mamy 1) trzy katego -rie wskaznika prawdopodobienstwa wystqpienia zdarzenia (P), zgodnie z którymi zdarzenie to moze byc: mato prawdopodobne, prawdopodobne albo bardzo prawdopodobne, oraz 2) trzy kategorie wskaznika ci?zkosci nast?pstw zdarzenia (S), zgodnie z którymi ci?zkosc ta moze byc: mata, srednia albo duza. Skala trzystopniowa obejmuje: ryzyko mate (dla S: mata i P: mato prawdopodobne), ryzyko srednie i ryzyko duze (dla S: duza i P: bardzo prawdopodobne), natomiast skala pi?ciostopniowa - ryzyko bardzo mate (dla S: mata i P: bardzo prawdopodobne), ryzyko mate, ryzyko srednie, ryzyko duze i ryzyko bardzo duze (dla S: duza i P: bardzo prawdopodobne).
Wskaznik prawdopodobienstwa wystqpienia zdarzenia okreslajqcy dane zdarzenie jako (wg [10]):
- mato prawdopodobne oznacza takie jego skutki, które nie powinny wystqpic podczas catego okresu aktywno -sci zawodowej pracownika;
- prawdopodobne oznacza takie jego skutki, które mogq wystqpic nie wi?cej niz kilkakrotnie podczas catego okresu aktywnosci zawodowej pracownika;
- bardzo prawdopodobne oznacza takie jego skutki, które mogq wystqpic wielokrotnie podczas catego okresu aktywnosci zawodowej pracownika.
Wskaznik ci?zkosci nast?pstw zdarzenia okreslajqcy t? ciszkosc jako (wg [10]):
- matq oznacza urazy i choroby, które nie powodujq dtugo -trwatych dolegliwosci i absencji w pracy (sq to np.: niewiel -kie zranienia i sttuczenia, podraznienia oczu, bóle gtowy);
- sredniq oznacza urazy i choroby, które powodujq nie-wielkie, ale dtugotrwate i okresowo nawracajqce dolegliwosci oraz wiqzq si? z okresami absencji w pracy (sq to np.: zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej po-wierzchni ciata, nieskomplikowane ztamania);
- duzq oznacza urazy i choroby, które powodujq ci?zkie i state dolegliwosci lub/i smierc osoby poszkodowanej (sq to np.: oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia na duzej powierzchni ciata, amputacje, skomplikowane zta-mania, zawodowe uszkodzenia stuchu).
Depending on the risks, occupational-risk assessment and evaluation can be carried out using estimates or advanced methods.
Due to the nature of the problem and the available data on the incidents and their consequences (as discussed above), in the assessment of the occupational risks associated with fire-fighting and rescue operations which might involve explosions of tanks/cylinders with industrial gases we used risk matrix, an estimation method referred to in the standard [10]. The matrix assesses occupational risk according to the formula
R = P ■ S (1)
where:
R - risk level,
P - frequency or likelihood of incident, S - severity of incident consequences.
Risk can be assessed on the basis of a three- or five-point scale, depending on the difficulty of the specific working conditions. In both scales there are 1) three degrees of likelihood of an incident (P); that is - unlikely, likely, and very likely, and 2) three degrees of severity of the incident's consequences (S); that is - low, moderate and high. The three-point scale includes low risk (S = low, and P = unlikely), moderate risk and high risk (S = high, and P = very likely), and the five-point scale distinguishes between negligible risk (S = low, and P = very likely), low risk, moderate risk, considerable risk, and serious risk (S = high, and P = very likely).
The likelihood of an incident, describing the incident (according to [10]) as:
- unlikely refers to the consequences which should not occur throughout an employee's career;
- likely refers to the consequences which might occur not more than a few times throughout an employee's career;
- very likely refers to the consequences which might occur many times throughout an employee's career;
The severity of incident consequences describes severity (according to [10]) as:
- low refers to the injuries and disorders which do not cause long-term complaints or absence from work (these include minor wounds and bruises, eye irritation, and headaches);
- moderate refers to the injuries and disorders which cause minor but long-term and recurring complaints, and are associated with periods of absence from work (these include wounds, 2nd-degree burns of small parts of the body, and simple fractures);
- high refers to the injuries and disorders which cause serious and chronic complaints and/or death (these in -clude 3rd-degree burns, 2nd-degree burns of large parts of the body, amputations, compound fractures, and occupational hearing loss).
The method for occupational-risk assessment (using the three- and five-point scales) and evaluation is described below.
THREE-POINT SCALE (according to [10])
- High risk - unacceptable. If the occupational risk is as -sociated with ongoing work, corrective measures are
Sposöb szacowania ryzyka zawodowego (w skali trzy- i piç -ciostopniowej) oraz sposöb oceny jego dopuszczalnosci poka-zano ponizej:
SKALA TRZYSTOPNIOWA (wg [10])
- Ryzyko duze - niedopuszczalne. Jezeli ryzyko zawodowe jest zwiqzane z pracq juz wykonywanq, niezbçdne dziata-nia naprawcze w celu jego zmniejszenia nalezy podjqc na-tychmiast (np. przez zastosowanie srodköw ochronnych). Planowana praca nie moze byc rozpoczçta do czasu zmniej -szenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
- Ryzyko srednie - dopuszczalne. W takiej sytuacji zaleca siç zaplanowanie i podjçcie dziatan majqcych na celu zmniejszenie ryzyka zawodowego.
- Ryzyko mate - dopuszczalne. W tym przypadku ko-nieczne jest podjçcie dziatan zapewniajqcych utrzy-manie ryzyka co najwyzej na tym samym poziomie.
SKALA PIÇCIOSTOPNIOWA (wg [10])
- Ryzyko bardzo duze - niedopuszczalne. W takiej sytuacji pracy nie mozna rozpoczqc ani kontynuowac do czasu, kiedy ryzyko zawodowe zostanie zmniejszone do poziomu dopuszczalnego.
- Ryzyko duze - niedopuszczalne. Gdy ryzyko to doty-czy pracy juz wykonywanej, dziatania naprawcze w celu zmniejszenia jego poziomu nalezy podjqc natychmiast (np. przez zastosowanie srodköw ochronnych). Natomiast pracy planowanej nie mozna rozpoczqc do czasu zmniej -szenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
- Ryzyko srednie - dopuszczalne. W tym przypadku zale-cane jest zaplanowanie i podjçcie dziatan skutkujqcych zmniejszeniem ryzyka zawodowego.
- Ryzyko mate - dopuszczalne. W tej sytuacji zalecane jest rozwazenie mozliwosci dalszego zmniejszania ryzyka zawodowego albo podjçcie takich dziatan, ktöre zapewniq utrzymanie ryzyka zawodowego co najwyzej na tym samym poziomie.
- Ryzyko bardzo mate - dopuszczalne. W tym przypad-ku nie ma potrzeby wprowadzania jakichkolwiek dzia-tan korygujqcych.
Biorqc pod uwagç: 1) powyzsze wyjasnienia dotyczqce sza -cowania prawdopodobienstwa wystqpienia zagrozenia albo zdarzenia niekorzystnego, 2) wyjasnienia dotyczqce szacowania ciçzkosci skutköw zagrozenia albo zdarzenia niekorzystnego, 3) przytoczone wczesniej dane statystyczne na temat wy-buchöw zbiorniköw/butli z gazem technicznym podczas akcji ratowniczo-gasniczych, a takze 4) informacje o oddziatywaniu wybuchu na organizm cztowieka, mozna okreslic:
- wystqpienie wybuchu zbiornika/butli z gazem technicznym podczas akcji ratowniczo-gasniczej jako prawdopodobne,
- ciçzkosc skutköw takiego wybuchu jako sredniq lub duzq.
Wtedy, zaröwno dla trzy-, jak i dla piçciostopniowej skali ryzyka, ryzyko zawodowe strazaka zwiqzane z wybuchem zbiornika/butli ze sprçzonym gazem palnym okresla siç jako srednie lub duze (odpowiednio do poziomu ciçzkosci skutköw). Zaröwno w skali trzy-, jak i piçciostopniowej ryzyko srednie jest traktowa -ne jako dopuszczalne, a ryzyko duze - jako niedopuszczalne.
W przypadku obu tych poziomöw ryzyka zawodowego nie-zbçdne sq dziatania umozliwiajqce ich obnizenie (zaröwno poprzez
required to reduce it immediately (e.g., by using protective equipment). No scheduled work may be commenced until the occupational risk is reduced to an acceptable level.
- Moderate risk - acceptable. In such situations it is rec -ommended that special measures be provided for and undertaken to reduce occupational risk.
- Low risk - acceptable. It is necessary to take action to prevent the risk from escalating.
FIVE-POINT SCALE (according to [10])
- Serious risk - unacceptable. In such situations no work may be commenced or continued until the occupational risk is reduced to an acceptable level.
- Considerable risk - unacceptable. If such occupational risk is associated with ongoing work, corrective measures are required to reduce it immediately (e.g., by using protective equipment). No scheduled work may be commenced until the occupational risk is reduced to an acceptable level.
- Moderate risk - acceptable. It is recommended that special measures be provided for and undertaken to reduce occupational risk.
- Low risk - acceptable. In such situations it is recommended that possible ways of further reducing occupa -tional risk be considered, or special measures be taken to prevent the risk from escalating.
- Negligible risk - acceptable. There is no need for any corrective measures.
Given the above-mentioned explanations concerning the assessment of the likelihood of risks or incidents, explanations regarding the severity of risk or incident consequences, the cited statistical data on the explosions of tanks/cylinders with in -dustrial gases during firefighting and rescue operations, and the information about the impact of explosion on the human body
- the explosion of a tank/cylinder with industrial gas during firefighting and rescue operations can be considered likely,
- the severity of its consequences can be considered moderate or high.
Consequently, on both the three- and five-point scales, the occupational risk associated with the explosion of a tank/cylin -der containing compressed flammable gas can be considered moderate or serious (based on the severity of the explosion's consequences). Both scales treat moderate risk as acceptable and serious risk as unacceptable.
Both these occupational-risk levels require the appropriate action to be taken in order to reduce these levels (both by reducing the likelihood of such incidents as the explosion of a tank/cylinder with a compressed flammable gas, and by using firefighter protection to cushion the effects of the explosion).
Summary and conclusions
Using risk matrix, an estimation method for the assessment of the occupational risks associated with firefighting and rescue operations which might involve explosions of tanks/cylinders
zmniejszenie prawdopodobienstwa wystqpienia niekorzystnego zdarzenia, jakim jest wybuch zbiornika/butli z gazem technicznym, jak i poprzez zastosowanie zabezpieczen dla strazaka-ratowni-ka, ktöre pozwalajq ograniczyc oddziatywanie i skutki wybuchu).
Podsumowanie i wnioski
Zastosowanie jednej z metod szacunkowych - matrycy ry -zyka - do oceny ryzyka zawodowego zwiqzanego z dziataniami ratowniczo-gasniczymi, podczas ktörych moze dojsc do wybu -chu zbiornika/butli z gazem technicznym, pozwolito na okresle -nie tego ryzyka na poziomie srednim lub duzym. Ryzyko duze traktowane jest jako niedopuszczalne, jednakze oba te poziomy ryzyka wymagajq podjçcia niezbçdnych dziatan naprawczych. W przypadku ryzyka duzego towarzyszqcego juz wykonywanej pracy dziatania powinno siç podjqc natychmiast (przez zastosowanie srodköw ochronnych), a w przypadku ryzyka sredniego nalezy je tak zaplanowac i podjqc, zeby rzeczywiscie skutkowa-ty jego zmniejszeniem siç.
Jak wykazaty badania poligonowe przeprowadzone w 2016 r. w ramach projektu nr D0B-BI06/02/50/2014, mozliwe jest opra-cowanie skutecznych srodköw ochronnych - oston zabezpie-czajqcych strazaköw-ratowniköw przed skutkami wybuchu zbiornika/butli ze sprçzonym palnym gazem. Bardziej szcze-götowe informacje dotyczqce tych oston zostanq upowszech-nione po zakonczeniu i podsumowaniu wyniköw projektu.
with industrial gases, the risk was assessed as moderate or high. High risk is considered unacceptable, but both these levels require the appropriate corrective measures. For high risks associated with ongoing work, such measures should be taken immediately (by using protective equipment), and for moderate risk, such measures need to be provided for and undertaken to actually reduce occupational risk.
As shown in a training-ground study conducted in 2016 as part of Project No. D0B-BI06/02/50/2014, effective protective measures, such as shields, can be developed to protect firefighters against the consequences of explosions of tanks/cylinders with compressed flammable gases. More detailed information about such shields will be disclosed following the completion of the project and the summary of its findings.
Badanie zrealizowane w ramach projektu rozwojowego nr D0B-BI06/02/50/2014 pt. Opracowanie metod neutralizacji zagrozenia wybuchu wytypowanych zbiorniköw z gazami tech-nicznymi, w tym alternatywnymi zrödtami zasilania w srodo-wisku pozarowym na potrzeby ratowniköw biorqcych udziat w akcjach ratowniczo-gasniczych, finansowanego przez Centrum Badan i Rozwoju (NCBiR).
This study was conducted under development project No. DOB-BIO6/02/50/2014 entitled Developing methods for dealing with the risk of the explosion of selected containers with indus -trial gases, including alternative fuels, in a fire environment, for the purposes of rescuers' taking part in firefighting and rescue operations, financed by the National Centre for Research and Development (NCBiR).
Literatura / Literature
[1] Biuletyny informacyjne Panstwowej Strazy Pozarnej, www.straz. gov.pl/aktualnosci/biuletyny [dostçp: 17.03.2017].
[2] Analiza danych statystycznych PSP w zakresie wybuchów zbior-ników z gazami technicznymi w Polsce w latach 2000-2014 w ramach zadania nr 2 projektu D0B-BI06/02/50/2014, Józefów, czer-wiec 2015 (materiaty niepublikowane).
[3] Pótka M., Kukfisz B., Zagrozenia zwiqzanezzastosowaniem, magazyno-waniem oraz transportem acetylenu, „Logistyka" 2015, 5, 1279-1286.
[4] Wolinski M., Zagrozenia przy stosowaniu silnikowych paliw alterna-tywnych, „Logistyka" 2015, 5, 1651-1654.
[5] www.newslubuski.pl/interwencje/item/2337-pozar-w-plotach [do-stçp: 1.02.2017].
[6] kontakt24.tvn24.pl/rozszczelniona-butla-tlenowa-uderzyta-pracow-nika-26-latek-zginqt-na-miejscu.223347.html [dostçp: 6.02.2017].
[7] Miçdzynarodowa karta charakterystyki zagrozen zawodowych dla zawodu strazaka, www.ciop.pl [dostçp: 1.06.2016].
[8] Korenkiewicz I., Narazenie zawodowe funkcjonariuszy Panstwowej Strazy Pozarnej, Panstwowa Inspekcja Sanitarna MSWiA, Biaty-stok 2004.
[9] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 30 listopada 2015 r. w sprawie umundurowania strazaköw Panstwo -wej Strazy Pozarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 4, poz. 25 z pözn. zm.).
[10] PN-N-18002:2011 : Systemy zarzqdzania bezpieczenstwem i higienq pracy. Ogölne wytyczne do oceny ryzyka zawodowego.
DR INZ. MAREK WOLINSKI - w 1981 roku ukonczyt Wydziat Mecha-niczny Energetyki i Lotnictwa Politechniki Warszawskiej, na ktorym w 1987 roku uzyskat stopien naukowy doktora nauk technicznych. Obecnie pracuje na stanowisku adiunkta w Szkole Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie i petni obowigzki kierownika Zaktadu Ana-liz i Rozpoznawania Zagrozen w Katedrze Bezpieczenstwa Budowli i Rozpoznawania Zagrozen tej szkoty. Jest autorem ponad 80 publika-cji oraz opiekunem ponad 260 prac dyplomowych i koncowych.
ST. BRYG. DR HAB. MARZENA POLKA, PROF. NADZW. SGSP - w 1992 roku ukonczyta studia na Wydziale Chemii Uniwersytetu Warszaw-skiego. Jest profesorem w Zaktadzie Teorii Procesow Spalania i Wy-buchu Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. W swojej pracy naukowej zajmuje si^ procesami spalania materiatow polime-rowych i ich modyfikacjg przeciwogniowg.
ML. BRYG. DR INZ. BOZENA KUKFISZ - w 2005 roku ukonczyta studia na Wydziale Inzynierii Bezpieczenstwa Pozarowego Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie, a w 2006 roku - studia na Wydziale Nowych Technologii i Chemii Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. W 2013 roku uzyskata stopien naukowy doktora nauk technicznych w dyscyplinie inzynieria srodowiska. Jest kierownikiem Zaktadu Teorii Procesow Spalania i Wybuchu Szkoty Gtownej Stuzby Pozarniczej w Warszawie. Zajmuje si^ badaniem reakcji materiatow budowlanych i wyposazenia wn^trz na ogien, oznaczaniem parame-trow pozarowych i wybuchowych par cieczy/gazow palnych i pytow z powietrzem.
MAREK WOLINSKI, PH.D. ENG. - in 1981 graduated from the Faculty of Power and Aeronautical Engineering at the Warsaw University of Technology, where in 1987 he obtained the Degree of PhD in Technical Sciences. He now works as an Assistant Professor at the Main School of the Fire Service (SGSP) in Warsaw, and serves as the Head of the School's Risk-Identification and Analysis Institute at the Department of Building Safety and Risk Identification. He has authored more than 80 publications and supervised 260 final and diploma theses.
SENIOR BRIGADIER, MARZENA POLKA, PH.D., SGSP PROFESSOR
- in 1992 she graduated from the Faculty of Chemistry at the University of Warsaw. She works as a Professor at the Combustion and Explosion Processes Theory Institute, the Main School of the Fire Service, in Warsaw. In her academic work, she focuses on polymer-combustion processes and the modifications of polymer materials.
JUNIOR BRIGADIER, BOZENA KUKFISZ, PH.D. ENG. - in 2005 she graduated from the Faculty of Fire Safety Engineering, the Main School of the Fire Service in Warsaw, and in 2006 from the Faculty of New Technologies and Chemistry, the Military University of Technology in Warsaw. In 2013 she obtained the Degree of PhD in Technical Sciences, Environmental Engineering. She works as the Head of the Combustion and Explosion Processes Theory Institute, the Main School of the Fire Service in Warsaw. She studies the effects of fire on construction and interior materials, and establishes the fire- and explosion-related characteristics of vapours/liquids/flammable gases and airborne dust.
Ministerstwo Nauki I Szkolnictwa Wyiszego
Artykul zostal przetlumaczony ze srodkow MNiSW w ramach zadania: Stworzenie angloj^zycznych wersji oryginalnych ar-tykulow naukowych wydawanych w kwartalniku „BiTP. Bezpieczeristwo i Technika Pozarnicza" - typ zadania: stworzenie angloj^zycznych wersji wydawanych publikacji finansowane w ramach umowy 935/P-DUN/2016 ze srodkow Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyzszego przeznaczonych na dzialalnosc upowszechniaj^c^ nauk^.
