Научная статья на тему 'ТЕРГОВ-ТЕЗКОР ГУРУҲИ ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ АМАЛГА ОШИРИШГА ДОИР ХАЛҚАРО ТАЖРИБА'

ТЕРГОВ-ТЕЗКОР ГУРУҲИ ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ АМАЛГА ОШИРИШГА ДОИР ХАЛҚАРО ТАЖРИБА Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
424
43
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
терговга қадар текширув / суриштирув / дастлабки тергов / терговтезкор гуруҳи / тергов гуруҳи / терговчи / воқеа жойи / исботлаш / жиноятни фош этиш. / pre-trial investigation / investigation / preliminary investigation / investigative team / investigative team / investigator / crime scene / evidence / crime detection.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — A. Dostmurodov

Мақолада ишни судга қадар иш юритишда тергов-тезкор гуруҳлари фаолиятини ташкил этиш ҳақидаги ҳуқуқий нормаларни жиноят-процессуал қонун ҳужжатларида белгилаш, хорижий давлатлар олимларининг фикр ва мулоҳазалари билан қиёсий йўл билан таққосланган, шунингдек, тергов-тезкор гуруҳлари фаолиятини ташкил этишнинг мавжуд муаммолари ҳамда мазкур муаммолар ва қонундаги бўшлиқларни бартараф этиш бўйича таҳлиллардан келиб чиқиб таклиф ва тавсиялар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INTERNATIONAL EXPERIENCE IN IMPROVING THE PERFORMANCE OF THE FAST INVESTIGATION GROUP

In the article, the case is being processed before the court determination of the legal norms on the organization of the activity of investigative teams in the criminal-procedural legislation, compared with the opinions and opinions of scientists of foreign countries, as well as the existing problems of the organization of the activities of the investigative teams and the analysis of the elimination of these problems and gaps in the law Based on this, suggestions and recommendations are given.

Текст научной работы на тему «ТЕРГОВ-ТЕЗКОР ГУРУҲИ ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ АМАЛГА ОШИРИШГА ДОИР ХАЛҚАРО ТАЖРИБА»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ТЕРГОВ-ТЕЗКОР ГУРУ^И ФАОЛИЯТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИ АМАЛГА ОШИРИШГА ДОИР ХАЛЦАРО ТАЖРИБА Дустмуродов Азизжон Акбар ^ли

Навоий вилояти ИИБ ТБ ЮТБ етакчи юрисконсульти https://doi.org/10.5281/zenodo.7135134

Аннотация. Мацолада ишни судга цадар иш юритишда тергов-тезкор гуру%лари фаолиятини ташкил этиш %ацидаги %уцуций нормаларни жиноят-процессуал цонун %ужжатларида белгилаш, хорижий давлатлар олимларининг фикр ва муло%азалари билан циёсий йул билан таццосланган, шунингдек, тергов-тезкор гуру%лари фаолиятини ташкил этишнинг мавжуд муаммолари %амда мазкур муаммолар ва цонундаги бушлицларни бартараф этиш буйича та%лиллардан келиб чициб таклиф ва тавсиялар берилган.

Калит сузлар: терговга цадар текширув, суриштирув, дастлабки тергов, тергов-тезкор гуру%и, тергов гуру%и, терговчи, воцеа жойи, исботлаш, жиноятни фош этиш. МЕЖДУНАРОДНЫЙ ОПЫТ ПО СОВЕРШЕНСТВОВАНИЮ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ БЫСТРОЙ РАССЛЕДОВАТЕЛЬСКОЙ ГРУППЫ

Аннотация. В статье рассматривается рассмотрение дела в судеопределение правовых норм об организации деятельности следственных групп в уголовно -процессуальном законодательстве, сопоставление с мнениями и мнениями ученых зарубежных стран, а также существующие проблемы организации деятельности следственных групп и анализ устранения указанных проблем и пробелов в законодательстве. На основании этого даются предложения и рекомендации.

Ключевые слова: досудебное расследование, расследование, предварительное следствие, следственная группа, следственная группа, следователь, место преступления, доказательства, раскрытие преступления.

INTERNATIONAL EXPERIENCE IN IMPROVING THE PERFORMANCE OF THE

FAST INVESTIGATION GROUP

Abstract. In the article, the case is being processed before the court determination of the legal norms on the organization of the activity of investigative teams in the criminal-procedural legislation, compared with the opinions and opinions of scientists offoreign countries, as well as the existing problems of the organization of the activities of the investigative teams and the analysis of the elimination of these problems and gaps in the law Based on this, suggestions and recommendations are given.

Keywords: pre-trial investigation, investigation, preliminary investigation, investigative team, investigative team, investigator, crime scene, evidence, crime detection.

КИРИШ

Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёев Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Инсон хукуклари буйича кенгашининг

46-сессиясидаги сузлаган нуткида "2030 йилгача мулжалланган баркарор ривожланиш максадлари мамлакатимизда х,ар бир инсоннинг ^укук ва конуний манфаатларини таъминлашни кузда тутадиган "х,еч кимни эътибордан четда колдирмаслик" тамойили асосида амалга оширилади" деб таъкидлаган эди.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Давлатимиз хукукий сиёсати сохасида юз бераётган кенг куламли узгаришлар жиноят ва жиноят-процессуал конунчилигини халкаро хукук нормаларига янада уйгунлаштиришга хизмат килмокда. Фикримизча, бундай жараённинг юзага келиши табиийдир, чунки интеграциялашув жараёнида иштирок этадиган давлатлар жиноий хукук сохасида бир-бирига ухшаш булган муаммоларга дуч келадилар. Масалан:

- жиноятларнинг усиши (трансмиллий жиноятлар хисобига);

- хукукни мухофаза килувчи органлари орасида хамкорлик муносабатларининг етарли даражада мувофиклаштирилмаганлиги;

- конунчиликнинг мураккаблиги ва замон талабларига мос келмаслиги;

- инсон хукукларига риоя этиш нуктаи назаридан хукукни мухофаза килувчи органларга булган талабнинг ошганлиги;

- жабрланувчиларнинг жиноий тажовузлардан самарасиз химоя килинганлиги;

- хукукни мухофаза килувчи органларига нисбатан жамоатчилик ишончинининг йукотилиши.

Дунёнинг турли мамлакатларида жиноят жараёнини таснифлашнинг узига хос ёндашувлари мавжудлигини эътиборга олиб, тадкикот ишимизда мавжуд хукукий тизимларни хукукий оилаларга бирлаштиришга асосланган ёндашув асосида куриб чикишни максадга мувофик деб топдик.

ТАДЦЩОТ НАТИЖАЛАРИ

Биз уз тахлилларимизни жиноят ишларини юритишнинг англо-саксон ва романо-герман хукук оилалари таснифида амалга оширдик.

Агар биринчи гурухда Англия ва Америка ^ушма Штатлари (А^Ш) булса, иккинчи гурух эса Германия, Франция ва Россия каби дунёнинг ривожланган мамлакатлари урин олган. Маълумки, ушбу мамлакатларнинг жиноят-процессуал конунчилиги асрлар давомида баркарор фаолият курсатиб келмокда. ^олаверса, уларнинг конунчилиги жахон тарихида мухим ахамиятга эга булиб, дунёнинг бошка мамлакатлари конунчилиги ривожига катта таъсир курсатган.

Шу муносабат билан юкорида кайд этилган хорижий мамлакатларнинг терговга кадар текширув фаолияти борасидаги бой тажрибасини хисобга олган холда, жиноят ишларининг терговга кадар текширув институтини жиноят процессининг таркибий кисми сифатида такомиллаштиришни амалга ошириш лозим деб хисоблаймиз. Шунингдек, МДХ, мамлакатлари Жиноят-процессуал кодексиларига хам эътибор бериш максадга мувофик.

Шу билан бирга, чет эл давлатлари конунчилигининг муайян хукукий шарт-шароитларини урганишда давлатимиз ва жамиятимизга хос хукукий, ижтимоий ва сиёсий хусусиятларни инобатга олиш зарур булади.

Дастлаб Франция Республикаси конунчилигини урганишдан бошласак. Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекси билан солиштирганда Франциядаги жиноят процесси бироз бошкача тузилишга эга булиб, ушбу хужжат 1958 йилда кабул килинган ва 1959 йилнинг 2 март куни кучга кирган Жиноят-процессуал кодекси асосида амалга оширилади. Ушбу кодексда жиноят процессининг дастлабки (суриштирув, жиноий таъкибни кузгатиш, дастлабки тергов) ва якуний (суд, апелляция ва кассация) боскичлари аник чегаралар билан белгилаб берилган.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Аксарият холларда, дастлабки тергов бошлангандан-тамомлангунга кадар полиция ва жандармериялар томонидан суриштирув шаклида олиб борилади. ^онунда тугридан-тугри курсатилган (баъзи вактда прокурорнинг курсатмаси асосида) жиноят ишлари буйича дастлабки тергов полиция томонидан мажбурий тартибда утказилган суриштирувдан сунг амалга оширилади.

Суриштирув боскичи содир этилган жиноят тугрисида маълумот олинган вактдан бошланиб (Франция Жиноят-процессуал кодексининг

14-моддаси. «Жиноий конуннинг бузилиш фактларини аниклаш»), прокурор томонидан жиноий таъкиб (иш)ни кузгатиш учун асос бор ёки йуклиги тугрисида карор чикариш билан якунланади. Ушбу жараёнда прокурор томонидан карор кабул килинишида Франциянинг ЖКда келтирилган коидаларига хам амал килинади. Шунингдек, ушбу боскичда жиноятни очиш ва гумонланувчини топиш билан боглик тезкор-процессуал харакатлар амалга оширилиб, жиноий таъкибни бошлаш, содир этилган ижтимоий хавфли килмишни бахолаш ва тегишли органга юборишга доир хужжатлар прокурорга такдим этиш учун тупланади.

Францияда полиция ходимлари суриштирув утказиш вактида хар кандай тергов харакатларини утказиш, шу жумладан, мажбурлаш чораларини куллаш ваколатига эга булиб хисобланади (бу холатда, содир этилган жиноят хакида «зарурий маълумот» бериши мумкин булган шахсни кулга олиш мумкинлигини айтиш кифоя). Шунингдек, суриштирув жараёнида тупланган барча маълумотлар далилий ахамият касб этади.

Бизнинг жиноят-процессуал конунчилигимизда эса бу каби нормалар мавжуд эмас, жумладан шахсни гумон килинувчи тарикасида иштирок этишга жалб килинмагунга кадар унга нисбатан процессуал мажбурлов чоралари кулланилмайди.

Франция жиноят-процессуал конунчилигида судга кадар иш юритишнинг узига хос хусусиятларини куриб чикиб куйидаги хулосаларга келишимиз мумкин:

Узбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексидан фаркли равишда жиноий таъкибни кузгатиш максадга мувофиклик тамойилига асосланган;

Жиноят ишлари буйича иш юритишнинг бошланиши расман руйхатга олинмайди;

Судга кадар иш юритишни бошлаш билан боглик харакатлар жиноят процессининг алохида кисмига (боскичига) ажратилмаган.

Навбатдаги тадкикот объекти сифатида Германия жиноят-процессуал кодексини урганилганда куйидагилар аникланди. Германия жиноят процесси куп йиллар давомида француз модели асосида такомиллаштирилганлиги хисобига француз моделига ухшатилди. Германияда жиноят процесси таркибида терговга кадар текширув мустакил институт сифатида ажратилмаган. Суриштирув жиноят процессининг дастлабки ва ягона боскичи саналади. Жиноятга оид хисоботлар факат полиция томонидан олиб борилади. Суриштирув жараёнига рахбарлик прокурор томонидан амалга оширилади. Шунингдек, Германия Федератив Республикаси жиноят процессида суд терговчиси (туман судья-терговчисига) хам иштирок этади. Унинг иштироки далилларни конун талаблари асосида тупланишини таъминлаш, жиноят иши буйича энг мухим карорлар кабул килиш билан боглик.

Куп жихатдан, буни Германиядаги жиноят процессига нисбатан жорий ёндашув билан изохлаш мумкин. Аслида «Германия жиноят-процессуал конунчилигида одатда исботлашнинг икки тури мавжуд булиб, булар мажбурий ва эркин турларидир».

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мажбурий исботлаш турида суд томонидан мазкур фаолият батафсил процессуал тартибга солинади. Уз навбатида, эркин исботлаш процессуал шаклга риоя килишни талаб килмайди ва иштирокчилар учун махсус билимларни танлаш ва исботлаш учун жуда кенг эркинлик беради.

Шундай килиб, дастлабки тергов боскичида полиция ходимларининг фаолияти натижаларида тупланган маълумотларни «соф шаклда» далил сифатида эътироф этиб булмайди. Шу билан бирга, конунда полиция томонидан тупланган маълумотларнинг химоя ва айблов томонлари иштирокида процессуал талабларни мажбурий бажариш билан тергов харакати оркали тупланган маълумотларнинг тугрилигини текширувчи туман судьяси иштирокида уларни конунлаштириш имконияти назарда тутилади. Акс холда, полиция ёки прокуратура томонидан олинган маълумотлар далил сифатида судда фойдаланилиши мумкин эмас. Германия жиноят-процессуал конунчилиги тарафларнинг тортишув тамойилини узида акс эттирмаган булса-да, лекин исботлаш жараёнида тарафларга тергов харакатларини бошлаш учун тенг имкониятлар яратиб берган.

Айни пайтда жиноят ишини кузгатиш боскичи, аввало МДХ,га аъзо давлатларнинг жиноят-процессуал конунчилигида сакланиб колмокда.

2017 йилда Украина Жиноят-процессуал кодекси кабул килинди ва конуний кучга кирди. Ушбу кодекснинг 214-моддаси судга кадар иш юритиш тартибини хукукий тартибга солишга багишланган булиб, унда терговчи ёки прокурорга жиноят содир этганлиги тугрисидаги маълумот келиб тушганидан сунг ёки жиноятни уларнинг узлари аниклаган такдирда 24 соатдан кечиктирмасдан жиноят хакидаги маълумотларни ишни судга кадар юритишнинг ягона реэстрига киритиш ва терговни бошлашларини талаб килади.

Украина жиноят-процессуал конунчилигига, кура жиноят хакидаги маълумотлар ягона реэстрга киритилишидан аввал факатгина тергов-тезкор гурухи томонидан ходиса содир булган жойини куздан кечириш тергов харакатини утказишга рухсат берилади.

Украина Республикаси ИИВ терговга кадар текширувни амалга оширувчи идоралар фаолиятини тизимлаштириб, улар учун умумий бошкарувни амалга оширишни бевосита хукукни мухофаза килувчи идоралар рахбарлари зиммасига юклатади.

Жумладан, жиноят хакида хабар келиб тушгач, тезкор навбатчи зудликда терговга кадар текширувни амалга оширувчи идора рахбарини огохлантиради ва уз навбатида рахбар айнан кайси терговчи холат юзасидан дастлабки тергов харакатларини олиб боришини белгилаб беради. Ички ишлар худудий органининг бошлиги ходиса жойига тергов тезкор гурухини тулик таркибда юборилишига масъул хисобланади.

Тергов-тезкор гурухининг асосий вазифалари этиб жиноят жойида излар, далилий ашёлар, гувохларни аниклаш ва ишни бошка холатларини урганиш ташкил килади ва унинг таркибига терговчи, Ж^Б тезкор вакили, инспектор-криминалист (заруратга караб мутахассис-кинолог хизмат ити билан бирга) лар киритилади.

Ута огир ва ахоли уртасида шов-шув уйготувчи жиноятлар содир этилганида ходиса содир этилган жойга бевосита ИИО рахбари чикади ва у тергов-тезкор гурух фаолиятини мувофиклаштиради, кейинчалик ушбу тоифа тергов-тезкор гурухининг фаолиятини рахбарлик килиш тергов булими бошликлари зиммасига утади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Тергов-тезкор гурухига терговчи рахбарлик килади ва унинг топшириклари ижро учун мажбурий хисобланади. Бундан ташкари тергов-тезкор гурухи аъзоларининг терговга кадар текширув жараёнидаги хамкорлигининг тартиби белгиланган.

Бу жиноят-процессуал конунчилик нормаларидан ташкари Украина Республикаси ИИВ нинг 2017 йил 7 июль кунидаги "Жиноятларни олдини олиш, аниклаш ва тергов килиш жараёнида терговга кадар текширув идораларининг бошка ташкилотлар, хамда Украина Миллий полицияси булинмалари билан узаро хамкорлигини ташкил этиш хакида Йурикномаси тасдиклаш" юзасидан кабул килинган 575-сонли буйруги билан хам тартибга солинган.

2014 йилда ^озогистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекси кучга кирди. Мазкур конун кабул килиниши билан ^озогистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексидан жиноят иши кузгатиш боскичи чикариб ташланди. Ишни судга кадар юритиш боскичининг бошлангич нуктаси сифатида аризани судга кадар иш юритишнинг ягона руйхатидан утказиш ёки биринчи утказилган тергов харакати булиб хисобланди (^озогистон Жиноят-процессуал кодексининг 179-моддаси). Ишни судга кадар юритиш боскичи муддати жиноят иши айблов хулосаси билан ёки прокурорга тиббий йусиндаги мажбурлов чораларини куллаш тугрисидаги масалани куриб чикиш учун топшириш хакидаги топширик ёки жиноят ишини тугатиш тугрисида карор кабул килинган кунга кадар хисобланиши белгиланди.

^озогистон Республикаси Жиноят-процессуал кодексининг

194-моддаси судга кадар иш юритиш боскичида тергов ва тезкор-тергов гурухининг иш юритиш тартиби деб номланади (бу моддада айнан куп эпизодли ва катта хажмли жиноят ишларини тергов килувчи тергов гурух нуктаи-назаридан ёндашилган). Унга кура тергов ва тергов-тезкор гурухларига рахбарлик терговчи томонидан олиб борилиши, бу хакда худудий тергов булими бошликларининг карори кабул килиниши, гурухга терговчи ва бир катор суриштирув органлари ходимлари киритилиши тугрисида курсатилган. Судга кадар тергов органларининг асосий вазифаси жиноятларни олдини олиш, уларни аниклаш,жиноят содир этган шахсларни конун хужжатларида белгиланганидек жавобгарликка тортиш, жиноят натижасида етказилган зарарларни коплаш, фукаролар ва юридик шахсларнинг бузилган хукук ва манфаатларини тиклашдан иборат. Бунда тергов органларининг бошка ИИО ва булинмалари билан узаро муносабатларини тугри ташкил этиш учун жавобгарлик худудий ИИО рахбарларига юклатилади.

Тергов-тезкор гурухлари худудий ИИО нинг навбатчилик кисмларида ташкил этилади. Ушбу гурух таркиби ИИО рахбари томонидан тасдикланган ва тергов булими бошлиги билан келишилган навбатчилик жадвалига асосан тузилади. Тергов-тезкор гурухига терговчи (гурух рахбари), тезкор вакил ва эксперт-криминалист албатта киритилиши шарт.

Огир ва ута огир турдаги, шунингдек жамоатчиликнинг норозилига сабаб булган жиноятларни тез ва тулик фош килиб, уни тергов килиш учун тергов-тезкор гурухи тергов булими бошлиги билан келишилган холда худудий ИИО рахбарининг буйругига асосан шакллантирилади. Ушбу тоифа тергов-тезкор гурухи рахбари булиб тергов булими бошлиги тайинланади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Тергов-тезкор гурухига коида тарикасида ходиса содир булган жойни куздан кечириш учун чиккан ходимлар киритилади, агар керак булса жиноят содир этилган худудий участка инспектори хам киритилиши мумкин.

Тергов-тезкор гурухга киритилган ходимларни терговчи (гурух рахбари) ёки судгача тергов органи рахбари билан келишмаган холда алмаштириш таъкикланади.

Бу борада Россия Федерация Жиноят-процессуал кодексининг 163-моддасига мувофик, терговчи - тергов гурухи рахбари сифатида тергов стратегияси ва тактикасини белгилайди. Жиноят ишини кейинги тергов-тезкор харакатлари буйича умумий режасини тузади, тергов гурухига киритилган хар бир терговчининг режасини тасдиклайди, уларда белгиланган вазифаларни амалга оширилишини мувофиклаштириб боради. Шунингдек, у техник ва ахборот таъминоти билан шугулланади, тергов-кидирув фаолиятини мувофиклаштириб, экспертизалар тайинлаш, асосий тергов хужжатларни тузиш, процессуал карорлар кабул килиш, мураккаб тергов харакатларини шахсан утказиш каби кенг ваколатларга эга.

Гурух аъзолари - терговчилар жиноят иши терговининг муайян бир йуналишлари ёки эпизодлари учун жавобгардирлар. Тергов-тезкор гурухи тергов ва жиноят-кидирув хизмати тезкор вакилларидан тузилади.

Гурух прокуратура ва ИИО рахбарлари томонидан уларнинг буйрукларига асосан тузилади, бу гурухга мутахассислар хам жалб этилади.

Тергов-тезкор гурухи таркибига юкоридагилардан ташкари эксперт-криминалист, суд-тиббий эксперт, инспектор- кинолог (хизмат ити билан) ва бошкалар киритилади.

Тергов-тезкор гурухи худудий ИИО навбатчилик кисмларида тузилади, уларнинг асосий максади жиноятлар тугрисидаги хабарларга зудлик билан жавоб бериш, кечиктириб булмайдиган тергов ва тезкор-кидирув тадбирларини утказишдир. Тергов-тезкор гурухининг таркиби ходимлар сони ва худуддаги тезкор вазиятга караб ИИО бошлиги томонидан, унинг буйруги билан белгиланади.

Тергов-тезкор гурухи фаолияти ва унинг таркибидаги ходимлар узларига юклатилган вазифаларни жиноят-процессуал кодексига, Россия Федерациясининг "Полиция тугрисида"ги, "Тезкор-кидирув фаолияти тугрисида"ги конунларига, Россия Федерацияси ИИВ нинг 2008 йил

26 мартдаги "Россия федерацияси ички ишлар органлари булинмаларининг жиноятларни очиш ва тергов килишда узаро хамкорликни ташкил этиш тугрисидаги Йурикномани тасдиклаш хакида"ги буйруги ва бошка конуности хужжатлари билан тартибга солинади.

2021 йилнинг 28 октябрь куни ^иргизистон Республикасининг янги жиноят-процессуал кодекси кабул килинди. Ушбу кодекснинг кабул килиниши билан ^иргизистон Республикаси ^озогистон ва Украина давлатлари сингари жиноят-процессуал конунчилигидан жиноят ишини кузгатиш ва терговга кадар текширув боскичларини чикариб ташлади. Унинг урнига жиноят ва килмиш (проступок)ни руйхатдан утказиш ягона реестри жорий этилиб, судга кадар иш юритишни бошлаш айнан шу харакат билан бошланиши белгилаб берилди (шу билан бирга ^иргизистон Республикасининг янги Жиноят кодекси хам кабул килинди). Судга кадар иш юритиш боскичининг узи эса иккига булиниб, тергов ва хукукбузарликлар буйича иш юритиш тартиби белгиланди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Кодекснинг 22 боби куздан кечириш деб номланиб, 172-моддасида ходиса содир булган жойни куздан кечириш тугрисидаги тушунчалар ёритилган, унга кура терговчи турли хил моддий объектлар ва улардаги изларни топиш, шунингдек вокеа холатини ойдинлик киритиш, жиноят иши учун мухим булган бошка холатларни аниклаш учун ходиса жойини куздан кечириши курсатилган.

Мазкур модда билан, суриштирув органлари зиммасига катор мажбуриятлар юклатилган, жумладан, ходиса жойини куздан кечиришда терговчига ёрдам бериш, терговчининг топширигига асосан ходиса жойини курикловини ташкил килиш, жиноятларни "иссик изи"дан уни содир шахсларни аниклаш ва уларни кидириб топиш, ушлаш чораларини куриш ва бошкалар.

Терговчининг маълум сабабларга кура ходиса жойига етиб келиши кийинлашганда, унинг курсатмасига асосан куздан кечиришни суриштирувчи амалга ошириши мумкин.

Терговчи ходиса жойин куздан кечиришда иштирок этаётган хар кандай шахсни тергов харакатлари тугагунига кадар кетишини таъкиклаш ва тергов харакатларини олиб боришга халакит килаётганларни холатларни бартараф килиш хукукига эга.

Умуман олганда, Россия Федерацияси, Украина, ^иргизистон давлатларининг жиноят-процессуал конунчилигини ислох килиш натижалари ижобий бахоланиши мумкин. Бизнингча, уларда Узбекистон Республикаси жиноят-процессуал конунчилигини такомиллаштириш жараёнида кулланилиши мумкин булган бир нечта самарали коидалар мавжуд.

Масалан, юкорида Украина жиноят процессуал конунчилигидан келтирилган жиноят хакида хабар келиб тушгач, тезкор навбатчи зудликда терговга кадар текширувни амалга оширувчи идора рахбарини (тергов бошлигини) огохлантиради ва уз навбатида рахбар айнан кайси терговчи холат юзасидан дастлабки тергов харакатларини олиб боришини белгилаб беради.

Тергов рахбарига ушбу ваколатларни берилиши содир этилган жиноятга нисбатан терговчини тажрибаси, илмий-амалий салохиятини хисобга олиб танлаш имконини беради ва бу уз навбатида жиноятни фош килишга ижобий ёндошув сифатида каралиши мумкин. Ички ишлар худудий органининг бошлиги эса ходиса жойига тергов-тезкор гурухининг бошка аъзоларини тулик таркибда юборилиши учун масъул хисобланиши керак.

МУ^ОКАМА

Шу уринда, ^иргизистон Республикаси жиноят-процессуал конунчилик нормаларида тергов-тезкор гурухи фаолиятини ташкил этиш юзасидан алохида модда киритилмаган булсада, ходиса жойини куздан кечириш деб номланувчи 172-моддасида айнан тергов-тезкор гурухига терговчининг рахбарлик роли белгилаб берилган, жумладан, терговчига унинг топширигига асосан ходиса жойини курикловини ташкил килиниши, жиноятларни "иссик изи"дан фош этиш максадида уни содир этган шахсларни аниклашга каратиш, уларни кидириб топиш, маълум сабабларга кура ходиса жойига етиб келиши кийинлашганда, унинг курсатмасига асосан куздан кечиришни суриштирув органи ходимлари томонидан утказишга курсатма бериш хукуклари берилган.

Юкорида келтирилган фикрлардан биз хар бир давлатнинг жиноят-процессуал конунчилиги узига хос хусусиятларга эга эканлигини, баъзи давлатлар конунчилиги бир-бирига ухшаш эканлигини, бир катор мамлакатлар уз конунчилигида жиноят ишини

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

кузгатиш боскичини саклаб колганлигини, айримлари эса жиноят ишини кузгатиш боскичини рад этиб, маълумотларнинг ягона реестрда кайд этилишини жорий этганликларини кузатишимиз мумкин.

ХУЛОСА

Барча мамлакатларда ушбу жараён турлича кечаётган булса-да, лекин ушбу жараёнда шахс хукук ва эркинликларининг таъминланишига алохида эътибор каратилганлигига гувох буламиз.

Х,озирги кунда олиб борилаётган тергов харакатлари тахлилидан маълум булдики, тергов ва суриштирув ходимлари тергов-тезкор гурухи таркибида аксарият вазиятларда зарур илмий-назарий тавсияларнинг йуклиги туфайли бир катор кийинчиликлар билан тукнаш келмокдалар. Демак назариянинг хозирги вазифаси шу каби муаммоларни бартараф этишда амалиёт ходимларига якиндан ёрдам курсатишдан иборат булмоги зарур.

REFERENCES

1. Ш.М.Мирзиёев "БМТ Инсон хукуклари буйича кенгашининг 46-сессиясида сузлаган нутки. https/prezident.uz.

2. Франциянинг 1958 йилги Жиноят-процессуал кодекси. (1966 йил 1 январдаги узгартириш ва кушимчалари билан) - М., 1967.

3. Уголовный кодекс Кыргызской Республики // URL: http://online. adviser.kg/

4. Code pénal (France) (Франция Жиноят ва Жиноят-процессуал кодекслари, француз тилида) //URL:http://www.legifrance.gouv.fr/affich /Code.docid.

5. Германия Жиноят кодекси, немис тилида // URL: http ://www.gesetze-im-i nternet .de/ stgb/index.html.

6. Украина Жиноят кодекси. https://kodeksy.com.ua/ka/ugolovno_ protse sual nij _kodeks_ukraini/statj a-214.htm.

7. Уголовный-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 04.07.2014 г. http/Le gislation.org.

8. Уголовно-процессуальный кодекс Республики Казахстан от 04.07.2014 г. http/Le gislation.org.

9. Головко, Л. В. Формы дознания в уголовном процессе Франции / Л. В. Головко // Вестник Московского университета. Сер. 11, Право. - 1994. - № 1. - С. 64-70.

10. Кулбаев А.К. Уголовно-процессуальный кодекс Кыргызской Республики 2017 года: новеллы. Учебно-практическая пособие. - 2018.

11. Калиновский К.Б. Уголовный процесс современных зарубежных государств: Учебное пособие. Петрозаводск, 2000. С. 19.

12. Филимонов Б.А. Основы теории доказательств в германском уголовном процессе: монография. М., 1994.С.25.

13. Старкова С.Н. https://xreferat.com/22/12433-1-rabota-sledstvenno-operativnoiy-gruppy.html.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

14. http://lawlibrary.ru/izdanie8280.html.

15. http://law.sfu-kras.ru/data/method/e-library-kup.

16. https://jurliga.ligazakon.net/ru/news/163558

17. https://online.zakon.kz/document/doc31575852.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.