Научная статья на тему 'Теоретик башкирской литературы'

Теоретик башкирской литературы Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
174
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЛИТЕРАТУРНАЯ КРИТИКА / ИСТОРИЯ И ТЕОРИЯ ЛИТЕРАТУРЫ / ЗАКОНЫ СТИХОСЛОЖЕНИЯ / ХУДОЖЕСТВЕННОЕ МАСТЕРСТВО / ЖАНРОВЫЕ ФОРМЫ / ПОЭТИЧЕСКИЕ НОРМЫ / НАЦИОНАЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ / LITERARY CRITICISM / THE HISTORY OF LITERATURE / LITERARY THEORY / THE LAWS OF VERSIFICATION / ARTISTIC MASTERY / GENRE FORMS / POETIC STANDARDS / NATIONAL PECULIARITIES

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Кунафин Гиниятулла Сафиуллович

В статье освещается научная деятельность видного башкирского ученого-филолога К.А. Ахмедьянова, активно работавшего в 60-70-х гг. XX в. в областях литературной критики, истории и, особенно, теории литературы. Большинство его трудов посвящено актуальным проблемам развития художественно-эстетической мысли, законам развития стихосложения и образности в башкирском искусстве слова и вопросам поэтического мастерства. Новаторство ученого-теоре-тика заключается в том, что жанровые формы и поэтические нормы литературы, а также многие ее явления определены им с учетом ее национальных особенностей. К вниманию читателей представляется статья Кима Ахмедьянова «Муса Йэлил һэм башҡорт эҙэбиэте» («Муса Джалиль и башкирская литература»), переизданная в книге «Әҙэби тэнҡит: Мэҡэлэлэр» (2012; «Литературная критика: Статьи»).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article deals with the scholarly activity of Kim Akhmedyanov, а famous Bashkir philologist. In the 1960s and the 1970s he conducted active research into literary criticism, the history of literature and literary theory. The majority of works by Kim Akhmedyanov are devoted to the topical problems of the artistic and aesthetic thought development, versification as well as of figurativeness in the Bashkir art of writing, and poetic mastery, too. The novelty of research carried out by Kim Akhmedyanov was that many literary phenomena, genre forms, and poetic standards were defined, peculiarities of national literature being taken into consideration. Below the article “Musa Dzhalil and Bashkir Literature” by Kim Akhmedyanov reprinted in his book “Literary Criticism: Articles” published in 2012 is given.

Текст научной работы на тему «Теоретик башкирской литературы»

Г. С. Кунафин

ТЕОРЕТИК БАШКИРСКОЙ ЛИТЕРАТУРЫ

(к 80-летию со дня рождения К.А. Ахмедьянова)

УДК 821.512.141. -4

В статье освещается научная деятельность видного башкирского ученого-филолога К.А. Ахмедьянова1, активно работавшего в 60-70-х гг. XX в. в областях литературной критики, истории и, особенно, теории литературы. Большинство его трудов посвящено актуальным проблемам развития художественно-эстетической мысли, законам развития стихосложения и образности в башкирском искусстве слова и вопросам поэтического мастерства. Новаторство ученого-теоретика заключается в том, что жанровые формы и поэтические нормы литературы, а также многие ее явления определены им с учетом ее национальных особенностей.

К вниманию читателей представляется статья Кима Ахмедьянова «Муса Иэлил Ьэм башкорт э^эбиэте» («Муса Джалиль и башкирская литература»), переизданная в книге «Э^эби тэнкит: Мэкэлэлэр» (2012; «Литературная критика: Статьи»).

Ginijat S. Kunafin

BASHKIR LITERARY THEORIST

(to Kim Akhmedyanov's 80th Birth Anniversary)

The article deals with the scholarly activity of Kim Akhmedyanov, а famous Bashkir philologist. In the 1960s and the 1970s he conducted active research into literary criticism, the history of literature and literary theory. The majority of works by Kim Akhmedyanov are devoted to the topical problems of the artistic and aesthetic thought development, versification as well as of figurativeness in the Bashkir art of writing, and poetic mastery, too.

The novelty of research carried out by Kim Akhmedyanov was that many literary phenomena, genre forms, and poetic standards were defined, peculiarities of national literature being taken into consideration.

Below the article "Musa Dzhalil and Bashkir Literature" by Kim Akhmedyanov reprinted in his book "Literary Criticism: Articles" published in 2012 is given.

Ключевые слова: литературная критика, история и теория литературы, законы стихосложения, художественное мастерство, жанровые формы, поэтические нормы, национальные особенности.

Key words: literary criticism, the history of literature, literary theory, the laws of versification, artistic mastery, genre forms, poetic standards, national peculiarities.

1 Ахмедьянов Ким Абузарович (5.02.1932, д. Альмухаметово Абзелиловского р-на БАССР - 9.11.1980, там же), литературовед, критик. Член Союза писателей СССР (1965). После окончания в 1955 г. Башкирского педагогического института им. К.А. Тимирязева (ныне Башкирский государственный университет) преподавал там же. В 1960 году защитил кандидатскую диссертацию на тему «Вопросы композиции башкирских поэм». С 1960 г. работал в ИИЯЛ БФАН СССР (ныне ИИЯЛ УНЦ РАН), с 1978 г. - в БашГУ Научные исследования связаны с проблемами истории и теории литературы, литературной критики и литературоведения. За книгу «Эдэбиэт теорияЬы» («Теория литературы») в 1972 году К.А. Ахмедьянову была присуждена премия БАССР им. Салавата Юлаева. На родине К.А. Ахмедьянова открыт музей, учреждена премия его имени.

Кунафин Риниэт Сафиулла улы, филология фэндэре докторы, профессор, Башкортостан Республикакы фэндэр академиякы агза-корреспонденты, Башкорт дэулэт университетыныц 1917 йылга тиклемге башкорт э^эбиэте кафедракы етэксеке, Башкортостан РеспубликаИы фэндэр академиякы гуманитар фэндэр булеге академик-секретары (Офо), e-mail: orient2006@anrb.ru, kbl2000@mail.ru

© Г.С. Кунафин

44

F.C. Кунафин

БАШКОРТ ЭЗЭБИЭТЕ ТЕОРЕТИГЫ (К.Э. Эхмэтйэновтыц тыуыуына 80 йыл)

Ким Эбузэр улы Эхмэтйэнов - XX быуаттын 60-70-се йылдары баштсорт эзэбиэт гилеме удешенэ зур елеш индергэн арзатслы галимдарыбыззыц береЬе. Уга беззец аранан киткэндэ 49 гына йэш ине. Эммэ кеше гумеренен мэгэнэЬе ул баштсарган эштэрзец тослого Ьэм эЬэмиэтлелеге менэн билдэлэнэ.

Ким Эбузэр улыныц хезмэт юлы Баштсортостандыц хозур тэбигэтле Эбйэлил ятстарынан башлана. Баштсорт педагогия институтын тамамлаган йэш белгесте аспирантурага тэтсдим итэлэр.

Ана шул рэуешле белем юлыныц бетэ бадтсыстарын утеп, фэн донъяЬына аятс бада Ким Эбузэр улы. Унда бары ике тидтэ йыл самаЬы гына эшлэуенэ тсарамадтан, ул куп Ьэм тэрэн мэгэнэле гилми хезмэттэр тсалдырырга елгерэ. Улар - Ьис ЬузЬез галимдыц ватсыт тсэзерен белеп, кене-тене баш бадып, ец Ьызганып эшлэуе Ьэм, элбиттэ, тэбигэттэн килгэн таланты ЬеземтэЬе. Уныц тырышлыгына, фэнни тсыйыу-лыгына, оригиналь фекер йеретеуенэ, языу стиленец Ьыгылмалылыгына, логик фекерлэу менэн образлы фекерлэу алымдарын одта синтезлай белеу тсеуэЬенэ хайран тсалырлытс. К. Эхмэтйэновтыц Ьэр хезмэте утсыусыларзы улар есен быгаса билдэЬез тсала килгэн, бетенлэй асылмаган фэн Ьэм ижад донъяЬына алып килде. Был донъяга юл алыуыныц беренсе кендэренэн ук йэш галимдыц теп игтибарын эзэбиэт теорияЬы Ьэм поэтика

мэсьэлэлэренэ йунэлтеуе узе ук куп нэмэ хатсында Ьейлэй. Уныц кандидатлытс диссертацияЬы ла поэзияныц иц «олпат» жанры -поэма теорияЬына арналгайны. Был хезмэт, 1962 йылда «Баштсорт поэмаларыныц композиция мэсьэлэлэре» тигэн баш адтында айырым китап рэуешендэ донъя кургэс, зур популярлытс тсазанды, Мэскэузэге узэк матбугат биттэрендэ лэ югары баЬа алды. Ысынлап та, унда йэш галим баштсорт поэмалары мидалында эзэбиэттэ быга тиклем бетенлэй тип эйтерлек тикшерелмэгэн Ьуз сэнгэте эдэрзэренец, нескэ поэтик «организмын» - художество узенсэлектэрен, состав элементтарын, милли Ьызаттарын ышандырырлытс итеп кузаллауга елгэшэ. Анытс итеп эйткэндэ, ул тэу таптсыр теоретик планда баштсорт поэмаларында фольклор поэтикаЬыныц урыны, эпик Ьэм лирик башлангыс, лирик герой, новеллизм, художество детале Ьэм уларзыц сюжет, композиция тсоролошондагы ролдэре, сюжеттан тыш куренештэр кеуек мэсьэлэлэрзе кутэрэ Ьэм уларзы бай фактик материалдар ерлегендэ тепле ятстырта.

Тэуге уцыштарзан тсанатланган галим артабан милли эзэбиэтебез материалдары ерлегендэ эзэбиэт гилеменец теп Ьэм тсатмарлы тарматстарыныц береЬе булган эзэбиэт теорияЬыныц бетэ аспекттарын систе-малы ятстыртыу эшенэ ец Ьызганып тотона. Ьеземтэлэ уныц бер-бер артлы «Эзэбиэт гилеме Ьузлеге» (1965), «Шигриэт иленэ сэйэхэт»

1Kim A. Akhmedyanov (born Feb. 5, 1932 - died Nov. 9, 1980, the village ofAlmukhametovo, Abzelilovsky district, the Bashkir ASSR), literary scholar and critic, a member of the USSR Union of Writers (1965). After graduating from K.A. Timiryazev Bashkir Teacher Training Institute in 1955 Kim Akhmedyanov began teaching there. In 1960 he defended his thesis for a candidate degree on "Compositional Aspects of Bashkir Poems". Since 1960 he worked at the Institute of History, Language and Literature, the Bashkir branch of the USSR Academy of Sciences (the modern day Institute of History, Language and Literature, the RAS Ufa Science Center), and since 1978 at the Bashkir State University. Kim Akhmedyanov carried out research into the problems of the history of literature and literary theory as well as of literary criticism . The Salavat Yulaev Bashkir ASSR prize was awarded to Kim Akhmedyanov for his work "Literary Theory" in 1972. In K. Akhmedyanov's native village the museum of the scholar was opened. A prize bearing his name was created.

ПРОБЛЕМЫ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ. 2012/3 (57)

(1967) Ьэм шул осорзагы гилми эзлэнеузэренец «аккорды» булган «Эзэбиэт теорияЬы» (1971) тигэн хезмэттэре донъя курэ. Ьуцгы фун-даменталь хезмэт эзэбиэттец терзэрен Ьэм жанрзар системаЬын, Иурэтлэу саралары тип-тарын Ьэм узенсэлектэрен, эпос, драма, айы-рыуса лирика терзэренэ тсараган эдэрзэрзец художе стволы тезелешен ентекле Ьэм тепле ятстыртыуы менэн айырылып тора. Китаптыц игтибарзы йэлеп итерзэй новаторлыгы шунда: бик куп эзэби куренештэр, жанр формалары, поэтик нормалар унда эзэбиэттец милли тэбигэтен идэпкэ алып ейрэнелэ. Эйтергэ кэрэк, галимдыц был Ьэм «Эзэбиэт гилеме Ьузлеге» хезмэттэре тиз арала студенттарзыц, мэктэп Ьэм вуз утсытыусыларыныц, эзэбиэт белгестэренец, гемумэн, Иуз сэнгэте менэн тсызытсЬыныусыларзыц едтэл китабына эуерелэ. «Эзэбиэт теорияЬы» тигэн фунда-менталь китаптыц республикабыззыц Салауат Юлаев исемендэге дэулэт премияЬы менэн билдэлэнеуе Ьэм тсыдтса гына ватсыт эсендэ ес таптсыр бадылып сыгыуы (1971, 1985, 2003) узе ук куп нэмэ хатсында Ьейлэй.

XX быуаттыц 70-се йылдарында К. Эхмэтйэнов теп игтибарын баштсорт шигриэтенец теоретик нигеззэрен, тарихи поэтикаЬын ентеклэп, эзмэ-эзлекле ейрэнеугэ йунэлтэ. Шул процеста ул поэзия удешенэ тос елеш индергэн тсайЬы бер ижадсылар хатсында монографиялар язырга ла елгерэ. «Назар Нэжми - шигыр одтаИы» (1974) тигэн хезмэтендэ галим халытс шагирыныц поэтик одталыгын, донъяны курэ Ьэм образлы курЬэтэ белеу маЬирлыгын асып биреузе матссат итеп тсуйган.

К. Эхмэтйэновтыц айырым бер эзиптец ижад лабораторияЬын ейрэнеугэ багышланган «Г. Сэлэм. Тормошо Ьэм ижады» (1980) хезмэте лэ гилми йэмэгэтселек тарафынан ыцгай тсабул ителде. Унда галим «Ьэр бер иртэне йырга тсушып йырлау», халтсына шигриэттец шифалы нурзарын куберэк сэсеп тсалыу есен ашыгып, янып-ярЬып ижад иткэн, шуга ла куп кенэ мэтсэлэлэрзэ Ьэм идтэлектэрзэ, тсарацгы тендэ кук йезен тирэ-йунгэ ятстылытс сэсеп, бер мэлгэ Ьызып утеусе метеор менэн сагыштырылган шагирзыц ун йылга гына Ьузылган ижад донъяЬына киц Ьэм ентекле байтсау яЬай. Ул яцы социалистик йэмгиэт тезеу идеялары шау-латып алга Ьерелгэн, уларзы практик рэуештэ

тормоштса ашырыу есен физатсэр керэш барган XX быуаттыц 30-сы йылдарында Г. Сэлэмдец «Йыр, йыр кэрэк!» тип, сац тсагып, яцы поэтик формалар, Ьурэтлэу алымдары Ьэм геройзар эзлэп, яцы темалар кутэреп килеп инеуен Ьэм тиз арала тсэлэмдэштэренец лидерына, баштсорт шигриэтенец шоцтсарына эуерелеп китеуе серзэрен бетэ нескэлегендэ асып бирэ. Галимдыц был хезмэтен утсыгас, ижады беген тарихилытс принцибын идтэренэн сыгарып ебэргелэгэн тсайЬы бер тикшеренеуселэр тарафынан нисек кенэ терлесэ баЬалан-маЬын Ьэм нарытсланмаЬын, Г. Сэлэмден барыбер уз заманыныц удеш диалекти-каЬын куп кенэ тсэлэмдэштэренэ тсараганда тэрэнерэк тешенэ, эдэрзэрендэ 30-сы йылдар героикаЬын, ижтимаги-сэйэси Ьэм итстисади тормошта гына тугел, бэлки кешелэрзец донъяга тсараштарында, психологияЬында ла зур узгэрештэр барыуын, халытстыц оптими-стик рухын югары художестволы кимэлдэ сагылдыра, поэзиябыззы идея-тематик ятстан гына тугел, э жанр, стиль, форма йэЬэтенэн дэ байыта алган зур шагир булганлыгына йэнэ бер инанаЬыц.

Куренекле шагирзарыбыззыц ижад емештэре менэн утсыусы куцелен арбау, эсир итеу серзэрен асытслау, уларга эстетик баЬа биреу едтендэ куп эшлэй К. Эхмэтйэнов. Урзэ телгэ алынган «Шигриэт иленэ сэйэхэт» тигэн китабында, Мэскэузэ бадылган «История башкирской советской литературы» (1967; «Баштсорт совет эзэбиэте тарихы») исемле коллектив хезмэттец айырым булектэрендэ, ватсытлы матбугат биттэрендэ донъя кургэн зур-зур мэтсэлэлэрендэ Ш. Бабич, С. Кудаш, Г. Сэлэм, Р. Нигмэти, М. Кэрим Ь.б. шагирзарзыц ижади одталытстары серзэрен ейрэнеузе узэккэ тсуя.

Агымдагы эзэби процестса, айырым шагирзарзыц ижад емештэренэ баЬа биргэн тэнтсит мэтсэлэлэрендэ лэ К. Эхмэтйэнов теп игтибарын эзэби одталытс мэсьэлэлэренэ йунэлтэ. «Тэнтситсе - шигриэт ЬатссыЬы» тип исемлэй ул бер мэтсэлэЬен. Кендэлек тэнтсит мэтсэлэлэрен ул эллэ ни куп язмай, лэкин уныц Ьэр сыгышы узе бер куренеш буларатс тсабул ителэ, сенки уларза галим узен Ьуз сэнгэтенец ЬатссыЬы, уныц югары художество кимэле есен керэшсе итеп тоя.

Зур фэнни тэжрибэ туплаган галим арта-бан тэнтсит мэтсэлэлэрендэге, эзэбиэт тарихы

ПРОБЛЕМЫ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ. 2012/3 (57)

46

F.С. Кунафин

бyйынca я;^н xeзмэттэpeндэгe, aйыpым шaFиpзapFa apнaлFaн мoнoгpaфиялapындaFы пpaктик aнaлизды caф тeopия мeнэн тaFы лa тeплepэк hэм ^^i^ipa— бэйлэpгэ тьфы-ma. Шул epлeктэ унын пoэзиянын yçem кaнyндapын тepлe якгап a^m биpгэн «Шэтик oбpaзлылык» (1979) тигэн мoнoгpaфияhы дснъя кypэ. Ундa Faлим теп иFтибapын шиFыp тeзeлeшeнeн yçeш-yзгэpeш зaкoнлыктapын haH бaшкopт ayыз-тeл hэм язмa шиFpиэттэpeндэгe oбpaзлылык cepзэpeн arayFa йунэлтэ. Ул лиpик ahэнлeктeн мehим capaлapын, пoэтик тpaдициялapзын yзeнcэлeгeн hэм бeгeнгe йэшэйeшeн, шиFpиэттэгe нoвaтopлыктын acылын aйыpыyca eнтeклe яктыpтa. Tэpэн, enrede aнaлизFa, ?yp тeopeтик дeйeмлэштe-pey^sp^ бaй был xeзмэт К. Эxмэтйэнoвтын э?эбиэт Fилeмe eлкэheндэ дoнъя кимэлeндэ бapFaн кyзэтeyзэp, acыштap hэм ди^у^ cиялap ЮFapылыFындa фeкep йepeткэн, тикшepeнeyзэpe мeнэн дeйeм Fилми-эзэби пpoцecкa кушылып киткэн ?yp Faлим булы-уын paçлaй. БыFa yje тepe caFындa тyлыhынca эзepлэп eлгepэ aлмayы еэбэплс тopмoш иптэшс Р. Эxмэтйэнoвa мснэн кэлэмдэшс C. Caфyaнoв xэcтэpлэп cыFapFaн «Maтypлык. Бaтыpлык. ШиFpиэт» (1982) тигэн э?эби тэнкит hэм э?эбиэт Fилeмe мeтoдoлoгияhы eлкэheнэ кapaFaн мэкэлэлэp ^ты^ты^ы лa caFыy дэлил. Был китaбындa лa Faлим, C. Caфya-тов эйтeyeнcэ, «hyj cэнFэтe yçeшeнэ, am^rn açap^ap^e aнaлизлayFa тeopeтик 6ynapaK якын килey мahиpлыFын, xyдoжecтвo oçтaлыFы мэcьэлэлэpeн у?эккэ куйыуын hэм aнa шул oçтaлыктын ин нecкэ быyындapынa тиклeм yтeп инсузс филocoфик дeйeмлэштepey мeнэн бэйлэу ^ce^» эйэ булыуын ^pha^e. Tan oшo hызaттapы унын бeтэ ижaд юлынын тeп yзeнcэлeгeн тэшкил иттс.

К. Эxмэтйэнoвтын Fилми-эзэби эшмэкэp-лeгeн бapлaFaндa, йэнэ бep мoмeнтты эйтeп утмэу мeмкин тугел. Бaшкopт шиFpиэтeнeн бaй фaктик мaтepиaлдapы мснэн эш иткэн, ynap^i ЮFapы идся-эстстик тaлaптap кимэлснэн кунсл зиheнe илэгс aшa yткэpгэн hэм стди фэнни дeйeмлэштepeyзэp яhaFaн Faлим Э. Xap^ coв, F. Xecэйeнoв ксуск ^pe^^e э?эбиэт бeлгecтэpe мснэн бepлeктэ hy? cэнFэтeбeз тapиxындa бepeнce тaпкыp ин caFыy шиFpи açap^ap тyплaнмahын - «Бaшкopт пoэзияhы aнтoлoгияhы»н (1971) тeзeп дoнъяFa cыFapыy

идeяhын тopмoшкa aшыpыyFa лa у^нсн тoc eлeшeн индepзe. Faлим «Бaшкopт coвer э^эбиэтс тapиxы» (1957) тигэн фyндaмeнтaль xeзмэттe я^ыу^ лa эузсм кaтнaшты. Был xeзмэт 1967 йылдa Mэcкэyзэ ypыç тслсндэ лэ дoнъя кypэ.

Fyмepeнeн hyнFы йылдapындa Ким Эбyзэp улы «Бaшкopт эзэбиэтсндэ эxлaк мэcьэлэлэpe», «Фэнни-тexник peвoлюция hэм пoэтик фeкepлэy» тигэн тeмaлap eçтeндэ эшлэй 6aшлaй, лэкин ynap^i aйыpым китaптap итсп cыFapып eлгepэ aлмaй кaлa. Э?эбиэт Fилeмeнeн кaтмapлы пpoблeмaлapы мснэн мeкиббэн китсп шeFeллэнeyeнэ кapaмaçтaн, ул мэктэптэp eceн бaшкopт эзэбиэтс бyйынca дэpecлeктэp языyзa, xpecтoмaтиялap тeзeyзэ лэ эузсм кaтнaшты.

Ким Эбyзэp улы Эxмэтйэнoв э?эбиэт Fилeмeндэ hэм тэнкиттэ йэштэpзeн кэнэшcehe hэм ocтaзы лa булды. Был унын Fилeм hэм э?эби ижaд дoнъяhындa тэугс aзымдapын яhaycылapFa aйыpыyca иFтибapлы 6yлыyындa лa acык кypeндe. Yзeмдeн фэнни эшмэкэpлeгeм мснэн 6эйлс 6ep гснэ cэxифэнe тслгэ aлып Утксм килэ. Kaндидaтлык диccepтaциямдын aвтopeфepaтын Kapa^rn, тикшepтeп aлыy eceн эзepлэнeп йepeгэн кeндэpзэ Ким Эбyзэp улы KыpымFa ялFa китсп бapзы. Aвтopeфe-paт кyлъязмahынын мaшинкaнaн yзFapылFaн дaнahын yFa тaпшыpыpFa eлгepмэнeм. Fэжэп xэл: 2-3 ^н утсугэ кeтмэгэндэ Ким aFa^an ти? apaлa aвтopeфepaтымдын кapaлaмahын eбэpeyзe hopaFaн тeлeгpaммa килсп тeштe. Икс a^rn утсугэ мин пoчтaлa унын кэнэштэpe, тэкдим-тeзэтмэлэpe тepкэлгэн кyлъязмahын тотоп тopa инсм. Э бит 3-4 ^н утсугэ Faлим y?e лэ тайтыш тeштe. Йылдap уткэн hamrn Ким Эxмэтйэнoв ксуск Faлимдapзын Fилми yзaмaнлыктapы, hyззэpeнэн эштэpe aйыpылмaFaн иp-eгeтлeктэpe, кунслдэ якты 6ep э? талды^^ы xэтиpэ булып, кaбaт-кaбar иçкэ тeшэ.

Xaлкыбыз бopoн-бopoндaн узснсн бaтыpзapын, ил yзaмaндapын, apja—лы шэxecтэpeн xepмэт иткэн. К. Эxмэтйэнoвтын я^ы^ы^ лa шyндaй eлeш тeшкэн. Бeгeнгe кeндэ Эбйэлил paйoнындa oшoндaй apja—лы шэxecтэpeбeззeн 6epehe, кypeнeклe Faлим-язы^ы, тэнкитce hэм пeдaгoг Ким Эбyзэp улы Эxмэтйэнoв иceмeндэгe мaxcyc пpeмия бyлдыpылFaн, Элмexэмэт ayылынын мaтyp 6ep ypaмы унын иceмeн йepeтэ, ул йэшэгэн йopткa,

ПPOБЛEMЫ BOCTOKOBEДEHИЯ. 2012/3 (57)

утсыган мэктэпкэ мэрмэр татстаташ тсуйылган. Мэктэп етэкселеге утсытыусылар, балалар, ауыл халтсы ярзамы менэн мэктэп музейына галим хатсында идтэлекле материалдар, эзэби тсомарттсылар туплаган.

Ким Эхмэтйэнов оло йерэкле шэхес, зур галим ине. Безгэ ул ысын мэгэнэЬендэ гилми гэуЬэрзэр тсалдырзы. Тэрэн эстэлекле хезмэттэре уныц зур матссаттар, уй-ниэттэр, киц тсоласлы теоретик проблемалар менэн йэшэгэнлеген, югары кешелек сифатта-рына эйэ булганлыгын хэтерлэтеп тора. Килэсэктэ олуг шэхестец ошо изге эшен дауам иттереусе, байытыусы Ьэм яцы бадтсыстса кутэреусе эзэбиэт белгестэренен

удеп сыгасагына емет зур. Бынын есен беззэ бетэ шарттар за бар.

БИБЛИОГРАФИЯ

1. Баштсорт поэмаларынын композиция мэсьэлэлэре. - 0фе, 1962.

2. Эзэбиэт гилеме Ьузлеге. - 9фе, 1965.

3. Шигриэт иленэ сэйэхэт. - 9фе, 1967.

4. Эзэбиэт теорияЬы. - Эфе, 1971 (2-се бадмаЪы - 1985; 3-се бадмаЪы - 2003).

5. Назар Нэжми - шигыр одтаЬы. - Эфе, 1974.

6. F. Сэлэм. Тормошо Иэм ижады. - Эфе, 1980.

7. Поэтик образлылытс. - Эфе, 1979.

8. Матурлытс. Батырлытс. Шигриэт. - Эфе, 1982.

К. А. Ахмедъянов

МУСА ДЖАЛИЛЬ И БАШКИРСКАЯ ЛИТЕРАТУРА

В данной статье Кима Ахмедьянова освещается отношение Мусы Джалиля к башкирскому народу, а также взаимосвязь между творчеством поэта и башкирской литературой. По мнению автора, как и самого башкирского народа, многие рукописи Мусы Джалиля (фольклорные материалы, собранные ИИЯЛ, такие как «Елдэр» («Ветра»), «Кызыма» («Дочери»), «Тултсындар» («Волны»), «Батыр егет тураЬында» («Песня о храбром джигите») и др.) распространились среди башкир. Башкирский народ считал М. Джалиля своим поэтом, с другой стороны, и сам герой-поэт любил духовное богатство башкир. В защиту своего мнения автор приводит доказательства.

Ключевые слова: баштсорт фольклоры, аллегорик образ, Моабит шагирзары, халытс йырзары, тсобайыр, «Алтынсэс» операЬы, «Ек Мэргэн» эпосы.

Key words: Bashkir folklore, allegorical image, the Moabit notebooks, folk songs, kubair, the opera "Altynsas", the epic "Ek Mergen".

Kim A. Akhmedyanov

MUSA DZHALIL AND BASHKIR LITERATURE

The article by Kim Akhmedyanov concerns Musa Dzhalil's attitude to the Bashkir nation and Bashkir literature. To the author's mind as well as the Bashkirs think many of manuscripts by Musa Dzhalil, namely folklore materials collected by workers of the Institute of History, Language and Literature such as "Winds", "To My Daughter", "Waves", "A Song about a Brave Dzhigit", etc. have spread among the Bashkirs. The latter takes Musa Dzhalil to be a Bashkir poet as well. The poet in his turn also loved the spiritual heritage of the Bashkirs. The author offers evidence to substantiate his point of view.

nPOEHEMM BOCTOKOBE,3,EHHS. 2012/3 (57)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.