Научная статья на тему 'Таниқли адабиётшунос-фольклорист'

Таниқли адабиётшунос-фольклорист Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
304
34
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўзбек фольклоршунослиги / фольклорист / адабиётшунослик / достон / қўшиқ / эртак / аския / латифа / репертуар / халқ ижоди / фольклор материали. / Uzbek folklore / folklorist / literary criticism / epic / song / fairy tale / Askia (wit) / anecdote / repertoire / folk art / folklore material

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Тўра Мирзаев

Мақола таниқли ўзбек фольклоршуноси Ҳошимжон Раззоқовнинг илмий фаолияти, халқ оғзаки бадиий ижодини тўплаш ва нашр этиш борасида амалга оширган ишлари таҳлилига бағишланган. Олимнинг Фарғона водийси фольклорини тўплаш ва ўрганишга доир янги материаллар таҳлилга тортилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FAMOUS LITERATURIST-FOLKLORIST

The article is devoted to the analysis of the scientific activity of the famous Uzbek folklorist Khoshimdzhon Razzakova, his work on the collection and publication of materials of oral folk theater. The new materials on the collection and study of the folklore of the Ferghana Valley are analyzed.

Текст научной работы на тему «Таниқли адабиётшунос-фольклорист»

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

ТАНЩЛИ АДАБИЁТШУНОС-ФОЛЬКЛОРИСТ

Тура Мирзаев

Узбекистан Фанлар академияси академиги Филология фанлари доктори, профессор

Аннотация: Мацола таницли узбек фольклоршуноси Хошимжон

Раззоцовнинг илмий фаолияти, халц оезаки бадиий ижодини туплаш ва нашр этиш борасида амалга оширган ишлари таулилига баеишланган. Олимнинг Фареона водийси фольклорини туплаш ва урганишга доир янги материаллар таулилга тортилган.

Калит сузлар: узбек фольклоршунослиги, фольклорист, адабиётшунослик, достон, цушиц, эртак, аския, латифа, репертуар, халц ижоди, фольклор материали.

ИЗВЕСТНЫЙ ЛИТЕРАТУРОВЕД-ФОЛЬКЛОРИСТ

Тура Мирзаев Академик Академии наук Узбекистана Доктор филологических наук, профессор

Аннотация: Статья посвящена анализу научной деятельности известного узбекского фольклориста Хошимджона Раззакова, его работам по сбору и публикации материалов устного народного театра. Проанализированы новые материалы по сбору и изучению фольклора Ферганской долины.

Ключевые слова: узбекский фольклор, фольклорист, литературоведение, эпос, песня, сказка, аския (острословие), анекдот, репертуар, народное творчество, фольклорный материал.

FAMOUS LITERATURIST-FOLKLORIST

Turn Mirzaev

Academician of the Academy of Sciences of Uzbekistan Doctor of Philological Sciences, Professor

Abstract: The article is devoted to the analysis of the scientific activity of the famous Uzbek folklorist Khoshimdzhon Razzakova, his work on the collection and publication of materials of oral folk theater. The new materials on the collection and study of the folklore of the Ferghana Valley are analyzed.

9

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

Keywords: Uzbek folklore, folklorist, literary criticism, epic, song, fairy tale, Askia (wit), anecdote, repertoire, folk art, folklore material.

Узбек фольклоршунослиги тараккиётида адабиётшунос, тилшунос, ёзувчи ва шоирларнинг хам муносиб урни бор. Бу уринда Чулпоннинг кизикчилар хакидаги маколаси ва Фитратнинг уз хрестоматиясида “Алпомиш” достонидан парча эълон этганлигини, Отажон Х,ошим ва Гафур Гуломнинг Ёзувчилар уюшмаси йиFинларида фольклор буйича маърузалар килганликларини, Х,амид Олимжон ва Шайхзодаларнинг “Алпомиш”, “Ширин билан Шакар” достонлари туFрисида тадкикотлар олиб борганликларини, Юсуф Султонов, Шокир Сулаймон, Зафар Диёр, Умаржон Исмоиловларнинг “Кундуз билан Юлдуз”, “Хушкелди”, “Муродхон”, “Рустамхон”, “Далли” достонларини биринчи марта нашрга тайёрлаганликларини, Шоназар Шоабдурахмоновнинг “Равшан” достонининг бадиий тили туFрисида номзодлик диссертацияси ёкланганлигини, Фаттох Абдуллаевнинг узи ёзиб олган “Хоразм эртаклари”ни чоп этганлигини эслаш кифоядир. Уларнинг айримлари уз фаолиятларининг кейинги даврларини бутунлай халк ижоди муаммоларини урганишга баFишладилар. Филология фанлари доктори, профессор Х,ошимжон Раззоков ана шундай

ижодкорлардандир (1916 - 1982).

БулFуси йирик адабиётшунос олим, фольклоршунос, ёзувчи, шоир ва драматург Хртттимжон Раззоков 1916 йилда Андижон вилояти Шахрихон тумани Кунчи кишлоFида дехкон оиласида туFилди. Урта мактабни тугатгач, Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика институтида укиди. 1941 йилда институтдаги таълимини муваффакиятли равишда якунлагач, бир неча йиллар давомида маъмурий идораларда хизмат килди. Сунг Узбекистон Фанлар академияси Тил ва адабиёт институти аспирантурасида (1949 - 1951) таълим олди. 1952 йилдан бошлаб унинг бутун илмий-ижодий фаолияти Андижон давлат педагогика институти билан боFлик булди. У бу ерда укитувчи, катта укитувчи, доцент, прфессор лавозимларида ишлаш билан бирга 1954 йилдан умрининг охиригача узлуксиз равишда узбек адабиёти кафедрасини бошкарди. Олим Узбекистон ёзувчилар уюшмаси Андижон вилояти булимининг ташкилотчиси ва биринчи рахбари булган эди. У 1954 йилда Завкийнинг хаёти ва ижоди буйича номзодлик, 1970 йилда узбек фольклорида сатира ва юмор масалаларига баFишланган докторлик [7] диссертацияларини муваффакиятли равишда химоя килди. Мехнатсевар ва камтарин инсон Х,ошимжон Раззоков 1982 йил 15 мартда Андижон шахрида вафот этди.

Табиатан нозик таъб, хушчакчак, шу билан бирга ута дангал ва бир сузли булган Х,ошимжон Раззоков адабиётшунос ва муаллим сифатидаги фаолиятини анча кеч, 33-34 ёшларидан бошлади. Аммо шунга карамай, анча салмокдор,

ГМ

10

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

мазмунан бой илмий ва адабий мерос колдирди. Унинг илмий ва адабий фаолияти мавзулар доирасининг кенглиги, хилма-хил жанрларда ижод этилганлиги билан характерланади.

Андижоннинг ахли таъб давраларида булиб, хаваскор шоир сифатида шеърлар битиб юрган Х,ошимжон Раззоков аспирантлик даврида улкан ёзувчи, академик Ойбек рахбарлигида шоир Завкий ижодини урганишга киришди. Х,ошимжон Раззоков шоир ижодини урганишга киришган йилларда Завкий ижоди хакида куконлик адиб Шариф Ризонинг (1910 - 1943) бир-икки маколаси, шоирнинг “Х,ажви ахли раста”, “Ажаб эрмас”, “Замона” каби беш юз мисрадан ортикрок шеърлари илм ахлига маълум эди, холос. Х,ошимжон Раззоков эса, турли манбаларда сочилиб ётган, таркок кулёзмалар, баёзлар, шоир яшаган даврнинг айрим нашрларида, одамлар хотирасида сакланиб колган Завкийнинг асарларини туплашга киришди, киска бир муддатда шоирнинг 1500 мисрага якин янги шеърларини туплади хамда унинг адабий мероси 2154 мисра шеърдан иборат басавлат ижод намуналари эканлигини аниклади. Ана шу материаллар асосида “Завкий” монографиясини яратди ва биринчи булиб шоирнинг танланган асарларини эълон килди [9; 2; 3;].

Олим “Завкий” монографиясида узи томонидан тупланган шоирнинг асарлари, турли кишилар билан ёзишган хатлари, шеърий мактублари, унинг хаёти ва ижоди хакида матбуотда эълон килинган нихоятда оз микдордаги материаллар, архив хужжатлари, Завкийнинг замондош дустлари, шогирдлари, кариндош-уруF, невара-чевараларининг хотиралари асосида шоирнинг илмий биографиясини яратиш, унинг тадрижий ижодий такомилини курсатишга муяссар булди. Тадкикотчининг “Завкий” монографияси, шоир хакидаги маколалари [8; 10; 12] хамда шоир танланган асарларининг икки нашри адабиётшуносликда катта вокеа булган ва Завкий ижодини чинакамига урганишни бошлаб берган эди. ТуFри, олимнинг монография ва маколаларида шоир ижодига бир томонлама ёндашув, унинг асарларини партиявий-синфий нуктаи назардан тахлил килиш устунлик килади. Айтайлик, шоирнинг “Ахли раста” шеърини хажвий асарлар мохиятидан келиб чикиб, бутунлай бошкача йуналишда тахлил килиш хам мумкин эди. Аммо энди бу мухим эмас. Мухими Завкийнинг илмий биографиясининг шоир яшаган давр адабий мухити билан боFлик равишда тикланиши, унинг ижодини яхлит бир тарзда урганилиши хамда асарларини нисбатан тула холда халкка етказилишидир. Тадкикотчи ана шу долзарб вазифани уз даври талаблари асосида муносиб бир тарзда бажара олди.

Хртттимжон Раззоков узбек мумтоз адабиёти намояндаларининг кулёзма асарларини аниклаш, туплаш, урганиш ва нашр этиш ишларини давом этдирди. Жумладан, 1959 йилда Мархамат туманида шоира Увайсий авлодлари кулида

ГМ

11

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

сакланиб келаётган учта кулёзма девон нусхасини аниклаш ва уларни Андижон давлат педагогика институти узбек адабиёти кафедрасига олишга муяссар булди [11]. Кулёзмаларни киёсий урганиб, шоира девонини алохида китоб холида нашр этди [14]. Шунингдек, Хдйратий ва Оразийлар асарларидан иборат бир туплам тузди [16]. Юкорида айтилганлардан чикадиган хулоса шуки, Х,ошимжон Раззоков узбек мумтоз адабиётини, хусусан, унинг XIX асрнинг иккинчи ярми XX аср бошлари даврини урганишда салмокли ишларни амалга оширган таникли адабиётшунос хисобланади.

Х,ошимжон Раззоков узбек мумтоз адабиётини урганишда катта тажриба туплаб, адабиётшунос сифатида тула шакллангач, халк OFзаки ижодини туплаш ва нашр этишга киришди. Бошкача айтганда, унинг илмий фаолиятининг иккинчи даври бошланди. Шу билан бирга узбек мумтоз адабиёти масалаларини урганишда хам давом этди. Олимнинг “Алишер Навоий шеърларида муболаFа” (1968), “Узбек халк ижодидаги лофчиликнинг ёзув адабиёти билан муносабати” (1970) каби маколалари шундан гувохлик беради.

Олимнинг фольклоршунос сифатидаги фаолияти асосан ФарFOна водийсида таркалган халк ижоди асарларини туплаш, нашр этиш, урганишга баFишлангандир. У юзлаб кушикчи, эртакчи, кизикчи, аскиябоз ва латифагуйларни аниклади, уларнинг репертуаридаги намуналарни ёзиб олди, тупланган материалларни Андижон давлат педагогика институти узбек адабиёти кафедрасида мужассамлаштирди хамда шулар асосида “Узбек халк ижоди” куп томлиги сериясида иккита салмокдор жилдни нашр этди [5; 1].

Х,ошимжон Раззоков нашрга тайёрлаган тупламлар хажми эътибори билан хам, материалларнинг жойлаштирилиши нуктаи назари жихатидан хам алохида ажралиб туради. Жумладан, 1941 йилда Шариф Ризо нашр этган олти китобчадан иборат “Афанди латифалари”да 256 та латифа киритилган эди. Собир Абдулла ва Адхам Рахматлар томонидан 1960 йилда нашр этилган тупламда хам латифалар сони 500 атрофида булиб, намуналар сидирFасига жойлаштирилган эди. Х,ошимжон Раззоков рахбарлигида нашр этилган “Латифалар” тупламида эса, уларнинг сони бир минг атрофида булиб (умуман олим туплаган латифаларнинг умумий сони икки мингга якиндир), материаллар “Афанди хукмдорлар орасида”, “Афанди диндорлар орасида”, “Афанди оила ва одамлар орасида”, “Замонавий латифалар” тарзида мавзулар буйича жойлаштирилган. Бундай тасниф латифалар мохиятини тула ифодалай олмаса хам, уша давр фольклоршунослиги даражаси нуктаи назари билан караганда, илмий жихатдан олFа ташланган жиддий кадам эди. “Гулёр” туплами хакида хам шу хилда муносабат билдириш мумкин. Унда халк кушиклари “Кунгилнинг куйига кирсанг (лирик кушиклар)”, “Термалар (туртликлар)”, “Янги кушиклар”, “Аллалар”, “Ёр-ёрлар”, “Уланлар, лапарлар, яллалар,

г<«г

12

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

хажвиялар”, “Офтоб чикди оламга (болалар кушиклари)” тарзида тасниф килинган хамда сунг суз-маколада уларнинг узларига хос хусусиятлари ёритилган.

Хртттимжон Раззоковнинг илмий фаолиятида ФарFOна водийси фольклор материаллари тахлилига баFишланган докторлик диссертацияси асосида яратилган “Узбек халк OFзаки ижодида сатира ва юмор” (1965) монографияси алохида урин эгаллайди [13]. Монографияда халк ижодида сатира ва юморнинг мохияти, унинг лирик, эпик ва драматик жанрлардаги узига хос хусусиятлари атрофлича ёритилган. Характерли томони шундаки, хажвийлик ва комиклик холатлари тасвири асосий урин тутган аския, OFзаки драма, латифа ва лоф жанрлари тахлилига алохида эътибор берилган. Бу жихати билан монография умумлаштириш характерига эгадир.

Олим фаолиятида укув-укитув ишлари, юкори малакали педагогик кадрлар тайёрлаш асосий урин тутади. У шу сохада самарали фаолият курсатиш билан бирга укув дастурлари тузиш, кулланмалар яратиш буйича хам муайян ишларни амалга оширди. Жумладан, унинг хамкорликдаги “Узбек халк OFзаки поэтик ижоди” кулланмаси (1980) олий укув юртлари учун дарслик ва кулланмалар яратишда дастлабки тажрибалардан бири булганлиги билан характерлидир. Кулланманинг “Аския”, “Латифа”, “Лоф”, ‘^заки драма”, “Болалар фольклори” кисмлари Хршимжон Раззоков томонидан ёзилган эди.

Хршимжон Раззоков халол, ростгуй, катъий, адабиёт ва фольклорнинг софлиги учун курашувчи дадил олим эди. У адабиёт ва фольклор билан боFлик ходисаларга хеч вакт бефарк булмаган, хамиша узининг салбий ёки ижобий муносабатини фаол равишда билдириб турган. Биргина мисол келтирайлик. Гап шундаки, утган аср 70-йилларида Андижон шахрида Адабиёт музейининг филиали ташкил этилди. Бундай пайтда шуро даври мафкурасини тасдикловчи айрим тадбирларни уйлаб топувчилар пайдо булиб колар эди. Уша йилларда айрим ижодкорлар 1919 йилда нохак курбон этилган хофиз йигит Худойберди Корабоевни вафотидан эллик йиллар кейин маълумотларни сохталаштириб, уни инкилобчи шоирга айлантирмокчи булдилар. Унлаб халк ижоди намуналарини калбакилаштириб, унга нисбат бериб, вактли матбуотда тарFиб-ташвик кила бошладилар, хатто унинг номидан сохта бир шеърлар тупламини [15] нашр этишга хам муваффак булган эдилар. Уша йилларда бундай сохталикларга карши биз хам бир очик хат билан матбуотга чикишга мажбур булган эдик [6]. Хршимжон Раззоков эса, 1979 йилнинг 18 ноябрида бу хакда Узбекистон Республикаси Фанлар академияси Тил ва адабиёт институтининг Фольклор булимига махсус аниклик хати билан мурожаат этган эди. Куйида уша хатни тахрирсиз айнан келтиришни лозим курдик. Бу - олим жасоратига жонли мисолдир.

ГМ

13

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

“Кейинги вактларда “К,арFалар” деб аталган халк кушоти, “Саид Ахмад томинг баланд” деб аталган 1916 йилдаги мардикорлик кайфиятини ифодалаган кушиклар хакида “Гулистон” журнали, телевидение, “Коммунист” газетасида баъзи гап-сузлар пайдо булиб колди. Макола муаллифлари (О.Холдор, Н.Крбулов ва бошкалар) бу кушикларни 1916 йилда мардикорга олинган Худойберди Кррабоев ёзганлигини даъво киладилар. Бу муаллифлар даъвосининг чукур илмий асосга эга эмаслигини куйидаги далиллар аник курсатиши мумкин:

1. Худойберди Кррабоев дутор култиклаб, халк орасида кушиклар куйлаб юрган. Уша кушиклар таъсирида “Поездингни жилдирган” кушотини хам айтган. Аник уша кишиники эканлиги исботланган термалар унинг стили содда, халкка якинлигини курсатади. Аммо “К,арFалар” каби рамзий имо-ишора, кочиримлар, муболаFали ташбехларга бой шеър ёзиш савиясидан узоклигини хам курсатади.

2. “K,арFалар” халк томонидан яратилиб, халк орасида узок замонлар куйланиб юрганлиги шубхасиз. Хдттоки XIX асрнинг биринчи ярмида хам бу кушик оммавий куйланиб юрганини тасдиклайдиган кулимизда баъзи хужжатлар бор. Х,атто бу кушикнинг урушгача ёзиб олинган нусхалари фольклор сектори архивида хам бор.

3. Халк куш^и сифатида Х.Кррабоев хам уни куйлаган, кишилар эшитган. Корабоев хакида хотираларини сузлаган кишилар: “Х,а у “K,арFалар”ни айтар эди”, дегани бу кушик муаллифи Кррабоевнинг айнан узи дегани эмас.

4. Саид Ахмад номи билан боFланган кушик Тошкентда яратилган. Чунки Саид Ахмад деган амалдор Тошкентнинг алла кайси дахасида утганлигини профессор Х,оди Зариф уз маколаларидан бирида курсатиб утган. Шунингдек, муаллифлар даъво килаётган, Кррабоевга нисбатан берилган бошка шеърларни хам халк кушиклари, ёзма адабиётга киёсан чукуррок текшириб чикмаса, халк кушикларининг автори Худойберди Корабоев булиб кетиши мумкин.

5. “КарFалар”ни мен “Нодира” асаримда ария сифатида ишлатдим. Аммо унга бирор суз кушмай халк мулки сифатида айнан узини олдим.

Кишилар хотирасига ишониш керак. Аммо уни фактларга таккослаб, хулоса чикарса, ёмон булмайди. Бизнинг Н.Крбулов, О.Холдор бу борада бироз шошганлиги куриниб турибди”.

Атокли олимнинг бу хатини тула келтиришдан максад эски бахсларни кайтадан кУзFаш эмас, балки устозлар сабоFига кулок тутиб, кундай равшан ходисани бефойда мунозара-мухокамаларга олиб чикмасликка бир даъватдир. Афсуски, айрим муаллифлар яна асоссиз равишда мардикорлик билан боFлик кушикларнинг муаллифи Худойберди Корабоев эканлигини таъкидламокдалар. Бундай “кайта кУзFашларга” профессор Наим Каримов муносиб бир тарзда

ГМ

14

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

жавоб кайтардики [4], уни кбайта такрорлашга зарурат йук. Аммо халк ижодини асраб-авайлаш, унинг энг яхши намуналарини уртамиёна ижодкорларга нисбат беришдан сакланиш, калбакилаштириш ва сохталаштиришга карши кураш хамиша долзарб муаммо булиб кола беради. Бу жихатдан рахматли Х,ошимжон Раззоковнинг фольклоршунос ва адабиётшунос сифатидаги фаолияти ибратлидир.

Илмий ва адабий жамоатчилик Х,ошимжон Раззоковнинг тадкикотчилик фаолияти билан бирга бадиий ижодда хам муайян ютукларни кулга киритганлигини яхши билади. Унинг 1962 йилда “ФарFOна чашмалари” номли шеърлар туплами нашр этилган эди. Олимнинг “Нодира” пьесаси Мукимий номидаги мусикали драма театирида муваффакиятли равишда

сахналаштирилиб, бир неча йиллар давомида намойиш этилгани хам яхши маълум. Узаро сухбатларда Х,ошимжон ака шоира Нодиранинг хаёти ва ижодий фаолияти хакида бир роман ёзганлигини хам куп таъкидлар эди. Узининг айтишича, юкорида таъкидланганидек, у туплаган латифа ва лофларнинг умумий сони икки мингдан ортикрокдир. Бу нарса атокли олимнинг нашр этилган асарлари билангина чекланиб колмасдан унинг илмий ва адабий меросини жиддий равишда урганиш ва нашр этишни талаб килади. Бу нарса биз авлодларнинг улкан ижодкор хотираси олдидаги бурчимиз булмоFи керак.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Гулёр. Узбек халк ижоди. ФарFOна халк кушиклари. Тупловчи Х,.Раззоков. - Тошкент: Гафур Гулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1967. - 252 бет.

2. Завкий. Танланган асарлар. Иккинчи нашр, суз боши ва изохлар билан нашрга тайёрловчи Х,.Раззоков. - Тошкент: Узбекистн давлат бадиий адабиёт нашриёти, 1960. - 112 бет.

3. Завкий. Ажаб замона. Шеърлар. Туплаб нашрга тайёрловчи, суз боши, луFат ва изохлар муаллифлари Ахмаджон Мадаминов ва Абдуллатиф Турдиалиев. - Тошкент: Шарк, 2003. - 176 бет.

4. Каримов Н. “Мардикорлар ашуласи”ни ким ёзган? // Узбек фольклоршунослиги масалалари, 3-китоб. Тошкент: “Фан”, 2010. - Б.116-123.

5. Латифалар. Узбек халк ижоди. Куп томлик. Нашрга тайёрловчилар:

Х,.Раззоков, Ш.Шомаксудов, Ш.Шорахмедов. - Тошкент: Гафур Гулом

номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1965. - 380 бет.

6. Мирзаев Т. Илмий-ижодий халоллик учун // “Узбекистон адабиёти ва санъати” газетаси, 1981 йил 24 апрель.

7. Раззаков Х. Сатира и юмор в узбекском фольклоре (по материалом Ферганской долины). Автореферат докторской диссертации. - Ташкент, 1970.

ГМ

15

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

'Oriental Art and Culture" Scientific-Methodical Journal - (3) III/2020

ISSN 2181-063X

8. Раззоков ХЗавкий сатираси // Шарк юлдузи. - Тошкент, 1955, 6-сон.

9. Раззоков X,. Завкий. Х,аёти ва ижоди. - Тошкент: Узбекистн Фанлар академияси нашриёти, 1955. - 96 бет.

10. Раззоков X. Мукимий ва Завкий // Фуркат ва Мукимий. Маколалар туплами. - Тошкент, 1958.

11. Раззоков X., Сайдалиев А. Шоира Увайсий // Узбекистан маданияти, 1959 йил 23 декабрь.

12. Раззоков X. Завкий // Узбек адабиёти тарихидан материаллар. -Тошкент, 1961.

13. Раззоков Х Узбек халк OFзаки ижодида сатира ва юмор. - Тошкент: Фан, 1965.

14. Увайсий. Девон. Нашрга тайёрловчилар: ХРаззоков, Улфат,

Г.Абдуллаев, Н.Маматов. - Тошкент: “Тошкент” бадиий адабиёт нашриёти, 1963.

15. Худойберди шоир. Мен кушимни F0зга солсам. Тупловчи ва сузбоши муаллифи Одилжон Эгамбердиев, махсус мууаррирлар: Олимжон Холдор, Набижон К,обулов. - Тошкент: Гафур Гулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1980. - 108 бет.

16. Хайратий. Оразий. Шеърлар. - Тошкент: Бадиий адабиёт нашриёти, 1959.

16

HTTP://OAC.DSMI-QF.UZ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.