Научная статья на тему 'ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА СПОРТ-СОҒЛОМЛАШТИРИШ ИШЛАРИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ'

ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА СПОРТ-СОҒЛОМЛАШТИРИШ ИШЛАРИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
456
49
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жисмоний тарбия / бадан тарбия / спорт / мустақил шуғулланиш / спорт тўгараклари / мусобақалар.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рахматов Баёзиддин Камолиддинович

Таълим муассасаларида жисмоний тарбия ва спорт, соғломлаштириш тадбирларини такомиллаштириш уларнинг ёш авлодни жисмонан баркамол инсон қилиб тарбиялашда катта аҳамият касб этади. Ушбу мақолада таълим муассасаларида жисмоний тарбия ва спорт, соғломлаштириш тадбирлари хисобланган эрталабки бадан тарбия, жисмоний тарбия дарслари, спорт тўгаракларидаги машғулотлар, спорт мусобақалари ва байрамларида ҳамда жисмоний машқ билан мустақил шуғулланиш ва табиат омиллари ёрдамида чиниқиб бориш масалалари ҳақида сўз боради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА СПОРТ-СОҒЛОМЛАШТИРИШ ИШЛАРИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ»

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No4 2022

ilmiy-uslubiy JumaH

TAT. ТТТ/ГЛ/Г 1VTV А ГГ А Г A TT А РТ/Г TT А ГППРТ.ГПГ ТТПЛ/Г TT А111ТТ/ГРТ/Г111

Я*

ТАЪЛИМ МУАССАСАЛАРИДА СПОРТ-СОГЛОМЛАШТИРИШ

ИШЛАРИНИ ТАШКИЛ ЦИЛИШ

)> \ )>*

Рахматов Баёзиддин Камолиддинович

'Ж/| ]> I j><m<

Сурхондарё вилояти Денов тумани 3-умумий урта таълим мактаби жисмоний тарбия фан укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7258097

Аннотация: Таълим муассасаларида жисмоний тарбия ва спорт, согломлаштириш тадбирларини такомиллаштириш уларнинг ёш авлодни жисмонан баркамол инсон килиб тарбиялашда катта ахдмият касб этади. Ушбу маколада таълим муассасаларида жисмоний тарбия ва спорт, согломлаштириш тадбирлари хисобланган эрталабки бадан тарбия, жисмоний тарбия дарслари, спорт тугаракларидаги машгулотлар, спорт мусобакалари ва байрамларида

VnifTTO МЛТТЛИ ff АТТТТТТ IV « О ТТТТС miTTOTT ГЛТПТСТТТТ ТТТХ ГП\ ГТТТТПТТТТТТТ П О Т^П КиПТ Г\Т1 /ГТ1ТТТТП1ЛТТ

хдмда жисмоний машк билан мустакил шугулланиш ва табиат омиллари

ёрдамида чиникиб бориш масалалари хдаида суз боради.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, бадан тарбия, спорт, мустакил шугулланиш, спорт тугараклари, мусобакалар.

Аннотация: Важную роль в воспитании подрастающего поколения как

физически здоровых людей будут играть совершенствование физического

воспитания и спорта, оздоровительные мероприятия в учебных заведениях. В

статье рассматриваются занятия физкультурой и спортом в образовательных

учреждениях, утренняя физкультура, занятия физкультурой, спортивные \ Дм. А

секции, спортивные соревнования и праздники, а также самостоятельные упражнения и тренировки с помощью природных факторов.

Ключевые слова: физическое воспитание, физическое воспитание, спорт, самостоятельная практика, спортивные секции, соревнования.

Annotation: An important role in the upbringing of the younger generation as

Ш.

physically healthy people will be played by the improvement of physical education

and sports, and recreational activities in educational institutions.The article deals with physical education and sports in educational institutions, morning physical education,

J-jt

physical education, sports sections, sports competitions and holidays, as well as independent exercises and training using natural factors.

Keywords: physical education, physical education, sports, independent practice,

J "1 > ^^ \ "1 >

sports clubs, competitions.

sw-s у Л J^sw-

!>)>: >H>

Мамлакатимизда ёшларни жисмонан соглом ва аклан етук булиб

тарбиялашда хар бир вилоят ёшлари уртасида дустлик, хамкорлик ва узаро

* _ „ _ ____ „ ___ „ ____ „ _ „

бирдамлик ришталарини боглаш максадида уч боскичли спорт мусобакалри ва

* Г j*

-и-

is* ^ ;>L

¿Штаюгоуа 1

\-/ТАООЮОТ1.АР Мо4 2022

байрамлари ташкил этилган. Мактаб укувчилари уртасидаги мусобакалар "Умид нихоллари", касб-хунар коллежлари талабалари уртасида спорт мусобакалар "Баркамол авлод" спорт уйинлари хамда олий укув юртлари талабалари уртасида "Универсиада" спорт мусобакалари ташкил этилди ва доимий равишда навбат билан хар бир вилоятларда утказилиб келинмокда. Бу мусобакалар замирида асосан укувчи ёшларининг жисмоний баркамоллигини ошириш, мехнат ва мудофаа ишларига лаёкатли килиб тарбиялаш, энг мухими соглом турмуш тарзи куникмаларини шакиллантиришда жисмоний тарбия ва

спортдан максадли фойдаланиш мужассамлаштирилган. Кун тартибидаги жисмоний тарбия тадбирлари укувчи ва талабаларни согломлаштириш ва жисмоний ривожлантириш жараёни узлуксизлигини таъминлаш максадида укув юртларида укувчи ва талабалар кун тартибида жисмоний тарбия тадбирлари белгиланади ва амалга оширилади.[1]

Кун тартибидаги тадбирлар мазмуни Жисмоний тарбия дастури асосида тузилади ва режалаштирилади. Жисмоний тарбия тадбирларини ташкил этишда жисмоний маданият жамоаси ташкилотчилик ва рахбарлик вазифасини бошкаради. Жисмоний тарбиянинг кун тартибидаги тадбирлари укувчи ва талабаларни жисмоний ривожланишга соглигинимустахкамлашга ва чиниктиришга аклий кобилиятларни оширишга, тартиб интизомни мустахкамлашни амалга оширади. Жисмоний тарбия тадбирларини мунтазам утказиб бориш укувчи ва талабаларни узини —узи назорат килиш, кун тартибига риоя килиш хамда фаоллигини мустахкамлашга ургатади. Жисмоний тарбия тадбирлари укув юртларининг таълим ва тарбиявий ишлари

I :

шаклларидан булиб укув машгулотлари билан мувофик холда ташкил этилиши керак. Жисмоний тарбия жараёнида укитувчилар укувчиларни харакатларга ургатиш ва жисмоний машклар техникасини эгаллашда таълим услублари ёрдамида таълим боскичлари вазифаларни хал этадилар. Таълим муассасаларида жисмоний машкларга ургатиш жараёни таълим тамойиллари ва услубларини тугри ташкил этилишига боглик. [2]

Жисмоний тарбияда таълим жараёни укувчи ва талабаларни жисмоний тарбия ва спортга оид махсус билимлар билан куроллантириш хамда жисмоний машклар ва харакатлар техникаси, малака ва куникмасини хосил килиш вазифаларини хал этади. Жисмоний тарбияда шуни куриш мумкинки, машкларни куп маротаба хар хил талаблар асосида такрорлаш ва мустахкамлаш жисмоний машклар техникаси бажаришда хечбир кийинчилик булмаслигини таъминлайди. Бу билан харакат малака ва куникмалари такомиллашиб боради.

Жисмоний ва спорт тайёргарлигининг асослари. [3]

Жисмоний тарбия ва спорт машгулотларида тайёргарликнинг хар хил турлари (техникавий, тактик, назарий, рухий-иродали, жисмоний). Жисмоний

*

♦ г • »

177

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR Nod 2022

№4 2022

ilmlyuslubly jurnali

ипиу-iwuuiT juiiian

тайёргарлик умумий ва махсус жисмоний сифатлар: куч, тезкорлик, чидамкорлик, эпчиллик, эгилувчанлик: ёшига караб табиий ривожланишда узгариш. Жисмоний ривожланиш сифатида асосий воситалар ва режалар конуниятини таъкидлаш. [4]

Оммавий спорт ва юкори натижалар спорти, уларнинг максади ва вазифаси. Спорт машгулотлари ва уни айрим кисмларини тулик жараёндан тузилиши. Спорт машгулотлари усулларининг негизи. [5]

Спорт тайёргарлигини режалаштириш ва ташкилий тадбирлар. Машк Ж

бажариш машгулотлар тузилишининг яхлитлиги асоси. Эрталабки бадан тарбия

j vt

машклари. Укув машгулотларгача утказиладиган эрталабки гимнастика-таълим муассасасида хар куни дарслар бошлангунча утказиладиган жисмоний машклардир. Машгулотларгача буладиган гимнастика асосан тарбиявий ва согломлаштириш масалаларини хал этади. Очик хавода утказиладиган машклар укувчи ва талабалар организмини чиниктиришга хам ёрдам беради. Эрталабки бадан тарбия машгулотлари укувчиларда тартиб интизомни хам тарбиялайди. Бу машгулотлардан сунг укув кунини уюшган холда бошлаш амалга оширилади. [6]

Эрталабки бадан тарбия машгулотларида укувчилар жисмоний тарбия дарслари жараёнида урганган умуривожлантирувчи машкларни бажарадилар. Эрталабки бадан тарбия машгулотларига шифокор таъкикламаган укувчиларнинг барчаси катнашадилар. [6]

Эрталабки бадан тарбия машгулотларига директор ва укув ишлари директор уринбосари рахбарлик килади. Машгулотни жисмоний тарбия

.Дна

ЖЗ

укитувчилари олиб борадилар. Шу билан бирга ёшлар уюшмаси аъзолари ва фаол спортчи укувчилар хам машгулотларни ташкил этишда иштирок этадилар. Умумий жисмоний тайёргарлик ва спорт тугараклари. иложи борича купрок укувчи ва талабаларни, шу жумладан, жисмоний ривожланишда бир оз оксаётган болаларни хам жалб этиш лозим. [7]

Спорт тугаракларининг рахбарлари муайян спорт турининг машгулотларини утказиш услубиятини, укувчи ва талабалар билан олиб бориладиган машгулотларнинг узига хослигини яхши билишлари керак. Укувчи ва талабаларнинг жисмониний ривожланиши хамда жисмоний тайёргарлигини ва ёш, жинс хусусиятларини хисобга олган холда улар махсус спорт муассасаларидаги жисмоний тайёргарлик ва спорт тугаракларига жалб

гот

этилади.[8]

Спорт машгулотларини тугри ташкил этиш ва бошкаришда, спорт турлари билан шугулланишида организми ривожланишининг хамда спорт натижаларини курсатишни ижобий натижаларига эришиш мумкин. Умумий жисмоний тайёргарлик тугараклари укувчи ва талабаларни жисмоний

*

♦ Г. »

m ^ » j

178

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No4 2022

¡ImlyuHuOiy jumali i»--r

»

ривожлантиришни таъминлаб тугарак машгулотлари иш фаолияти, йил давомига куйидагича режалаштириш мумкин. Кузда — харакатли ва спорт уйинлари, енгил атлетика, кишда—кишки спорт турлари, гимнастика, кураш машгулотлари, бахорда — кросс тайёргарлиги, спорт уйинлари, ёзда—сузиш машгулотлари утказилади. Умумжисмоний тайёргарлик машгулотлари жисмоний тарбия асосида ташкил этилади. Мусобакалар ва спорт байрамларида укувчи ва талабаларнинг умумий жисмоний тайёргарлиги назорат килиб

I 1>

борилади. Тугараклар аъзолари 15 — 20 кишидан иборат булиши мумкин.

Гурухлар ёши, жинси ва жисмоний тайёргарлиги бир хил даражадаги укувчи ва талабалардан сараланади. Тугарак машгулотлари хафтасига бир ёки икки марта

утаазапади.р]

Х,ар бир машгулот 60 минут атрофида булиши мумкин. Жисмоний тайёргарлик гурухларига гурух сардорлари тайинланиб улар мураббийларга ёрдам берадилар. Укув юртларда спорт турлари буйича тугараклар хам фаолият курсатиб, бу тугаракларга жисмоний тайёргарликка эга, шахсий кизикишлари ва жисмоний кобилиятли булган укувчи ва талабалар жалб этилади. Спорт тугараклари жисмоний тарбия дастури асосида иш олиб борадилар. Спортчи укувчиларни жисмоний тайёргарлиги гурух машгулотлари ва спорт мусобакалари, байрамларда назорат килиб турилади.[10]

Тугарак машгулотлари хафтасига 3 — 4 маротаба ташкил этилиб, 60 — 90 минут давомида утказилади. Спорт тури буйича зарурий жихозлар ва мутахссис тарбиячиларнинг мавжудлиги хамда машгулот утиш жойлари талабга жавоб бериши шароитида хам малакали спортчилар тайёрлаш имконини беради. Сайрлар, экскурсиялар, юришлар. Сайрлар, экскурсиялар ва сайёхлик юришлар катта таълим ва тарбия ахамиятга молик. Чунки бу жараёнда укувчи ва талабалар табиат, жонажон улка ва унинг диккатга сазовор жойлари билан танишадилар. Бу тадбирлар юриш, югуриш ва уйин малакаларининг такомиллашишига ёрдам беради, организмни чиниктиради ва соглигини мустахкамлайди хамда юриш—туриш, уз—узига хизмат килиш, жойни мулжалга олиш ва хоказо куникмаларни эгаллашга имкон яратади.[11]

Шунингдек, улар жамоани карор топтириш ва мустахкамлашда, дустлик, уртоклик хиссини тарбиялашда бебахо ахамият касб этади. Бу тадбирлар ёрдамида укувчи ва талабалар табиатнинг согломлаштирувчи кучлари куёш, сув, хаво ёрдамида чиникиб борадилар, мамлакатимизнинг табиати ва тарихий обидалари хакида тушанчага эга булиб борадилар. Сайёхлик юришлар давомида укувчи ва талабаларда хаётий зарур жисмоний харакатлар юриш, югуриш, сакраш, тирмашиб чикиш, ошиб утиш, малака ва куникмалари шаклланиш билан бирга табиат омиллари ёрдамида чиникиш ва сув муолажалари сузиш, чумилиш билан кабул килишни амалга оширадилар.

Ы >

179

Ш ■ M >

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR Nod 2022

№4 2022

ilmlyuslubly jurnali

Укувчи ва талабаларда сайёхлик юришларда керакли жихозлардан фойдаланиш харакатланиш усуллари дала жойларида овкатланиш ва дам олиш, уйинлар билан маданий хордик чикариш ва спортга доир тадбирлари утказилади. Спорт мусобакалари ва байрамлари. Спорт мусобакалари таълим муассасасидаги жисмоний тарбияга оид дарслардан ташкари ишнинг энг кизикарли шаклларидан биридир. Улар укувчи ва талабаларни уйда ва жисмоний маданият жамоаларидаги доимий жисмоний машгулотларга жалб этишга ёрдам

ащ*

^ I ~)>

соглигини мустахкамлайди. Мусобакалар, дарсдан ташкари ишнинг бошка

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

беради, укувчи ва талабаларнинг жисмоний тайёргарлигини оширади,

соглигини мустахкамлайди. Мусобакалар, дарсдан ташкари ишнинг бошка турлари катори, таълим муассасасининг умумий йиллик иш режасига киритилади. Укув йилининг бошида мусобакаларни утказиш муддати, коидалари ва дастурлари аник белгилаб олинади. Бу муддатларни хисобга олган холда мусобакаларга олдиндан тайёргарлик курилади. [12] Х,ар бир мусобака муайян низомга мувофик утказилади. Низомда мусобаканинг максади ва вазифалари, вакти ва утказилиш жойи, катнашувчилар, дастури, утказилиш шарти ва хисобга олиш, энг яхши иштирокчиларни ва командаларни мукофотлаш тартиби, аризалар шакли ва уларни такдим этиш муддати курсатилади. Спорт байрамлари тантанали кунларга багишланиб утказилиш мумкин. Спортчилардан тузилган гурухлари иштирок этадилар. Спорт байрамлари спортчиларни чикишлари, байрамни очилиши, байрок кутариш, давлат ва ёшлар мадахиясини ижро этилиши, укувчи ва талабаларни жисмоний машклар ва харакатларни ташкил этиши, оммавий тадбирлар уйин кулги, голибларни аниклаш голиб жамоа ёки якка тартибдаги иштирокчини

91

г

таёрланган совгалар билан табриклаш хамда байрам якунида уюштирилган тадбирни ёки байрамни ёпилиши маросимини тантанали равишда утказилади. Тадбирда иштирок этганларга рагбатлантиришлар ва файрий ёрликлар берилади ва келгуси тадбирларга таёргарлик курадилар. Мустакил машгулотлар: Укувчи ва талабаларнинг буш вактларини жисмоний тарбия ва спорт тадбирлари билан утказиш учун уларнинг ихтиёрий харакатланиши таъминланади. Бу тадбирлар жисмоний машклар ва харакатлар билан шугулланиш малака ва куникмаси шакллангандан сунг мустакил машгулотлар шаклида утказилиши мумкин. Укувчи ва талабаларни жисмоний тарбия ва спорт билан шугулланишларининг мустакил шакли мазмунини умумжисмоний тайёргарлик машклари, умумривожлантирувчи машклар, жисмоний фазилатларни ривожлантириш, буюмлар, жисмлар ва жихозлардаги машклар, спорт ва харакатли уйинлар шаклида утилади. Табиат куйнига сайрлар,

чумилиш хамда куёшда тобланиш муолажалари хам мустакил машгулотлар шаклида ташкил этилиши мумкин. Жисмоний машкларни турлари уларни бир-бирига боглик гурухларга саралашдир. Бунинг натижасида таъсири ва

i

то*

m ^ *ч>

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR Nod 2022

№4 2022

ilmlyuslubly jurnali

»

шм^ ихии!^ ;им1ап

хусусиятларига кура машклар таксимланади. Жисмоний машкдар жисмоний

фазилатларни ривожлантириш хамда харакат малака ва куникмаларини

шакллантириш даражасига мувофик сараланади. Улар жисмоний тарбия назарияси ва услубиёти, жисмоний машклар биомеханикаси ва спорт физиологияси йуналишларида хар хил шаклда куринади. Укувчи ва

талабаларни жисмоний тарбия ва спорт тадбирларида жисмоний ривожлантириш жараёнлари жисмоний харакатлар ва жисмоний машклар бажариш ёрдамида ташкил этилади. Жисмоний ривожланиш

г г

даражалариболаларнинг тана тузилишидаги ижобий узгаришлар буй усиши, вазн ортиши, упканинг тириклик сигими кенгайи хдсобига кукрак кафасини айланасини ортиши, мускул кучини ортиши муносабати билан тана кисмлари мускулларнии шаклини узгариши, юрак кон-томир тизими ва бошка органларнинг жисмоний юкламаларга чидамлилиги ортишида намоён булади ва улар доимо назорат остида буладилар.

Адабиётлар:

1. Жисмоний тарбия. А.Нормуродов.Тошкент.1998

2. Рахимов М.М. Спорт машгулотларининг назарияси ва усулияти

асослари. Дарслик. 2000 й.

3. Жисмоний тарбия ва спорт. Солиев Х. Андижон. 2001.

4. Шарипова Д.Д. и др. Формирование здорового образа жизни. Учебное пособие. 2001 г.

5. Юнусова Ю.М. Основу спортивной тренировки. Учебное пособие. 2002

\ ^

Г>-Г г

6. Саломов Р.С., Керимов Ф.А. Жисмоний тарбияда педагогик технологиялар. Укув кулланма. 2002 й.

7. Керимов Ф.А. Спорт сохдсидаги илмий тадкикотлар. Дарслик. 2003 й.

8. Жисмоний тарбия назарияси ва усулияти. А.Абдуллаев, Ш. Хонкелдиев.Тошкент.2005

9. Узлуксиз таълимда оммавий спорт-согломлаштириш ишларини самарали

бошкариш.Ахматов М. С.Тошкент.2005

10. Жисмоний тарбиядан синфдан ташкари ишлар дастури. Тошкент.2005-

2009

11. Усмонходжаев Т.С. ва бошка. Болалар ва усмирлар спорти машгулотлари назарияси ва услубиятлари. 2005 й.

12. Жисмоний тарбиядан тугарак машгулотлари дастури. Тошкент.2005-2009 20. Rambler: ru. Провайдердан Интернет материаллари. 2007-2009

if ;! > U' -Г

>q ] q ]> >

——-м- ^ >

¡J

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.