Научная статья на тему 'ТАРИХИЙ, АДАБИЙ-БАДИИЙ МАНБАЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ТАРБИЯСИ ТАЛҚИНИ'

ТАРИХИЙ, АДАБИЙ-БАДИИЙ МАНБАЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ТАРБИЯСИ ТАЛҚИНИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

526
67
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тараққиѐт модели / ватанпарварлик / ўқувчи шахси / Чўлпонлар ижоди / даъваткорлик / мушоҳадакорлик / жанговарлик / курашчанлик / Ватан тимсоли. / модель развития / патриотизм / личность ученика / творчество Чолпона / пропаганда / наблюдение / боевые действия / борьба / символ Родины.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Умида Сапаевна Шерматова

Ушбу мақола ўрта умумтаълим мактабларида ватанпарварлик тарбиясида тарихий, адабий-бадиий манбаларнинг тутган ўрни, мазкур манбалардан фойдаланиш шарт-шароитлари масалаларига бағишланган. Мақолада Чўлпон ижоди ватанпарварлик тарбиясига доир тарихий, адабий-бадиий манбалар ичида алоҳида аҳамиятга эга эканлиги ҳақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ПАТРИОТИЧЕСНОГО ВОСПИТАНИЕ В ИСТОРИЧЕСКИХ, ЛИТЕРАТУРНЫХ И ХУДОЖЕСТВЕННЫХ ИСТОЧНИКАХ

Статья посвящена роли исторических, литературных и художественных источников в патриотическом воспитании в общеобразовательных школах, условиям использования этих источников. В статье отмечается, что творчество Чолпона занимает особое место среди исторических, литературных и художественных источников по патриотическому воспитанию.

Текст научной работы на тему «ТАРИХИЙ, АДАБИЙ-БАДИИЙ МАНБАЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК ТАРБИЯСИ ТАЛҚИНИ»

ТАРИХИЙ, АДАБИЙ-БАДИИЙ МАНБАЛАРДА ВАТАНПАРВАРЛИК

ТАРБИЯСИ ТАЛЛИНН

Умида Сапаевна Шерматова

ЧДПИ Узбек тили ва адабиёти кафедраси уцитувчиси

Аннотация: Ушбу мацола урта умумтаълим мактабларида ватанпарварлик тарбиясида тарихий, адабий-бадиий манбаларнинг тутган урни, мазкур манбалардан фойдаланиш шарт-шароитлари масалаларига багишланган. Мацолада Чулпон ижоди ватанпарварлик тарбиясига доир тарихий, адабий-бадиий манбалар ичида аловдда а^амиятга эга эканлиги хацида суз боради.

Калит сузлар: тарацциёт модели, ватанпарварлик, уцувчи шахси, Чулпонлар ижоди, даъваткорлик, мушохддакорлик, жанговарлик, курашчанлик, Ватан тимсоли.

ИНТЕРПРЕТАЦИЯ ПАТРИОТИЧЕСНОГО ВОСПИТАНИЕ В ИСТОРИЧЕСКИХ, ЛИТЕРАТУРНЫХ И ХУДОЖЕСТВЕННЫХ

ИСТОЧНИКАХ

Аннотация: Статья посвящена роли исторических, литературных и художественных источников в патриотическом воспитании в общеобразовательных школах, условиям использования этих источников. В статье отмечается, что творчество Чолпона занимает особое место среди исторических, литературных и художественных источников по патриотическому воспитанию.

Ключевые слова: модель развития, патриотизм, личность ученика, творчество Чолпона, пропаганда, наблюдение, боевые действия, борьба, символ Родины.

INTERPRETATION OF PATRIOTIC EDUCATION IN HISTORICAL, LITERARY AND ARTISTIC SOURCES

Abstract: The article is devoted to the role of historical, literary and artistic sources in patriotic education in general education schools, the conditions for using these sources. The article notes that Cholpon's work occupies a special place among historical, literary and artistic sources on patriotic education.

Keywords: development model, patriotism, student personality, Cholpon's creativity, propaganda, observation, military actions, struggle, symbol of the Motherland.

Узбекистоннинг узига хос тарацциёт моделида мамлакат ривожланишининг маънавий-ахлоций негизлари, тамойиллари: умуминсоний

кадриятларга содикдик, миллий кадриятларни урганиш ва ривожлантириш, хар бир шахснинг хар томонлама шаклланишига шарт-шароит яратиш, юксак билимли ва интеллектуал ривожланган баркамол авлодни тарбиялаш мамлакатни баркарор тараккий эттириш ва модернизация килишнинг мухим шарти сифатида узлуксиз таълим тизимида ватанпарварлик тарбиясини илмий-методик жихатдан ижтимоий-таълимий муаммо тарзида урганишни такозо этади.

"Педагогика" энциклопедиясида айни тушунчага педагогик нуктаи назардан кенгрок микёсда ёндашилади: "Ватанпарварлик (юнонча patriotеs -ватандош, patris - ватан) - тугилиб усган юрт, ватанга мухаббат, садокат, уз хатти-харакатлари билан унинг равнаки учун хизмат килиш, Ватанининг озодлиги ва ободлиги, унинг сархадлари дахлсизлиги, мустакиллигининг химояси йулида фидойилик курсатиб яшаш, она халкининг ор-номуси, шон-шарафи, бахту саодати учун куч-гайрати, билим ва тажрибаси, бутун хаётини бахш этишни ифода этадиган ижтимоий хамда маънавий-ахлокий хислатлари, фазилатини англатадиган атама. Ватанпарварлик куп маъноли суз булиб, тарихий, маънавий, ижтимоий, сиёсий, маданий, иктисодий тараккиёт жараёнида доимо такомиллашиб, янгича маъно-мазмун билан бойиб, ривожланиб боради.

"Узбек тилининг изохли лугати"да ватанпарварлик атамасининг лугавий маъноси куйидагича изохланади: "ватанпарвар (ватан+ф.парвар -гамхурлик килувчи) уз ватанини, она юртини, халкини чексиз севувчи, ватан манфаатлари учун жонбозлик курсатувчи"; "ватанпарварлик -ватанпарварларга хос иш, хатти-харакат, хислат" [11; 445].

Ватанпарварлик индикаторлари сифатида талкин килиниши мумкин булган инсоннинг уз миллий анъаналарига, тили ва маданиятига мухаббат ва хурмат билан караш, ватан тараккиётини ривожлантиришга уз хиссасини кушиш, унинг хакдкдй жонкуяри булиш, она-Ватан олдидаги масъулият, миллат манфаати билан яшаш, ватан тараккиёти, миллат обрусига обру кушиш, унга фойда келтириш, фидойилик, халоллик билан мехнат килиш, халкнинг шон-шухрати ва манфаатини уйлаш, инсонпарвар булиш каби фазилатларнинг мужассами хам ватанпарварлик тушунчасининг кенг камровли эканлигининг ёркин далилидир.

Юкорида баён килинган фикр-мулохазалардан келиб чикиб айтиш

жоизки, ватанпарварлик - бу, уз шахсий манфаатларини Ватан ва унда истицомат цилувчи халц манфаатлари билан уйзунликда кура олиш, Ватан

равнаци йулида камарбаста булиш, Ватан истщболи учун керак булса уз жонини тикишдир.

Урта мактаб укувчисида ватанпарварлик туйгусини шакллантиришда маънавий меросимиз - тарихий, адабий-бадиий манбалар билан таништириш воситасида Узбекистон мустакиллиги даврида эришилган ютуклар, унинг утмиши ва келажаги, бой маданияти, маънавияти, илмий салохияти хакида кенг тасаввур хосил килиш мухим ахамиятга эга. Укувчи шахсида халоллик, мехнатсеварлик, ростгуйлик, адолатпешалик билан боглик комил инсон фазилатларини таркиб топтириш педагогиканинг ватанпарварлик тарбияси негизида туради.

Ватан тарихи, ватанпарварлик, халк тарихи бир-биридан айро тушунчалар эмас. Уларнинг бири иккинчисини тулдириб, бойитиб келади. Халк кушиклари, макол ва достонлар, ривоят ва афсоналар, утмиш замонлардан улмас ёдгорлик булиб келаётган, харобага айланган кадимий калъаларимиз катига яширин Ватан тимсоли ёш авлодни она-Ватанимизнинг шон-шухрати, гуллаб яшнаши йулида эзгу ниятлар сари олга бошлайди.

Ватанимизнинг мустакиллиги йилларида тарихий тараккиёт боскичларида кулга киритилган ютук ва галабаларимизни мустахкамлаш хамда зарур булса, химоя килиш келгуси авлодлар зиммасига тушади. Шундай экан, ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялаш таълим-тарбия тизими олдида хамиша долзарб вазифа булиб туриши табиий холдир.

Буюк Бобуршохнинг "Уз ерни куйиб Х,инд сори юзландим, Ёраб, нетайин не юз каролиг булди" деган таваллосида Ватандан жудоликни "юз каролиг" деб афгон чекишидан, Фуркатнинг ватандан йирокда "Адашган ит киби Фуркат, каён боргум билолмасман" дея нола килишидан ёхуд Абдулла Ориповнинг она юртга оид калб тугёнларини "Узбекистон - Ватаним маним", "Мен нечун севаман Узбекистонни" дея жушиб-тошиб куйлашидан Ватан тимсоли инсоннинг калбу шуури, эс-хушига жон кадар ва битмас-туганмас маънавий-рухий озик беришини сезиш кийин эмас. Аслида Тумарис ва Широк, Муканна ва Спитамен, Нажмиддин Кубро ва Жалолиддин Мангуберди, Дукчи эшонларни хаёт-мамот жангига отлантирган, азиз бошлари кундага куйилиши аник булса-да, уз эътикодига хиёнат килмаган Мунаввар кори Абдурашидхонов, Махмудхужа Бехбудий, Абдурауф Фитрат, Чулпон ва Абдулла Кодирийлар иродасининг букилмаслиги - Ватан мухаббатини азиз жонларидан хам аъло кургани - ватанпарварлик тарбиясининг шахс маънавий камолотида юксак макомда туришини курсатади.

Маълумки, хар бир жамият узидан кейинги жамиятга жамики бойликларини мерос килиб колдиради. Аммо янги жамият мазкур бойликларни кандай булса, шундайлигича мерос килиб олавермайди. Балки янги шароитга ва уз манфаатларига мос тушадиган бойликларгагина эга булади. Уларнинг ичида хеч бир мезонга тугри келмайдиган ва бахолаб булмайдиган бир бойлик борки, у киндик кони томган юрт, инсон куз очиб курган маъво - ВАТАН деб улугланади. Инсоннинг жамики орзу-армонлари Ватани багрида камол топади, юксак погоналарга кутарилади.

Утган асрнинг бошларидаги жадидчилик давридаги ватан тушунчаси билан совет давридаги ватанга булган муносабат, ёхуд совет давридаги ватан тушунчаси билан истиклолга эришганимиздан кейинги даврдаги ватанга муносабат уртасида узига хос тафовут булганлиги аён хакикатдир.

Бинобарин, миллий уйгониш даврида ватанпарварлик Махмудхужа Бехбудий, Фитрат, Х,ожи Муин, Чулпонлар ижодида даъваткорлик, мушоуадакорлик, жанговарлик, курашчанлик рухи билан йугрилган булса, мустакиллик даври адабиётида шукроналик, масъулият, келажакка ишонч, фахр ва гурур туйгулари билан туйинтирилганини кузатиш мумкин. Масалан, Фитрат "Юрт кайгуси" шеърида миллий-озодликка булган карашларини Ватанга булган теран хиссий кечинмалари оркали ифодалайди.

"Эй, улуг Турон, арслонлар улкаси! - деб мурожаат килади у. - Сенга не булди? Х,олинг калайдир? Нечук кунларга колдинг? Эй чингизларнинг, темурларнинг, угузларнинг, отилларнинг шонли бешиклари!

Дунёни "урхо"лари билан титратган йулбарс юракли болаларинг кани? Ер тупрогини кукларга учиратурган тог гавдали углонларинг кани? Нечун товушлари чикмайдир? Нечун-нечун? Гапур менга, эй, Улуг Турон, арслонлар улкаси! Сенга не булди!.. " [9; 34].

Ёшларда ватанпарварликни тарбиялаш - давлат сиёсати билан боглик замонавий таълимнинг устувор йуналишларидан хисобланади. Биринчи синфларнинг савод ургатиш давридан бошланган ватанпарварлик тарбияси "Укиш китоби" дарсликларида "Узбекистон - ватаним маним" мавзусида келтирилган бадиий асарлар оркали давом эттирилади, юкори синфларда эса "Ватан туйгуси" дарсларида янги боскичга кутарилади.

Ватан ва ватанпарварлик тарбиясига доир педагогик муаммога оид изланишлар такомилини улка халкларининг ижтимоий, маданий хаётига оид

таълимий, адабий-бадиий манбаларга боглик холда тарихийлик нуктаи

назаридан куйидагича даврлаштириш мумкин:

1. Улка халцлари маданий-маърифий уаётининг илк даврига оид ватанпарварлик царашлари.

У Урхун-Энасой тошбитиклари, "Авесто" хамда Геродот, Полиэн каби юнон тарихчилари асарлари орцали бизгача етиб келган "Широц", "Тумарис" афсоналари, шунингдек, турли тарихий, адабий манбалар цатида келтирилган "Гулдурсин", "Тупроц цалъа" каби афсоналар, мифлар, эртаклар, халц цушицлари, "Алпомиш", "Манас" каби тарихий цахрамонлик достонларининг гоявий-тарбиявий мохиятини акс эттиради.

2. Ислом динининг Урта Осиё уудудига кириб келиши ва оммалашиши даври (VIII-XIII асрлар)даги ватанпарварликка доир царашлар.

У имом Исмоил ал-Бухорий, Абу Исо ат-Термизий, Ахмад ал-Фаргоний, Абу Наср Форобий, Абу Райхон Беруний, Абу Али ибн Сино, Юсуф Хос Х,ожиб, Умар аз-Замахшарий, Махмуд Кошгарий. Нажмиддин Кубро асарларининг умумий мохиятида акс этади.

3. Амир Темур ва темурийлар даври (XIV-XV асрлар)даги ватанпарварликка доир царашлар.

У Амир Темур, Мирзо Улугбек, Алишер Навоий, Хусайн Воиз Кошифий, Захириддин Мухаммад Бобур асарлари мохиятида акс этади.

4. XVI асрдан XIX асрнинг биринчи ярмигача булган даврда улкадаги феодал тарцоцлиги билан боглиц ижтимоий уаёт, маданият ва таълим-тарбияга оид царашлар.

У Машраб, Гулханий, Мунис Хоразмий, Огахий, Бердац, Махтумцули асарлари мохиятида акс этади.

5. XIX асрнинг иккинчи ярмидан 1917 йилгача булган: а) Чор истибдоди даври; б) шуролар салтанати давридаги ижтимоий уаёт, маданият ва таълим-тарбияга оид зиддиятли царашлар.

У Фурцат, Фитрат, Мунаввар цори Абдурашидхонов, Махмудхужа

Бехбудий, Абдулла Авлоний, Хамза, Чулпон, Абдулла Кодирий, шунингдек, сунгги даврда Гафур Гулом, Хамид Олимжон, Ойбек, Абдулла Каххор, Мацсуд Шайхзода, Одил Ёцубов асарлари мохиятида акс этади.

6. Мустациллик давридаги ижтимоий уаётдаги янгиланишлар билан боглиц маданий-маърифий ва таълимий-тарбияий царашлар.

Ушбу даврлаштириш нисбий булиб, узида давлатчилигимиз тарихи эмас, балки улкадаги ватанпарварлик тарбияси билан боглиц ижтимоий-тарихий, маънавий-маърифий тафаккурнинг шаклланиши ва ривожининг бадиий-эстетик талцини назарда тутилиши билан

характерланади. Негаки, хаёт ва жамиятдаги барча узгаришларнинг асоси инсон тафаккурида акс этади.

Юртимиз тарихини ёритувчи тарихий-илмий манбаларнинг катта кисми боскинчилик урушлари хамда душманга карши курашган ватанпарвар шахслар курсатган кахрамонлик тасвирига багишланган.

Кабила ва уруглараро тинимсиз урушларнинг аянчли окибатлари гувохи булган Зардушт инсонларни ягона дин остида бирлаштиришда дастуруламал булиб хизмат килувчи "Авесто"ни яратишда хам, аввало, Ватан равнакини уйлагани шубхасиз. Шахс маънавий камолотининг Ватан туйгуси билан богликлиги юзасидан кимматли маълумотлар берувчи, зардуштийлик динининг мукаддас китоби саналган ушбу асар Урта Осиё, Эрон ва Озарбайжоннинг тарихи, сиёсий, ижтимоий-иктисодий хаёти, географияси ва табиати, илм-фани ва этнографияси билан боглик талай масалалар камраб олинганлиги билан хам кишилик жамияти тараккиётига хизмат килиб келади.

Маънавий-ахлокий карашлар негизида халкпарварлик, ватанпарварлик тушунчалари, гоялари мужассамлиги назарда тутилса, ватанпарварлик тарбияси тарихи узок утмишга бориб такалишини курсатади. Милоддан аввалги 484 йилда тугилган, "тарихнинг отаси" номини олган Геродот "Тарих" китобида аждодларимизнинг Ватан озодлиги йулида курсатган кахрамонликларини тилга олар экан, уларни узи эшитган хикоялари ичида ишончли дея таъриф бериши Ватан туйгусининг инсоният тафаккури тарихида алохида урин тутишини курсатади. Бу борада адабий таълим катта имкониятларга эга эканлигига карамасдан, адабиётнинг педагогика билан богликлиги, бошкача айтганда, адабиёт билан таълим-тарбия уйгунлигига доир купгина тадкикотларда фанлар уртасидаги алокадорлик масаласига факат бир томонлама - мазкур ишларнинг номланишида кайд килинганидек, педагогика ёки адабиётшунослик нуктаи назаридангина ёндашилади.

Профессор А.Чориевнинг Абдулла Авлонийнинг ижодий мероси урганилишига оид куйидаги фикр-мулохазалари айни шу муаммога тегишлидир. "Абдулла Авлонийнинг ижодий мероси, - деб ёзади олим, - бир томонлама урганилган. Буюк адиб ва педагог меросидаги шаркона узига хослик ва уша замона даражасидаги педагогика илмини яратгани очилмаган. А.Авлоний меросида адабиёт ва педагогиканинг том маънодаги богликлиги курсатилмаган. Педагогиканинг илмий масалаларини бадиий тилда ёрита олган А.Авлоний меросини Л.Н.Толстой, К.Д.Ушинский, А.С.Макаренколар меросига киёслаш мумкин" [10; 101].

Шунга кура, айтиш жоизки, Шарк халклари таълим-тарбиясида адабиёт (адаб - хулк, одоб, ахлок)нинг хаёт дарслиги маъносида кулланилганлиги мумтоз адабиёт ва педагогика тарихини бир-бири билан узвий богликликда урганиш умумий урта таълим тизимида укувчиларнинг шахслик сифатларини камол топтиришнинг илмий-методик асосларидан хисобланади.

Колаверса, "XX асрда дунё зиёсидан, илмдан, тараккиётдан илхомланган Чулпон, Фитрат, Бехбудий каби маърифатпарварлар... ватанпарварлиги, миллатпарварлиги жасорати бугунги илм ахли учун хам намуна" [10;101] эканлиги назарда тутилса, янги давр адабиёти асосчиларининг ижоди билан боглик тарихий манбалар укувчиларда кизикиш уйготиши билан адабий таълим ва тарбия интеграциясини таъминлашга хизмат килиши уз-узидан англашиларлидир.

Педагогика тарихининг бадиий адабиёт тарихи билан богликлиги таълимий муаммонинг куйилиши ва ечимида уз аксини топади. Шу боис Чулпон ижоди юзасидан ватанпарварлик тарбияси буйича тарихий, адабий-бадиий манбаларда ватанпарварлик тарбиясининг илмий-педагогик жихатдан тадкик килиниши бадиий адабиёт ва педагогика тарихининг узаро алокадорлигига доир куйидаги масалалар тахлилини такозо этади:

1. Адабий таълим тизимида ватанпарварлик тарбиясининг педагогик муаммо сифатида урганилиши.

2. XX аср бошларидаги ижтимоий-тарихий мухит ва Чулпон

дунёкарашига таъсир курсатган омиллар.

3. Чулпон ижодида бадиият ва гоявийлик муаммоси: тахлил ва талкин.

4. Чулпоннинг адабий-бадиий, ахлокий-эстетик карашлар.

5. Чулпон ижодида ватанпарварлик тарбиясининг ижтимоий-тарихий, маънавий-маърифий асослари.

6. Чулпон ва танкид.

2014 йил 15 майда Самаркандда булиб утган халкаро конференцияда тарихий манбалар етарли даражада урганилмаганлиги илм-фан олдидаги масалалардан бири сифатида эътироф этилган эди. Бизнингча, ушбу фикрлар маълум даражада адабий таълим тизимида Чулпон хаёти ва ижоди хамда унинг бадиий-эстетик, маънавий-ахлокий карашлари тарихига доир манбаларга хам тегишлидир. Шунга кура, мазкур манбалар (бадиий матнлар, илмий рисолалар, илмий тупламлар, газета ва журнал маколалари, тезислар, нутклар) дан таълим жараёнида истифода этиш оркали умумий урта таълим мактабларида укувчиларнинг шахслик сифатларини шакллантиришнинг илмий-педагогик тахлили ушбу тадкикотнинг туб мохиятини ташкил этади.

Профессор У.Жуманазаров ватанпарварлик тарбиясига доир тарихий асарлар тугрисида шундай деб ёзади: "Халц бадиий тафаккурининг махсули булмиш бу асарлар (тарихий, адабий-бадиий манбалар - У.Ш.) бизга фацат узоц утмиш цаърида содир булган жангу жадаллар, фидойиликлар хацида гувохлик берибгина цолмай, балки улар тарихий-бадиий сабоц ахамиятига хам эгадир" [1; 3].

Кайд килинганидек, Чулпон хаёти ва ижодининг "тарихий-бадиий сабоц ахамиятига" эга эканлигининг сабаби шундаки, буюк ёзувчи Ватаннинг ёрцин келажагини тасаввур этмаганида, унга эришиш мумкинлигини ва лозимлигини онгу шуурига сингдирмаганида эди, тенгсиз мафкуравий курашларга чогланмаган, хаттоки узини цурбон цилишгача бориб етмаган булар эди. Шунинг узиёц тажовузкор сиёсатга очиц-ошкора царши азиз бошини кундага цуйганида хам узининг миллатчи эканлигини мардона эътироф этган ватанпарвар шоир ижодида суз ва иш (амал) бирлигининг тажассуми ёш бугинлар тарбиясида ёрцин намунадир.

Адабиётшунос У.Норматов "Ижод сехри" китобида А.Каххор ва А.Мухтор асарларини тахлил цилар экан, хар цандай асарда муаллиф таржимаи холи, шахсияти, цалб кечинмалари мавжудлигига эътибор царатган эди. Фикримизча, бу хилдаги цараш Чулпон ижодиёти учун хам бегона эмас. Нимагаки, шоир шеърларини уцир экансиз, Ватан тацдири учун куюнчаклик - курашчанлик, унинг истицболига цатъий ишонч рухи билан йугрилган тийрак нигохини сезиб турасиз.

Куринадики, хар цандай асардаги маънавий-ахлоций муаммо гарчи ижодкорнинг гоявий-бадиий нияти хамда асар бадиий концепцияси асосида ундаги образларнинг узаро мураккаб ва куп циррали муносабатлари заминида ифодаланса-да, мутолаа жараёнида муаллиф дунёцараши билан боглиц етакчи гоя китобхон куз унгидан кино лентасидек цизил ип булиб утади.

Шу жихатдан цараганда, Чулпон ижодидаги етакчи гоя Ватан тимсоли зиммасига юкланганини англаш мумкин.

REFERENCES

1. Жуманазаров У. Жасорат ва садоцат талцини. -Тошкент: Адабиёт ва санъат нашриёти, 1989.

2. Матчонов, С. (2020). Бадиий асар матни устида ишлаш усуллари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 332-337.

3. Matjonov, S. (2020). Jahongashta adib. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 379-390.

4. Шерматова, У. С. (2020). Чулпон ижодида табиат эстетикаси. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 338-345.

5. Шерматова, У. С. (2020). Чулпон ижодида истиклол гоялари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 369-373.

6. Шерматова, У. С. (2020). Чулпон ижодида ватан, халк ва инсон талкини. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 301-308.

7. G'ulomova, X. (2020). Boshlang'ich sinfda o'qish darslarini tashkil etish metodikasi. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 354-359.

8. G'ulomova, X., & Bakiyeva, H. (2020). O'qish darslarida she'riy asarlar matni ustida ishlash. Academic Research in Educational Sciences, 1 (3), 582-589.

9.Фитрат А. Танланган асарлар. -Тошкент.: "Маънавият", 2000.

10. Чориев А., Чориев И. Педагогиканинг методологик асоси ва илмий тадкикот методлари. -Тошкент: "Nishon noshir". 2016.

11. Узбек тилининг изохли лугати.5 томлик,1-том. -Тошкент.: Узбекистон миллий энциклопедияси, 2015.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.