Научная статья на тему 'ТАШКЕНТ В ПРОШЛОМ – В ЦЕННОМ ПИСЬМЕННОМ НАСЛЕДИИ «ТАРИХИ ЖАДИДАЙИ ТОШКАНД»'

ТАШКЕНТ В ПРОШЛОМ – В ЦЕННОМ ПИСЬМЕННОМ НАСЛЕДИИ «ТАРИХИ ЖАДИДАЙИ ТОШКАНД» Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
236
61
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ташкент / путешественники / историки / письменные источники / топография / география / народы / ворота и стены города / медресе и мечети / базары / сады / крепость Ташкента / четыре квартала / вакуфные денежные средства. / Tashkent / tourists / historians / written sources / topography / geography / people / city walls and gates / madrassas and mosques / markets / parks / Tashkent Castle / foundation funds.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Хусаинова Фируза Тохировна

в статье проанализирована история города Ташкента, одного из самых древних городов Средней Азии, на основании письменных источников. Также дан нализ сведений, касающихся топографии города Ташкента на основании произведения ташкентского историка Мухаммада Солиха “Тарихи жадидайи Тошканд”.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

TASHKENT IN THE VALUABLE WRITTEN HERITAGES OF PAST. “TARIXI JADIDAYI TASHKENT”

The article analyzes the history of Tashkent, one of the oldest cities in Central Asia, based on written sources. There is also an analysis of topography of Tashkent based on the historical book “Tarixi Jadidayi Tashkent” by Muhammad Salih.

Текст научной работы на тему «ТАШКЕНТ В ПРОШЛОМ – В ЦЕННОМ ПИСЬМЕННОМ НАСЛЕДИИ «ТАРИХИ ЖАДИДАЙИ ТОШКАНД»»

Review of law sciences

Q-------------- 1

- Д^

Khusainova Firuza Tokhirovna,

Senior lecturer of the Tashkent State University of Law

TASHKENT IN THE VALUABLE WRITTEN HERITAGES OF PAST. "TARIXI JADIDAYI TASHKENT"

Abstract: The article analyzes the history of Tashkent, one of the oldest cities in Central Asia, based on written sources. There is also an analysis of topography of Tashkent based on the historical book "Tarixi Jadidayi Tashkent" by Muhammad Salih.

Key words: Tashkent, tourists, historians, written sources, topography, geography, people, city walls and gates, madrassas and mosques, markets, parks, Tashkent Castle, foundation funds.

Фируза Тохировна Хусаинова,

старший преподаватель Ташкентского государственного юридического университета

ТАШКЕНТ В ПРОШЛОМ - В ЦЕННОМ ПИСЬМЕННОМ НАСЛЕДИИ «ТАРИХИ ЖАДИДАЙИ ТОШКАНД»

Аннотация: в статье проанализирована история города Ташкента, одного из самых древних городов Средней Азии, на основании письменных источников. Также дан нализ сведений, касающихся топографии города Ташкента на основании произведения ташкентского историка Мухаммада Солиха "Тарихи жадидайи Тошканд ".

Ключевые слова: Ташкент, путешественники, историки, письменные источники, топография, география, народы, ворота и стены города, медресе и мечети, базары, сады, крепость Ташкента, четыре квартала, вакуфные денежные средства.

Фируза Тохировна Хусаинова,

Тошкент давлат юридик университети катта укитувчиси

УТМИШДАГИ ЦИММАТЛИ ЁЗМА МЕРОСЛАРДА ТОШКЕНТ. "ТАРИХИ ЖАДИДАЙИ ТОШКАНД"

Аннотация: мацолада Урта Осиёнинг энг цадимий шауарларидан бири булмиш Тошкент ша^рининг тарихи ёзма манбалар асосида та^лил цилинган. Шунингдек, тошкентлик тарихчи Му^аммад Солщнинг "Тарихи жадидайи Тошканд " асари асосида Тошкент ша^ри топографиясига оид маълумотлар та^лили баён этилган.

Калит сузлар: Тошкент, сайё^лар, тарихнавислар, ёзма манбалар, топография, география, халцлар, шауар девор ва дарвозалари, мадраса ва масжидлар, бозорлар, боглар, Тошкент цалъаси, турт да^а, вацф маблаглари

Тошкент кадим замонлардан бошлаб Урта Осиёдаги йирик маданият учокларидан бири булиб келган. Улканинг иктисодий, сиёсий ва маданий хаётида мухим урин тутган. Шунга мос тарзда утмишдаги сайёхлар, тарихнавислар диккатини узига жалб этган ва уларнинг асарларида шахар тарихининг хар хил даврларга оид сохалари уз аксини топган.

Тошкентнинг муайян бир даврдаги тарихига оид мухим вокеалар Камолиддин Биноийнинг "Шайбонийнома", муаллифи номаълум "Таворихи гузидаи нусратнома", Фазлуллох ибн Рузбихон Исфахонийнинг "Мехмонномаи Бухоро", Мухаммад Х,айдарнинг "Тарихи Рашидий", Мухаммад ибн Араб ^атагонийнинг "Мусаххир ал-билод", Х,офизи Абрунинг "Зубдат ат-таворих", Зайниддин Восифийнинг "Бадоеъ ал-вакоеъ", Мухаммад Юсуф Муншийнинг "Тарихи Мукимхоний", Мир Мухаммад Амин Бухорийнинг "Убайдулланома", Хожа Самандар Термизийнинг "Дастур ал-мулук", Мухаммад Х,акимхоннинг "Мунтахаб ат-таворих", Мухаммад Фозилбекнинг "Мукаммал тарихи Фаргона", Мулла Аваз Мухаммаднинг "Тарихи жахон намой", Ниёз Мухаммаднинг "Тарихи Шохрухий", Мирзо Олимнинг "Ансоб ас-салотин" каби асарларида хикоя килинади.

Тошкентга тегишли бир неча хужжатларда келтирилган аник маълумотлар шахар ва унга якин булган жойлар утмишини тиклашда мухим роль уйнайди. Жумладан, айрим хужжатларда ва уларни тузиш учун килинган кулланмаларда Тошкент хокимига тупланадиган соликларнинг номи хакида аник маълумотлар учрайди. Масалан, "Мактубот ва аснод" (ХУ-ХУ1 аср) кулёзма тупламидаги узбек тилида битилган хужжатда тобе Тошкент вилояти ахолисидан тупланадиган соликлар санаб утилган [1].

Бу хужжатда Тошкент шахри ва унинг атрофида истикомат килган "туркий халклар ва тожиклар", шунингдек, араблар, карлуклар уруги кайд килинган.

Тошкент хакидаги таркок, лекин кимматли материаллар киссаларда хам учрайди. Бу борада Зайниддин Махмуд Восифийнинг "Бадоеъ ал-вакоеъ" асари, айникса, диккатга сазовордир. У уз асарида Тошкент боглари, уларда етиштирилган мевалар хакида, Тошкент калъасининг мустахкамлиги, тош отадиган "сангандоз" машинаси ва бошка нарсалар хусусида хикоя килади. У феруза ва темир конлари, шунингдек, Тошкент вилоятида чуян куйиш хакида хам тухтаб утади. Тошкентда чуяндан куйилган козонлар кушни, айникса, чуллардаги вилоятларга олиб кетилган.

Мир Мухаммад Амин Бухорий узининг "Убайдулланома" асарида Тошкент вохасининг бошка миллат ахолиси билан бирлашган козок ва коракалпок халклари хакида гапириб утади. Бу маълумотлар катор хужжатларда, жумладан, Фазлуллох ибн Рузбихон Исфахонийнинг "Мехмонномаи Бухоро" асарида кайд этилган Тошкент ва унинг атрофида яшаган халклар хамда кабилалар хакидаги маълумотларни тулдиради [2].

Мир Мухаммад Амин Бухорий ёзишича, Тошкентнинг шахар деворлари душман хужум килган вактда кушни ахолиларни хам мухофаза килишда мустахкам истехком хисобланган. "..Дозок ва коракалпок уруглари калмокларнинг сон-саноксиз кушинлари олдида куркканларидан азалдан яшаб келган жойларини ташлаб Тошкент истехкомида химоя топдилар", - деб ёзади Мухаммад Амин Бухорий [3].

Турли халклар мехнаткаш ахолиси вакилларининг биргаликдаги кураши хакида "Дастур ал-мулук"да Хожа Самандар Термизий хам маълумот берган [4].

Мухаммад Юсуф Мунший машхур "Тарихи Мухимхоний" асарида Тошкентни камал килган душманларга зарба беришни ташкил килиш, тошкентликларнинг боскинчи хон томонидан куйилган хукмдорларни жазолаши ва бунга жавобан Бухоро хони Имомкулихоннинг адолатталаб мехнаткашларни вахшиёна жабрлаши хакида хикоя килади

[5].

Юкорида кайд этилган ёзма манбалар Тошкент утмиши тарихий вокеаларга бойлигидан далолат беради.

Мухаммад Солихнинг "Тарихи жадидайи Тошканд" номли асари махсус Тошкент шахрига багишланиб, форс тилида ёзилган.

Асар муаллифи XIX асрда Тошкентда яшаб ижод этган. Мухаммад Солих Рахимхожа (Корахожа) угли 1830 йили Тошкентнинг «Корёгди» махалласида дунёга келади. Тошкент ва Бухорода таълим олади. У узигача булган тарихчиларнинг "Равзат ус-сафо", "Бобурнома", "Тарихи Мукимхоний", "Тарихи Абулфайзхон", "Тухфаи хоний" каби тарихий асарларини мутолаа килади ва узининг Тошкент тарихига багишланган махсус "Тарихи жадидайи Тошканд" ("Тошкентнинг янги тарихи") номли асарини ёзади.

Мухаммад Солих, урта аср тарихчилари анъаналарига кура, вокеаларни баён этишни кадим замонлардан бошлайди ва Кукон хонлигининг ташкил топишига келгандан кейин бевосита Тошкент тарихини ёзишга утади. Мухаммад Солих асарнинг иккинчи ярмида асосан Тошкент тарихи хакида гапирсада, Тошкент шахрига боглик масалаларни Урта Осиёда содир булаётган бошка вокеалар билан боглик холда баён этади. Масалан, асарда Бухоро ва Кукон хонликлари уртасидаги курашлар, Кукон хонлигининг Тошкент ахолисига нисбатан тутган сиёсати, халкка курсатилаётган жабр-зулм ва унга карши Тошкент ахолисининг кузголонлари ва норозиликлари уз ифодасини топган. Шунингдек, мазкур китобда Тошкент шахрининг географияси ва топографиясига оид кизикарли маълумотлар хам келтирилган. Шахарнинг ун икки дарвозаси, уни ураган девор, шахарнинг турт дахаси, махаллалар, шахардаги мадраса, масжид, хаммомлар, шахарни сув билан таъминлаб турувчи ариклар, анхорлар, куприклар, дехкончилик махсулотлари ва бошка катор масалалар юзасидан кизикарли маълумотлар келтирилган.

Мухаммад Солихнинг "Тарихи жадидайи Тошканд" асарида келтирилган маълумотлар шунинг учун хам кимматлидирки, муаллиф бу баён этилган вокеаларнинг купини уз кузи билан курган, уларнинг ичида бевосита катнашган ва уларнинг шохиди булган.

"Тарихи жадидайи Тошканд" асари Тошкент шахри тарихи, иктисодий, сиёсий ва маданий хаётини ёритишда кимматли манба хизматини утайди.

1808 йили Тошкентни Кукон хони кушинлари эгаллади. Юнусхужа хокимлигида курилган шахар девори Кукон хонининг Тошкентдаги ноиби Лашкар бегларбеги даврига келиб хароба холатга келган эди, дейди Мухаммад Солих. Шунинг учун Лашкар бегларбеги шахар деворини кайта тиклашга киришди. Шахарнинг чор атрофи баланд девор билан ураб олинди, хар ер-хар ерида миноралар курилди, дарвозалар урнатилди. Шахар деворининг баъзи кисмлари илгариги девор урнида кад кутарган булса, айрим кисмлари бир оз кенгайтирилди. Жумладан, Анхор каналининг чап сохилидаги - бу канал билан шаркий томондан утадиган Шайх Шибли ариги оралигидаги - ерлар хам шахарга кушиб олинди ва девор билан уралди. Бу кисмда шахар чегараси Тахтапул дарвозасидан бошланиб, Хужа

Ахрорнинг кирликдаги вакф ерларидан, Шибли аригининг шаркидан утган ва ^атагон (ёки ^уймаскенагас) дарвозасигача давом этган. "Тарихи жадидайи Тошканд"да бу ер "Янги шахар" номи билан тилга олинган. ^укон хони ноибининг урдаси хам шу кисмда, Анхор каналининг чап сохилида курилган эди [6].

1813 йили Тошкентда булган рус элчиси, сайёх Филипп Михайлович Назаров ^укон хони ноибининг мазкур урдаси хакида куйидагиларни ёзган: "Ун минг аскар сигадиган бу кургон (Эски) шахардан ХА вёрст (верста - эски рус узунлик улчов бирлиги, XVIII аср охиридан бошлаб 1 верст 1,0668 км га тенг) масофадир..Дуконга борадиган томондан икки кават баланд тош девор ва иккита чукур хандак билан уралган, шахар томондан факат бир кават девор ва эни 50 сажен (1835 йилгача бир сажен 152 ёки 176 см, ундан кейин 213,36 см.) келадиган чукур канал ажратиб туради. Урдага факат торгина сукмокдан утиш мумкин, холос. ^ургоннинг уртасидаги баландлик ерда сарой курилган, атрофини чукурлиги 7 сажен келадиган уч катор хандак ураб туради. Олдинги хоким (яъни Юнусхужа)нинг саройи тамомила вайрон этилган, биз бу ерда бир уюм тошлар ётганини курдик, холос" [7]. Маълум булишича, бу урда уч-турт йил давомида куриб битказилган. Кейинчалик унга ёнма-ён янги урда курилган, чунки Мухаммад Солих дастлабки иморатни "эски урда" деб ёзади. Филипп Назаров эслатиб утган Юнусхужанинг саройи Анхорнинг унг тарафида булган.

Асарда 12 дарвоза: ^иёт, Турклар, Узбек, Тахтапул, ^орасарой, Чигатой, Суъбониён, Кукча, Камондорон, ^англи, Бешогоч, ^атагонларнинг номма-ном таъриф этилган тула руйхати келтирилади, хар бир дарвозани маълум бир кабила вакилларига топширилгани учун улар шу кабила номлари билан аталган, деб ёзилади [8].

^иёт дарвозаси - киёт кабиласи номидан, кадимда Паркент дарвозаси, кейинчалик ^укон дарвозаси деб аталган, Турклар дарвозаси - турк кабиласи номидан, Узбек дарвозаси - узбек кабиласи номидан, Тахтапул дарвозаси, ^орасарой дарвозаси - корасарой кабиласи номидан, Чигатой дарвозаси - Чингизхон авлодидан булмиш Чигатой улуси номидан, Суъбониён (Сагбон) дарвозаси, Кукча дарвозаси, Камондорон, ^англи, Бешогоч, ^атагон дарвозаси - хаммаси кабилалар номидан Мухаммад Солих вактида бу дарвозанинг номи ^уймаскенагас булган экан [9].

Х,ар бир дарвозадан шахар марказига - бозорга элтувчи кучалар ва улардан эса куплаб тор кучалар тармокланиб кетган эди. Бозор, хусусан, Эски Жува бетараф жой хисобланиб, жанглар вактида хам савдо-сотик давом этаверган. Кучалар туташган чоррахалар гузар деб юритилган. Гузарлар махаллалардаги марказ ва гавжум жой хисобланган. Гузарлар ён-атрофида баъзан сарховуз теварагида тол ёки сада кайрагочлар ва супалар булиб субхидамдан супа атрофига сувлар сепилиб супурилган...

Бахор мавсумларида шахарнинг шимоли-гарбий ва гарбий дарвозалари оркали Даштикипчок (Жанубий ^озогистон)га йуналган кадимги карвон йулининг карийб уч фарсахлик (18-21 км) масофадаги адирликларнинг бир чети сарик, иккинчи чети кизил лолазорлар билан бурканган. Бу лолазорлар кадимул айёмдан бери хар йили бахор мавсумида тошкентликларнинг лола сайлига чикиб, дам олиб кайтадиган истрохатгохи булган [10].

Куриниб турибдики, Мухаммад Солих асарида Тошкентнинг шахар девори ва дарвозалари хакида анча батафсил маълумотлар бор. Бу маълумотлар шахар топографияси ва тарихини бошка манбалар билан киёсий урганиб ёритишда мухим ахамиятга эга.

XIX асрнинг иккинчи ярмида шахар девори ва дарвозалари бирин-кетин бузила бориб, тез орада уларнинг изларини хам топиш мушкул булиб колган. Сабаби, бир томондан шахар худудининг кенгайиб боришида булса, иккинчидан, бу девор ва дарвозаларни саклашга хам эхтиёж колмаганлигида эди. Натижада, улар уз холича ташлаб куйилди. Масалан, ХХ аср бошларидаги шахар девори ва дарвозалари хакида А.И.Добросмылов шундай ёзади: "Эски Тошкентнинг девор ва дарвозаларининг куп кисми нураб булган, колганлари хам бузилиб тамом булмокда" [11].

Бирок дарвозалар вайрон булгани билан уларнинг номлари шахарнинг шу дарвозалар жойлашган кисмлари номига айланиб, хозиргача сакланиб колмокда.

Мухаммад Солих яшаган даврда Тошкент шахрида мадраса ва масжидларнинг сони анчагина булган. Масжидлар одатда бирор бой-бадавлат шахс томонидан курилиб, унинг номи билан аталарди. Хужа Ахрор номидаги масжидларнинг бир кисми хаётидан кейин унинг вакф ерларидан тушган даромад хисобига курилган. Шахарда Хужа Ахрор номи билан аталган масжидлар сони ундан ортик булган (Хужа Ахрор (1404-1490), асли исми Хужа Убайдуллох, тарихда асосан Хужа Ахрор лакаби билан машхур) [12].

Мухаммад Солих асарида шахардаги мадраса ва масжидлар хакида куп мухим тарихий маълумотлар келтирилган булса-да, уларнинг умумий сони курсатилмаган. Худди шу давр мадраса ва масжидлари тугрисида Н.А.Маев аник ракамлар ёзиб колдирган. Унинг ёзишича, уша пайт Тошкентнинг Шайхонтохур дахасида 60 масжид ва 3 мадраса, Себзор дахасида 10 та катта масжид ва 3 мадраса, Кукча дахасида 51 масжид ва 2 мадраса, Бешёгоч дахасида 68 масжид ва 3 мадраса бор эди [13].

Мадраса ва масжидлар одатда уларга ажратилган вакфлардан тушадиган маблаг хисобидан таъминланиб туриларди. "Тарихи жадидайи Тошканд"да ана шундай вакфлар хакида хам маълумотлар бор. Вакф маблаглари вакфга ажратилган ерлардан, яъни вакф деб эълон килинган тегирмонлар, обжувозлар, хаммомлар, шунингдек, бозорлардан, устахоналардан, дуконлардан, карвонсаройлардан тушган даромадлардан тупланарди.

Тошкент узининг географик жойлашиши билан кадимдан йирик савдо шахри сифатида машхурдир. Шу сабабдан, Тошкент бозорида якин-атроф ерлардан келганлардан ташкари бошка мамлакатлардан ташриф буюрган савдогарлар хам оз эмас эди. Чунончи, 1813 йили саёхати вактида Тошкентдан утган Филипп Назаров, уни турли мамлакатлардан узлуксиз карвонлар келиб-кетадиган йирик савдо пункти, деб таърифлаган.

Миллер шундай ёзади: "Энг катта бозор шахарнинг марказий кисмида, у ерни Игистон (Регистон) деб аташади. Бундан кичикрок бозорлар хам бор". М.Поспелов ва Т.Бурнашев: "Шахар уртасида жойлашган бозор кенг майдондан иборат булиб, савдогарлар учун молларнинг хилига караб раста ва дуконлар курилган" [14]. Узок ерлардан келган савдогарлар моллари ва от-уловлари билан бозор якинида курилган махсус карвонсаройларда яшаган.

"Тарихи жадидайи Тошканд"да хам шахарнинг асосий савдо маркази сифатида Регистондаги бозор курсатилган. Мухаммад Солих шахарнинг Регистон майдонидаги асосий савдо марказини таърифлаб: "Бозорнинг дукон-расталари Чорсудаги кандолатпазлик дуконигача давом этади. Рамазон ойида бу ерда кечаси хам бозор булади, халк савдо-сотик, хар хил уйин-кулгу килади", - деб ёзади. Шахар бозори факатгина савдо-сотик учун хизмат килибгина колмай, шахарликлар хордик чикарадиган жой хам эди. Шахар хокимининг турли фармонлари жоме масжидидан ташкари, Регистон бозорида хам

жарчилар томонидан эълон килинар эди. Бозор майдонида дарбозлар, кизикчи ва бошкаларнинг томошаси намойиш этилган [15].

XVIII аср охирида Тошкентда Шаркда камдан-кам учрайдиган бошкарув тизими карор топди. Тадкикотчилар унга "чорхокимлик" деб ном берганлар. Х,окимларнинг хар бири шахардаги туртта даха - Себзор, Кукча, Шайхонтохур ва Бешёгоч дахасидан бирининг вакили хисобланарди [16].

Мухаммад Солихнинг ёзишича, чор хокимлиги даврида Шайхонтохур дахасида Юнусхужа бинни ^идоятхужа, Бешогоч дахасида Дониёрхужа, Кукча дахасида Исхокхужа ва Себзор дахасида Шохбек (Шербек)лар хокимлик килган.

Х,ар бир дахада унлаб махалла, бир нечта масжид ва мадраса, хаммом ва бозорлар булган. Масалан, Себзор дахасида 38 махалла, 3 мадраса ва 10 масжид булган. Себзорликлар асосан этикдузлик, буёкчи - нилчилик ва бузчилик билан кун кечирган. Бешогоч дахаси 32 махалладан иборат булиб, унда 3 та мадраса ва 68 та масжид булган. Бешогоч дахаси узининг богу роглари, эгарчи - хунармандлари, "кизил иш" (отларнинг эгар остидаги ёпингичи) сарпуш тикувчилари ва гиштчилари билан машхур булган. Шайхонтохур дахасида 48 махалла, 6 та масжид ва 3 та мадраса булиб, ахолиси эгарчилик билан шугулланган. Кукча дахасида 31 махалла, 3 та мадраса, 51 масжид булган. Кукчаликлар асосан кунчилик ва этикдузлик билан тирикчилик килган [17].

XIX аср манбаларида хар бир махаллада 50 дан 150 гача оила яшаганлиги маълум килинади. Махаллаларнинг номлари уларнинг ахолиси шугулланган касб-хунарига мувофи; келган ёки этник таркибига монанд булган.

Келтирилган тасвирлар ва айрим тарихий маълумотлар Тошкент шахрининг узок хамда якин утмишидан кичик лавхалар булсада, улар Тошкент шахрининг утмишига оид кимматли материаллар хисобланади.

Мухаммад Солихнинг "Тарихи жадидайи Тошканд" асари эса Тошкент шахрининг тарихий топографиясини хамда уша даврдаги иктисодий, маданий ва сиёсий тарихини ёритишда мухим ёзма манбадир.

Review of law sciences References:

1. Maktubod va asnod. O'zR FA Sharqshunoslik instituti qo'lyozmasi, Inv. № A-210, 9495 betlar.

2. R.Mukminova. To'rt asr oldingi Toshkent. - T., 1984, - B.8.

3. Mir Muxammed Amin-i Buxari. Ubaydulla-name. - T., 1957, - B.163.

4. Xodja Samandar Termizi. Dastur al-muluk. Faksimile, tarjima, so'zboshi, izohlar M.A.Salohiddinovaniki, M., 1971.

5. Muxammed Yusuf Munshi. Mukimxanskaya istoriya. - T, 1956.

6. A.O'rinboyev, O.Bo'riyev. Toshkent Muhammad Solih tavsifida (XIX asr). - T, "Fan», 1983,-B. 15.

7. Nazarov F. Zapiski o nekotorix narodax i zemlyax sredney chasti Azii. M., 1968. - S.60.

8. A.Muhammadjonov. Qadimgi Toshkent. Tarixiy va arxeologik lavhalar. - T., 1988, 57-bet.

9. O'zFA Sharqshunoslik instiuti qo'lyozmasi. - № 7791, - B.887.

10. A.Muhammadjonov. Qang' - qadimgi Toshkent va toshkentliklar (tarixiy lavhalar). - T., 2009, - B.88t.

11. Dobrosmilov A.N. Tashkent v proshlom i nastoyashem. -Tashkent, 1912, - S. 74.

12. O'rinboyev, O.Bo'riyev. Toshkent Muhammad Solih tavsifida (XIX asr). - T., 1983, -B.33.

13. Mayev N.A. Aziatskiy Tashkent (Materiali dlya statistiki Turkestanskogo kraya). Yejegodnik. Pod red. N.A.Mayeva, 1876, - S. 260-271).

14. Dobrosmislov A.I. Tashkent v proshlom i nastoyashem. Tashkent, 1912. - S. 25.

15. A.Muhammadjonov. Qadimgi Toshkent. Tarixiy va arxeologik lavhalar. - T., 1988, -

16. D.A.Alimova, M.I.Filanovich. Toshkent tarixi (qadim davrlardan bugungi kungacha). -T., 2009, - B.56.

17. A.Muhammadjonov. Qang' - qadimgi Toshkent va toshkentliklar (tarixiy lavhalar). - T., 2009, - B.107.

B.59.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.