Научная статья на тему 'ТАЛАБАНИНГ БЎШ ВАҚТИНИ САМАРАЛИ ТАШКИЛЛАШТИРИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА МАЗМУНИ ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМИНИНГ АЖРАЛМАС ҚИСМИ СИФАТИДА'

ТАЛАБАНИНГ БЎШ ВАҚТИНИ САМАРАЛИ ТАШКИЛЛАШТИРИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА МАЗМУНИ ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМИНИНГ АЖРАЛМАС ҚИСМИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

31
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Тарбия / адолат / тафаккур / дунѐқараш / образ / туйғу / кечинма / нисбатан. / Upbringing / justice / thinking / worldview / image / emotion / perception / relative

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — И. Қаршиев

Мақолада Талаба ѐшларни миллий руҳиятига тарғиб-ташвиқ қилиш масалалари ѐритилган.Бундан ташқари, ѐшларни дунѐқарашига салбий таъсир кўрсатувчи маънавий ҳуружлар авж олган ҳозирги даврда бундай салбий иллатларга қарши курашишнинг миллий моделини яратиш зарур эканлиги ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The problem of thaching national mentalitgy of yough is educated in the article It is explained about necessity of creating national model against negative flaws which can impact on youth outlook.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАНИНГ БЎШ ВАҚТИНИ САМАРАЛИ ТАШКИЛЛАШТИРИШНИНГ МОҲИЯТИ ВА МАЗМУНИ ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМИНИНГ АЖРАЛМАС ҚИСМИ СИФАТИДА»

ТАЛАБАНИНГ БУШ ВАЦТИНИ САМАРАЛИ ТАШКИЛЛАШТИРИШНИНГ МО^ИЯТИ ВА МАЗМУНИ ПЕДАГОГИКА ОЛИЙ ТАЪЛИМИНИНГ АЖРАЛМАС ЦИСМИ СИФАТИДА

И. Каршиев

Жиззах давлат педагогика института

АННОТАЦИЯ

Маколада Талаба ёшларни миллий рухиятига тарFиб-ташвик килиш масалалари ёритилган.Бундан ташкари, ёшларни дунёкарашига салбий таъсир курсатувчи маънавий хуружлар авж олган хозирги даврда бундай салбий иллатларга карши курашишнинг миллий моделини яратиш зарур эканлиги хакида фикр юритилган.

Калит сузлар: Тарбия, адолат, тафаккур, дунёкараш, образ, туЙFу, кечинма, нисбатан.

ABSTRACT

The problem of thaching national mentalitgy of yough is educated in the article It is explained about necessity of creating national model against negative flaws which can impact on youth outlook.

Keywords: Upbringing, justice, thinking, worldview, image, emotion, perception, relative.

Бугинги талабалар эртамиз келажаги уларни чукур билимли килиб тарбиялаш биз педагогларни бурчимиздир. Зеро Биринчи Президентимиз И. А. Каримов таъкидлаганларидек —Фарзандларимиз биздан кура кучли, билимли, доно ва албатта бахтли булишлари керак деган жумлалари маьно ва мазмун жихатдан катта тарбиявий ахамиятга эга. Талабанинг буш вактини самарали ташкиллаштириш дунёкарашини юксалтиришда педагог ходимларнинг маънавий ахлокий тарбияси ахамияти бекиёсдир. Бугунги кунда узгариб бораётган дунё хам жамиятида келажагимиз эгалари булмиш талаба ёшларнинг маънавий жихатдан куллаб кувватлаш мухим хозирги ва энг долзарб масалаларимиздан бири хисобланади. Талаба ёшларимиз жушкин навкирон булишлари учун факатгина педагог ходимларгина эмас балки ота-онадан,оиладан,жамиятдан кучли эътибор талаб этилади. Уларни тугри йуналтирмок шу билан бирга талаба ёшларнинг ички кечинма ва рухиятига хам кулок солмок

April, 2022

762

no3HM.BnpHHHH oumagaru TapSua, OumaHuHr uKKuTa acocufi Basu^acu 6op: öhphhhhch - y3 Hacm-HacaSuHu gaBoM этrapнm, atHu $ap3aHgHu gyHera KenTHpHrn,HKKHHHH Basu^acu-myHacm gaBOMHHCH SymraH $ap3aHgmapHu MyHocuS, eTyK Bopucmap KumuS TapÖHanamgnp.^eKHH myHu amoxuga TatKugmam ho3hmkh, SomaHu gyHera KemTupumgaH Kypa yHu eTyK ogaM KumuS TapSuamam KHHHHpoKgup.MatnyMKH, ^aMuaT amaS Komumu Ba puBo^maHumu, Moggufi Ba MatHaBufi SofimuKmap aparnmumu ynyH TapSua KepaK. ^yHKu TapSua opKamu yTMHmHHHr Moggufi Ba MatHaBufi SofimuKmapura aBmogHuHr Bopucmuru TatMHHnaHagu.^ap Sup gaBpHHHr y3ura xoc TapSua ycymmapu Ba BOCHTanapu Symagu. K^aguMga TapSua em aBmogHuHr KeKca aBmog Ta^puSamapuHu y3mamTupa omumugaH uSopaT SymraH Ba y acocaH, ^mcmohuh SaKyBBaT Symumra KapaTunraH-uKKuHHu SommaHrun TatmuMga Ba ynuHnugaH omufi TamuM Myocacagaru TapSuara эbтнSopнн aHaga KynafiTupum 3apyp экaнmнгнgaн gamomaT Sepagu. "EupuHnugaH y MaKTaS yKyBnucuMu, eKu TamaSaMu x,aM oumagaH x,aM omufi gaproxgaH SepumaeTraH эtтнSop KyMaKgaH y3uga aHruna ^uKpH^aHruHa apaTyBnaHnuK maKumaHagu Ba ^aMuaTra KepaKmu MyTaxaccucra afimaHagu.3Hr KaTTa SofimuK Sy aKm 3aKoBaT Ba umMgup^Hr KaTTa Mepoc Sy oTa-oHa Ba Su3 negarormap SepraH TapSua, энг KaTTa KamoKmuK Sy umMcromuKgup^y caSaSmu SapnaMu3 ynyH 3aMoHaBufi SumuMmapHu yзmamтнpнm,emmapгa nuHaxaM Mapu^aT Ba WKcaK Mapu^aT ymamнmнмнз Ba WKcaK MagaHuaT эгacн Symum y3myKcu3 xaerafi ogarnMrora afimaHumu KepaK.CyHru fiummapga мaмmaкaтнмнзgaгн aMamra omupumaeTraH ucmoxaraap Harn^acuga ymKaH uKcogufi SapKapopmuK эpнmнmaeтгaн WTyKmap MamaKamu Kagpmap Ba eTyK MyTaxacucmapra SymraH TamaSHu aHaga omupMoKga.Ey TatmuM тнзнмннн TamaSaHu Sym BaKTuHu caMapamu TamKumamTupum SumaH y3Bufi SormuK xomaTgup.Ey y3 y3ugaH TamaSa emmapHuHr yKyB MamrymoTmapura KrouKumu Ba Sym BaKTuHu Sexygara cap^maMacmuru y3u KK3uKaH Kacn eKu MamrymoT SumaH SaHg Symumu y3uHu ycraga ummamu eg roamapra namruMacmuru MyxuM a^aMuaT KacS этagн. 3epo SywK Myra^aKKup ASgymma ABmoHufi TatKugmaraHugeK TapSua Su3 ynyH e xaeT e MaMoT e Ha^oT e xamoKaT e ^amoKaT Macamacugup geraH nyKyp MatHomu cy3mapuHu xap gouM egga TymoruMro 3apyp. Emmapra SopmuKHu aHrmamga uhcoh Ta^aKKypu SeKuecgup. Ta^aKKyp y3u HuMa? geraH caBomra TyxTamuS yTcaK —Ta^aKKyp apaSna cy3 SymuS y3SeK Tumuga ^uKpmam aKmufi Sumum cy3mapuHuHr cuhohumu cu^aTuga KymmaHumagu. Hapca xogucamapuHuHr MoxuaTuHu TymuHumra Ta^aKKyp epgaMuga эpнmнmagн.Тa$aккyp SumuMHuHr WKopu paцнoнam (moTuHna pauuo aKm) Sumum

April, 2022

763

боскичи булиб, унда предмед ва ходисаларнинг умумий мухдм ходисалари аникланади. Улар уртасида ички зарурий алокалар яъни конуний богланишлар акс эттирилади. Тафаккур услубига оид илк карашлар инсоннинг уз онгли фаолиятини назорат кила бошлаган давр билан боглик десак хато булмайди.Зеро кадимги тош битиклар ва паргаментларга битилган тасвирлар хам антик давр одамларининг тафаккур тарзидан далолат беради. Бирок тафаккур услуби шакидаги биринчи тизимга солинган фикрлар кадимги юнон файласуфлари Платон, Аристотел кабилар асарида учрайди. Марказий Осиё мутафаккирлари Мухаммад ибн Мусо ал Хоразмий, Абу Наср Фаробий,Жалолиддин Румий, Абу Райхон Беруний асарларида тафаккур ва унинг хусусиятлари масаласига алохида эътибор берилганлигини гувохи булишимиз мумкин Хусусан буюк мутафаккир Ал Беруний дунёкарашида тафакур услуби муаммолари устивор макомга эга. Мутафаккир узининг —Хиндстон асарида узи саёхат килган ва кузатган мамлакатлардаги кишиларнинг хулк атвори, яшаш ва фикрлаш тарзи каби масалаларни атрофлича тахлил килган.Шундан билсак буладики тарбия жараёнида тафаккур услубини урни Бекиёсдир.Ёшлар тарбиясида ота-она болани дунёкарашини тафакур услубини чукур англаган холатда унга нисбатан ута хушёр, мулойим аникрок килиб айтганда, образлирок (яъни образ сузининг маъноси ролга киришувчан) булиши билан вояга етказиши зарур. Усмирнинг кунглини уни характерини билиши зарур. Хар кандай инсон ёки усмир ён атрофига караб узини шунга мослаб боришини атроф мухдтга богликдигини биламиз. Инсон гудаклигидан яъни индивид холатдан тоза жамиятда улгайса у инсонни рухий холати хам тетик, кенг фикрли инсон булиб улгаяди. Мисол килиб айтганимизда усмир уз ота-онаси билан буладиган мулокатда уз кечинмаларини уларга тугри етказиб бера олмайди, окибатда ота-оналар фарзандининг улгайиш жараёнидан хавотирга туша бошлайди. Ота-онасида узига нисбатан хавотир ва ишончсизликни сезган бола,рухан тушкинликка тушади, иродаси сусаяди. Узига ишонмаган ва иродаси буш бола эса, турли хил ёт гоя ва окимларга тез алданиб колиши узи билмаган холда жиноят йулига кириб колиши мумкин. Агар ота-онасида бола узига нисбатан ижобий карашини англаса, бола узидаги кобилиятларни намоён кила олади ва жамиятдаги уз урнини топа лади.Юкоридагилардан шуни хулоса килиш мумкинки, жамиятни ривожланишида ижтимоий хаётда бир боскичдан иккинчи боскичга утаётганда тафаккур услубининг

April, 2022

764

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-762-766

узгариши шартдир. Жамиятда булаётган ходисаларига окилона муносабатда булган хар кандай талаба миллатнинг, давлатнинг келажаги йулида узининг идроки, зехни, дунёкараши доирасида буюк ишлар килишга кодир. Талаба ёшлар тарбиясида миллий гояда белгилаб берилган кадриятлардан фойдаланиш билан бир каторда уларнинг ижтимоий фаоллигини ошириш хам давримизнинг долзарб вазифаларидандир. Зеро фукаролик жамияти асосларини мустахкамлаш ёш талаба зиммасида экан уларнинг фаолиятини ижобий сохаларига йуналтириб, уларнинг онгида гоявий иммунитетни шакллантириш,буш вактини самарали ташкиллаштириш сиз ва биз каби педагогларнинг хар кунги юмушимизга айлантирмогимиз даркордир. Дархакикат, эндиликда тарбия жараёнини эскирган методика коидалари асосида давом эттириб булмайди, колаверса, глобаллашув даври бу тартиб билан муроса килмайди. Шу жихатдан олганда, замонавий педагогнинг умуминсоний кадриятлар асосида фидоийлик, ватанпарварлик, халоллик, катьиятлилик, масъулиятлилик, ташаббускорлик фазилатларига эга булиши, педагог узининг куч ва гайратини нафакат таълим, балки тарбия жараёнига хам сарфламоги зарурлиги узлуксиз педагогик таълининг стратегик йуналиши килиб белгиланганлигини мухим ижтимоий ходиса сифатида бахолаш мумкин.Юртбошимиз Ш.М Мирзиёев такидлаганларидай хукукий билим ва хукукий онга эга булиш хар бир фукоро хар бир инсон учун биринчи даражали эътибор зарур эканлиги таъкидланиб келинмокда,билинки жамиятимиз фаровон хаётимиз осуда булса барчамиз учун бирдек яхши булади шуллар каторида хар бир талабага яратилаётган шарт шороид,келажакгимиз пойдеворини янада мустахкамлаш десак максадга муофик булар эди.Аждодларимиз колдирган бой маънавий тарихий меросдан фахр туйгусини хис этган холда уларнинг муносиб ворислари булишга интилиш,илм-у фанимиз ривожи ва истикболи тугрисида кайгуриб,ёш талабани хакикий ватанпарвар,хушёр хар томонлама интилувчан килиб тарбияламогимиз зарур.Биз педагоглар тарбиялаётган ёшлар олий таълимининг савиясини ажралмас кисми сифатида хизмат килсин. Дунё хамжамияти таълим тизимини баркарор тарраккиёт тенденцияларига талаба ёшларни мослаштириш олий таълимида таълим ва тарбия узвийлигини таъминлашда талабаларнинг буш вактини самарали ташкиллаштириш, хозирги замон олий таълимида электрон таълимий ресурс воситаларидан фойдаланган холатда талабага имкониятларини кенг очиб бериш талаба буш

вактини самарали ташклаштириб бериш зурурдир.

April, 2022

REFERENCES

1. Ш.М Мирзиёев Эркин ва фаровон демократик Узбекистан давлатини биргаликда барпо этамиз.Узбекистон 2017.

2. Ш.М. Мирзиёев "Нияти улуг халкнинг иши хам улуг хдёти ёруг ва келажаги фаровон булади".Узбекистон, 2020

3. И.А.Каримов "Юксак маънавият енгилмас куч" -Тошкент, Маънавият 2008 йил.

4. Мирзиёев Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олийжаноб халкимиз билан бирга курамиз.- Т.: Узбекистон. 2017 й.

5. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз. Т.1.- Т.: Узбекистон. 2017 й.

6. Мирзиёев Ш.М. Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий бахддир. Т.1.- Т.: Узбекистон. 2018 й.3. И.Каримов юксак келажак сари Тошкент.маънавият 2010 йил

7. И.А.Каримов Юксак маънавият енгилмас куч-Тошкент.Маънавият! 2008 йил.

8. Платон. Диалоги.- М.; Наука.1959.-260 с.; Аристотель Органон - М.. Узбек педагогикаси тарихи. Тошкент-1997 йил, 27-бет

9. Г.А.Хдйдарова, К.У.Пардаева, Б.Н.Гаппаров "Халк педагогикаси".

Укув кулланма. Тошкент. "Тафаккур" нашриёти. 2009 йил.131-140 бетлар.Наука,1957. - С. 350

10.Мухамеджанова, Лалихон Ашуралиевна (2019) «РОЛЬ НРАВСТВЕННОСТИ В ОБЩЕСТВЕННОМ СОЗНАНИИ», Научный вестник Наманганского государственного университета : Вып. 1: Вып. 9 , статья 17.

11.Мухамеджанова Л.А. (2021). РОЛЬ НРАВСТВЕННОГО ВОСПИТАНИЯ В РАЗВИТИИ ЛИЧНОСТИ. Вестник Евразийского национального университета имени Л. Н. Гумилева. Серия: Исторические науки. Философия. Религиоведение, (2 (135)), 123-133.

12. Мухамеджанова Л.А.(2021) "Тенденции изменения этических норм в информационном обществе". Материалы конференции Социальная реальность виртуального пространства. С. 48-54

13. Муминов, А. Г. (2019). Реформы в образовании Узбекистана: состояние и перспективы. Бюллетень науки и практики, 5(9).

® о

April, 20221 International Scientific Conference1

©

ф'

766

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.