CC BY
8
ЭКОЛОГИЯ И ГИГИЕНА
Телемкова А. М., Ералина С.М.
ТАРАЗ КАЛАСЫНДА Т¥РАТЫН МЕКТЕП ЖАСЫНДАРЫ БАЛАЛАРДЬЩ 6РТУРЛ1 ЖАСТЫК ЖЭНЕ ¥ЛТТЫК ТОПТАРРА КАТЫСТЫ СКРИНИНГТ1К ТЕКСЕР1С НЭТИЖЕЛЕР1
Балалар мен жасвспiрiмдер арзаларында калыптаскан анатомиялык жэне физиологиялык ерекшелiктерге байланысты олар сырткы орта факторларыныч эсерiне вте сезiмтал болып келедi. Елiмiздiч химиялык вндiрiс калдыктармен барынша ластанран аймактарында туып, турып жаткан балалардыч денсаулык жардайындары ауыткушылыктарды олардыч жас шамалык, улттык жэне туррын аймактарыныч климаттык-географиялык ерекшелктерше CYЙене отрырып зерделеу бiздiч зерттеу жумыстарымыздыч негiзгi максаты болды.
Зерттеу барысында аткарылран жумыс квлемi. Жалпы скринингтiк тексерк нэтижесiнде аныкталран Тараз каласындары жерплкт улт балалары мен жасвспiрiмдерiнiч аурушачдык дечгей 63,9% (535 бала) мвлшер^де аныкталып, ешкандай ауру белгiлерi мен шарымдары жок «денсаулыктары мыкты» балалар саны 304 мвлшершде тiркелiнiп, ярни барлык тексерiске алынран балалардыч 36,1% кураганы белгiлi болды. Сонымен катар, ауру белгiлерi мен шарымдары аныкталран балалардыч басым бвлiгi (37,9%) 7-11 жастары балалар тобында
аныкталран. Ал калган балалардыч жас аралык топтарындары взгерiс 12-14 жаста 34,5%, 15-17 жастары балалар тобында 27,6% болып белгiлендi (кесте 1).
Бiр баланыч бойынан табылран патология-лык ауыткушылыктардыч косарланран жардайда тiркелу кубылыстары да твменп сыныпта окитын балалар тобында салыстырмалы турде жорары болып (37,2%), ал калган топтарда осыран сэй-кес 36% жэне 26,7% дечгейлершде калранын тiркедiк.
Демек, Тараз каласындары казак балала-рыныч арасындары твменп сынып окушылары то-бындары ^ркелген эр ауру кластарыныч баска топтармен салыстыррандары жорарры кврсеткiшi 7-11 жас аралырындары балалардыч сырткы орта жэне баска факторлардыч ыкпалына кажеттi мвлшерде бейiмделмегендiгiмен жэне де ^ркел-ген патологиялык взгерiстер мен ауыткушылыктарды балалар бойындары корраныстык, иммун-дык жэне баска да арзадары непзп жYЙе кызмет-терiнiч толык дэрежеде калыптаспарандырымен тYCiндiруге болады.
ЭД1СТЕР МЕН МАТЕРИАЛДАР
Аныкталран ауру кластары арасында алрашкы рангiлiк орын жуйке аурулары еншiсiнде (40,3%) калып, осы кврсетюш^ч жорарры сынып окушылары арасында салыстырмалы турде айтарлыктай басымдылык дечгейде болраны (39%) белгiлендi. Баска топтардары осы ауру класына катысты кврсеткiш 28%, 33% мвлшер-лерiнде тiркелген (сурет 1).
Аурулар класы Аурулар жуйеа Барлык балалар саны 7-11 жастары балалар тобы 12-14 жастары балалар тобы 15-17 жастары балалар тобы
саны % саны % саны % саны %
VI ЖYЙке жYЙесi 216 40,3 88 28% 71 33% 84 39
IX Кан жэне кан тYЗiлу жYЙесi 32 5,9 13 42 11 36 7 22
X Тыныс алу жYЙесi 106 19,8 45 43 40 38 21 19
XIV Зэр шырару жYЙесi аурулары 20 3,7 5 22 7 35 11 55
XI Ас корыту жYЙесi 19 3.5 4 18 6 33 11 59
XII Терi жэне терi асты талшыры аурулары 131 24,4 46 35 47 36 38 29
IV Эндокриндк жуйе 11 2,4 2 18 3 34 6 58
Жалпы аурура шалдыккан Балалар саны 535 63,9 203 37,9% 185 34,5% 147 27,6%
Ден сау балалар саны 304 36,1 88 28,9% 103 33.8% 113 37,1%
2 ауру класс белгю аныкталран балалар саны 247 29,4% 92 37,2% 89 36% 66 26,7%
3 жэне одан да артык ауру класс белгiлерi аныкталран балалар саны 129 15,3% 49 37,9% 41 31,7% 39 30,2%
1 кесте.
Тараз каласындары казак балалары арасында еч жи кездесетiн ауру кластарыныч жас шамасына
байланысты таралуы (%)
арасында таралран ауру кластарын аныктау мак-сатындары скринингпк тексерiстердiч нэтижесi осы каладары казак балаларында аныкталран деректерге уксас келгеымен, жалпы ауру класта-рыныч жас топтарындары таралу дечгей мен ба-лалардыч аурушачдык кврсеткiш-терiндегi айыр-машылыктардыч бар екендiгiне квз жеткiздiк (2 кесте).
Орыс балаларында аныкталран ею бiрдей ауру класына катысты белплер 19,4% дечгейде турактап, казак балалар тобымен салыстырран-дары кврсеткiштiк айырмасы 1,5 есеге твмен болрандырын ^ркедк. Осы топтар арасындары Yш немесе одан жорары ауру белгiлерi аныкталран балалар саны орыс балалары арасында 3,0 мвл-шерге кем болып, жорары келтiрiлген топ аралык ауыткушылыктардаорын алран YPДiстердiч дурыс-тырын дэлелдедк
КОРЫТЫНДЫЛАР МЕН ТАЛКЫЛАУЛАР
Жалпы ауру кластарыныч салыстырура алынып отырран топтар арасында ранплк орын-дарына катысты орналасу реттшп бiрдей болып, кврсетюштк шамалары мен жастык топтар арасындары айырмашылыктармен рана шектелетн дИ белгiлендi. Жорарры рангiлiк орындары жYЙке жYЙелерi аурулар класы 7-11 жас аралык балалар тобында 46,6% мвлшерде турактап, 12-14 жэне 15-17 жастар аралык топтардары аныкталран кврсетюштерге караранда (33,3% жэне 20,1%) жорарры шамада болрандырын анык-тадык.
2 кесте.
Тараз каласындары орыс балалары арасында еч жиi кездесетiн ауру кластарыныч жас шамасына байланысты таралуы (%)
Аурулар класы (АХК-10) Аурулар ЖYЙесi Барлык балалар саны 7-11 жастары балалар 12-14 жастары балалар 15-17 жастары балалар
саны % саны % саны % саны %
VI ЖYЙке жYЙесi аурулар класы 90 36,3 42 46,6 30 33,3 18 20,1
IX Кан жэне кан тYЗiлу жYЙесi аурулары Класы 21 8,5 13 61,9 5 23,8 3 14,3
X Тыныс алу жуйеа аурулары 45 18,2 12 26,6 12 26,6 21 46,8
XIV Зэр шырару жYЙесi аурулары 7 3,0 2 28,5 2 28,5 3 43,0
XI Ас корыту жуйеа аурулары 13 5,2 1 7,6 3 23,0 9 69,4
XII Терi жэне терi асты талшыры аурулары 64 25,9 15 23,4 18 28,1 31 48,4
IV Эндокриндк жYЙе аурулары 7 2,9 1 14,2 3 42,8 3 43,0
Жалпы ауру Белгiлерi аныкталран балалар саны 247 41.9 104 42,2 73 29,5 70 28,3
Денi сау балалар саны 233 48,7% 66 28,3 71 30,4 96 41,2
2 ауру класс белпа аныкталран балалар саны 48 19,4% 23 47,9 12 25,0 13 27,1
3 жэне одан да артык ауру класс белгiлерi аныкталран балалар саны 30 12,3% 11 36,6 13 43,3 6 20,1
□ Басгауыш сынып
□ Орга сынып
□ Жогаргы сынып
Сурет 1. Тараз каласындары жуйке жYЙесi ауру класына катысты шарымдык белг1лерд1ч казак тобында таралуы
Жалпы казак балаларыныч арасында скри-нинглк эдiспен аныкталран аурулар арасында екiншi рангiлiк орындары терi жэне терi асты талшыры арулары 24,4% мвлшерде турактанып, осы ауру класына катысты еч жорарры кврсетюш-тк дечгейдi 12 - 14 жастары балалар тобында 36% мвлшермен аныктадык. Аурулардыч зерт-телген топтардары кездесу жишИн зерделей кел-генде, Тараз каласы балалары арасында жора-рыда келтiрiлген ауру кластарынан кейiнгi бел— сечдiлiк тыныс алу жYЙелерi ауруларына катысты болды. Бул ауру класыныч жалпы дечгейi 19,8% мвлшершде болып, ал жасына байланысты кам-тылран топтар арасында таралуы 7-11 жастары-ларда еч жорарры 43% дечгейде жэне калран топтарда осыран сэйкес 38%, 19% мвлшершде турактанран.
Зерттеуге алынып отырран Тараз каласы-ныч мектеп жасындары орыс улт балаларыныч
Ал екiншi ранплк орындары терi жэне терi асты талшыктары класы аурулары да топ аралык взгерiстерге ушырап, 7-11 жастары балалар то-бында 23,4%, 12-14 жастарыларда 28,1%, ал 1517 жастары жасвспiрiмдер арасындары аталран ауру класс белгшер^ч еч жорарры дечгей 48,4% мвлшерiмен туракталран. Бул ауру кластарын-дары басымдылык мвлшердегi ауыткушылык неп-зiнен аллергиялык симптомдармен байланыс-тырылран.
Сонымен катар, осы топтар арасындары аныкталран ауру кластарыныч таралуы талкы-ланран ауру кластарынан кейшп рангiлiк орын-дары тыныс алу жуйеа аурулары керiсiнше, 15-17 жастар аралык топта жорарры кврсеткiште анык-талып (46,8), балалардыч баска жастык топтары-мен салыстырранда 28,6% жэне 20,2% дечгейге артык болрандыры ^ркелдг
Корытындылай келе, Тараз каласындары жергшкт улт балаларыныч аурушачдык кврсет-кiштерiмен салыстырранда орыс балаларыныч тексерiс барысында аныкталран дечгейi орташа есеппен 41,9% мвлшер^де болып, казак бала-ларына караранда эртYрлi ауру кластарына бай-ланысты патологиялык ауыткушылыктар мен шарымдар топтамасыныч 22% пайызра кем еке-нiн аныктадык. Ярни, орыс балаларыныч денсау-лык жардайларындары оч барыттары взгерктер-дiч басым дечгейде орын алраны накышталды. Анамнездiк сауалнамалар непзшде белгiлi бол-рандай, Тараз каласында ешкандай аурура катыс-ты шарым кврсетпеген орыс балалары мен жасвс-пiрiмдер саны 233 болып, жалпы зерттеумен камтылран балалар саныныч 48,7% мвлшерiн курады. Ал бул кврсетюш казак балалармен салыстырранда 12,6% мвлшерге жорары болраны нактыланып, жергшкт улт балаларыныч аурушачдык дечгей^деп каркындылык YPДiсiн анык-
тап жэне де бул YPДiстiч алрашкы сынып окушы-лары арасында басым екендИн ачрартты.
КОРЫТЫНДЫ
1. 7-11 жастык топтардары сыркаттанушы-лык белгiлерiнiч жорарры дэрежеде аныкталуын олардыч сырткы орта факторларына бейiм емес-тiгiмен жэне корраныстык, иммундык жэне баска да арзадары негiзгi жYЙе кызметтерiнiч толык дэрежеде калыптаспарандырымен тYCiндiруге бола-ды.
2. Тараз каласындары скринингтiк тексерк нэтижесiнде белгiлi болран эртYрлi ауру кластарына тэн белплер мен шарымдар топтамасы орыс балалары арасында 22% мвлшерде твмен анык-талып, жалпы балалардыч сыркаттылык дечгеш-не коршаран орта факторларынан баска да тур-мыстык, элеуметтiк жэне эдет-рурыптык фактор-лардыч да ыкпалы жорары екендИн алра тартты.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Керимов М. К. Закономерности роста и развития детей и подростковв горной местности //Автореф. дис. ...д-ра биол. наук. - Новосибирск, 1984. - 30 с.
2. Максимова Т. М. Физиологическое развитие детей в условиях формирования новой социальной стркуктуры населения //Проблемы гигиены и история медицины. - 1998. - №2. - С. 14 -18.
3. Мырзабаева Б. М. Оценка физического развития детей и подростков в эпидемиологическом неблагоприятном районе Казахстана /Институт региональных проблем питания Алматы // Гигиена и санитария. - 2001. - №8. - С. 50 -51.
4. Филиппов В. И. Морфологические проявления акселерации развития детей дошкольного возраста и некоторые факты, определяющие ее: Дис. ...канд. мед. наук. - М., 1988. - 188 с.
Поступила 07.04.09
A. M. Tolemissova, S. N. Eralina
RESULTS OF SCREENING INVESTIGATION AMONG GROUPS OF CHILDREN OF TARAZ CITY ORGANIZED ON BASIS OF NATIONALITY AND AGE
The chldren owng to ther own anatomco-physologcal peculartes react early on the changes of the qualty of the envronment. The necessty of the complex study of the health of the chldren l vng n the regons of the influence of the emsson of the chemcal factor es, the detect on of the dseases and ther physcal development n connect on wth the pollution of the envronment, the factors nfluencng on the formng of the health of the chldren n connect on wth the regonal, age and natonal peculartes wth the purpose of the development of the prevent ve measures has determ ned the urgency of the taken act ons.
А. М. Толемисова, С. Н. Ералина
РЕЗУЛЬТАТЫ СРИНИНГ ИССЛЕДОВАНИЙ СРЕДИ ГРУПП ДЕТЕЙ Г. ТАРАЗА, ОРГАНИЗОВАННЫХ ПО НАЦИОНАЛЬНОМУ И ВОЗРАСТНОМУ ПРИЗНАКУ
Дети в силу своих анатомо-физиологических особенностей наиболее рано реагируют на изменения качества окружающей среды. Необходимость комплексного изучения здоровья детей, проживающих в районах влияния выбросов химических предприятий, выявления особенности заболеваемости и их физического развития в связи с загрязнением окружающей среды, факторов, влияющих на формирование здоровья детей в связи с региональными, возрастными и национальными особенностями с целью разработки целенаправленных профилактических мероприятий определили актуальность проведенных мероприятий.
