Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ҲУҚУҚИЙ БИЛИМЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ'

ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ҲУҚУҚИЙ БИЛИМЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Право»

46
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Область наук
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ҲУҚУҚИЙ БИЛИМЛАРНИНГ ЎРНИ ВА АҲАМИЯТИ»

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА ХУКУКИЙ БИЛИМЛАРНИНГ УРНИ ВА

АХДМИЯТИ

Н. Ю. Журабоев

Тошкент давлат транспорт университети доценти j uraboyevno sir4 @gmail .com

Маълумки, мамлакатимиз Конституцияси уз мохият-эътибори билан халк иродасини олий даражада ифодаловчи, инсоннинг асосий хукуклари хамда давлат бошкарувининг демократик тамойилларини мустахкамловчи Асосий конун сифатида янги демократик узбек давлатчилиги хамда адолатли фукаролик жамиятини карор топтириш йулида амалга оширилаётган кенг куламли ислохотларнинг баркарор конуний замини булиб хизмат килиб келмокда.

Бинобарин, Узбекистон Республикасида жамият ва давлат хаётини янги боскичга кутаришга йуналтирилган демократик ислохотлар изчил давом этаётган хозирги даврда давлат ва жамият тузумининг хукукий асосларини тахлил этувчи конституциявий хукук ва умуман, хукук фанининг урни ва ахамияти янада ортиб бормокда.

Мустакиллик туфайли давлат тузумининг узгариши, миллий давлатчиликнинг ривожланиши, янги хокимият институтлари пайдо булиши хукукшунослик фанида, шу жумладан конституциявий хукукда уз ифодасини топади. 1992 йилда Узбекистон Республикаси Конституциясининг кабул килиниши дунё сиёсий харитасида янги суверен давлат карор топганлигини юридик жихатдан расмийлаштирди, у давлатнинг мустахкамланиши хамда ривожланишининг хукукий асосини ташкил этди.

Масаланинг эътиборга молик жихати шундаки, Конституция узида инсон хукуклари ва эркинликлари устуворлиги гоясини мужассам этди, мазкур янги демократик концепция замонавий конституциявий хукук фанимизнинг пойдеворини ташкил килмокда. Бу хол конституциявий хукук фани давлат суверенитети ва халк хокимиятчилиги, хокимиятни ташкил этиш, давлат билан шахс, жамият билан инсон уртасидаги муносабатларнинг барчасини инсон энг олий кадрият эканлиги позициясидан туриб тадкик этишини назарда тутади.

Шунинг учун хам мамлакатимиз таълим тизимида Конституцияни урганиш ва унинг назарий асосини ташкил этувчи конституциявий хукук фанини укитиш алохида

December 1

163

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

axaMHAT Kac6 этagн. ^aBgaraMro paxSapuHuHr 2019 fiug 9 AHBapga nO-5618-coHgu OapMOHH SugaH TacguKgaHraH «^aMu^Tga xyKyKufi MagaHu^rnu MKcagrapum Кoнцeпцнflcн» Ma3Kyp MacagaHu gaBgaT cuëcarn gapa^acura KyTapgu. Конcтнтyцнaнннг ^muat xaëTugaru ypHu Ba axaMH^THHu, Ma3MyH-moxh^thhh xagK, afiHHKca, ëm aBgogHuHr xyKyKufi OHru, Ta^aKKypu Ba MagaHHtfrara cuHrgupum, my TapuKa ^aMH^Tga Конcтнтyцнaгa, KOHyHra HucSaraH WKcaK xypMaTHH maKggaHTupum, axpguHuHr xyKyKufi caBogxoHnuruHH omupum кoнcтнтyцнaвнн xyKyK ^huhuot acocufi Ba3u^anapugaH Supugup. npe3ugeHTHuHr 2019 fiug 9 AHBapgaru nO-5618-coH OapMOHura MyBO^uK 'TOKcaK xyKyKKH MagaHutfT - MaMgaKaT TapaKKuëTu Ka^ogarn" geraH KoH^nTyag Foa acocuga TrouMgu Ba KeHr KaMpoBgu xyKyKufi TapruöoT TagSupgapuHu TamKug KugumHu Ha3apga TyryBnu ^aMuaTga xyKyKufi MagaHu^rnu roKcagrapum кoнцeпцнflcн umgaS nuKuggu Ba TacguKgaHgu. 2022-2023 fiuggapra Myg^aggaHraH xyKyKufi MagaHu^rnu roKcagrapum Syfiuna nopa-TagSupgap gacTypuga^'^ogufi TatguM Myaccacagapu x,aMga KagpgapHu KafiTa Tafiëpgam Ba MagaKacuHu omupum yKyB MapKa3gapuga uhcoh xyKyKgapu, aëggap xyKyKgapu, Soga xyKyKgapu yKyB KypcgapuHu TamKug этнm" Ha3apga TyragraH. Кoнcтнтyцнaнн ypraHumHuHr y3u, Sup TOMoHgaH, ucgoxpT, AHrugaHum oSteKTu Sygca, ukkuhhu ToMoHgaH, geMoKparaK ucgoxpTgapHu xyKyKufi Mymox,aga этнm, ^aMuaT SapKapopguru, ^yKapogap TuH^guru, ^apoBoHguru Ba Muggufi ToTyBguKHu TatMuHgamHuHr ugMufi acocgapuHu aparam umkohuhu Sepagu. AfiHaH, Кoнcтнтyцнa кoнcтнтyцнaвнfi xyKyKHuHr Som MaHSauHu TamKug этгaнн Souc, ymSy $aH TapMoFu ropuguK ^aHgap TrouMuga agoxuga MaBKera эгa.

Кoнcтнтyцнaвнfi xyKyK MaMgaKaraMro xyKyK тнзнмннннг eTaKnu TapMoKgapugaH Supu caHagagu. Y xyKyKufi TrouMHuHr Ma3MyHu Ba MoxuflTuHu Segrugamra ^uggufi Tatcup KypcaTgu. Кoнcтнтyцнaвнfi xyKyK ^huhuot wpнcпpygeнцнagaгн Hy$y3u Ma3Kyp $aH ypraHaguraH н:m,нмoнfi-xyкyкнfi MyHocaSaTgapHuHr Ma3MyHu SugaH x,aM SegrugaHagu.

3aMoHaBufi кoнcтнтyцнaвнfi xyKyK $aHuga xyKyKmyHocguKHuHr Sy co^acuHu ^axpH кoнcтнтyцнaвнfi Ta^puSacuHuHr WTyKgapu Ba ^aMu^rnu geMoKparaK KafiTa Kypum MaKcaggapu SugaH SupgamrapyBnu MyTgaKo tfHru ëHgamyB Ba Kapamgap By^ygra Keggu. Кoнcтнтyцнaвнfi-xyкyкнfi MyHocaSaraapHu ugMufi ^M^aTgaH TagKuH этнm geMoKparuK кoнcтнтyцнaвнfi Ty3yMHu maKggaHTupum Ba TaKoMuggamTupum MacagagapuHu xaM KaMpaS ogagu.

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

Узбекистон Республикаси Конституцияси таълим ва тарбия жараёнларининг асосий конун хужжати сифатида таълим тизимида фукароларнинг хукукий саводхонлигини таъминлашнинг мухим воситаси хисобланади. Биринчи Президентимиз И.А.Каримов Конституциянинг 8-йиллигига багишланган тантанали маросимда макур масалага тухталиб, жумладан, шундай деган эди "Мен Конституцияни болалар богчасидан бошлаб урганишни, мактабларда дарслик тарикасида укитишни, олий укув юртларида махсус бир дарс сифатида урганишни бугун барча мутассадди рахбар ва ташкилотларимизга топширик тарикасида айтмокчиман. Токи униб-усиб келаётган ёш авлодимиз Конституциянинг мазмун-мохиятини, у халккимизнинг истиклол йилларида эришган улкан тарихий ютук эканини теран англаб етсин".

Узбекистон Республикаси демократик хукукий давлат куриш ва фукаролик жамиятини шакллантириш учун харакат килар экан, хар томонлама ривожланган, эркин шахсни шакллантиришни узининг асосий вазифаларидан бири деб билади. Таълим - максадга йуналтирилган давлат сиёсатини олиб бориш ва бу вазифани ечишда асосий воситалардан биридир. Зеро, таълим олиш хукуки шахснинг асосий хукукларидан хисобланади.

Узбекистон Республикаси Инсон хукуклари умумжахон Декларациясига (1948 йил) асосланиб, берилган хукукни амалга оширишнинг фаолият курсатаётган механизмини яратди. Таълим олиш хукукига тегишли халкаро хужжатлар (1960 йил 14 декабрдаги Таълим сохасидаги камситишларга карши кураш тугрисидаги Конвенция) шуни эътироф этадики, "таълим" ибораси укитишнинг барча турларини ва боскичларини камраб олади ва таълим олиш имконига эга булиш, таълимнинг даражаси ва сифати, шунингдек, таълим бериш шароитларини уз ичига олади. Халкаро хукук нормалари бошлангич таълимнинг мажбурий ва бепул килишни, урта таълимни унинг барча турларида умум эришадиган килишни ва ундан хамманинг фойдаланишини таъминлашни, олий таълимни тула тенглик асосида ва хар бир кишининг кобилиятидан келиб чикиб, барча эриша оладиган килишни, конунда белгиланган укишнинг мажбурийлигини таъминлашни тавсия этади.

Узбекистон Республикаси узи олган мажбуриятларга амал килиб, узлуксиз таълимнинг баркарор тизимини яратди, шахснинг таълим олиш хукукини амалга ошириш механизмини мустахкамлаб куйди. Таълимнинг ягона тизими куйидагиларни уз ичига олади: • мактабгача

таълим; • умумий урта таълим; • урта махсус, касб-хунар

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va farovon hayotimiz kafolati

TatguMu; • ogufi TatguM; • ogufi yKyB ropragaH KefiuHru TatguM; • Kagpgap MagaKacuHu omupum Ba ygapHu KafiTa Tafiëpgam; • MaKTaSgaH TamKapu TatguM. TatguM maKgu Ba SocKungapuHuHr Kyn xugguguru maxcHuHr эxтнë:®gapн Ba KrouKumgapugaH KeguS huk^h xogga yHuHr TatguM ogum xyKyKUHu ugo^u Sopuna TygapoK aMagra omupumra umkoh Sepagu. TatguM ogum xyKyKUHuHr Ma3MyHu myHgaH uSopaTKu, y ^SeKucTOH PecnySguKacuHuHr xap Sup ^yKapocu ynyH TatguM Ba TapSu^HuHr Sapna maKggapugaH TeHr ^ofigagaHum uMKoHuaTuHu Sepagu. TatguM ogum xyKyKuHu aMagra omupum Kyfiugarugap opKagu TatMuHgaHagu: • TatguM ogum ynyH 3apyp н^тнмoнfi-нктнcogнfi mapouraapHu aparam; • gaBgaT Ba HogaBgaT TatguM MyaccacagapuHuHr TapMoFuHu aparam; • gaBgaT TatguM cTaHgapTgapu goupacuga TatguM ogumHuHr Sapna ynyH uMKoHuaTu Sopguru; • gaBgaT TatguM Myaccacagapugaru TatguMHuHr Senygguru; • TaaHH MatgyMoTu ogumHuHr Ma^Sypufiguru; • TatguMHuHr Typgu maKggapuHu Kyggam; • TatguM MyaccacagapuHuHr cuëcufi napraagap Ba н^тнмoнfi-cнëcнfi xapaKaTgapra KapaM эмacgнгн.

Y3SeKucToH PecnySguKacu Кoнcтнтyцнacннннг 41-Moggacuga "X,ap kum SuguM ogum xyKyKura эгa. Eenyg yMyMufi TatguM ogum gaBgaT ToMoHugaH Ka^ogaTgaHagu. MaKTaS umgapu gaBgaT нaзopaтнgagнp",- geS KypcaragraH. ^eMaK, gaBgaT $aKaT TatguM ogum xyKyKUHu aMagra omupum ynyH mapouTgap aparnSruHa KogMafi, MaMgaKaTgaru MaKTaS umgapuHu Ha3opaT xaM KuguS Typagu. ^o3upru BaKTga YsSeKucTOHga xap Sup KumuHuHr эxтнë^нгa Kypa TatguM ogum xyKyKuHu TatMuHgamHuHr umnaH MexaHu3Mu maKggaHraH SyguS, y Terumgu Moggufi - TexHuK mapT - mapouraap SugaH MycTaxKaMgaHraH.

Xygoca ypHuga myHu agoxuga TatKuggam ^oro: cyHrru fiuggapga Muggufi xyKyK тнзнмннн TySgaH ucgox Kugum, ^aMuaTga xyKyKufi MagaHu^rnu maKggaHTupum xaMga MagaKagu ropuguK KagpgapHu Tafiëpgam Sopacuga ce3ugapgu umgap aMagra omupuggu. «MKcaK xyrçyKHH MagaHHHT — MaMgaKaT TapaKKHëTH Ka^ogaTH» geraH KoH^myag foa acocuga axoguHuHr Sapna KaraaMgapu xyKyKufi caBogxoHguKKa эpнmнmgapн, WKcaK gapa^agaru xyKyKufi oHrra эгa Sygumgapu xaMga xyKyKufi SuguMgapuHu KyHgaguK xaëTga Kyggafi ogumgapu ynyH тнзнмgн Ba KeHr KaMpoBgu xyKyKufi TapFuSoT TagSupgapuHu TamKug Kugum gaBgaT opraHgapu Ba TamKugoTgapHuHr ycTyBop Ba3u$agapugaH Supu этнS SegrugaHraH. fflyHgafi экaн, afiHu BaKTga ogufi TatguMHuHr u^TuMoufi-ryMaHuTap ^aHgap тнзнмнgaн

yKUTugumu TyxTaTugraH "Y3SeKucToH PecnySguKacuHuHr

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

Конституциясини урганиш" курси, бизнингча, амалдаги Конституцияга кенг куламда кушимча ва узгартишлар киритилиб, якин орада кабул килинганидан кейин яна амалиётга кучади, деган фикрдамиз.

REFERENCES:

1. Узбекистан Республикасининг Конституцияси. - Тошкент, "Узбекистон", 2019.

2. Президент Ислом Каримовнинг Узбекистон Республикаси Конституцияси кабул килинганлигининг 8 йиллигига багишланган тантанали йигилишдаги нутки. - "Халк сузи", 7-декабрь, 2000.

3. Узбекистон Республикасининг "Таълим тугрисида"ги конуни. - УРК-637-сон. 23.09.2020. Lex.uz/docs/5013007

4. "Жамиятда хукукий онг ва хукукий маданиятни юксалтириш тизимини тубдан такомиллаштириш тугрисида". - Узбекистон Республикаси Президентининг Фармони, 09.01.2019 йилдаги ПФ-5618-сон.

5. ДАДАШЕВА, А. (2021). Взаимодействие органов представительной власти на местах и самоуправления граждан в осуществлении действенного общественного контроля. Fuqarolik jamiyati. Гражданское общество, 22(2), 7074.

6. Инагамова, М. М. (2022). ЯНГИ УЗБЕКИСТОННИНГ ТАРАККИЁТ СТРАТЕГИЯДА КОНУН УСТУВОРЛИГИНИ ТАЪМИНЛАШ ВА МАДАЛЛА ИНСТИТУТИ ФАОЛИЯТИНИНГ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ДУКУКИЙ МАСАЛАЛАРИ (ТАДЛИЛИЙ-СТАТИСТИК МАЪЛУМОТЛАР АСОСИДА). Academic research in educational sciences, 3(10), 315-321.

7. Дадашева, А. А. (2022). ДАВЛАТ ХИЗМАТИНИ ИСЛОД КИЛИШ ШАРОИТИДА ДОКИМЛАР ФАОЛИЯТИ УСТИДАН ЖАМОАТЧИЛИК НАЗОРАТИНИ АМАЛГА ОШИРИШНИНГ АСОСИЙ ЙУНАЛИШЛАРИ. Academic research in educational sciences, 3(TSTU Conference 1), 117-122.

8. Дадашева, А. А. (2020). МАДАЛЛИЙ ИЖРО ДОКИМИЯТИ ФАОЛИЯТИ УСТИДАН ЖАМОАТЧИЛИК НАЗОРАТИНИ НАТИЖАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ИЛМИЙ-НАЗАРИЙ ЕЧИМЛАРИ. ЖУРНАЛ ПРАВОВЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, (SPECIAL 2-2).

9. Юнусова, Н. Ш., & Яхяева, М. (2022). МОЛОДЕЖЬ И ИНФОРМАЦИОННАЯ СРЕДА. Academic research in educational sciences, 3(10), 372-376.

December 1

Tashkent State Transport University The Constitution of the Republic of Uzbekistan is the Glorification of Human Dignity, the Guarantee of Our Free and Prosperous Life

Volume 3 | TSTU Conference 2 | 2022 O'zbekiston Respublikasi konstitutsiyasi -inson qadrini ulug'lash, erkin va _farovon hayotimiz kafolati

10. Academic research in educational sciences, 3(TSTU Conference 1), 117-122.

11. Журабаев, Н. Ю. (2019). Изучение истории как фактор воспитания молодого поколения Узбекистана в духе идеологии национальной независимости. Academy, (5 (44)), 34-35.

12. Журабаев, Н. Ю. (1990). История торгово-экономических отношений Средней Азии с Афганистаном и Ираном (1917-1937 гг.) (Doctoral dissertation, Ташкентский гос. ун-т).

13. Juraboev, N. Y. (2022). FROM THE HISTORY OF UZBEK-AFGHAN CULTURAL RELATIONS (20-30s of the XX century). Thematics Journal of History, 8(1).

14. Nazarova, N. J., & Nalibaeva, Z. O. (2022). THE INFLUENCE OF SOCIAL INSTITUTIONS ON THE FORMATION OF COMPETITIVE QUALITIES IN YOUTH. Thematic Journal of Applied Sciences, 2(2).

15. Sanakulov, A., Rakhmonov, D., & Nazarova, N. (2020). Social Service Technologies and Mechanisms of its Implementations. International Journal of Advanced Science and Technology, 29(3), 14192-14198.

16. Dadasheva, A. A. (2022). PUBLIC OPINION AND GOVERNMENT EVALUATION IN NEW UZBEKISTAN. The American Journal of Interdisciplinary Innovations Research, 4(01), 16-19.

17. Ramatov, J., Baratov, R., Jurabayev, N., Umarova, R., & Mamajanova, G. (2022, June). Evolution of railway construction development in Uzbekistan: Past and prospects. In AIP Conference Proceedings (Vol. 2432, No. 1, p. 030011). AIP Publishing LLC.

18. Ramatov, J., Umarova, R., Baratov, R., Jurabayev, N., & Artikova, B. (2022, June). Constructive and optimal solutions for the formation of a stable ecological situation in the Aral Sea region of Uzbekistan. In AIP Conference Proceedings (Vol. 2432, No. 1, p. 030113). AIP Publishing LLC.

19. Журабаев, Н. Ю. (2019). Изучение истории как фактор воспитания молодого поколения Узбекистана в духе идеологии национальной независимости. Academy, (5 (44)), 34-35.

20. Журабаев, Н. Ю. (1990). История торгово-экономических отношений Средней Азии с Афганистаном и Ираном (1917-1937 гг.) (Doctoral dissertation, Ташкентский гос. ун-т).

21. Juraboev, N. Y. (2022). FROM THE HISTORY OF UZBEK-AFGHAN CULTURAL RELATIONS (20-30s of the XX century). Thematics Journal of History, 8(1).

December 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.