Научная статья на тему 'Таълим тизимида булажак мутахассисларни тайёрлашда узвийликни таъминлаш'

Таълим тизимида булажак мутахассисларни тайёрлашда узвийликни таъминлаш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
292
94
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
узлуксизлик / узвийлик / касбий сифатлар / узвийлик даражалари / узвийлик компонентлари / узвийлик функциялари / непрерывность / преемственность / профессиональные качества / степени преемственности / компоненты преемственности / функции преемственности

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Валиева Феруза Рашидовна

Мақолада профессионал таълим ва олий таълим тизимида бўлажак мутахассисларни тайёрлашда узвийликни таъминлашнинг махсус модели келтирилган бўлиб, унда касбий сифатлар, узвийлик даражалари, узвийлик компонентлари, узвийлик функциялари ва уларнинг вазифалари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПРЕЕМСТВЕННОСТИ ПРИ ПОДГОТОВКЕ БУДУЩИХ СПЕЦИАЛИСТОВ В СИСТЕМЕ НЕПРЕРЫВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье представлена модель преемственности подготовки будущих специалистов в системе профессионального и высшего образования, в которой освещены профессиональные качества, условия преемственности, компоненты преемственности, функции преемственности и их задачи.

Текст научной работы на тему «Таълим тизимида булажак мутахассисларни тайёрлашда узвийликни таъминлаш»

Валиева Феруза Рашидовна,

Педагогик инновациялар, касб-хунар таълими бошкарув хамда педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш институти таянч докторанти

ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА БУЛАЖАК МУТАХАССИСЛАРНИ ТАЙЁРЛАШДА УЗВИЙЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ

УДК: 37.091.3:664

ВАЛИЕВА Ф.Р. ТАЪЛИМ ТИЗИМИДА БУЛАЖАК МУТАХАССИСЛАРНИ ТАЙЁРЛАШДА УЗВИЙЛИКНИ ТАЪМИНЛАШ

Маколада профессионал таълим ва олий таълим тизимида булажак мутахассисларни тайёрлашда узвийликни таъминлашнинг махсус модели келтирилган булиб, унда касбий сифатлар, узвийлик дара-жалари, узвийлик компонентлари, узвийлик функциялари ва уларнинг вазифалари келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: узлуксизлик, узвийлик, касбий сифатлар, узвийлик даражалари, узвийлик компонентлари, узвийлик функциялари.

ВАЛИЕВА Ф.Р. ОБЕСПЕЧЕНИЕ ПРЕЕМСТВЕННОСТИ ПРИ ПОДГОТОВКЕ БУДУЩИХ СПЕЦИАЛИСТОВ В СИСТЕМЕ НЕПРЕРЫВНОГО ОБРАЗОВАНИЯ

В статье представлена модель преемственности подготовки будущих специалистов в системе профессионального и высшего образования, в которой освещены профессиональные качества, условия преемственности, компоненты преемственности, функции преемственности и их задачи.

Ключевые слова и понятия: непрерывность, преемственность, профессиональные качества, степени преемственности, компоненты преемственности, функции преемственности.

VALIEVA F.R. ENSURING CONTINUITY IN THE TRAINING OF FUTURE PROFESSIONALS IN THE SYSTEM OF CONTINUING EDUCATION ANNOTATION

The article presents a model of continuity of training of future specialists in the system of professional and higher education, which is widely covered professional qualities, degree of continuity, components of continuity, continuity functions and their functions.

Keywords: continuity, succession, professional qualities, degrees of succession, components of succession, functions of succession.

Глобаллашув сари бораётган цозирги дунёда давлатлар-нинг халцаро рацобат жараёнига тез мослашуви унинг муваффациятли ва барцарор ривожланишининг асосий омили цисобланади.

Бунда юксак тараккий этган давлатларнинг асосий устунлиги таълим тизимининг холати, шахсни ривожлантириш имкониятларининг шаклланганлиги билан белгиланади. Зеро, дав-латнинг истикболдаги баркарор усишини таъ-минловчи омиллар айнан таълим сохасининг Кай тарзда самарали, давр талабларига мос ташкил этилганлигига боFликдир. Шу сабабли мустакилликнинг илк йиллариданок жамият ва иктисодиётни тубдан ислох килиш жараёнида таълим сохасида жахонда муносиб уринни эгаллашга каратилган янги узлуксиз таълим тизимини яратиш ва ривожлантириш устувор вазифа сифатида белгиланди.

Давлатимиз рахбари Ш.Мирзиёев Узбекистон Республикаси Конституциясининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маъруза-сида таълим ва тарбия тизимининг барча буFинлари фаолиятини бугунги замон талаб-лари асосида такомиллаштириш биринчи даражали вазифа эканлигига алохида урFу берди. Жумладан, «Ёш авлод тарбияси хакида гапирганда, Абдурауф Фитрат бобомизнинг мана бу фикрларига хар биримиз, айникса, энди хаётга кириб келаётган уFил-кизларимиз амал килишларини мен жуда-жуда истардим. Мана, улуF аждодимиз нима деб ёзганлар: «Халцнинг аниц мацсад сари ^аракат цилиши, давлатманд булиши, бахтли булиб иззат-^урмат топиши, жа^онгир булиши ёки заиф булиб хорликка тушиши, бахтсизлик юкини тортиши, эътибордан цолиб, узга-ларга тобе ва цул, асир булиши уларнинг уз ота-оналаридан болаликда олган тарбияла-рига ботлиц»1. Бу айни вазиятда ута жиддий ва долзарблиги таъкидланган. Уз навбатида, замонавий таълим мухитининг мухим тавсифи хамда шахс имкониятлари муваффакиятли амалга оширилишининг назарий шарти сифа-

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси Конституциям кабул килинганининг 24 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги маърузаси. 2016 йил 7 декабрь.

тида таълим парадигмаларини такомиллашти-риш, унинг таркибий, функционал ва концеп-туал муаммолари ечимини ишлаб чикиш вази-фаларини хал этиб боришни такозо этади.

2017-2021 йилларда Узбекистон Республи-касини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясида белгиланган вазифаларни амалга ошириш, мехнат бозори талабларига мос юкори мала-кали кадрларни тайёрлаш, таълим сифатини бахолашнинг халкаро стандартларини жорий этиш, инновацион илм-фан ютукларини ама-лиётга татбик этишнинг самарали механизмла-рини яратиш оркали мамлакатимизда таълим тизимини ислох килиш буйича изчил ишлар амалга оширилмокда.

Мазкур масалаларни амалга оширишда таълим турлари, боскичлари, дастурлараро узвий-лик ва узлуксизликни таъминлаш ута мухим хисобланади. Бирок мазкур муаммо юзасидан утказилган илмий тадкикотлар хали куп маса-лаларнинг очиклигини курсатади.

Тадкикотчи-олимлар узлуксиз касбий таъ-лимнинг мохиятини очишга бир канча ёнда-шувларни ажратиб курсатадилар.

Д.Шодиевнинг таъкидлашича, таълимда узвийлик икки маънода кулланилади. Бирин-чидан, таълим турлари уртасидаги узвийлик; бунда таълимнинг кейинги тури мазмуни аввалгисини нафакат давом эттириши, балки кисман такрорлаб, мазмун жихатдан узвий боFланган холда унинг кейинги таълим турида давом эттириши керак. Иккинчидан, укув фан-лари орасидаги узвийлик. Бу одатда фанлараро ёки предметлараро боFланиш булиб хисобланади2.

Р.К.Ниматов, КД.Абдуллаев фикрича, узвийлик куп киррали таълим ва тарбия жараёнини тадкик килиш ва бошкаришни таъминлайди

2 Шодиев Р.Д Дидактические основы реализации проблемы понимания в учебно-позновательной деятельности Дис. ... док-ра пед.наук. - Т., 2005.

хамда фаннинг максадини руёбга оширишга имконият яратади. Узвий боFликлик муаммо-ларини ечиш фанлараро, муайян укув фани-нинг боFлик холати ва имкониятларини аниклашга каратилади1.

У.Толипов ва Р.Чориевнинг фикрича, изчил-лик ва узвийлик дидактиканинг мухим тамойил-ларидан бири булиб, таълим мазмунини таш-кил килувчи воситалар: дастур, методик тавсия, кушимча кургазмали материалларнинг узаро мантикий боFланиши, таянч билимлар асосида янги маълумотларнинг узлаштирилиши, таъ-лимнинг муайян боскичларида билим, куникма ва малакаларни шакллантиришдаги узаро боFликликни талаб этади2.

Р.Тургунбаев уз тадкикотларида «Узвийлик - бу ривожланаётган хакикийликнинг турли хилдаги сифат холатлари орасидаги алокаларнинг мухим хилини акс эттирувчи фалсафий тушунча булиб, унинг мохияти инкор килинган тизимдан чегаравий холатни саклаш, кайта ишлаш ва модификациялашнинг бирли-гидир. Аммо, укув фанлари орасидаги алока-дорликнинг хар бири хам изчиллик була-вермайди, лекин бир вактда укитиладиган укув фанлари орасида узвийликни таъминлаш муаммоси хар доим мавжуд булади» дейди. ТуFри, лекин бу муаммоларнинг ечими фанлар уртасидаги фарклар киёсий тахлил этилганда уларнинг алокадор элементлари намоён булади. Шу маънода узлуксизликни таъминлаш доимий педагогик жараён махсули хисоб-ланади.

Рус олими О.В.Купцовнинг фикрича, узлук-сиз таълим асоси булиб киши томонидан кушимча билимларнинг эгалланиши хисобла-нади. Кушимча таълимнинг турли хил кури-нишлари бунда узларининг мустакил ах,а-миятини йукотмайди3.

1 Ниматов К,.Р, Абдуллаев КХ Академик лицей-урта махсус касб-хунар таълимнинг асосий буFини. // Касб-хунар таълими, 2000, 3-сон. -2-5-6.

2 Толипов У.К., Чориев Р.К. Таълим турлари уртасидаги узлуксизлик ва уларни структуралаштириш. // «Узлук-сиз таълим жараёнини такомиллаштиришнинг долзарб масалалари» мавзусидаги Республика илмий-амалий конференция материаллари. - Тошкент, 2004. -64-65-б.

3 Купцов О.В. Непрерывное образование: подходы и решения. // Теория и практика физической культуры,

1987, № 9. -С. 36-42.

Б.С.Гершунский узвийлик таълим мохиятини шахс ривожланиши учун кандайдир омилларга (ёш, касб, мутахассислик, яшаш жойи) боFлик булмаган холда психологик узига хосликлар, мотивациялар, кизикишлар, манфаатлар, кадриятли ва мазмуний йул-йурикларни эъти-борга олган холда зарурий шарт-шароитларни яратиш жараёни сифатида тасвирлайди4. Гер-шунский узлуксиз таълимнинг асосий вазифа-сини - шахснинг хар томонлама уЙFун ривож-ланишини таъкидлаб курсатади.

Узлуксиз таълимнинг мохиятига назарий ёндашувлар мазкур ходисанинг моделларида уз аксини топган булиб, улар куйидаги кури-нишларда касбий таълимга киритилиши мум-киндир:

- педагогик тараккиёт ютукларини доимий ривожлантириб бориш билан белгиланадиган катта ёшлилар учун касбий таълими сифати-даги узвийликни таъминлаш;

- педагогик ташкил этилган шаклий тузил-малар амал килиш шароитларидаги бутун умрлилик жараёни («бутун умрлик таълим») сифатидаги узлуксиз таълим;

- кишининг уз-узини ва атроф-мухитни доимий англашга интилишига асосланадиган бутун умрлик таълим; бундай вазиятдаги таълим максади булиб жамиятдаги маданиятни саклаб колиш ва ривожлантиришнинг зарурий шарти сифатидаги шахснинг ривожланиши ва уз-узини (унинг биологик, ижтимоий, маъна-вий ва бошка салохиятларини) ривожланти-риш саналади.

Узлуксиз таълим анъанавий укитиш тизими-дан бир катор фаркли жихатларга эгадир:

• узлуксиз касбий таълим шахснинг бутун умри мобайнида яхлит ривожланиши, тезда узгарувчан дунёда мехнатга ва ижтимоий тур-мушга мослашиш имкониятларини оширишга каратилади, анъанавий таълимда эса киши таълим тизимининг дастурий элементи сифатида олиб каралади;

• узлуксиз таълим бутун жамият, касбий усиш, шахсий куникмалар ва сифатларнинг хамда ижтимоий амалиётдаги бошка сохалар-

4 Гершунский Б.С. Философия образования для XXI века: (в поисках практ.-ориентир. образоват. концепций). - М.: «Совершенство», 1998. -С. 607.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

нинг илгариланма ривожланиш хусусиятини белгилайди. Узлуксиз таълим умумий ва касбий таълимнинг изчиллиги ва куп вариантлилигини хам кузда тутади;

• узлуксиз таълим билим, махорат, куник-маларни мустакил эгаллаш услубларисиз уларни излаб топиш ва кашф этиш, мустакил таълим олиш усулларисиз мумкин эмасдир;

• узлуксиз таълимда укитиш хар бир таълим олувчи уз шахсий индивидуал суръатла-рида мавзуларни узлаштирадиган шахсий-йуналтирилган ёндашув асосида курилади.

Шундай килиб, узлуксиз таълим тизимини асосий назарий ёндашувлар, тамойиллар, методлар, моделлар, технологиялар жамлан-маси сифатида олиб караш билан тасдикла-шимиз мумкинки, узлуксиз таълим тизими бир томондан, таълим ва тайёргарлик, цайта тайёрлаш ва малака ошириш тизим-ларининг бирлигини, иккинчи томондан эса касбий ва шахсий ривожланишнинг узвий боглицлигини таъминлаб, унинг асосида Л.М.Митинанинг сузларига кура, «шахс хаёт фаолиятининг олий шаклига - узини ижодий юзага чикаришига олиб келувчи шахснинг уз хаёт фаолиятини амалий кайта узгартириш предметига айлантириш, уз-узини ривожлантириш тамойили ётади»1.

Профессионал касбий таълимни модерни-зациялашнинг максади, энг аввало, жамият талаб-эхтиёжларига мос холда таълим тизимининг ривожланишини таъминлай оладиган баркарор хамда динамик ривожланиб борувчи ижтимоий-иктисодий механизмни яратишдан иборатдир. Вахоланки, бундай мосликнинг курсаткичи булиб, хусусан, мехнат бозори ва таълим хизматлари бозорининг узаро мувоза-натлашиши хисобланади. Мехнат бозорининг механизми иш берувчилар ва ишга лаёкатли ахолининг узаро алокалари ва манфаатлари-нинг келишувини намоён килади.

Касбий йуналишдаги мутахассисларга талаб-нинг ортиб бориши билан мехнат бозорида

1 Митина Л.М. Психология развития конкурентоспособной личности. - М.: МПСИ, Воронеж: Изд-во НПО «МОДЕК», 2002.

хам таълим хизматларига булган талаб ортиб боради.

Касбий таълим сохасининг мехнат бозорига йуналтирилганлигини таълим тизими ва иш берувчиларининг битирувчиларга куйиладиган талаблар куринишдаги тизимлаштирилган узаро узвийликдаги харакатлари оркали амалга ошириш зарур.

Мисол тарикасида куйидаги боFланишни келтириш мумкин.

Озик-овкат технологияси таълим йунали-шида булажак мутахассисларни тайёрлашда узлуксиз таълим изчиллиги жараёнида унинг хусусиятлари курсатилади: икки томонлама хусусият (бир томондан, таълим олувчи таълим фаолияти субъекти сифатида уртага чикади, бу фаолият йуналишини мутаносиб равишда тан-лаб олади ва унинг шахсий узига хосликлари билан оптимал холда мос келадиган бошланFич касбий тажрибаларни узлаштиради, иккинчи томондан эса тайёргарлик технологиясини ташкил этадиган педагоглар томонидан урга-тувчи таъсирларни курсатиш объекти булиб хисобланади).

«Профессионал таълим - олий таълим» тизимида педагогик таълим жараёнини уни амалга ошириш давомида юзага келадиган тамойиллар жамланмаси: яхлитлилик, куп боскичлилик, куп даражалилик, ижтимоий хамкорлик, мобиллилик, кушимчалилик, инте-гративлик, таълим стандартлари ва дастурлари, таълим технологияларининг изчиллиги хамда куйидаги дидактик тамойиллар билан тавсиф-ланади:

- технологик таълимнинг амалий техноло-гик ва хужалик фаолияти;

- жамиятнинг иктисодий турмуши билан алокадорлик тамойили;

- таълим олувчиларнинг билим даражаси ва ижодий фаоллиги;

- укитишнинг кургазмалилиги ва назарий фикрлашнинг ривожланиш тамойили;

- укитиш натижаларининг мустахкамлиги ва таълим олувчиларнинг билим даражасининг ривожланиш тамойили;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

- укитишнинг хусусияти ва таълим олувчи-ларнинг индивидуал узига хосликлари ва шу кабилардир.

Озик-овкат технологияси таълим йунали-шида етук мутахассисларни тайёрлаш жараё-нини ташкил этишда, яъни укув фанлари ва дастурларининг хам «вертикал», хам «горизон-тал» равишда бир-бирига боFликлигини мак-садли равишда таъминлашга эришилишини кузда тутувчи техникум (урта махсус профессионал) хамда ОТМ (олий таълим мауссасаси) ора-сидаги узвийликни таъминлаш масалалари курилади. Ушбу максадда куйидаги таълим модели келтирилади. Унда асосий компонент-лар-блоклар касбий ахамиятли сифатлар блоки билан узаро интеграциялашган таълим олувчиларнинг технологик фикрлашининг ривожланишига, уларда технологик фаолият-нинг билим, махорат, куникма ва компетенция-ларнинг шаклланишига, хозирги даврда икти-содий-технологик сохаларда мутахассислар салохиятини оширишга булган эхтиёжларини кондиришга каратилган кирралари ёритилган.

«Профессионал таълим - олий таълим» тизимида узвийликни таъминлаш модели куйидаги таълим блокларидан ташкил топган.

Функционал блок ижтимоийлаштирувчи, раFбатлантирувчи, йуналтирувчи, интегра-цияловчи, эвристик (билишга доир) функция-лардан иборат.

Ижтимоийлаштирувчи функция озик-овкат технологияси сохасида булажак мутахассис-нинг уз фаоллиги ва касбий уз-узини ривож-лантиришни юзага чикариш билан яхлитликда технологик меъёрлар ва кадриятларни узлаш-тирувчи тулаконли технологик фаолият субъекти сифатида шаклланишидан иборат булади. РаFбатлантирувчи функция кишининг ишлаш ёки укишга булган мотивациясини оши-риш, шахснинг турли хил эхтиёжларини кондириш оркали акс этади.

Йуналтирувчи функция «Профессионал таълим - олий таълим» боFланишдаги узвийлик масаласини юзага чикаради.

Интеграцияловчи функция технологик таълим жараёнида узвийликнинг мотивацион,

мазмуний ва укув жараёнининг таркибий кисмларини ташкил этишини акс эттиради.

Эвристик (билишга доир) функция янги технологик билимлар, ностандарт вазиятларда карорларни кабул килиш ва уларнинг натижа-ларини хис киладиган хамда улар учун масъу-лиятли карор кабул кила олиш масъулиятини шакллантириш билан боFликдир.

Тузилмавий блок узлуксиз таълим тизимида узвийликнинг уч хил турини фарклаш зарурлигини билдиради, булар: мотивацион, мазмуний ва укув-жараёний.

Мотивацион узвийлик таълим, технология сохасида билишга кизикишга, касбий йуналтирилганликка касбий муносабатларга эга булишдаги эхтиёжларнинг ривожлантири-лишидан иборатдир.

Мазмуний узвийлик таълимининг туртта (технологик билимлар тизими, технологик фао-лиятнинг амалий махорати ва куникмалари, ижодий фаолият компонентлари) элементла-рини эгаллашдан иборат булади.

Укув-жараёнида узвийлик - укитишнинг хар бир даражасида таълим олувчиларнинг укув фаолиятини ташкил этиш шакллари, методлари ва усулларида акс этади ва уз ичига меъёрий, технологик хамда методик таркибий кисмларни олади.

Укув-жараёни узвийлигининг технологик таркибий кисми технологик йуналишдаги укув фанлари буйича укитишниг шахсга йуналти-рилган шакллари, методлари, воситалари, ёндашувлари ва технологияларини макбул тан-лаб олиш, инновацион таълим технологияларини жорий килиш, таълим олувчиларнинг технологик маданиятини ривожлантириш суръатларини акс эттиради.

Узвийликнинг методик таркибий кисми таълим мазмуни ва шаклларининг узгариб бора-диган ишлаб чикариш ва ижтимоий муносабатларга мослашувини, уларнинг амалий сама-радорликка каратилишини, илм-фан ютуклари ва мутахассисларни тайёрлаш амалиётининг интеграциялашувини, мутахассисларни тайёр-лашда амалиётни эгаллашнинг самарали мето-дикаларини ишлаб чикиш ва жорий килишни таъминлайди. Шунинг учун хам узлуксиз техно-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

1-расм. «Профессионал таълим - Олий таълим» тизимида узвийликни таъминлаш.

логик таълимнинг барча боскичларида узвий-лик жуда мухимдир.

Узвийликнинг барча тузилмавий компо-нентларини намоён килиш укитувчиларга педагогик амалиётнинг илм-фан билан чукур алокаларини куриш ва тушунишга, илFор таж-рибалар натижаларини урганишга, улардан шахсий ва касбий амалиётда фойдаланишга тайёргарлигини бахолаш талаб этилади. Бу борада узвийликни амалга оширишнинг анъа-навий шарт-шароити хозирги замон педагоги-касида берилаётган тавсияларга мос келмаслик холатларини тахлил килиш имкони пайдо булади. Буларнинг барчаси укитувчиларга педагогик илм-фаннинг илмий-назарий функ-циясидан педагогик амалиётга хос булган конуниятларини ажратиб олиш ва уларни урганишга, ундан эса касбий фаолиятнинг наза-рий асосланган лойихаларини тузиб чикишга утилишини янада аник амалга оширилишини таъминлайди.

Даражали блок. Узвийликнинг мохияти бир бутун тизим сифатида узгартиришда айрим томонларини ташкил этишда ёхуд унинг у ёки бу элементларини саклаб колишдан иборат буладиган ривожланишнинг турли хилдаги боскичлари ёки даражалари орасидаги алока-дорлик деб тушунилади. Таълимдаги узвийликнинг умумилмийлик даражаси укув фанлараро интеграцияни акс эттиради ва технологик билимларни бошка фан сохаларидаги (математика, информатика, социология, психология, педагогика, тарих, хукук, жамиятшунослик ва шу каби) билимлар билан интеграциялайдиган тизимли ёндашув билан намоён булади.

Касбий сифатлар блоки. Ушбу блок иккита гурухга - умумкасбий ва махсус («технологик») сифатларга ажратилади.

«Профессионал таълим - олий таълим» тизимида узлуксиз таълимдаги узвийлик моде-лининг навбатдаги блоки Булажак мутахас-сисларни касбий тайёргарлигини бахолаш блоки хисобланиб, касбий тайёргарлик сама-радорлиги таълим олувчиларнинг технологик компетентлилигини аниклаш билан боFликдир. У таълим олувчиларнинг технологик билим-лари, махорати ва куникмалари билан бирга-

ликдаги асосий компонентлари булиб, таълим олувчилар томонидан узлаштирилган билимларни кузатиш, сухбат, суровнома, савол-жа-воблар оркали бахолаш хамда шу кабилар тар-зидаги касбий сифатларнинг шаклланганлиги билан намоён булади.

Шундай килиб, лойихалаштирилган модель «Профессионал таълим - олий таълим» тизимида узлуксиз таълимнинг узвийлиги жараённинг бутун бир куринишида яхлит тизимга камраб олиш имконини беради. Бу эса шахс ривожланишига каратилганлик ва узлуксиз таълимда уни кайта узгартириш хамда бошкариш учун узвийлик жараёни хакидаги билимларнинг кенгайишига ёрдам беради.

Юкорида келтирилган фикрлардан хулоса килинса, таълимда узвийлик ва узлуксизлик шахсга, унинг эхтиёжларига боFлик холда исталган хаётий боскичда таълим олишга имкон беради. Зарурат булганда узлуксиз таълим тизими шахснинг таълим олганлик дара-жасини ошириш учун макбул шароитларни яратади. Узлуксиз таълим тизими мехнат бозо-ридаги узгаришлар даврида таълим дастурла-рининг изчиллиги ва келишилганлиги асосида турли хил таълим хизматларини курсатиши билан шахснинг таълим олганлик даражасини вариациялаш имкониятини беради.

Шундай экан, бугунги таълимни модерниза-циялаш шароитида касб-хунар коллеж таълим муассасалари ва олий таълим муассасалари орасидаги узвийликни амалга оширишда куйидаги йуналишларга алохида эътибор кара-тиш максадга мувофик:

• амалий укитиш методларида узвийликнинг амалга оширилишига эришишда дидактик усулларнинг изчиллигини таъминлаш;

• узвийликка асосланган узлуксиз таълим тизимида мутахассисларни тайёрлаш имконини яратиш;

• касб-хунар таълимидан кейинги таълим турида, яъни олий таълим боскичларида опти-маллаштирилган укув дастурлари асосида бакалвар даражасини олиш;

• касбий таълимни эгаллашнинг энг макбул усулларини танлашга эришиш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 9(82)

Адабиётлар pyйxати:

1. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2019 йил б ceнтябpдaги «Пpoфeccиo-нaл тaълим тизимини янaдa тaкoмиллaштиpишгa дoиp кУшимчa чopa-тaдбиpлap тyFpиcидa»ги ПФ-5812-coн фapмoни.

2. Узбeкиcтoн Pecпyбликacи Пpeзидeнти Шaвкaт Mиpзиëeвнинг Узбeкиcтoн Pe^y6-ликacи Кoнcтитyцияcи кaбyл килингaнининг 24 йиллиги^ бaFишлaнгaн тaнтaнaли мapocимдaги мaъpyзacи. 201б йил 7 дeкaбpь.

3. Шoдиeв Р.Д Дидaктичecкиe ocнoвы peaлизaции пpoблeмы пoнимaния в yчeбнo-пoзнoвaтeльнoй дeятeльнocти. Диc. ... дoк-pa пeд. нayк. - T., 2005.

4. Нимaтoв К.Р, Абдyллaeв К.Х. Акaдeмик лицeй-ypтa мaxcyc кacб-x1yнap тaълимнинг acocий бyFини. II «Кacб-x1yнap тaълими», 2000, 3-co^ -2-5-б.

5. Toлипoв У.К,., Чopиeв Р.К. Taълим тypлapи ypтacидaги yзлyкcизлик вa yлapни cтpyктypaлaштиpиш. II «УЗЛУ^ИЗ тaълим жapaëнини тaкoмиллaштиpишнинг дoлзapб мacaлaлapи» мaвзycидaги Pecпyбликa илмий-aмaлий кoнфepeнция мaтepиaллapи. - T., 2004. -б4-б5-б.

6. Кyпцoв О.В. Нeпpepывнoe oбpaзoвaниe: пoдxoды и peшeния. II «Teopия и пpaк-тикa физичecкoй ^brypbi», 1987, № 9. -С. 3б-42.

7. Гepшyнcкий Б.С. Филocoфия oбpaзoвaния для XXI вeкa: (в пoиcкax пpaкт.-opиeнтиp. oбpaзoвaт. кoнцeпций). - М.: «Coвepшeнcтвo», 1998. -С. б07.

8. Mитинa Л.М. Пcиxoлoгия paзвития кoнкypeнтocпocoбнoй личнocти. - М.: МПСИ; Вopoнeж: Изд-вo НПО «МОДЕК», 2002. -С. 400.

9. Cидeнкo А.С. Paзpaбoткa иннoвaциoннoй мoдeли бизнec-oбpaзoвaния нa бaзe тexникyмa. II «Cpeднee пpoфeccиoнaльнoe oбpaзoвaниe», Mocквa, 2005, №2. -С. 50.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.