Научная статья на тему 'ТЕМИР ЙЎЛ УЧАСТКАЛАРИГА ПОЕЗДЛАРНИ ЯҚИНЛАШИШИДАН АВТОМАТИК ТАРЗДА ХАБАР БЕРУВЧИ СИГНАЛЛАШТИРИШ МАРКАЗЛАШТИРИШ ВА БЛОКИРОВКА ҚУРИЛМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ТЕМИР ЙЎЛ УЧАСТКАЛАРИГА ПОЕЗДЛАРНИ ЯҚИНЛАШИШИДАН АВТОМАТИК ТАРЗДА ХАБАР БЕРУВЧИ СИГНАЛЛАШТИРИШ МАРКАЗЛАШТИРИШ ВА БЛОКИРОВКА ҚУРИЛМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
108
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
поезд / станция / темир йўл кесишмалари / перегон / яримавтоблокировка / автоблокировка / пиёдалар ўтиш жойи / сигналлаштириш марказлаштириш ва блокировка / пиёда / йўловчи. / train / station / railway crossings / railway haul / semi-autoblocking / autoblocking / pedestrian crossing / signaling centering blocking / pedestrian / passenger.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Косимова, Қамара Амоновна

Бу илмий ишда темир йўл участкаларида поезд яқинлашиб келишидан огоҳлантирувчи тизимлар таҳлили келтирилган. Автоматика ва телемеханика тизимларининг поездлар темир йўл участкаларига хусусан пиёдалар ўтиш жойларига, темир йўл участкаларидаги иш ходимлар ишлаб турган жойларга, темир йўл кесишмаларига яқинлашиб келиши ҳақидаги маълумотларни йўловчиларга, ишчи ходимларига ва автомобил ҳайдовчиларига узатиш учун хизмат қилиб келмоқда. Бироқ темир йўл атрофида кулоқчин таққан ҳолда юрувчи йўловчиларни ёки пиёдларни поезд яқинлашиб келишидан огоҳлантириш ҳамда темир йўл участкаларида инсонлар билан боғлиқ юз бериши мумкин бўлган бахтсиз ходисалар сонини камайтириш мақсадида, илмий мақолада сигналлаштириш марказлаштириш блокировка тизимлари ва қурилмаларининг огоҳлантирувчи тизимларига қўшимча сифатида: ҳаракат таркиби кабиналарига шовқин генератори ўрнатиш; машинист ҳаракатларини ва ташқи ҳаракатни рўйҳатга олиш учун ички ва ташқи кузатув камераларини ўрнатиш; локомотив чироқларини ёритиш узоқлилигини ошириш ва овозли сигналдан фойдаланиш; ҳар бир блок-участка чегарасида шовқин сигналларини тарқатиш учун шовқин сигналларини тарқатиш мосламаларини ўрнатиш таклиф этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Косимова, Қамара Амоновна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPROVEMENT OF CENTRALIZED SIGNALING AND INTERLOCKING DEVICES FOR AUTOMATIC NOTIFICATION OF THE APPROACH OF TRAINS AT RAILWAY STATIONS

This scientific work presents an analysis of systems that warn of the approach of a train on railway haul. Automation and telemechanics systems serve to transmit information to passengers, workers and drivers about the approach of trains to railway haul, in particular to pedestrian crossings, places where workers work on railway sections, railway crossings. However, in order to warn the passengers or pedestrians walking around the railway wearing headphones of the approaching train and to reduce the number of accidents involving people on railway sections, in addition to the warning systems of signaling centralization blocking systems and devices in the scientific article: a noise generator for rolling stock cabins installation; installation of internal and external surveillance cameras to record driver's movements and external movement; increase the distance of illumination of locomotive lights and use of sound signal; it is proposed to install noise signal distribution devices for noise signal distribution at each block.

Текст научной работы на тему «ТЕМИР ЙЎЛ УЧАСТКАЛАРИГА ПОЕЗДЛАРНИ ЯҚИНЛАШИШИДАН АВТОМАТИК ТАРЗДА ХАБАР БЕРУВЧИ СИГНАЛЛАШТИРИШ МАРКАЗЛАШТИРИШ ВА БЛОКИРОВКА ҚУРИЛМАЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ТЕМИР ЙУЛ УЧАСТКАЛАРИГА ПОЕЗДЛАРНИ ЩИНЛАШИШИДАН

АВТОМАТИК ТАРЗДА ХАБАР БЕРУВЧИ СИГНАЛЛАШТИРИШ

МАРКАЗЛАШТИРИШ ВА БЛОКИРОВКА КУРИЛМАЛАРИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Косимова Самара Амоновна

Тошкент давлат транспорт университети (Тошкент, Узбекистон)

АННОТАЦИЯ

Бу илмий ишда темир йул участкаларида поезд яцинлашиб келишидан огоулантирувчи тизимлар таулили келтирилган. Автоматика ва телемеханика тизимларининг поездлар темир йул участкаларига хусусан пиёдалар утиш жойларига, темир йул участкаларидаги иш ходимлар ишлаб турган жойларга, темир йул кесишмаларига яцинлашиб келиши уацидаги маълумотларни йуловчиларга, ишчи ходимларига ва автомобил уайдовчиларига узатиш учун хизмат цилиб келмоцда.

Бироц темир йул атрофида кулоцчин таццан уолда юрувчи йуловчиларни ёки пиёдларни поезд яцинлашиб келишидан огоулантириш уамда темир йул участкаларида инсонлар билан боглиц юз бериши мумкин булган бахтсиз ходисалар сонини камайтириш мацсадида, илмий мацолада сигналлаштириш марказлаштириш блокировка тизимлари ва цурилмаларининг огоулантирувчи тизимларига цушимча сифатида: уаракат таркиби кабиналарига шовцин генератори урнатиш; машинист уаракатларини ва ташци уаракатни руйуатга олиш учун ички ва ташци кузатув камераларини урнатиш; локомотив чироцларини ёритиш узоцлилигини ошириш ва овозли сигналдан фойдаланиш; уар бир блок-участка чегарасида шовцин сигналларини тарцатиш учун шовцин сигналларини тарцатиш мосламаларини урнатиш таклиф этилган.

Калит сузлар: поезд, станция, темир йул кесишмалари, перегон, яримавтоблокировка, автоблокировка, пиёдалар утиш жойи, сигналлаштириш марказлаштириш ва блокировка, пиёда, йуловчи.

ABSTRACT

This scientific work presents an analysis of systems that warn of the approach of a train on railway haul. Automation and telemechanics systems serve to transmit information to passengers, workers and drivers about the approach of trains to railway haul, in particular to pedestrian crossings, places where workers work on

464

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

railway sections, railway crossings.

However, in order to warn the passengers or pedestrians walking around the railway wearing headphones of the approaching train and to reduce the number of accidents involving people on railway sections, in addition to the warning systems of signaling centralization blocking systems and devices in the scientific article: a noise generator for rolling stock cabins installation; installation of internal and external surveillance cameras to record driver's movements and external movement; increase the distance of illumination of locomotive lights and use of sound signal; it is proposed to install noise signal distribution devices for noise signal distribution at each block.

Keywords: train, station, railway crossings, railway haul, semi-autoblocking, autoblocking, pedestrian crossing, signaling centering blocking, pedestrian, passenger.

Бугунги кунда темир йул участкаларида поездлар тезлигининг ошиши хамда поездлар харакат хавфсизлигини таъминлаш максадида, темир йул кесишмаларида, станцияларда, перегонларда ва пиёдалар утиш жойларида автоматика ва телемеханика тизимлари кулланилади[1-3].

Бирок темир йул излари буйлаб кулокчинда харакатланаётган пиёдаларга, хозирда поезднинг якинлашиб келишидан огохлантирувчи тизим ёрдамида бу каби йуловчиларни поезд якинлашиб келаётганлиги тугрисида огохлантириш имконияти йуклиги хозирда поездларни пиёдаларни уриб юбориш холатлари купаймокда.

Биргина 2020 йил якунлари буйича "Узбекистон темир йуллари" АЖ темир йул участкаларида инсонларнинг хаёти билан боглик 52 та бахтсиз ходисалар содир булган. Бу ходисаларни куп кисми йуловчи ва пиёдаларни темир йулни кесиб утиши керак булган махсус жойлардан умаслиги, темир йул излари орасида харакатланиши хамда йуловчи ва пиёдаларни кулокчин таккан холда темир йул участкаларида харакатланиши окибатида содир булган.

Хрзирда дунё темир йулларида сигналлаштириш марказлаштириш ва блокировка (СМБ) курилмалари ва тизимларининг кулокчин таккан холда темир йул участкаларида харакатланаётган йуловчилар ва пиёдаларни огохлантириш имконияти мавжуд булмаганлиги сабабли юкоридаги курсатиб утилган бахтсиз ходисаларни содир булмокда.

Темир йул участкаларига поездларни якинлашишидан автоматик

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

тарзда хабар берувчи СМБ курилмалари

Хрзирги кунда марказий давлатлар хамдустлиги (МДХ,) темир йулларида турли хил турдаги поездларни якинлашиб келишидан огохлантирувчи автоматика ва телемеханика тизимлари ва курилмалари ёрдамида, станцияларнинг узок масофада жойлашган стрелкаларида ходимларнинг иш даври пайтида, шунингдек электр марказлаштириш билан жихозланган кичик ва катта станцияларига харакат таркиби якинлашиб келишидан автоматик тарзда огохлантириш сигналларини ходимлар хизмат курсатадиган, пиёдалар ва йуловчилар жойлашган участкаларга маълумотларни радиоканал оркали узатилади. Агарда стрелкалар жойлашган секцияларда СМБ ходилари эмас йул хужалиги ходимлари иш олиб бораётган булсалар бундай лолларда стрелка жойлашган стрелкали секцияга шунт уланади ва доимий тарзда радио алока оркали «мусика» куринишидаги хабар доимий такрорланиб туради. Агар стрелкали секцияда шунт йуколса радио алока оркали «шунтни уланг» деган хабар доимий такрорланиб туради[4-8].

Тадкикотлар шуни курсатдики ишончли алока воситаси сифатида релс излари кулланилиши мумкин. Алока канали сифатида релс изларидан фойдаланиш огохлантириш тизимларини электр схемаларини, алока курилмалари ва СМБ тизимларига ташки таъсирларни камайтиради хамда уларнинг узаро мослигини таъминлайди.

Темир йулларида турли хил турдаги поездларни якинлашиб келишидан огохлантирувчи тизимларини ва курилмаларини мавжуд автоблокировка тизимлари билан чамбарчас боглик ва уларнинг богликликлари, курилмалар ва уларнинг ток манбаларидан фойдаланилади.

Огохлантириш курилмалари иш жойига маълум масофада поезднинг якинлашиши хакидаги огохлантириш сигналларни автоматик тарзда фаоллаштиришни таъминлайди, юкори ишончлиликка ва шовкиндан химояга эга, турли хил об-хаво шароитларида ва фавкулотда вазиятларда ишлайди.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Темир йул ва станция паркида алока динамиклари оркали хабар бериш учун марказлаштирилган комплексли маълумотлар тизими хам кулланилиб келинмокда. Бу куринишдаги тизим, динамик огохлантиришлар паркининг икки томонлама алока канали ва визуал ахборот мониторлари (табло, чироклар) ёрдамида, поездлар харакат хавфсизлигининг назорати буйича олинадиган маълумотлар асосида, темир йул станцияларида йуловчиларни, темир йул

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

станциялари йуловчи платформаларида ва тухтатиш нукталарида йуловчиларни харакат хавфсизлигини таъминлаш максадида харакат таркиби якинлашиб келишидан автоматлаштирилган тарзда хабардор килишга мулжалланган булиб[4-8]:

- йуловчи ва шахар атрофида харакатланувчи поездларининг тартиб номери билан бирга харакат таркибини кабул килиш (юбориш) вактини;

- темир йулдаги узиюрар харакат таркибини якинлашишидан;

- хизмат курсатиш ва йуловчилар хавфсизлигини таъминлаш билан боглик фавкулодда вазиятлар ва бошка холатларда йуловчиларни хавфсизлигини таъминлаш учун кулланилади.

Поездлар якинлашишида огохлантирувчи мавжуд автоматика ва телемеханика тизимлари куйидаги афзалликларга эга:

- курилмаларга хизмат курсатувчи ишчиларнинг хавфсизлиги оширилади;

- поезд якинлашиб келаётганлиги хакидаги хабардан ходимларни осон ва аник хабардор килади;

- турли частотали радиотулкинларда ишлаши туфайли огохлантирувчи тизимларга куп ишчи ходимларнинг радио станцияларини улаш мумкин;

- тизим осонгина мослашувчанлиги, маълум бир полигонга ва махаллий иш шароитларига мослашишга имкон беради;

- огохлантириш тизимлари релели, микропроцессорли электр марказлаштириш ва диспетчерлик марказлаштириш тизимларининг бир кисми сифатида ишлатишда кушимча ускуналар талаб килмайди;

- радио каналидан фойдаланишда кабел ёткизиш талаб килинмайди;

- станциянинг диспетчерлик назорати тизими билан ишлайди;

- тизим нафакат курилмаларга хизмат курсатувчи ходимларга овозли хабарни юбориш учун, балки станция платформасидаги йуловчиларга ва ишчи ходимларга харакат таркиби якинлашиб келаётганлиги тугрисида хабарларни ёки бошка хар кандай максад учун кулланилиши мумкин.

Йуналиш буйича поезднинг жойлашишига караб, икки хил турдаги овозли хабарлар берилиши мумкин:

- йуналиш белгиланган пайтдан бошлаб, поезднинг олдиндаги маршрут участкасига киргунга кадар, "Жуфт (ток) томондан маршрут кабул килиш/юборишга урнатилган" овозли хабари берилади;

- йуналиш буйича маршрут бошидаги секция банд булгунига кадар ва секцияни ажратилишига кадар олдиндаги йуналиш секциясини эгалланган пайтдан бошлаб "Диккат, поезд" овозли хабар берилади;

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Темир йул станцияларда, автоблокировка ва ярим автоматик блокировка тизимига эга булган перегонларда, темир йул кесишмаларида, перегондаги ёки станциядаги ходимларнинг иш жойларида ва пиёдаларни утиш жойиларида кулокчин таккан холда темир йул изларидан юрувчи, эътиборсиз холатда темир йулни кесиб утувчи, темир йул изларидан йулак сифатида фойдаланувчи ёки кесиб утиш, релсларда утирувчи йуловчиларга ва темир йул ходимларини хавфсизлигини таъминлаш буйича поездларни якинлашиб келиши хакидаги маълумотни автоматик тарзда юборувчи тизимнинг усули ва алгоритми 1 а, б -расмда келтирилган.

а)

П Ч6ИП

V

Шовкин

генератор

М

б)

1-расм. Темир йул участкаларига поездларни якинлашишидан автоматик тарзда хабар берувчи сигналлаштириш марказлаштириш ва блокировка курилмалари. а - умумий куриниши; б - йул релесининг контактини шовкин

генераторига уланиши. Ушбу таклиф килинаётган огохлантирувчи тизимда, кулокчин таккан холда темир йул изларидан юрувчи, эътиборсиз холатда темир йулни кесиб утувчи, темир йул изларидан йулак сифатида фойдаланувчи ёки кесиб утувчи,

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

релсларда утирувчи йуловчиларга поезд якинлашиши вактида уларга юкори частотали сигнал юбориш учун темир йул участкаларида харакатланадиган локомотивларга шовкин генератори, машинист харакатларини ва ташки харакатни руйхатга олиш учун кузатув камералари урнатилади [9].

Темир йул участкаларида поезд якинлашиб келишидан автоматик тарзда огохлантирувчи тизимининг ишлаш алгоритми куйидагича амалга оширилади: харакат таркиби темир йул участкаларига якинлашганда поездларни якинлашиши хакидаги маълумотлар сигналлаштириш марказлаштириш блокировка тизимлари ва курилмалари оркали йуловчиларга, пиёдаларга ва темир йул ишчи ходимларига сигнал ёки хабар куринишида юборилади.

ХУЛОСА

Хрзирги кундаги поезд якинлашиб келишидан автоматик тарзда огохлантирувчи тизимларнинг кулокчин таккан холда темир йул изларидан юрувчи, эътиборсиз холатда темир йулни кесиб утувчи, темир йул релс изларида утирувчи йуловчиларни поезд якинлашиб келишидан огохлантириш имконияти мавжуд эмас.

Темир йул атрофида кулокчин таккан холда юрувчи йуловчиларни ёки пиёдларни поезд якинлашиб келишидан огохлантириш ва темир йулда инсонлар билан боглик юз бериши мумкин булган бахтсиз ходисалар сонини камайтириш максадида, СМБ курилмаларинг огохлантирувчи тизимларига кушимча курилмалар сифатида куйидагиларни урнатиш таклиф этилади:

- харакат таркиби кабиналарига шовкин генератори урнатиш;

- машинист харакатларини ва ташки харакатни руйхатга олиш учун ички ва ташки кузатув камераларини урнатиш;

- локомотив чирокларини ёритиш узоклилигини ошириш ва овозли сигналдан фойдаланиш;

- темир йул участкаларидан йуловчиларни, пиёдаларни ва ёввойи хайвонларни темир йул изини кесиб утиш пайтида поезд уриб юборишини олдини олиш максадида хар бир блок участкасига огохлантирувчи сигнални берувчи курилмаларни урнатиш каби таклифлар келтириб утилган.

REFERENCES

1. Хидиров, Э. И., & Болтаев, С. Т. (2022). "УЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙУЛЛАРИ" АКЦИЯДОРЛИК ЖАМИЯТИНИНГ СИГНАЛЛАШТИРИШ ВА АЛО^А ХУЖАЛИГИ КУРИЛМАЛАРИДАГИ НОСОЗЛИКЛАР

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ТАХДИЛИ. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(5), 174-181.

2. Saitov, A., Kurbanov, J., Toshboyev, Z., & Boltayev, S. (2021). Improvement of control devices for road sections of railway automation and telemechanics. In E3S Web of Conferences (Vol. 264, p. 05031). EDP Sciences. doi: 10.1051/e3 sconf/202126405031

3. Boltayev S.T., Valiyev S.I. and Qosimova Q.A., Improving the Method of Sending Information about the Approach of Trains to Railway Crossings, ElConRus, 2022, pp. 558-565, doi: 10.1109/ElConRus54750.2022.9755564.

4. Щелконогов, С. В. Анализ современных и перспективных систем предупреждения путевых работников о приближении подвижного состава Молодой ученый. — 2012. — № 6 (41). — С. 61-63.

5. Типовые материалы для проектирования 410106 - ТМП «Системы оповещения монтеров пути для различных систем ЭЦ», ГУП Гипротранссигналсвязь - 2001, Альбом 1-4.

6. Ульянов, В.М и др. Автоматическое устройство оповещения о приближении подвижного состава // Автоматика Связь Информатика. - 2001. -№5. - с. 38-42.

7. Новиков В.Г., Алабушев И.И. Координатная система контроля и оповещения // Вестник научно-исследовательского института железнодорожного транспорта. - 2008. №1. - С.45-48.

8. Ананьев Д.В., Тарасов И.А. Централизованная система информирования ЦИСОП / Автоматика, связь, информатика №1-2018 - 39-41

9. Kosimova Q.A., Valiyev S.I. and Boltayev S.T. Method and Algorithm of the Automatic Warning System of Train Approaches to Railways, ICIEAM, 2022, pp. 532-538, doi: 10.1109/ICIEAM54945.2022.9787181.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.