Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА МУАММОЛИ ДАРСЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА ЎТКАЗИШ'

ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА МУАММОЛИ ДАРСЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА ЎТКАЗИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

652
44
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
муаммоли дарс / жараѐн / таълим / ҳаракат усуллари / янги билимлар. / problematic lesson / process / education / methods of аction / new knowledge.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Салимбой Акромович Балтабоев, Вахоб Накшбандович Сатторов

Мазкур мақола мазмуни таълим жараѐнида муаммоли дарсларни ташкил этиш ва ўтказилишига бағишланган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION AND CONDUCT OF PROBLEMATIC LESSONS IN THE EDUCATIONAL PROCESS

The content of this article is devoted to organization and conduct of problem learning lessons in the learning process.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИДА МУАММОЛИ ДАРСЛАРНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА ЎТКАЗИШ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-4-8

TA^HM ^APAEHH^A MYAMMO^H AAPC.TAPHH TAmKHI ЭТHm

BA YTKA3Hm

Салимбой Акромович Балтабоев

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти

Вахоб Накшбандович Сатторов

Алишер Навоий номидаги узбек тили ва адабиёти университети

АННОТАЦИЯ

Мазкур макола мазмуни таълим жараёнида муаммоли дарсларни ташкил этиш ва утказилишига багишланган.

Калит сузлар: муаммоли дарс, жараён, таълим, харакат усуллари, янги билимлар.

ORGANIZATION AND CONDUCT OF PROBLEMATIC LESSONS IN THE

EDUCATIONAL PROCESS

ABSTRACT

The content of this article is devoted to organization and conduct of problem learning lessons in the learning process.

Keywords: problematic lesson, process, education, methods of а^ю^ new knowledge.

КИРИШ

Маълумки, хозирги кунда таълим жараёнида муаммоли дарсларни ташкил этиш ва уларни утказиш самарадор таълим шакли сифатида амалиётда кенг кулланилмокда. Хуш, муаммоли дарслар кандай ташкил этилади ва унинг дидактик имкониятлари нималардан иборат?

Муаммоли дарснинг тузилиши.

Дарснинг тузилиши тематик ва дарслар режаси асосида яратилади, дарс тахлилининг мантикини аниклаб беради.

Муаммоли дарснинг тузилишидаги элементлар:

1) талабалардаги мавжуд билимларининг долзарблашуви;

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 4 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-4-8

2) янги билимлар ва харакат усулларининг узлаштирилиши;

3) билимлар ва малакаларининг шаклланиши.

Бу тузилиш укитишнинг асосий боскичларини ва замонавий дарснинг ташкилий боскичларини курсатади.

1) муаммоли холатларнинг пайдо булиши ва муаммони куйиш;

2) тахминларни олга суриш ва гипотезани асослаш;

3) гипотезани исботлаш;

4) муаммо ечимининг тугрилигини текшириш;

Муаммоли дарснинг тузилиши укитиш жараёнининг ташки ва ички элементларининг бирлашувидан иборат булгани учун, талаба мустакил укув фаолиятини бошкариш имконини яратишга олиб келади [1].

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Х,ар кандай укув материали хам муаммоли баён этишга мос келавермайди. Укувчиларга фан тарихини ургатишда муаммоли вазиятларни яратиш осон. Фаразлар, ечимлар фандаги янги маълумотлар такрорий боскичидаги анъанавий тасаввурларнинг инкирози, муаммога янгича ёндашувларни излаш ва хоказолар муаммоли баён этиш учун мос келувчи мавзулар хисобланади. Кашфиётлар тарихи оркали изланиш мантикини эгаллаш - муаммоли фикрлашни шакллантиришнинг асосий истикболли йуллардан биридир. Укитишнинг анъанавий усулидан муаммолига утиш муваффакияти, куйидаги икки омил билан белгиланадиган «муаммолик даражаси»га боглик булади:

Муаммоли укитишнинг учта асосий шакли мавжуд [2].

1. Уцув материалини муаммоли баён этиш - маърузавий машгулотларда монолог тарзда, семинар машгулотларида эса диалог тарзда олиб борилади. Укитувчи маъруза пайтида укув материалини баён этаётганида муаммоли масалалар тузади ва уларни узи ечади, талабалар эса ечимларни излаш жараёнига факат хаёлан кушиладилар.

2. Цисман изланувчан фаолият тажрибалар, лаборатория ишларини бажаришда муаммоли семинарлар, эвристик сухбатлар давомида намоён булади. Укитувчи муаммоли саволлар тизимини тузади, бу саволларга жавоблар олинган билимлар базасига таянади, аммо улар олдинги билимларда мавжуд эмас, яъни саволлар тахсил олувчиларга интеллектуал кийинчиликлар тугдиради ва максадга йуналтирилган ижодий изланишга ундайди. Укитувчи

Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan

Academic Research, Uzbekistan 5 www.ares.uz

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-4-8

имкони борича «бошкача жавоблар», йуналтирувчи саволларни тайёрлаб куйиши лозим, у тахсил олувчилар жавобларига таяниб, якуний хулоса килади

3. Мустацил тадцицот фаолиятида тахсил олувчилар мустакил равишда муаммони ифода этадилар ва уни ечадилар (курс ёки битирув ишларида, илмий тадкикот ишларида) ва укитувчи назорати билан якунланади.

Методик хатолар укув хатолари билан узаро боглик: урганиш хатолари куп холларда - укитиш хатолари натижасидир. Укув хатолари махсус ташхисловчи жадвалларда хар бир муаммоли модул учун гурухланади ва кейинчалик кучли таъсир этувчи воситалар сифатида фойдаланилади. Муаммоли-модулли укитиш технологиясининг етакчи сифат белгиси - бу эгилувчанлик хисобланади.

Тузилмали эгилувчанлик катор холатлар билан таъминланади: муаммоли-модул тузилмасининг сафарбарлиги, муаммоли-модулли дастур погоналиги, эгилувчан жадвал лойихасининг мавжудлиги ва куп вазифали укув хоналарининг жихозланганлик имкониятлари ва бошка.

Мазмунли эгилувчанлик биринчи навбатда таълим мазмунини табакалаштириш ва интеграциялаш имкониятларида намоён булади. Бундай имкониятнинг узи таклиф этилаётган технологияда укув материалининг блок ва модулли тамойил асосида сараланиш эвазига вужудга келади.

Технологик эгилувчанлик муаммоли-модулли таълим жараёнининг куйидаги жихати билан таъминланади: укитиш методларининг вариантлиги, назорат ва бахолаш тизимининг эгилувчанлиги, укувчиларнинг укув-билиш фаолиятини якка тартибда ташкил этиш ва бошка.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

М.А.Чошановнинг таъкидлашича, касб мактабларида укитиш жараёнини муаммоли-модулли асосга утказиш куйидагиларга имкон беради:

- укув материалининг муаммоли модулларини гурухлаш йули билан курсни тулик, кискарган ва чукурлаштирилган вариантларини ишлаб чикишни таъминлайдиган диалектик бирликда интеграциялаш ва табакалаштиришни амалга ошириш;

- билим даражасига боглик холда талабаларнинг у ёки бу муаммоли-модулли дастур вариантини мустакил танлаши ва уларнинг дастур буйлаб индивидуал силжиш суръатини таъминланиши;

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-4-8

- муаммоли модуллардан педагогик дастурли воситаларни яратиш учун сценарийлар сифатида фойдаланиш;

- талабаларнинг билиш фаолиятини бошкаришда укитувчи ишида маслахатчи-координацияловчи вазифага ургуни кучириш;

- укув материалини баён килиш тезлиги ва узлаштириш даражасига путур етказмаган холда укитиш методлари ва шакллари мажмуасига мослик асосида курсни кискартириш.

- ихтисосли ва даражали табакалаштиришни таъминлашга йуналтирилган узгарувчан модулларнинг мазмунини танлаш ва хажмини аниклаш, шунингдек, муаммоли-модулли дастурларнинг турли - тулик, кискарган ва чукурлаштирилган вариантлари буйича талабаларнинг якка тартибда олга силжиши учун шароитлар яратиш.

Муаммоларга асосланган форматдаги дарсларни утказиш буйича аник амалий тавсиялар ишлаб чиниш, муаммоларга асосланган тамойилга асосланган дарслар, хар бир укувчини когнитив фаолиятда иштирок этишга ундайди. Муаммога йуналтирилган шаклда турли мураккаблик даражаси (мураккаблик даражаси) билан бажариладиган машгулотлар боскичлари (тулик (ихчам) матн ва тест топшириги шаклидаги ахборот билан ишлаш. Маърифат мавзусининг таркибий кисмлари мантикан тузилган тест топшириклари тизими оркали айлантирилишини янада яхширок ва самаралирок эканлиги курсатиб беради [3].

ХУЛОСА

Муаммоли модулларни куллаш кулами куйидаги тартиботларни камраб олади: тизимли, автоном ва интеграциялашган. Тизимли тартибот муаммоли модулларидан мустакил курс доирасида фойдаланишни такозо этади.

REFERENCES

1. Азизхужаева Н.Н. Педагогик технология ва педагогик махорат. - Тошкент. -2003 й.

2. Мамаражабов Ш. Халмуратова Ж. Педагогик технологиялар ва педагогик махорат. ТТЕСИ, 2015й.

3. Ikonnikova, K., Ikonnikova, L., Koltunova, E. The organization of a problem-based group learning session Volume 2015, 2015, Pages 557-560

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 11 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-11-4-8

4. Zokirov Ulugbek Murodjon ogli. Scientific and Theoretical Bases of Didactic Principles of Development of Information - Communicative Competence in Masters of Higher Pedagogical Education of the Republic of Uzbekistan. Annals of the Romanian Society for Cell Biology. № 25 (4), 2021. 8896-8903. http : //annal sofrscb.ro/index.php/j ournal/article/view/3 612

5. Ulugbek Zokirov. Individual Features Of Development Of Information And Communicative Competence In Masters Of Higher Pedagogical Education. The American Journal of Social Science and Education Innovations. № 3 (3), 486-491.(2021). https://usajournalshub.com/index.php/tajssei/article/view/2423/2314

6. Зокиров У.М. "Совершенствование тренировочного процесса студентов факультета физической культуры специализирующихся в спортивной борьбе" маг. Диссертация ФерГУ 2020 г. 25,26,27,28.

7. Zokirov U.M. "Improvement of the training process of students of the Faculty of Physical Education, specializing in wrestling" mag. Dissertation - FerSU 2020 25, 26, 27, 28.

8. Хонкелдиев Ш.Х., Закиров У.М., Меликузиев А.А. Эффективность разработанной методики повышения физическои подготовленности юных борцов вольного стиля. Наука сегодня вызовы и решения материалы международной научно-практической конференции.№1(1), 164-168. 2020.

9. Зокиров У.М. "Эркин курашчиларнинг умумий ва махсус жисмоний тайёргарликларини такомиллаштириш усуллари". The journal of academic research in educational sciences. № 1 (2), 306-314. (2020).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.