Научная статья на тему 'Таълим жараёнида педагогик ташхис тамойилларини қўллаш'

Таълим жараёнида педагогик ташхис тамойилларини қўллаш Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
2791
216
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
диагностика / техник диагностика / иқтисодий диагностика / психологик диагностика / педагогик-психологик диагностика / педагогик диагностика / муаллифлик дастурлари / диагностика / техническая диагностика / экономическая диагностика / психологическая диагностика / педагогическая диагностика / педагогико-психологическая диагностика / авторские программы

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Расулов И. М.

Мақолада «ташхис», «психологик диагностика» ва «педагогик диагностика» тушунчалари моҳиятини ёритиш орқали замонавий таълимда педагогик диагностиканинг дидактик ва тарбиявий аҳамияти кўрсатилган. Шунингдек, компьютер технологиялари воситасида шахсда лойиҳалаш маданиятини ривожлантиришда педагогик диагностика ғоялари асосида яратилган махсус методикалардан фойдаланиш борасида сўз юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИМЕНЕНИЕ ПРИНЦИПОВ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДИАГНОСТИКИ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

В статье раскрыто дидактическое и воспитательное значение педагогической диагностики для современного образования; рассмотрен вопрос использования специальной методики, основанной на идеях педагогической диагностики и направленной на развитие культуры проектирование личности средствами компьютерной технологии.

Текст научной работы на тему «Таълим жараёнида педагогик ташхис тамойилларини қўллаш»

Расулов И.М.,

Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети катта илмий ходим-изланувчиси

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ПЕДАГОГИК ТАШХИС ТАМОЙИЛЛАРИНИ КУЛЛАШ

РАСУЛОВ И.М. ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА ПЕДАГОГИК ТАШХИС ТАМОЙИЛЛАРИНИ КрЛЛАШ

Маколада «ташхис», «психологик диагностика» ва «педагогик диагностика» тушунчалари мох,иятини ёритиш оркали замонавий таълимда педагогик диагностиканинг дидактик ва тар-биявий ах,амияти курсатилган. Шунингдек, компьютер технологиялари воситасида шахсда лойих,алаш маданиятини ривожлантиришда педагогик диагностика Fоялари асосида яратилган махсус методикалардан фойдаланиш борасида суз юритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: диагностика, техник диагностика, иктисодий диагностика, психологик диагностика, педагогик-психологик диагностика, педагогик диагностика, муаллифлик дастурлари.

РАСУЛОВ И.М. ПРИМЕНЕНИЕ ПРИНЦИПОВ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДИАГНОСТИКИ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ

В статье раскрыто дидактическое и воспитательное значение педагогической диагностики для современного образования; рассмотрен вопрос использования специальной методики, основанной на идеях педагогической диагностики и направленной на развитие культуры проектирование личности средствами компьютерной технологии.

Ключевые слова и понятия: диагностика, техническая диагностика, экономическая диагностика, психологическая диагностика, педагогическая диагностика, педагогико-психологическая диагностика, авторские программы.

RASULOV I.M. THE IMPPLEMENTATION OF PEDAGOGICAL DIAGNOSTIC'S PRINCIPLES IN EDUCATION PROCESS

Didactic and educational value of pedagogical diagnostics for modern education is revealed in the article. Implementation of special methods based on ideas of pedagogical diagnostics and aimed at developing personality design culture by means of computer technology is examined.

Keywords: diagnostics, pedagogical diagnostics, technology diagnostics, economic diagnostics, psychological diagnostics, program.

Замонавий шароитда «Педагогика» фани уар томонлама ривожланган, комил шахсни тарбиялаб вояга етказиш маса-ласини %ал цилишга йуналтирилган.

Асрлар давомида шаклланган таълим ва тарбия тизими юксак онг, тафаккур, дунё-к,араш, ахлок,ий фазилатлар ва х,аётий тажри-бага эга шахсни тарбиялашга доир бой анъа-наларни узида акс эттиради. Кишилик тарак,-киётининг турли боскичларида педагогика амалиётида ана шу бой анъаналарга таяниб келинган. Бирок мавжуд педагогик анъаналар тур^ун характерга эга булмай, уз Fояларини ижтимоий борликда руй бераётган узга-ришлар, эришилаётган ютуклар асосида динамик, диалектик равишда бойитиб боради. Бу эса уз навбатида педагогик жараён, фаолият ва илмий-тадкикот сох,аларида янгидан янги йуналишларнинг юзага келишига сабаб булади. Янги йуналиш Fоялари, тамойиллари-нинг тобора бойиб, купайиб бориши эса педагогик туркум фанлар сирасида мустакил фан-ларнинг шаклланишини таъминлайди. Сунгги чорак аср мобайнида педагогик туркум фан-ларининг сони «Ижтимоий педагогика», «Педагогик технология», «Инновацион педагогика», «Педагогик инноватика», «Педагогик конфликтология», «Педагогик диагностика» каби мустакил фанлар х,исобига ошди. Мазкур фанларнинг х,ар бири педагогика амалиётида узининг муносиб урнига эга ва улар долзарб педагогик муаммоларни самарали тадк,ик, килишга ёрдам бермокда.

«Педагогик диагностика» нисбатан ёш фан булиб, жах,он таълими амалиётида узининг мустакил урнига эга булганига х,али унчалик куп вак,т булмади. Узбекистон Республикаси таълим тизимида эса мазкур фаннинг укув фани сифатида укитилиши борасида даст-лабки тажрибалар тупланган булса-да, бирок укитувчилар «Педагогик диагностика»нинг барча имкониятларидан тулак,онли фойдала-ниш буйича бой амалий тажрибаларга эга эмаслар. Шу боис айни вак,тда республикамиз таълим муассасаларида фан имкониятларидан самарали фойдаланишга жиддий эътибор каратилмокда.

Педагогик диагностиканинг етакчи Fоялари, устувор тамойиллари билан танишиш мазкур фаннинг компьютер технологияси воситасида шахс лойих,алаш маданиятини ривожланти-

риш йулида ташкил этилаётган педагогик илмий тадк,ик,от самарадорлигини таъмин-лашда амалий ах,амиятга эгалигига ишонч х,осил килинди. Куйида шу х,ак,ида батафсил суз юритилади.

Дастлаб компьютер технологияси воситасида шахс лойих,алаш маданиятини ривожлан-тиришга йуналтирилган педагогик фаолият мох,ияти, мак,садидан келиб чик,к,ан х,олда «Педагогик диагностика» тушунчасининг маз-муни билан танишиб олиш мак,садга муво-фикдир.

«Диагностика» (ташхис; юн. «diagnostikos» - билиш, аник,лаш) тушунчаси «аник,лашга к,одир» маъносини1 англатади. Ушбу тушунча илк маротаба тиббиётда к,адимги Юнонис-тонда кулланилган. Кадимги юнонлар муваф-фак,иятли даволаш учун касаллик ва унинг сабабларини туFри англаш, бемор организми хусусиятлари, касалликнинг кечиши тавсифи-дан хабардор булиш, турли даво воситалари-нинг таъсирини билиш ва шу сабабли касал-ликни даволашдан кура унга туFри ташхис куйиш мух,им эканлигини англашган. Тиббиёт сох,асида касалликка ташхис куйиш борасида уша даврлардаёк, изланишлар олиб борилган. Халк,нинг бой х,аётий тажрибаси, узига хос даволаш ик,тидорига эга шахс (табиб, кох,ин) ларнинг изланишлари натижасида турли касалликларга туFри ташхис куйиш амалиёти илмий билимлар билан бойиган.

Кишилик жамиятининг илк боск,ичида тиббиётда оддий ва куз билан куриш мумкин булган касалликларга ташхис куйишда суяк синиши, жарох,ат, к,айт к,илиш, ич кетиш, оFрик1ни х,ис килиш, иситма каби белгиларга таянилган. Кадимги Миср ва Хиндистонда тана х,ароратининг кутарилиши, юрак фаолиятини эшитиш, танани пайпаслаб куришга эътибор каратилган булса, кадимги Хитойда томир оркали юрак пульсини улчаш, Юнонистонда эса ташхис куйиш илмий клиник (х,ам ташхис куйиш, х,ам даволаш ишлари бирга олиб бори-

1 Узбекистон миллий энциклопедияси. 3-том. / Тахрир хайъати: М.Аминов ва бошк,алар. - Т.: «Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2002. -283-б.

ладиган) тиббиёт учун бошланFич асос булиб хизмат килган. Тиббий диагностиканинг асос-чиси Гиппократ х,исобланади. Унинг ташхис куйиш услуби бемор х,олатини касалликнинг дастлабки ва кейинги даврдаги х,олатини син-чиклаб урганиш, касалликнинг айрим белги-ларига таъсир курсатиш, маълум ускуна (маса-лан, найча - найсимон асбоб) ёрдамида ички органлар х,олатини текшириш, упкадаги хириллаш, упка пардасидаги ишкаланишни эшитиш, жигар ва талокни пайпаслаб куриш-дан иборат булган.

УЙFониш даври, айникса, ХVШ-XIX асрларда тиббиётда янги, жумладан, х,арорат улчовчи асбоб (термометр), танага бармок билан уриб куриб эшитиш (перкуссия), юрак уруши ва упкани эшитиб курадиган асбоб (стетоскоп), Рене Теофиль Гиацинт Лаэннекнинг1 эшитиб куриш методи ва бошка ташхис методлари яратилди.

Шунга кура дастлаб «диагностика» тушун-часи негизида касалликларни аниклашда кулланиладиган методлар ва улар туFрисидаги таълимот ифодаланган. Замонавий шароитда эса мазкур атама бемор шахси, у мансуб булган ижтимоий мух,ит, рух,ий х,олати, орга-низмининг ирсий ва физиологик хусусиятлари, касалликнинг келиб чикиш сабаблари, кечиши, организмда кечаётган физиологик х,олатлар, организмнинг ташки мух,ит омил-лари, турли даво воситаларига таъсирчанлиги, шунингдек, даво воситаларининг бошка органлар фаолиятига таъсиридан иборат яхлит жараённи х,амда даволовчи шифокорнинг касалликни аниклаш ва бемор х,олати буйича кузатишлари, мулох,азаларини х,ам англатади.

Ижтимоий тараккиётнинг кейинги бос-кичларида иктисодий, маданий узгаришлар, субъектларнинг х,аёт тарзидан келиб чиккан х,олда «диагностика» тушунчаси турли сох,а-ларда х,ам кулланила бошланди. Масалан, техника сох,асида (техник диагностика; машина, механизм, ускуна, иншоот, курилма, бошка техник объектлар)нинг техник х,олатини бах,о-лаш методлари ва воситаларини урганиш),

1 Scherer J. R. Before cardiac MRI: Rene Laennec (17811826) and the invention of the stethoscope. (англ.) // Cardiology journal. 2007, vol. 14, no. 5. -P. 518-519; Ларинский Н.Е., Абросимов В.Н. История физикальной диагностики в биографиях, портретах и фактах. - Рязань, 2012. -С. 220-221.

иктисодий сох,ада (иктисодий диагностика; иктисодий муносабатлар, узгаришлар мох,и-ятини тах,лил килиш асосида ишлаб чикариш, хизмат курсатиш, мах,сулотларни етказиб бериш ва сотиш, сох,аларни малакали мута-хассислар билан таъминлаш, уларни бошка-ришда руй бериши кутилаётган муаммолар, уларнинг тавсифи, белгиларини урганиш), психология сох,асида (психологик диагностика; кобилияти, кизикишлари, майллари, ички имкониятларини намоён килиши ва бевосита улардан фойдалана олишни урганиши туFрисидаги маълумотларга таянган х,олда шахсни тадкик килиш).

Педагогик диагностиканинг ривожи психологик диагностика билан боFлик ва бевосита унинг негизида юзага келган. Психологик диагностиканинг узи XIX асрнинг охири ва XX асрнинг бошларида психология сох,асида олиб борилган катор тадкикотларнинг Fояларига асосланган х,олда мустакил фан сифатида шакллана бошлади. Бу даврда В.Вундт ва В.Штерн томонидан амалга оширилган тад-кикотларда нафакат юкори психологик функ-цияларни ифодаловчи ^олатларга асосла-нувчи умумий психологик конуниятлар, балки шахснинг индивидуал хусусиятлари (идрок, хотира, диккат, таъсирланиш тезлиги ва ш.к.) кенг куламда урганилди. Бирок билиш сох,а-сида «психологик диагностика» тушунчаси-нинг бевосита кулланилиши Г.Роршах билан боFлик. У томонидан 1921 йилда «Психологик диагностика: идрокка асосланган ташхисловчи тест» номли асарнинг эълон килиниши «Психологик диагностика» тарихининг айнан шу ном билан ривожланиб боришини таъмин-лади2.

Бугунги кунда укитувчи касбий фаолияти-нинг мух,им таркибий кисмига айланиб бора-ётган «Педагогик диагностика»нинг тарихида немис олими Карлхайнц Ингенкампнинг алох,ида урни бор. Чунки айнан Карлхайнц Ингенкамп3 1968 йилда таълим сох,асида «педагогик диагностика» тушунчасини куллаш таклифини илгари сурди. Муаллиф ташхисга

2 Пудочкина Т.С. Педагогическая диагностика: инструментарий, организация, проведение, обработка и использование результатов. // www.openclass.ru/ node/249066.

3 Ингенкамп К. Педагогическая диагностика. / Пер. с нем. - М.: «Педагогика», 1991. -С. 238.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

асосланувчи педагогик фаолият негизида сифатнинг зарур илмий мезонларини сак,лаб колган х,олда ук,итувчи томонидан укувчилар фаолиятини анкета ёрдамида кузатиш, назо-рат ва суровлар натижаларини к,айта ишлаш оркали х,атти-х,аракатлари мох,иятидан уларни хабардор килиш, натижалар учун негиз булган сабабларни ёритиш ва истик,болни изох,лаш жараёнини тушунган эди.

Компьютер технологияси воситасида шахс лойих,алаш маданиятини ривожлантиришда педагогик диагностика Fояларини куллаш фаолият самарадорлигини таъминлаш билан бирга укувчи (талаба)лар учун амалий ах,амиятга эга. Бинобарин, ташхислаш ёрдамида укувчи (талаба)ларда компьютер технологияси асосида лойих,алаш маданиятини ривожлантириш максадида педагогик диагнос-тиканинг тобора оммалашиб бораётган П.И.Третьяков1нинг «Таълим олганлик дара-жасининг ташхиси», «Як,ин ва бевосита ривож-лантирувчи х,удуд ташхиси», Г.А.Русский2нинг «Билимлар тизимини узлаштирганлик даража-сининг ташхиси», «Ук,увчиларнинг ук,ув мате-раиллари матни билан мустак,ил ишлашга тайёрлик даражасининг ташхиси» каби мето-дикалардан фойдаланиш мак,садга муво-фикдир. Куйида мазкур методикалар ва улар-нинг укувчи (талаба)ларда компьютер технологияси асосида лойих,алаш маданиятини ривожлантириш борасидаги имкониятлари туFрисида суз юритилади.

П.И.Третьяковнинг3 «Таълим олганлик даражасининг ташхиси» номли методикаси укувчи (талаба)лар учун турли мураккаблик даражасидаги мустак,ил ишларни бажариш куникмасини эгаллаганликни намойиш к,илиш, билиш фаолиятидаги камчиликларни туза-тишга доир дастурларни лойих,алаш имкония-тини яратиш мак,садини назарда тутади.

Юк,орида билдирилган фикрларга таянган х,олда бизнинг фикримизча, таълим жараё-нида х,ар бир укувчи (талаба)нинг узи узлаш-тирган илмий билимлар тизимида компьютер технологияси хизматининг турлари; ижодий

1 Пудочкина Т.С. Педагогическая диагностика: инструментарий, организация, проведение, обработка и использование результатов. // www.openclass.ru/ пос1е/249066.

2 Уша жойда.

3 Уша жойда.

ёндашувнинг мох,ияти ва турли куринишлари; лойих,алаш маданияти, унинг негизида акс этувчи кобилиятлар туFрисидаги маълумот-лардан хабардор булиши, янада аник1роFи:

1) фарклаши (укувчи (талаба) компьютер дастурлари, компьютерда бажариладиган муайян операциялар, шартли белгиларни бир-биридан фарклай олиши лозим);

2) ёдда сак,лаши (укувчи (талаба) компьютер ёрдамида бажарилган топширик,, машк,, тайёрланган лойих,а, такдимот мох,ияти, уларни тайёрлаш к,оидалари, тартиби, наза-рий тасдиFини очиб бериши, изох,лаши керак);

3) кайта ёдга олиши (укувчи (талаба) компьютер ёрдамида ижодий ишларни тайёр-лашда х,ар бир х,аракат, х,одиса уртасидаги алок,а, узаро боFлик1ликни топа билиши, сабаб ва ок,ибатни курсата олиши зарур);

4) амалда куллаши (укувчи (талаба) узи томонидан узлаштирилган назарий билимлар (масалан, расм, схема чизиш, жадвал, кроссворд, сканворд, ребус, анаграммаларни яратиш ва укитувчи томонидан таклиф этилган бу турдаги топшрик,ларни ечиш борасидаги куникма, малакаларга эгаликни имкон к,адар тула амалий х,арактлари орк,али ёрита олиши лозим);

5) ижодий мах,сулотни намойиш к,илиши (укувчи (талаба) юк,ори даражада компьютер воситасида узига хос ижодий ишларни ярата олиш малакасига эгалигини намоён эта билиши зарур).

Методиканинг мох,иятига кура,

П.И.Третьяков4 укувчи (талаба)ларнинг билим, куникма, малакаларини бах,олаш мак,садида уларнинг эътиборига 1-жадвалдаги мазмунга эга мустак,ил ишларни тавсия этиши мак,садга мувофик,лигини айтади.

П.И.Третьяковнинг5 ёндашувидан келиб чик,иб компьютер технологияси воситасидан ижодий фойдаланган х,олда шахс лойих,алаш маданиятини ривожлантириш мак,садида таш-кил этилаётган машFулотларда укувчи (талаба)лар мустак,ил ишлашлари учун дидактик топ-ширик,лар туркуми яратилди. Дидактик топши-

4 Диагностика определения уровня обученности (по П.И. Третьякову). // http://nsportal.ru/shkola/raznoe/ Nbrary/2013/03/28/Ciagnostika-opreCeleшya-urovnya-obuchennosti-po-pi-tretyakovu.

5 Уша жойда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

1-жадвал. Мустак,ил иш топширик,лари.

№ Топшириклар мазмуни БКМни узлаштириш даражаси

1. Таккосланг, танланг, киёсланг, ортик,чани топинг. 1-даража: фарклаш

2. Кайта тасвирланг, чизинг, ёзинг, уртоFингизга к,айта хикоя к,илиб беринг. 2-даража: ёдда саклаш

3. Нега, нима учун, нима билан бомик, сабаб-ок,ибат алок,асини топинг, нима умумий булиши мумкин, ягона бирликни топинг, умумлаштиринг. 3-даража: кайта ёдга олиш

4. Намуна буйича, коидага мувофик,, формула асосида бажаринг, айтиб беринг, ниманидир нимадир билан киёсланг, кандайдир хоссасини аникланг. 4-даража: амалда куллаш

5. Ижод килинг, уйлаб топинг, лойихалаштиринг, моделлаштиринг, исботланг, ечимини топинг. 5-даража: ижодий ишни намойиш к,илиш

риклар туркумини компьютер воситасидан ижодий фойдаланишни такозо этувчи педаго-гик талаблар асосида яратишга эътибор кара-тилди.

Укувчи (талаба)ларга такдим этиладиган дидактик топширикларнинг кроссворд, скан-ворд, ребус, анаграммаларни яратишдан ибо-рат булганлигини инобатга олган холда айни уринда укитувчи уларнинг маъносини ёритиб бериши лозим. Бунда у укувчи (талаба)ларни куйидаги маълумотлар билан таништиради: кроссворд1 (инг. «cross» - кесиб утмок, кесишма, «word» - суз), сканворд2 (сканди-навча кроссворд; кроссворддан фарки унда тик ва ётик катаклар буйича куплаб сузлар бир-бири билан кесишади), ребус3 (лот. «rebus» - нарса, буюмлар ёрдамида; топилаётган суз расм ёки харф ва белгилар бирлиги асосида берилади), анаграмма4 (юн. «ана» - за, «грамма» - нома, мактуб; маълум суз (ёки суз бирикмалари)да харф ёки товуш-ларнинг урнини алмаштириб, бошка суз (ёки суз бирикмалари)ни хосил килувчи бадиий усул).

«Компьютер технологиясидан ижодий фой-даланиш асосида шахсда лойихалаш мадания-тини ривожлантириш» номли илмий тадкикот ишимизни олиб бориш жараёнида укувчи (талаба)лар эътиборига ижодий характерга эга топширикларни бериш оркали уларда лойи-халаш маданиятини шакллантириш масаласи тадкикотчи ва амалиётчи-укитувчи (тажриба-

1 Кроссворд. / http://ru.wikipedia.org/wiki.

2 Сканворд. / http://ru.wikipedia.org/wiki.

3 Ребус. / http://ru.wikipedia.org/wiki.

4 Анаграмма. / http://ru.wikipedia.org/wiki.

синов ишларини олиб боришга жалб этилган мутахассис)ларнинг диккат марказида булди.

Тадкикотни олиб бориш жараёнида таж-риба-синов ишлари учун компьютер воситасидан ижодий фойдаланишни такозо этувчи дидактик топшириклар ишлаб чикилди ва ушбу топширикларнинг бажарилиши асосида укувчиларнинг билим, куникма, малакалари-нинг даражасини аниклаш тартиби аник-ланди.

Компьютер воситасидан ижодий фойдала-нишни такозо этувчи дидактик топшириклар 3-жадвалда курсатилган:

Укитувчи укувчи (талаба)ларнинг фаолияти, ижодий ишларини бахолаш учун методикани куллаш аввалида уларнинг эътиборларига узлаштирганлик даражаси ва уларга куйи-ладиган бахо курсаткичларини ифодаловчи куйидаги мезонларни хавола этиши лозим:

Узлаштирганлик даражаси Бахо

Вариант I: 1, 2 «3»

Вариант II: 2, 3, 4 «4»

Вариант II : 4, 5 «5»

Методиканинг афзаллиги шундаки, унга кура укувчи (талаба)лар билим, куникма, малакалар (БКМ)нинг узлаштирганлик даражасини ифодаловчи вариантлар ва бахолар курсаткичларини узлари танлаши мумкин. Бу дегани, уларнинг узлари укитувчи томонидан таклиф этилаётган топширикларни хам мус-такил танлайди.

Укитувчи укувчи (талаба)ларнинг мустакил танловига кура бажарган ишларини бахолаб боради. Унинг бу борадаги харакати натижаси 3-жадвалда уз аксини топади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

V_/

2-жадвал. Дидактик топшири^лар

№ Топшириклар мазмуни Узлаштириш даражаси

I. 1. Компьютерда кроссворд, сканворд, ребус, анаграмма яратиш тартибини таккосланг. 2. Компьютерда кроссворд, сканворд, ребус, анаграммалардан бирини яратишни танланг. 3. Компьютерда шахсий танловингизга кура яратилган кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма) мазмунини ёритувчи сузларни ягона мантик, асосида к,иёсий тахлил килинг. 4. Кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма) мохиятини ёритувчи сузлар орасидан ягона мантикка зид сузларни (яъни ортик,ча сузларни) топинг. 1-даража: фарклаш

II. 1. Танловингизга кура компьютерда кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма)ни кайта тасвирланг. 2. Компьютерда кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма)ни шаклан кайта чизинг. 3. Компьютерда кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма)нинг жавобларини ёзинг. 4. Бу хакида уртоFингизга кайта хикоя килиб беринг. 2-даража: ёдда саклаш

III. 1. Кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма) учун танланган суз (шакл, белги, ракам) ларнинг нима учун бир-бири билан боFликлигини топинг. 2. Кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма) учун танланган суз (шакл, белги, рак,ам)лар уртасида нима умумий булиши мумкин. 3. Кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма) учун танланган суз (шакл, белги, рак,ам)лар уртасидаги ягона бирликни топинг ва умумлаштиринг. 3-даража: кайта ёдга олиш

IV. 1. Танловингизга кура компьютерда кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма) яратиш коидаларини намуна асосида бажариб курсатинг. 2. Бу жараёндаги харакатларингиз (операциялар) мохиятини оFзаки айтинг. 3. Компьютерда кроссворд яратиш жараёнини ребус яратиш жараёни билан киёслаб, тушунтиринг. 3. Бу жараёндаги энг мухим холат (хосса)ни аник,ланг. 4-даража: амалда куллаш

V. 1. Ижодий фикрлаш асосида янада такомиллашган кроссворд (сканворд, ребус, анаграмма)ни уйлаб топинг. 2. Тоянгизни когозда лойихалаштиринг. 3. Тоянгизнинг мантикий асос ва бирликка эгалигини исботланг. 4. Тоянгизни компьютер вариантини яратинг (гоянинг амалий ечимини топинг). 5-даража: ижодий ишни намойиш килиш

Шундай килиб, замонавий шароитда педа-гогик диагностика Fояларини амалиётда кул-лаш дидактик ва тарбиявий жараёнларни илмий, методик, ташкилий, амалий жихатдан тутри ташкиллаштирилишини таъминлайди. Укувчи (талаба)лар томонидан билим, куникма, малакаларнинг самарали узлашти-рилиши учун шароит яратади. Колаверса, педагогик жараёнда муайян камчиликлар кузга ташланса, уларни тезкор бартараф этиш, истикбол вазифаларни окилона белгилашга ёрдам беради.

Укувчи (талаба)ларда компьютер техноло-гияси асосида лойихалаш маданиятини ри-вожлантириш максадида педагогик диагнос-тиканинг тобора оммалашиб бораётган П.И.Третьяковнинг «Таълим олганлик даража-сининг ташхиси», «Якин ва бевосита ривож-лантирувчи худуд ташхиси», Г.А.Русскийнинг «Билимлар тизимини узлаштирганлик даража-сининг ташхиси», «Укувчиларнинг укув мате-риаллари матни билан мустакил ишлашга тай-

ёрлик даражасининг ташхиси» каби методика-лардан фойдаланиш максадга мувофикдир. Шунингдек, таълим жараёнида биз томони-миздан ишлаб чикилган компьютер воситаси-дан ижодий фойдаланишни такозо этувчи дидактик топшириклардан фойдаланиш хам ижобий натижаларга эришишни таъминлаши тажриба-синов ишларида тасдикланди.

Шу билан бирга, укувчи (талаба)ларда компьютер технологияси асосида лойихалаш маданиятини ривожлантиришда куйидаги жихатларга эътибор каратиш максадга мувофикдир: таълим муассасаларида укитиладиган фанлар буйича ижодий топширикларни шакл-лантириш мумкин булган мавзуларни аник-лаш; аникланган мавзулар буйича топши-риклар тизимини ишлаб чикиш; ишлаб чикилган ижодий топшириклар тизими буйича компьютер технологияси ёрдамида укувчи (талаба)ларнинг фаолиятларини ташкил этиш учун зарур педагогик шарт-шароитни яратиш; укувчи (талаба)лар томонидан компьютер тех-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 5

3-жадвал. Ук,увчи (талаба)ларни бажарган ишларини бах,олаш.

Укувчиларнинг исми, фамилияси Топширикларнинг тулик ва туFри бажарилганлиги Хулоса

Узлаштирганлик даражаси

Фарклаш Ёдда саклаш Кайта ёдга олиш Амалда куллаш Ижодий мах,сулотни намойиш килиши

нологияси ёрдамида тайёрланган ижодий мах,сулотларнинг дидактик ва амалий к,ий-матини холис бах,олаш; оргинал ишланмалар, ижодий мах,сулотларнинг методик кенгаш ва бирлашмалар томонидан муносиб бах,о-

ланишига эришиш оркали уларнинг оммалаш-тирилишини таъминлаш ва х,оказо (бунинг натижасида укув фанларининг дидактик таъ-минотини бойитишга муваффак булинади).

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон миллий энциклопедияси. 3-том. / Тах,рир х,айъати: М.Аминов ва б. -Т.: «Узбекистон миллий энциклопедияси» Давлат илмий нашриёти, 2002. -704-бет.

2. Scherer J. R. Before cardiac MRI: Rene Laennec (1781-1826) and the invention of the stethoscope. (англ.) // Cardiology journal. 2007, vol. 14, no. 5. -P. 518-519.; Ларинский Н.Е., Абросимов В.Н. История физикальной диагностики в биографиях, портретах и фактах. - Рязань, 2012. -С. 220-221.

3. Пудочкина Т.С. Педагогическая диагностика: инструментарий, организация, проведение, обработка и использование результатов. // www/openclass/ru/node/249066.

4. Ингенкамп К. Педагогическая диагностика. / Пер. с нем. - М.: Педагогика, 1991. -С. 238.

5. Диагностика определения уровня обученности (по П.И. Третьякову). // http:// nsportal.ru/shkola/raznoe/library/2013/03/28/diagnostika-opredeleniya-urovnya-obuchennosti-po-pi-tretyakovu.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6. http://ru.wikipedia.org/wiki.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.