Научная статья на тему 'Таълим муассасасида инновацияларни жорий қилиш стратегиялари ва раҳбарнинг роли'

Таълим муассасасида инновацияларни жорий қилиш стратегиялари ва раҳбарнинг роли Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
604
158
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновация / инновацион менежмент / стратегия / психологик тўсиқ / инновации / инновационный менеджмент / стратегия / психологи- ческий барьер

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Магрупов А. М.

Мақолада таълимда инновацияларни жорий қилишда раҳбарларнинг вазифалари кўриб чиқилган. Инновацион менежментни амалга ошириш босқичлари, таълим муассасасида инновацияларни жорий қилиш стратегияларини танлаш, раҳбарнинг роли масалалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РОЛЬ РУКОВОДИТЕЛЯ И СТРАТЕГИИ ВНЕДРЕНИЯ ИННОВАЦИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

В статье рассматриваются задачи руководителей при внедрении инноваций в образовании. Описаны этапы реализации инновационного менеджмента, выбор стратегии внедрения инноваций в образовательном учреждении, роль руководителя в данном процессе.

Текст научной работы на тему «Таълим муассасасида инновацияларни жорий қилиш стратегиялари ва раҳбарнинг роли»

V_;_/

Магрупов А.М.,

И.М.Губкин номли Россиия нефть ва газ давлат университети Тошкент шахридаги филиали директор уринбосари - ижрочи директор, техника фанлари номзоди, доцент

ТАЪЛИМ МУАССАСАСИДА ИННОВАЦИЯЛАРНИ ЖОРИЙ КИЛИШ СТРАТЕГИЯЛАРИ ВА РАЩРНИНГ РОЛИ

МАГРУПОВ А.М. ТАЪЛИМ МУАССАСАСИДА ИННОВАЦИЯЛАРНИ ЖОРИЙ К.ИЛИШ СТРАТЕГИЯЛАРИ ВА РАЦБАРНИНГ РОЛИ

Мак,олада таълимда инновацияларни жорий к,илишда рах,барларнинг вазифалари куриб чик,илган. Инновацион менежментни амалга ошириш боскичлари, таълим муассасасида инновацияларни жорий килиш стратегияларини танлаш, рах,барнинг роли масалалари ёритилган. Таянч суз ва тушунчалар: инновация, инновацион менежмент, стратегия, психологик тусик,.

МАГРУПОВ А.М. РОЛЬ РУКОВОДИТЕЛЯ И СТРАТЕГИИ ВНЕДРЕНИЯ ИННОВАЦИЙ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ УЧРЕЖДЕНИЯХ

В статье рассматриваются задачи руководителей при внедрении инноваций в образовании. Описаны этапы реализации инновационного менеджмента, выбор стратегии внедрения инноваций в образовательном учреждении, роль руководителя в данном процессе.

Ключевые слова и понятия: инновации, инновационный менеджмент, стратегия, психологический барьер.

MAGRUPOV A.M. THE ROLE OF THE MANAGER AND THE STRATEGY OF INNOVATIONS INTRODUCTION IN EDUCATIONAL INSTITUTIONS

The article considers the tasks of managers in the process of innovations introducing into education. The stages of implementation of innovative management, the choice of the strategy for introducing innovations in the educational institution, the role of the rider in this process are described.

Keywords: innovations, innovative management, strategy, psychological barrier.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

Мустацыл Узбекыстон жамыят ^аётынынг барча соца-ларцга uнновацuяларнu кенг жорый цылыш, шу асосда рывож-ланган мамлакатлар цаторцдан муносцб ypuH эгаллаш сарц donun цадамлар балан бормоцда.

«2017-2021 йиллаpда Узбeкиcтон Pecпyбли-ка^ни pивожлантиpишнинг бeшта ycтyвоp йyналиши бyйича Xаpакатлаp cгpатeгияcи»да таълим ва фан ^х^ини pивожлантиpишнинг аcоcий вазифалаpи катоpида «Илмий-тадкикот ва инновация фаолиятини pаFбат-лантиpиш, илмий ва инновация ютyк1лаpини амалиётга жоpий этишнинг cамаpали мeха-низмлаpини яpатиш»1 маcалалаpи боp. Инно-вациялаpни cамаpали жоpий килишда хал Килувчи омил таълим мyаccаcаcи ходимлаpи ва yлаpнинг инновациялаpга мyноcабати cаналади. Шу cабабли инновациялаpни жоpий Килишда таълим cохаcи pахбаpлаpининг вази-фаcи ходимлаpнинг пcихологик тайёpлигини шакллантиpишдан ибоpат. Бу тайёpлик янги-ликлаpни амалга ошиpиш заpypати; янгилик-лаpнинг шахcий ва жамоавий ахамияти, янги-ликни татбик килишга шах^н киpишиш ycyл-лаpини англашда намоён бyлади2.

Бизнинг изланишлаpимиз шуни ^^тАики, ходимлаpнинг янгиликлаpга мyноcабатининг олтита шакли фаpкланади:

1) янгиликни кабул килиш ва уни амалга ошиpишда фаол иштиpок;

2) янгиликни паccив ёктиpмаcлик;

3) янгиликни фаол ёктиpмаcлик, каpши чикишлаp;

4) янгиликка тycкинлик килиш билан боFлик фаол ёктиpмаcлик;

5) янгиликни ёктиpмаcликнинг кecкин шакллаpи (янгиликни жоpий килишни pад этиш ёки ^ботаж).

Бу позициялаp инновациялаpни жоpий этишда хиcобга олиниши заpyp булган п^хо-логик тycиклаp аcоcида шаклланади. Ходим-лаpнинг янгиликлаpга каpшилик килиши учта аcоcий cабаб билан боFлик: 1) ноаниклик -

1 Узбeкиcтон Pecпyбликаcи Пpeзидeнтининг 2017 йил 7 фeвpалдаги «Узбeкиcтон Pecпyбликаcини янада pивожлантиpиш бyйича X1аpакатлаp cтpатeгияcи тyFpи-еида»ги ПФ-4947-cон фаpмони. II Узбeкиcтон Pecпyб-ликаеи конун хyжжатлаpи тyплами, 2017 й., б-еон, 70-модда.

2 Philip Kotler. Marketing Management, the ed. Engle-wood cliffs, N.J.: Prentice - Hall, 2004.

мавхумлик, 2) бой бepишлаpни (йyкотишлаp) хиc килиш; 3) yзгаpишлаp яхшиликка олиб кeлмаcлигига ишонч.

Пcихологик тycиклаp намоён 6Улиши тyp-лича шакллаpга эга:

1) Па^ив шакллаp, маcалан, Укитyвчилаp-нинг жамоада янгиликлаpни амалга ошиpиш заpypлиги ва бунинг вакти эканига, юзага ^л-ган ишлаб чикаpиш ва ижтимоий-п^хологик шаpоитда peал yзгаpишлаp мумкин эканига ишончи; одатий иш шакллаpи ва мeтодлаpи, Kаpоp кабул килиш ва ма^улиятни 6Улишнинг шаклланиб колган мeханизмлаpи, мeхнатни такcим килиш тизими, шахcлаpаpо алокалаp таpкиби ва шу кабилаpни яхшилашга иcтак йуклиги; янгиликни амалга ошиpишда, янги-ликлаp ташаббycкоpлаpи билан алока килишда, инновацион циклни бошкаpишда шахcан иштиpок этишга; янгиликни амалга ошиpиш учун pecypcлаp, вакт ажpатишга тайёpликнинг йуклиги; мyаccаcа, бyлинма ва умуман шахcан узи учун янгиликлаp билан боFлик кушимча мyаммолаp юзага кeлишидан чучиш.

2) П^хологик тycиклаpнинг фаол намоён булишига айpим пeдагоглаpнинг янгиликлаp ташаббycкоpлаpи алока киладиган шахcлаp доиpаcи, алока килиш вакти ва ахбоpот ман-балаpини чeклашга интилиши; мазкyp жаpа-ёнда узининг peал фyнкциялаpи хакида инда-маcлиги; «узининг» ва «бошка Укитyвчилаp»н-инг малака ва тажpибаcини, бу гypyхлаpнинг иш хажми ва ахамиятини, шунин^к, yлаp-нинг иш хаки ва оладиган мyкофотлаpини Kаpши куйиши, янгиликлаp ташаббycкоpла-pини жамоа аъзолаpи - инновация объeктла-pининг илтимоc ва эътиpозлаpига бeпиcанд-ликда айблаши; янгиликлаpни яхшилаш бахонаcида ташаббycкоpлаpга ниcбатан тобоpа янги талаблаpнинг куйиши кабилаpни киpитиш мумкин.

3) Учинчи гypyхга п^хологик тycикни ^c-кин намоён килиш шакллаpи киpади. Ма^-лан, янгилик ташаббycкоpи cypаган маълу-мотни такдим килмаcлик (ёки eтаpлича такдим

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, б

килмаслик); етарлича ишончли маълумот бер-маслик ёки уни атайин чалFитиш, таклиф килинган йурикномалар, жужжат шакллари, харакат тартибини бузиш; янгиликларни амалга оширишга ажратилган ресурсларни бошка максадларда ишлатишга уриниш каби-ларни шу гурухга киритиш мумкин.

4) Ташки таъсирлар ички шароитларга (кизикишлар, шахснинг йуналганлиги, кад-риятли йуналганлик) мос келмаганида бу ташки таъсирларга салбий муносабат, улардан химояланишга интилиш хосил булади. Нати-жада, психологик тусиклар: нокомпетентлик; куникма, одат, анъаналар; идиллия, юкламани ошириш; шеф (рахбар) тусиклари юзага келади.

Айнан шунинг учун хам инновация жараё-нида ходимларнинг рахбарият томонидан мумкин кадар куллаб-кувватланиши ва узга-ришлар туFрисида имкон кадар тулик ахборот билан таъминланиши жуда зарур.

Кишига янгиликлар «сингдирилганида» унинг эхтимолий реакция моделлари бешта фазаси мавжуд: инкор, каршилик, таджик, килиш, киришиш, анъаналаштириш.

Инкор фазаси ходим учун хайрат, узини йукотиб куйиш холатлари билан тавсифла-нади. Утмишга йуналганлик хали давом этади. Жамоанинг янгилик характери х,акида хабар-дор эмаслиги купинча салбий роль уйнайди, шунинг учун хам кул остидагиларни мосла-шиш учун вакт бергани холда келажакка йуналтириш максадга мувофик.

Каршилик боскичида ходимлар жиззакила-шиши, узгаришлар мукаррарлиги сабабли депрессия кузатилади. Рахбар жамоа билан акс алокани йулга куйиши, иккиланаётган-ларни купрок эшитиши, куллаб-кувватлаши керак. Баъзида эса «бажаринг ёки кетинг» каби кескин тукнашувлар ^ам фойдадан холи булмайди.

Тадкик килиш боскичида ходим узгаришлар мукаррарлигига икрор булиб, фаолиятнинг янги шаклларида йуналганлик ола бошлайди. Рах,бар жараённи кузатиб бориши, унинг динамикасини куллаб-кувватлаши, куплаб Fоялар ичидан энг устуворларини ажрата билиши зарур.

Киришиш боскичи учун ижодий гурух,-ларнинг юзага келиши характерли. Максадлар тобора аниклашади. Фаолиятни мувофиклаш-

тириш кескин яхшиланади. Бу боскичда ходимлар билан бирга узок муддатли мак-садларни ишлаб чикиш зарур.

Ходимларнинг инновацион фаолиятига таъсир киладиган куйидаги омилларни хам назардан кочирмаслик лозим. Куллаб-кувватловчи омиллар: а) янгиликни ишлаб чикишда зарур эркинлик берилиши, новатор-ларни зарур ресурс ва жихозлар билан таъ-минлаш; б) тизимли мунозаралар ва эркин фикр алмашишларни утказиш; в) хамкасблар, бошка булинмалар, ташки таълим муассаса-лар ва илмий муассасалар билан самарали алокаларни куллаб-кувватлаш; г) ходимлар орасида узаро тушунишни чукурлаштиришга интилиш.

Кучайтирувчи омиллар: а) ходимларнинг доимий малака оширишга интилишини ри-вожлантириш ва менежмент томонидан куллаб-кувватланиши; б) олиб борилаётган узгаришлар хусусида уз фикрини билдириш имко-нини такдим килиш; в) тусикларни енгиш ва функционал вазифалар уртасидаги чегара-ларни «олиб ташлаш»; г) ишчи гурухларнинг тизимли йиFилишларини утказиш; д) янгилик-ларга сезгирлик мухитини доимий куллаб-кувватлаш.

Инновацион фаолиятга тускинлик килувчи омиллар: а) менежерларнинг «куйидан» бил-дирилган Fояларга ишончсизлиги; б) янги Fояларни куп бора (турли ташкилотлар билан) келишиш зарурати; в) новаторлик таклифи мухокамасига бошка булинмаларнинг арала-шуви; г) новаторга ортикча «эътибор» ва назорат; д) новаторлик таклифи буйича йул-йулакай (оркаваротдан) карор кабул килиш; е) юкори турувчи менежерларда «хамма нар-сани биладиган экспертлар» синдромининг юзага келиши.

Психологик тусикларни баратаф килиш буйича учта йуналишда иш олиб борилади.

Биринчи йуналиш - кадриятли йуналганлик ва шахсий стереотипларни инновацион фао-лият фойдасига узгартириш ташкил килади. У таклиф килган «муздан тушириш - харакат -музлатиш» модели инновацион жараённинг потенциал катнашчилари учта боскични ути-шини кузда тутади.

Биринчи боскич - «муздан тушириш» -янгиликка шахсий каршиликни енгишни максад килади ва анъанавий хулкдан коник-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

маслик хамда янги хулкни эгаллашга инти-лишни кузда тутади. Бу боскичда бир мунча хавотирли вазият кузатилади, чунки таълим учун янги ахборотни излашга эхтиёж зарур деб хисобланади, бу холат маълум хавотир ва норозиликни келтириб чикаради.

Иккинчи боскич «харакат» - фаолиятнинг янги намуналарига ургатиш максадида ахбо-рот олиш ва хулкнинг эхтимолий мукобил-ларини ишлаб чикишни уз ичига олади.

Учинчи боскич - «музлатиш» - янги фао-лият намуналарини мустахкамлаш ва уларни шаклланиб улгурган шахсий ва ташкилий тузилмаларга интеграциялашни назарда тутади.

Бунда куйидаги шарт-шароитлар мухим урин тутади: 1) рахбарият томонидан маъкул-лаш; 2) уз-узига хурматнинг ортиши, вазифа-ларни амалга оширишдаги муваффакиятлар-нинг англаниши; 3) зарур хулкни мактов, мукофотлаш билан мустахкамлаш.

Иккинчи боскичда педагогик жамоа аъзо-ларининг мотивациясини узгартиришда унинг рацбарига муцим урин берилади. Рахбар педагогларда инноваторлик мотивациясини шакллантириши лозим: 1) биринчи булиш, узини Fолиб хис килиш мотивацияси; 2) изла-ниш, нимадир янгини, нисбатан мукаммалини яратиш мотивацияси; 3) уз таълим муассасаси ривожланишига кумаклашиш мотивацияси, бу туфайли укитувчилар шундай х,аракатларни амалга ошира бошлайдики, уларнинг ким-матини унинг фаолияти ва умуман х,аёти маз-муни бахш этади, яъни шахсий усишга кумак-лашади1. Инноваторлик мотивациясини шакл-лантириш билан бирга рахбар узгаришларга каршилик даражасини камайтиришнинг у ёки бу методини куллаши мумкин.

Янгиликларга интилган рахбар инноватика тадкикотчилари тавсияларига эътибор кара-тиши лозим.

Янгиликларга каршиликни пасайтиришга кумаклашадиган куйидаги методлар мавжуд: ахборотни ташкил килиш ва узатиш. Fоя ва тадбирларни очик мухокама килиш ходим-ларга узгаришларнинг зарурлигига улар утка-зилишидан олдин ишонч хосил килиш имко-нини беради; ходимларни карор кабул

1 Ансофф И. Стратегическое управление. - М.: «Экономика», 1989. -С. 85.

килишга жалб этиш каршилик килаётган ходимларга янгиликлар, потенциал муаммо-лар ва узгаришларга нисбатан фикрини эркин билдириш имконини беради; енгиллаштириш ва куллаб-кувватлаш ходимларнинг янги шароитга тезрок ва осонрок киришиши воси-таси саналади; музокаралар - янгиликни маъ-куллашни таъминлаш каршилик килаётган-ларни «моддий раFбатлар ёрдамида сотиб олиш»ни назарда тутади; кооптация - узгаришларга каршилик килиши мумкин булган ёки каршилик килаётган шахсга янгиликни жорий килиш ва амалга оширишда карор килиш буйича етакчи ролни бериш; маневр -узгаришларга каршиликни камайтириш максадида ахборотни айланма ишлатиш ёки ходимларга кунгилдагидек таъсир курсатиш учун фаолият хамда тадбирларнинг аник жад-валини тузиш; мажбурлаш - иш, касбий мала-касини ошириш, мансаб пиллапоясидан кута-рилиш кабилардан махрум килиш билан тахдид солиш билан узгаришларга розилик олиш.

Учинчи йуналиш - укитувчиларнинг инно-вацион фаолиятга тайёрлигини шаклланти-риш. Укитувчиларни инновацион фаолиятга тайёрлаш, педагог шахсини шакллантириш яхлит жараёнини куриш ва унинг фаолиятини таъминловчи рефлексив-фаолиятли ва инди-видуал-ижодий ёндашувлар ётади.

Тадкикот ишимизнинг натижалари куйи-дагичадир.

Укитувчи тайёрлашда туртта боскични кузда тутади.

Биринчи боскич - укитувчининг ижодий индивидуаллигини ривожлантириш, ижодий педагогик вазифаларни ажратиш, шакллантириш, тахлил килиш кобилиятини шакллантириш, шунингдек, ижодий изланишнинг уму-мий технологиясини ривожлантириш.

Иккинчи боскич - илмий билиш, педагогик тадкикот методологияси асосларини эгаллаш, инновацион педагогикага кириш.

Учинчи боскич - инновация фаолиятини узлаштириш.

Туртинчи боскич - педагогик жараёнга янгилик киритиш буйича тажриба майдонида амалий ишлар, тажриба ишини коррекция-лаш, натижаларни кузатиш, касбий фаолиятни уз-узида тахлил килиш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

Таълим муассасаларида инновацияларни жорий килиш стратегиясини танлаш мух,им вазифа саналади1.

Инновацион менежментни амалга оши-ришнинг айрим боскичлари ва уларнинг стра-тегияларига батафсилрок тухталамиз.

«Инцироз» стратегияси янги Fоялар таш-каридан узлаштирилиши ва жамоада «инки-лобий» йул билан жорий килиниши билан тавсифланади. Янги технологияларни узлаш-тириш максадида укитувчиларга юкоридан «босим» утказилиши мазкур инновацион стра-тегиянинг асосий жараёни саналади. Унинг афзалликлари: ташки методик куллаб-кувват-лашнинг мавжудлиги (укитувчилар тайёр, таълим муассасаларидан ташкарида ишлаб чикилган янги технологияларни шунчаки олади) жамоанинг янгиликни кабул килишини сезиларли даражада осонлаштиради. Кола-верса, рах,барият узгаришлар учун асосларни уйлаб топиши х,ам шарт эмас - улар янги тех-нологияларга «илова килинади». Натижада, узгаришлар анча жадал кечиши мумкин.

Бу стратегия жиддий камчиликлардан холи эмас: биринчидан, «энг янги технология-лар»нинг муайян педагогик жамоадаги ноёб шароитларга мослаштирилмаганлиги иннова-цияларни анча заифлаштиради. Директорнинг узгаришларнинг «инкилобий» характерига йуналганлиги айрим ходимларнинг норозили-гига сабаб булиши мумкин. Директорнинг позицияси кучли булса, бир-икки очик норо-зиликдан кейин норозилар «кувилади». Окибатда мазмунан инновацион ва жарангига кура пафосли (кутаринки), аммо мох,иятига кура анча катъий педагогикага эга буламиз. Бирок бу стратегия кескин инкироз юзага кел-ган таълим муассасаларида узини оклаши ва зарур булиб чикиши мумкин.

«Репродуктив-илгариловчи» стратегия-нинг биринчисидан фарки янги Fояларни жорий килиш усулида кузатилади. Олдингиси-даги каби ташкаридан узлаштирилган Fоялар жамоага аста-секин жорий килинади. Таълим муассасаси рах,барияти жорий килиш сама-рали булиши учун бу Fояларни таълим муассасаси шароити ва айрим укитувчилар услу-бига минимал даражада булса-да мослашти-

1 Ансофф И. Стратегическое управление. - М.: «Экономика», 1989. -34-б.

риш зарурлигини тушунади. Бу вазифани тезда х,ал килиб булмайди, шунинг учун урганиш ташкил килинади. Укитувчилар янги технологияларни «узига мослаб куради», уларни мух,окама килади. Бошкарув куллаб-кувват-лаши услуби эса тулиFича демократик. Эволю-цион узгаришнинг нисбатан низоли ва психологик мураккаб инкилобий узгаришдан афзал-лиги шунда куринади.

Стратегиянинг камчиликлари: биринчиси ташкаридан олинган ^ар кандай технология-ларга укитиш билан боFлик. Кандайдир прин-ципиал узгача педагогик вазифанинг пайдо булиши бегона муаллифлик технологияларини асосан кайта яратишга урганган издошлар-нинг касбий ожизлигига олиб келиши мумкин. Бу х,олда кейинги концепцияни ургатишга туFри келади ва бу доимий такрорланиши мумкин. Яна бир камчилик - бундан стратегия куплаб формал х,аракатларга олиб келиши мумкин, бу жараёнда бутун инновация шунчаки «котиб колиши» мумкин. Умуман, мазкур стратегия директорнинг мавкеи етарлича баркарор булмаганида ёки янги директор кел-ганида анчагина адекват; унинг боскичли характери анча кул келади.

«Кучли шахс» учун - авторитар-новаторлик стратегия уз инновацион педа-гогик тафаккурини ривожлантириш билан тавсифланадики, бу куллаб-кувватлашнинг «инкилобий» усули билан бирга кечади. Инновацион фикрлаш тикланишининг прин-ципиал афзаллиги педагогик вазиятларнинг чексиз сонини ижодий х,ал килиш имконияти саналади. Уз жамоасида инновацион фикр-лашни ривожлантириш тарафдори булган директор анча купрок ютиши мумкин. Директорнинг инновацион фикрлашни «инкилобий» йул билан жорий килишга уринишида бу мураккаблик айникса яккол кузга ташланади. Гап шундаки, инновацион педагогик фикрлаш уз тикланишининг бошланFич даврида педагогик жамоани жиддий дифференциация-лайди: купчилик консерватив педагоглар фонида таълим муассасаси олдида турган вазифаларни ностандарт х,ал килишга тайёр «ижодий ядро» юзага келади. Табиийки, бу гурух,ларнинг узаро муносабатлари у кадар оддий булмайди. Директор «юкоридан инки-лоб» авторитар йулини танлайдики, бу тезда низоларга олиб келади. Бирок улар «карши

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

туришнинг» одатий характерини касб этмай, купрок драматик-психологик сюжетга эга булади. Жамоанинг бир кисми директорнинг педагогик ижод кадриятлари декларацияси ва уларни амалга оширишнинг авторитар услуби уртасидаги номувофиклик анча кескин кабул килинади. Бошка бир гурух «шундок хам яхши укитяпмиз, булар хаммаси нимага керак»-лигини тушунмайди. Директор ва унинг хам-фикрлари эса жамоанинг бу кисмини консерватизм ва янгиликка тускинлик килишда айблайди, узига «нисбатан муносиб» жамоа танлашга уринади. Бунда директорнинг узи хам анча ожиз, авторитар-репродуктив инно-вацион стратегиядагидан фаркли уларок у ташки анъанага таяна олмайди. Бу каби ривожланишнинг окибатларини олдиндан кура билиш кийин: ёки директор кадрлар кунимсизлигини енгиб (узининг!) кучли муал-лифлик мактабини яратади, ёки кетади. Хар холда бу стратегия «кучли шахс учун».

Эволюцион-^амижодкорлик стратегияси авторитар-новаторлик стратегияси каби асл педагогик тафаккурни ривожлантириш кад-риятига асосланади, бунда унинг тикланишини куллаб-кувватлашнинг эволюцион усуллари танланади. Жамоани педагогик ижодга тайёр-лик буйича дифференциациялаш бутун жамоанинг биргаликдаги алохида учрашув-лари оркали хал килинадики, бу барча педа-гогларнинг педагогик кадриятлари ва дунёка-рашларини ривожлантириш ва мувофиклаш-тириш, яъни укитувчилар онгининг реал эво-люциясини амалга ошириш имконини беради. Бу холда диккат жамоанинг алохида «илгари-лаб кетган» аъзоларининг якка тартибдаги ижодидан хамижодкорликнинг алохида жара-ёнларига кучадики, улар мазкур инновацион стратегиянинг асосий таркибий кисми сана-лади.

Бирок бу стратегия хам принципиал мурак-каблик ва муаммолардан холи эмас. Энг мураккаб инновацион стратегия саналиб, ривожланишнинг бу типи, узининг эволюцион характерига карамай, таълим муассасаси хаётида чукур: бошкарув, ташкилий, шахсий, ходисавий ва бошка узгаришларни талаб этади. Албатта, узгаришларга каршилик муам-моси хам тулиFича бархам топмайди. Бу йул нисбатан узок, унинг кадриятларини гавда-лантириш учун одатий маъмурийлик ва бегона

педагогик Fояларни нотанкидий кайта яра-тишга эхтиросларни доимий енгиши талаб килинадиган етакчилар шахсига купрок боF-лик. Умуман, бу йул демократик бошкарув урнатилган таълим муассасаларига тобора мос келади.

Хулоса куйидагилардан иборат.

Бугунги кунда таълим-тарбия жараёни олдига куйилаётган долзарб вазифалардан бири - укувчиларга билимларни самарали, махсулдор усуллар ёрдамида етказишдан иборат. Укув-тарбия жараёни сифати ва самара-дорлигини таъминлаш, уни инновацион усуллар ёрдамида бошкариш укитувчилардан катта билимдонлик ва касбий махоратни талаб килади. Шунинг учун хам таълим-тарбия жараёнини янгича бошкариш тажрибасини укитувчилар узлуксиз узлаштиришлари мухим ахамиятга эга. Жамиятдаги узгаришлар жараё-нининг психологик модели касбий фаолият жараёнида эски шакллар самарадорлигининг йуколиши ва янгиларининг вужудга келиши билан изохланади. Бунинг учун укитувчилар касбий билимдонлик ва махоратнинг янги даражасини эгаллашлари талаб этилади.

Юкорида тавсифланган инновацион стра-тегияларнинг типлари амалиётда соф холда учрайвермайди. Куп холларда у ёки бу вариант тенденциялари ёки уларнинг арала-шиб кетгани хакида гапирилади. Инновацион педагогик жараён шароитида психологик тусиклар муаммоси тахлилига мурожаат мазкур муаммонинг мухимлиги ва рахбар хамда ташаббускорлар томонидан доимий эътибор-нинг зарурлигидан далолат беради, зеро унинг урганилганлик даражаси куп жихатдан исло-хотлар муваффакиятини белгилаб беради. Бу муаммони инкор килиш уйланганларнинг барбод булиши ва умуман инновацияларни дискредитациялашга олиб келиши мумкин.

Таълим инсоннинг жамиятда фаол хаёт кечиришини таъминловчи ижтимоий педагогик ходиса хисобланади. Шунинг учун хам у жамиятни ривожлантиришнинг асосий омили хисобланади. Бугунги кунда таълим жараёнида укувчини ривожлантирувчи инновацион технологияларни куллаш эхтиёжи кучаймокда. Чунки инсон хаётни мустакил узгартиришга тайёр булиши учун етарли тарзда таълим-тарбия олиши, бу жараён эса унинг узини ривожлантиришга хизмат килиши лозим.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, 6

Фак,ат шyндaй шapoитдaгинa жамият янги илмий Foялapни кaбyл килишга тaйёp бyлaди. Бyндaй Foялapнинг татбик этилиши ва кенг ёйилиши жамият тapaккиёти учун мух,им ах,амиятга эга. Таълимнинг алох,ида имтиёзга

эгалиги, фанни pивoжлaнтиpиш омили ^фа-тида хизмат килиши х,амда бу жapaёндa pax1бapнинг poли жуда ах,амиятли ва 3apyp х.игобланади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбеки^он Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг 2017 йил 7 фeвpaлдaги «Узбекиегон Рecпyбликacини янада pивoжлaнтиpиш бyйичa Xapaкaтлap cтpaтeгияcи тyFpиcидa»ги ПФ-4947-^н фapмoни. II Узбекиегон Рecпyбликacи конун x1yжжaтлapи тyплaми, 2017 й., б^он, 70-модда.

2. Aнcoфф И. Cтpaтeгичecкoe yпpaвлeниe. - М.: «Экономика», 1989.

3. Кypбaнoв Ш. Coвepшeнcтвoвaниe yпpaвлeния oбpaзoвaниeм и мapкeтинг в ^^еме подготовки кaдpoв. - Т.: ТГИВ, 1998.

4. Philip Kotler. Marketing Management, the ed. Englewood cliffs, N.J.: Prentice - Hall, 2004.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2017, б

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.