27g
TARIX FANI TADQIQOTLARI VA ZAMONAVIY TEXNOLOGIYALAR
Onaxon Sodiqova
Chirchiq davlat pedagogika unversiteti 1 -kurs magistrant talabasi
Malumkin taDlim tizimida bir qancha ijobiy islohatlar, davr talabiga mos ilmiy-amaliy koDnikmalar shakillanib bormoqda. TaDlimning barcha jabhalarida raqamli texnologiyalar rivojlanib odz oDrnini egallagan. Mazkur maqolada ODzbekiston tarixini organishda raqamli texnologiyalarning ahamiyat haqida fikr-mulohazalar yuritilgan.
Kalit sozlar: tarixni o'rganish ahamiyati ,tarixiy tadqiqotlar tizimi, globallashuv jarayoni, raqamli texnologiyalar, O'zbekiston tarixi va metodlar
Hammamizga ma'lumki, O'zbekiston ijtimoiy-iqtisodiy hayotining barcha sohalarida amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlar, ma'naviy yangilanishlar bois yangi asrga zamonaviy taraqqiyot bilan kirib keldi. Zero, har bir mamlakatning iqtisodiy qudrati, ijtimoiy-ma'naviy hayot darajasining yuksalishi, talim raqobatbardoshligi ilmfan taraqqiyoti bilan belgilanadi.
O'zbekiston Respublikasining Mustaqillikka erishishi barcha soxalarda bo'lgani kabi tarixchi olimlar zimmasiga ham masuliyatli vazifalarni yukladi. Mustaqillik qo'lga kiritilgandan keyin sovet hukmronligi yillarida soxtalashtirilgan tarixni turli tazyiqlardan holi ravishdagi haqqoniy tarixni yoritish asosiy talablardan biriga aylandi. Mustaqillikning ilk davrlaridan O'zbekiston tarixini o'rganish davlat siyosati darajasiga ko'tarildi va kun taribiga haqqoniy tarixni birlamchi manbalar asosida yaratish, uni holisona talqin etish, bahs va munozaralar asosida tarixiy haqiqatni tiklash qo'yildi[1].
Tarix fani oldiga qo'yilgan muhim vazifalarni hal etish uchun tadqiqotchilardan zamonaviy metodologiya va tarixiy tadqiqot usullarini o'rganish talab etiladi.
Bilamizki, tarix jamyatning ajralmas bir qismidir. Tarix fanining jamiyatdagi o'rni haqida mashxur mutafakkirlar fikr bildirib o'tganlar. Shu o'rinda mazkur fikrlarni yodga olish joizdir. Jumladan, Sitseron: DTarix - hayot murabbiysiD deb takidlagan bo'lsa, Leonardo da Vinchi: DO'tmishni va dunyo mamlakatlarini anglash - inson zakovatining bezagidir" deb fikr bildiradi[2].ODzbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning 2017 yil 7-fevralda "O'zbekiston Respublikasi yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi farmoni asosida talim sohasini tubdan takomillashtirish, talim sifatini oshirish, intellektual salohiyatli barkamol avlodni shakllantirish hamda iqtisodiyotning
ANNOTATSIYA
October 20, 2023
jort^
turli sohalari uchun malakali kadrlar tayorlash ustuvor vazifalar sifatida qayd etildi[3].
Hozirda dunyoda kechayotgan globalashuv jarayonlari jahon tarixida har bir hudud,mintaqa va mamlakatning o'rni, uning insoniyat tamadduniga qo'shgan xissasini o'rganish hamda anglashni dolzarblashtirmoqda. Bu o'z navbatida tarix fani zimmasiga katta mas'ulyat yuklab, tadqiqotlar mazmunida uni ifodalashni taqozo etmoqda. Xalqimizning insoniyat sivilizatsiyasiga qo'shgan munosib hissasiga, jahon xalqlari orasida tutgan o'rniga baho berishda, uni boy hayotiy va tarixiy tajribalaridan foydalanishda, olijanob fazilatlari va an'analarini o'rganish hamda boyitishda O'zbekiston tarixi fani beqiyos katta ahamiyatga ega[4
Umuman olganda, tarix fanining ikkala yo'nalishini ham ya'ni O'zbekiston tarixini ham Jahon tarixi fanlarini ham o'qitish jarayonida butun dunyo ta'lim tizimidagi kabi zamonaviy axborot texnologiyalari va kompyuter texnologiyalarining o'rni benihoya kattadir. Hozirgi davr talabidan kelib chiqadigan bo'lsak, umumiy o'rta ta'limda ham, oliy va o'rta maxsus ta'lim tizimida ham nafaqat kompyuter texnologiyalarining, balki, zamonaviy axborot texnologiyalarining o'rni va roli kundan-kunga oshib bormoqda. Bu esa o'z navbatida ta'lim tizimida tub burilish yasovchi eng zarur va kerakli talab va ehtiyojga aylandi desak mubolag'a bo'lmaydi. Binobarin, yurtimizda amalga oshirilayotgan islohotlar tufayli barcha, jumladan, ijtimoiy-iqtisodiy sohalarda, shuningdek, ta'lim tizimida ham keskin o'zgarishlar yuz bermoqda.Hozirgi davr talabiga koDra hayotimizning har jabhasida raqamli texnologiyalardan foydalanish, ish faoliyatini tashkil etishning ahamiyati oshib bormoqda. [5].
Bu jarayonlar taDlim sohasiga ham shiddat bilan kirib kelmoqda. Bunga raqamli texnologiyalar orqali oDquvchilar hamda oDqituvchilar uchun keng koDlamdagi manbalarning mavjudligi, masofaviy taDlim orqali oDqituvchilar hamda oDquvchilar yanada koDproq muloqotda boDlish imkoniyatiga ega ekanligini sabab qilib koD rsatish mumkin. Shuningdek, ODzbekiston tarixini oDrganish, tadqiqiy tahlil qilishda raqamli texnologiyalarining oDrni beqiyosdir. Zamonaviy texnologiyalardan foydalanish taDlimning boshqa sohalari kabi jtimoiy fanlar sohasi uchun ham keng imkoniyatlarni taqdim etadi. Faqatgina shuni eDtiborga olish kerakki, bu vositalardan samarali foydalanishni tashkil eta olish juda zarur.
Xususan, ODzbekiston tarixini oDrganishda qoDshimcha elektron manbalardan, xaritalardan, videolardan foydalanish tarix fani uchun juda ham qoDl keladi. Bularni taDlim tizimiga tadbiq etish hamda barqaror rivojlanishini taDminlash uchun taDlim sohasida bu kabi vositalardan keng foydalanadigan ilgDor mamlakatlar tajribalarini oDrganish muhim ahamiyat kasb etadi.ODzbekiston tarixini oDrganishda raqamli texnologiyalarning ilmiy-nazariy asoslari, ODzbekiston tarixini oDrganishda qoDllaniladigan texnologiyaning falsafiy asoslari, oDquv yurti, ijtimoiy institut sifatida butun jamiyatning holatini aks
October 20, 2023 Republican Scientific and Practical Conference
920
g
m
ettiradi. U siyosatdan alohida, goyalarlardan alohida yashay olmaydi, hech qanday falsafani targ ib qilmay yashay olmaydi.Shunday qilib tarix fanini oDqitish texnologiyasi ma'lum falsafiy poydevorga asoslanadi. Falsafiy konsepsiyalar tarix oDqitishning innovatsion texnologiyalarini metodologik ta'minlash tarkibiga kiruvchi eng umumiy tartibga soluvchi sifatida ishtirok etadi.
ODzbekiston tarixini oDrganishda raqamli texnologiyalar konsepsiyalarida eng aniq ko rinadigan bir necha bir-biriga mos falsafiy asoslarni ajratib ko rsatamiz: materializm va idealizm, dialektika va metafizika skeptizm va tabiiy muvofiqlik, insonparvarlik va antiinsonparvarlik, antroposofiya va teosofiya, pragmatizm va ekzistentsializm kabi konsepsiyalarni koDrishimiz mumkin boDladi.Tarixni oDrganish jarayonida jamoat arboblarining, fikrlarini, nutqlarini magnittasmalariga yozib olib eshittirish mumkin yoki audiorecord qilib olishlari mumkin bo Dladi.
Bu manbalardan foydalanishda quyidagi usullar qoDllaniladi:
1. Yozuv materiallari yuzasidan yozuvlar materiallar tarkibiga kiritiladi.
2. Avvalo gramplastinka yoki tasma, disk yozuvi eshitiladi va koDrsatiladi. SoDngra bu yozuv suhbat yordamida tahlil qilinadi.
3. Yozuvlar asosida mustaqil tadqiqot ishlari uchun kerakli amallarni bajarishga doir ishlar tashkil qilinadi.
Ovozli texnika vositalariga radio eshittirishlari ham kiradi. Hozirgi vaqtda bunday eshittirishlar koDpincha DAudiorecordDga yozib olinadi. Shu tariqa tarixni oDrganish jarayonlarida ham taraqqiyotlar rivojlanib borgan.
Hozirgi kunga kelib, izlab toppish mushkul boDlgan tarixiy asarlar, fikr mulohazalar, ODzbekistonga taDluqli boDlgan tarixshunoslarning ilmiy-nazariy fikrlarini internet tarmoqlari tizimidan izlab topishimiz mumkin bo Dladi. MaDlumot izlash va uni solishtirish tahlil qilib oldingi davrga nisbatan sezilarli darajada ijobiy xususiyatlari shakillangan."Talim tizimini rivojlantirish, yosh avlodni yuqori darajadagi talim sharoitlari bilan taminlash hamda ularni yetuk bilimli fuqarolar qilib tarbiyalash mamlakat rivojining asoslaridan biri hisoblanadi. Zamonaviy raqamli texnologiyalarni talimga olib kirish hamda ularni samarali ishlashini taminlash talimni rivojlantirish uchun keng imkoniyat hisoblanadi. Bu vositalar orqali oquvchi hamda oqituvchi ortasidagi aloqalar, fikr almashinish jarayoni kuchayadi, oquvchilar ozlari izlangan, qiziqqan malumotlarni mustaqil ravishda topa olishlari mumkin bo'ladi"[6]
Zamonaviy texnologiyalar yordamida tarix fanini o'qitish avvalgi oddiy ma'ruza shaklidan anchagina qiziqarli va samarali bo'ladi. Butun bir dars davomida ma'ruza tinglab o'tirgan o'quvchilarda surunkali darsdan zerikish paydo bo'ladi va ko'p hollarda fanni yomon ko'rib qolish holatlari ham uchrab turadi. Zamonaviy texnologiyalar bilan ishlaydigan pedagoglar katta yutuqlarga ega
deya ayta olaman. Chunki ular o'quvchilar diqqat va e'tiborini turli
October 20, 2023
g
я
xil texnologiyalar bilan o'ziga qarata oladi. Shu yo'llar bilan darsga qiziqtiradilar.
Xulosa oDrnida shuni taDkidlash lozimki, bugungi shiddat bilan rivojlanib borayotgan zamonda ilgDor texnologiyalardan foydalanish ish samaradorligini oshirish uchun asosiy vositalardan biri hisoblanadi. Bu jarayonlarni to'g'ri yo'nalishda tashkil etish uchun esa mana shu bosqichlardan muvaffaqiyat bilan o'ta olgan davlatlar tajribasini o'rganish hamda kerakli xulosalar chiqargan holda hayotga tadbiq qilish lozim.
REFERENCES
[1]Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Узбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти фаалиятини такомиллаштириш тугрисида»ги карори Узбекистон овози. - 1998. - 28 июль
[2].Вяземский Е.Е., Стрелова О.Ю. Методика преподавания истории в школе. - М., 2001. — С. 16-17
[3] Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича "Хдракатлар стратегияси туFрисида"ги PF-4947-сонли Фармони. "Халк сузи" газетаси, 2017 йил, 8 феврал.
[4]Узбекистон тарихини укитиш ва урганишнинг ягона концепцияси. Т.,1996.
[5]Mirziyoev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat'iy tartib-intizom va shaxsiy javobgarlik har bir raxbar faoliyatining kundalik qoidasi bo'lishi kerak. Mamlakatimizni 2016 yilda ijtimoiyiqtisodiy rivojlantirishning asosiy yakunlari va 2017 yilga mo'ljallangan iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo'nalishlariga bag'ishlangan Vazirlar mahkamasining kengaytirilgan majlisidagi ma'ruza. - Toshkent.: O'zbekiston, 2017.
[6]Mirziyoev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va oliyjanob xalqimiz bilan quramiz.-Toshkent.: O'zbekiston. 2017
October 20, 2023
