Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ БИЛИШ, ИЖОДИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ'

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ БИЛИШ, ИЖОДИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
42
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ИЖОДКОР ШАХСНИ РИВОЖИ / ИНТЕРФАОЛ ТАЪЛИМ / ТАРБИЯ ЖАРАЁНИ / ТЕХНОЛОГИЯ / МУСТАКИЛ ФИКР / АХЛОқИЙ-МАЪНАВИЙ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Сиддиқова С.Х.

Ушбу маколада ёш авлодни шакиллантиришда билиш қобилятинин ошириш, ижод салоҳиятини такомиллаштириш ҳақида фикрлар юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INCREASING STUDENT KNOWLEDGE AND CREATIVE ACTIVITY IN THE EDUCATIONAL PROCESS

This article focuses on the formation of the younger generation, the development of cognitive abilities, the improvement of creative potential.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ЎҚУВЧИЛАРНИНГ БИЛИШ, ИЖОДИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ»

Сиддикрва С.Х.

Умумий педагогика кафедраси уцитувчиси Педагогика ва психология факультеты Жиззах давлат педагогика института

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА УЦУВЧИЛАРНИНГ БИЛИШ, ИЖОДИЙ

ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ

Аннотация:Ушбу маколада ёш авлодни шакиллантиришда билиш цобилятинин ошириш, ижод салоуиятини такомиллаштириш уацида фикрлар юритилган.

Калит сузлар:Ижодкор шахсни ривожи, интерфаол таълим,тарбия жараёни,технология, мустакил фикр,ахлоций-маънавий.

Siddikova S.Kh. lecturer

department of general pedagogy faculty ofpedagogy and psychology Jizzakh State Pedagogical Institute

INCREASING STUDENT KNOWLEDGE AND CREATIVE ACTIVITY IN THE EDUCATIONAL PROCESS

Abstract: This article focuses on the formation of the younger generation, the development of cognitive abilities, the improvement of creative potential.

Keywords: Creative personality development, interactive education, educational process, technology, independent thinking, moral and spiritual.

Узбекистан таълим тизимига замонавий укитиш технологияларини жорий этиш, укувчиларда билиш ва ижодий кобилиятларни ривожлантириш таълим ислохотларининг асосини ташкил этади. Маълумки, мустакил фикрловчи, аклан етук, рухан тетик, маънан баркамол шахсни тарбиялаш гояси инсониятнинг пайдо булиши давридан бошланган булиб, у шу даврлар оралигида боскичма-боскич ривожланиб келмокда. Таълим тушунчаси билим бериш, малака ва куникмаларни хосил килиш жараёни сифатида намоён булади. Таълим жараёни куплаб билимлар узлаштирилиши ва ана шу жараёнда тарбия амалга оширилишини таъминлайди. Таълим инсонни хаётга, мехнатга, ижтимоий мухитга тайёрлашнинг асосий воситасидир.

Мамлакатимизда мустакилликнинг дастлабки йилларидан бошлаб таълим жараёнига эътибор кучайтирилди. Таълим тизимини ривожлантириш давлат сиёсати даражасига кутарилди. Узбекистоннинг келажаги хисобланмиш ёш авлоднинг жахон андозаларига мос равишда

замонавий билим ва касб-хунарларни эгаллашлари, узларида мавжуд кобилиятлар, билим, куникма ва интеллектуал салохиятларини ривожлантириш хамда юзага чикаришлари борасида куплаб ишлар амалга оширилмокда. Юртимизда илм-фан, таълим сохасини ривожлантириш буйича самарали ишлар олиб борилмокда.

Айнан мана шу ишларнинг асоси сифатида 1997-йил кабул килинган "Таълим тугрисида"ги (янги тахрирда 2020 йилда кабул килинган) конунга эътибор каратайлик. Ушбу конун Республикамизда таълимнинг вазифаси, таълимнинг урни, таълим буйича чет эл давлатлари билан хамкорлик килиш, таълим муассасалари учун янги укув режаларини ишлаб чикиш, таълим тизимида янгиликлар яратиш каби куплаб сохаларда янги кадамларни юзага келтирди. Мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёевнинг таълимни ташкил этиш, илм-фан, таълим тизими борасида каратаётган эътиборлари, амалга ошираётган ислохотлари ёш авлоднинг келажакка интилиши, ишонч кузи билан карашга катта асос булмокда. Шавкат Мирзиёевнинг 2017-йил 7-февралда кабул килинган "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Хдракатлар стратегияси тугрисида"ги Фармонига асосан илм-фан ва таълим сохаларини ривожлантириш борасида куплаб вазифалар белгиланган. Ушбу стратегияда янги таълим муассасаларини бунёд этиш, капитал таъмирлаш, лабаротория ва замонавий укув жихозлари, компьютер техникаси, укув материаллари билан таъминлаш назарда тутилган. Таълим тизими сохасида Олий таълимга, уни ривожлантиришга катта эътибор каратилган. Хусусан, 2017-2021- йилларда Олий таълим тизимини тубдан такомиллаштириш дастури ишлаб чикилгани хам Олий укув юртлари ваколатларини кенгайтиришга хизмат килди, десак, адашмаймиз. Демак, биз таълим тушунчасини билимларнинг узлаштирилиши, натижада эгалланган билимларнинг хаётга, ижтимоий мухитга мослашишга хизмат килиши сифатида тушунтириб утдик.

Таълим-тарбия воситаси эса гайритабиий кучга эга деб, тасаввур килинган нарса ва ходисалардан иборат булган.

Мустакил фикрловчи, ижодкор шахсни тарбиялаш буйича бугунги кунда таълим-тарбия тизимидаги урнига келганда, айрим анъанавий дарс шаклини саклаб колган холда, унга турли-туман таълим олувчилар фаолиятини фаоллаштирувчи, укувчиларни мустакил фикрлашга ундовчи интерфаол таълим методлари билан бойитиш максадга мувофикдир. Таълим олувчиларни мустакил фикрлашга ундовчи интерфаол таълим методларининг педагогик-психологик мохияти шундаки, оддий мунозарада бахслашувчилар купрок онгли, асосли фикрларни баён этишга харакат киладилар ва мустакил фаолият юритиш натижасида таълим олувчи шахсида ижодкорлик хислатлари шаклланади. Умумтаълим мактаблари, акдемик лицей ва касб-хунар коллежларида ижтимоий-гуманитар фанларини укитишда укувчиларнинг билиш ва ижодий

фaоллигини оширишнинг педaгогик-психологик yсyллaри xaк,идaги фикр-мyлоxaзaлaрни УЗ ичигa олгaн.

Шyнингдек, дaрс жaрaёнини окдлота тaшкил этиш, тaълим берyвчи томонидaн тaълим олyвчилaрнинг кизикишини орттириб, yлaрнинг тaълим жaрaёнидaги фaоллиги мyттaсил рaFбaтлaнтирилиб турилиши, УКУВ мaтериaлини кичик-кичик бyлaклaргa булиб, yлaрнинг мaзмyнини очишдa турли хил зaмонaвий тaълим технологиялaридaн фойдaлaниш Ba тaълим олyвчилaрни aмaлий мaшкдaрни мyстaкил бaжaришгa yндaш тaлaб этилaди. П.Я.Гaльперин нaзaриясигa мувофик, укитувчининг роли тaхминaн кyйидaгичa бyлaди: болaлaр yзлaштириши керaк булган мaтериaл порциясини aжрaтиб олиб, укитувчи, болaлaрнинг aйнaн кaндaй иши бу мaтериaлгa мослигини yйлaб олaди. Дaстлaбки тaништириш боскичининг aсосий мaксaди - yкyвчилaрни керaкли ишни мyстaкдл бaжaришгa тaйёрлaш Ba бyндaй ишни дaрxол тaшкил этишдир. Анъaнaвий педaгогикa нyктaи-нaзaридaн вaзиятFaлaти кyринaди - болaлaр х^и ^еч нимaни билишмaйди, aммо янги билимлaр билaн ишлaшлaри керaк. П.Я.Гaльпериннинг узи бyндaй тaвсифлaйди: "Болaнинг интеллектyaл имкониятлaри мyaммоси мaсaлaсидa Ba сaъй-xaрaкaтлaр методлaридa aник Ba ишончли ориентирлaниш xan килувчи бyлмaсa хaм мухим aхaмият кaсб этaди. Ориентирлaш кaртaлaридa ориентирлaр aник Ba бaркaрор ифодaлaнгaн бyлсa, болa yлaрни yлaрни ишонч билaн излaйди".

Мyвaффaкиятли yзлaштиришнинг 80% и ориентирлaшнинг кaнчaлик тyFри Ba яхши aмaлгa оширилишигa боFлик.

Укyвчилaрнинг билиш, ижодий фaолиятини фaоллaштиришнинг психололгик технологиясини билишлaри Ba билимлaрни интегрaциялaш усули билaн эгaллaши, билимдон Ba ижодий фикрлaйдигaн, мaвжyд шaроитлaрни, xaр томонлaмa бaxолaшни нaзaрдa тyтaдигaн кaрорлaр кдбул кдлишга yргaтиш, илмий билимлaрни трaнсляциялaш Ba педaгогик методлaр тизимига киритиш учун тaxлил килиш, шунингдек, yкyвчилaрни билaн коммyникaция yсyллaригa ургатиш чоFидa yзлaштирилиши лозим. Индивидyaл ёндaшyв xaммa xоллaрдa xaм чукур илмий мaзмyн aсосидa тaшкил этилгaнидa сaмaрaли нaтижa беришлигини yнyтмaслик керaк. Айни шу yкyвчи билaн мулокот жaрaёнидa yкдтyвчи унинг билимлaрини бaxолaйди Ba билиш жaрaёнини керaкли йyлгa солaди. Укитишни индивидyaллaштириш, бир томондaн, уз шaхсий тaълим олиш йулини тaнлaш имконияти, иккинчи томондaн, yкдтyвчининг yкyвчи билaн мaхсyс мулокот шaклидир, укитишнинг тaбaкaлaштирилиши ysyB фaолиятининг ижодий стилини ривожлaнтирaди, yкyвчини y^yB жaрaёни объектидaн сyбъектигa aйлaнтирaди.

Юкоридa бaён кдлинган фикрлaргa aсосaн, рaвшaнки, билиш жaрaёни бирор компонентлaр (эндиликдa тaдкдк килинган ёки xaли Ургaнилмaгaн) тyплaмини уз ичигa олгaн тизимдир. Бу тизимнинг стрyктyрaси Ba aмaл килиш мехaнизмини билгaн xолдaгинa уни бошкдриш

мумкин булади.Айтилган фикрларга асосан, курсатилган вазифани хал этиш учун укитиш технологиясига тайёрлаш учун уни ишлаб чикиш ва амалга ошириш максадга мувофик деб хисоблаймиз. Шундай килиб, кобилиятларни аниклашнинг энг тугри йули - бу укувчиларнинг укув жараёнидаги муваффакиятлари динамикасини аниклашдир.

ХУЛОСАМ шундан иборатки, Юкорида баён килинган фикрлардан шу нарса келиб чикадики, билиш жараёнининг самарадорлигини таъминловчи зарурий омил назарий (психологик-педагогик) асослар ва уларнинг амалий руёбга чикарилишини укувчиларнинг фаол ва самарали билиш фаолиятини, уларнинг интеллектуал, касбий ва ижодий кобилиятларини ривожлантирилишини таъминловчи укитиш методлари ва шаклларининг бирлиги каби тушуниладиган укитиш технологиясидан фойдаланишдир.Шуни хисобга олиш керакки, укитиш жараёнида бир функцияларнинг ривожланиши бошкаларининг хам ривожланишига ёрдам беради, бу эса умуман шахснинг интеллекти ва психикасининг ривожланишига олиб келади.

Адабиётлар:

1.Мухаммаджонов А. Школа и педагогическая мысль узбекского народа XIX - начала XX в. Тошкент, «ФАН»., 1978. - 44 б.

2.Каримова В.М., Суннатова Р.И., Тожибоева Р.Н. Мустакил фикрлаш: (Академик лицейлар ва касб-хунар коллежлари укувчилари учун укув кулланма) - Т.: Шарк, 2000. - 112 б.

3.Каримова В.М. Аудиторияда бахс-мунозарали дарсларни ташкил этишнинг психологик технологияси. - Т.: 2000.

4.Давлетшин М.Г.,Туйчиева С.М.Умумий психология.Тошкент.2002 й

5.Давлетшин М.Г.Замонавий мактаб Укитувчиси психологияси.Тошкент.1998 й

6.Бахадирова С.Р, Педагогика ва психология асослари Тошкент-2016 7.Siddiqova, S. (2021). У^УВ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИХДТЛАРИ. Джизакское инновационное образование, 1(1).

8.Siddiqova, S. (2022). УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА МУСТАКИЛ ФИКРЛОВЧИ, ИЖОДКОР ШАХСНИ ТАРБИЯЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МАСАЛАЛАРИ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(3).

9.Siddiqova, S. K. (2021). INCREASE THE CREATIVE ACTIVITY OF STUDENTS COGNITION IN THE EDUCATIONAL PROCESS. Theoretical & Applied Science, (2), 24-26.

10.Siddiqova, S. (2022). ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА УКУВЧИЛАРНИНГ БИЛИШ, ИЖОДИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(3).

11 .Siddiqova, S. (2021). УКУВ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИДАТЛАРИ. Джизакское инновационное образование, 1(1).

12. Siddiqova, S. (2021). УКУВ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИХДТЛАРИ. Джизакское инновационное образование, 1(1).

13.Siddiqova, S. (2022). УЗЛУКСИЗ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА МУСТАКИЛ ФИКРЛОВЧИ, ИЖОДКОР ШАХСНИ ТАРБИЯЛАШНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК МАСАЛАЛАРИ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(3).

14.Siddiqova, S. K. (2021). INCREASE THE CREATIVE ACTIVITY OF STUDENTS COGNITION IN THE EDUCATIONAL PROCESS. Theoretical & Applied Science, (2), 24-26.

15.Siddiqova, S. (2022). ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА УКУВЧИЛАРНИНГ БИЛИШ, ИЖОДИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(3).

16.Siddiqova, S. (2021). УКУВ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ ВА УЛАРНИНГ ПЕДАГОГИК-ПСИХОЛОГИК ЖИДАТЛАРИ. Джизакское инновационное образование, 1(1).

17.Isoqulov, M. (2022). ЮКОРИ СИНФ УКУВЧИЛАРИНИ ЖАХ,ОЛАТГА КАРШИ МАЪРИФАТ РУДИДА ТАРБИЯЛАШДА ВЕРТУАЛ СТЕНДЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(3). извлечено от

https: //ppmedu.j spi. uz/index.php/ppmedu/article/view/5620 18.Isoqulov, M. (2022). ЮКОРИ СИНФ УКУВЧИЛАРИ ОНГИДА ЖАДОЛАТГА КАРШИ КУРАША ОЛИШ ТАФАКУРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ОИЛА ВА МАКТАБ ДАМКОРЛИГИ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 1(4). извлечено от https: //ppmedu.j spi. uz/index.php/ppmedu/article/view/4746 19.Soibnazarova, M. (2022). YOSHLAR TARBIYASIDA ABDURAHMON JOMIYNNIG ASARLARIDAN FOYDALANISH. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(3). извлечено от https: //ppmedu.j spi. uz/index.php/ppmedu/article/view/5634 20.Sanakulova, Z. A., & Soibnazarova, M. N. (2017). Modular training as a pedagogical technology. Pedagogicheskoe masterstvo: X Mezhdunarodnaya nauchnaya konferentsiya, Moskva, iyun'2017

21.Soibnazarova, M. (2022). ЁШ АВЛОДНИНГ МАЪНАВИЙ-АХЛОКИЙ ТАРБИЯСИДА МУТАФАККИРЛАРНИНГ ФИКРЛАРИДАН

ФОЙДАЛАНИШ. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(6). извлечено от

https: //ppmedu.j spi. uz/index.php/ppmedu/article/view/5573 22.Санакулова, З. А., & Соибназарова, М. Н. (2017). Модульное обучение как педагогическая технология. In Педагогическое мастерство (pp. 20-22).

23.Санакулова, З. А., Соибназарова, М. Н., Бойтураева, Н. И., & Юлдашев, Ш. Э. (2016). Психологические условия формирования навыков самостоятельного мышления у учащихся. Молодой ученый, (8), 1022-1024.

24.Axmedova, S. (2022). MAKTABLARDA O'QITISH TIZIMINING TA'LIM OLUVCHILAR YOSHI BILAN BOG'LIQLIGI. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(4). извлечено от https: //ppmedu.j spi. uz/index.php/ppmedu/article/view/5879

25.Axmedova, S. (2022). SAMARALI RAHBARLIKKA XOS XISLATLAR. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(5). извлечено от https://ppmedu.jspi.uz/index.php/ppmedu/article/view/5102

26.Axmedova, S. (2022). TA'LIM MUASSASALARI RAHBARLARINING MA'NAVIY QIYOFASI, MADANIYATI VA UNGA QO'YILGAN TALABLAR. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 1(4). извлечено от https://ppmedu.jspi.uz/index.php/ppmedu/article/view/4904

27.Axmedova, S. (2022). TA'LIM-TARBIYA JARAYONIDA SHAXSGA YO'NALTIRILGAN TA'LIM. Журнал Педагогики и психологии в современном образовании, 2(4). извлечено от https: //ppmedu.j spi. uz/index.php/ppmedu/article/view/5881

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.