Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРНИНГ АХБОРОТ МОБИЛЛИГИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ'

ТАЛАБАЛАРНИНГ АХБОРОТ МОБИЛЛИГИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
1
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мобиллик / мобил иловалар / талабанинг ахборот мобиллиги / булутли технологиялар / виртуал реаллик / веб-конференция / таълимни бошқариш тизимлари / ижтимоий медиа / интерфаол доска. / мобильность / мобильные приложения / информационная мобильность студентов / облачные технологии / виртуальная реальность / веб-конференции / системы управления обучением / социальные сети / интерактивная доска.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Суропов Ихтиёр Майдонович

Мазкур мақолада мобиллик, талабаларнинг ахборот мобиллиги, талабаларнинг ахборот мобиллигини таъминловчи таълимнинг замонавий ахборот воситалари, улардан фойдаланиш йўллари кўрсатиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MODERN INFORMATION TOOLS PROVIDING INFORMATION MOBILITY FOR STUDENTS

В данной статье показаны мобильность, информационная мобильность студентов, современные средства образования, обеспечивающие информационную мобильность студентов, способы их использования.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРНИНГ АХБОРОТ МОБИЛЛИГИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ»

Суропов Ихтиёр Майдонович,

Карши шах,ар Ички ишлар органлари фукаролик масалалари буйича 2-сон ички ишлар булими кичик сержанти

ТАЛАБАЛАРНИНГ АХБОРОТ МОБИЛЛИГИНИ ТАЪМИНЛОВЧИТАЪЛИМНИНГ ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ

УУК: 378.147:004 DOI: 10.34920/SO/VOL_2023_ISSUE_12_2

СУРОПОВ И.М. ТАЛАБАЛАРНИНГ АХБОРОТ МОБИЛЛИГИНИ ТАЪМИНЛОВЧИ ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ВОСИТАЛАРИ

Мазкур маколада мобиллик, талабаларнинг ахборот мобиллиги, талабаларнинг ахборот мобиллигини таъминловчи таълимнинг замонавий ахборот воситалари, улардан фойдаланиш йуллари курсатиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мобиллик, мобил иловалар, талабанинг ахборот мобиллиги, булутли технологиялар, виртуал реаллик, веб-конференция, таълимни бошкариш тизимлари, ижтимоий медиа, интерфаол доска.

СУРОПОВ И.М. СОВРЕМЕННЫЕ ИНФОРМАЦИОННЫЕ СРЕДСТВА, ОБЕСПЕЧИВАЮЩИЕ ИНФОРМАЦИОННУЮ МОБИЛЬНОСТЬ СТУДЕНТОВ

В данной статье показаны мобильность, информационная мобильность студентов, современные средства образования, обеспечивающие информационную мобильность студентов, способы их использования.

Ключевые слова и понятия: мобильность, мобильные приложения, информационная мобильность студентов, облачные технологии, виртуальная реальность, веб-конференции, системы управления обучением, социальные сети, интерактивная доска.

SUROPOV I.M. MODERN INFORMATION TOOLS PROVIDING INFORMATION MOBILITY FOR STUDENTS

This article shows mobility, information mobility of students, modern means of education that ensure information mobility of students, and ways of using them.

Key words and concepts: mobility, mobile applications, information mobility of students, cloud technologies, virtual reality, web conferencing, learning management systems, social networks, interactive whiteboard.

12

Кириш.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш т^рисида"ги ПФ-5847-сонли Фармонида тала-балар таълим олиш мобиллигини кучайтириш максадида замонавий ахборот-коммуникация технологиялари ва таълим технологияла-рининг мустахкам интеграциясини таъмин-лаш, бу борада педагог кадрларнинг касбий махоратини узлуксиз ривожлантириб бориш учун кушимча шароитлар яратиш, замонавий ахборот-коммуникация технологиялари асо-сида масофавий таълим дастурларини ташкил этиш, маъруза ва амалий машFулотлар, семи-нарларни онлайн кузатиш ва узлаштириш имконини берувчи, «E-MINBAR» платформа-сини амалиётга жорий этиш, таълим жара-ёнларида «булутли технологиялар»дан фой-даланиш, миллий электрон таълим ресурс-лари яратилишини жадаллаштириш, хори-жий электрон таълим ресурсларини тар-жима килиш ишларини ташкил этиш, электрон укув адабиётлар яратиш, уларни мобил курилмаларга юклаб олиш максадида кутуб-хоналарда QR-код ёрдамида электрон ресурс-лар х,акидаги ахборотларни жойлашти-риш тизимини яратиш, шунингдек, академик мобилликни таъминлаш максадида республика олий таълим муассасалари аро ички академик мобиллик дастурларини, узаро таж-риба алмашиш механизмларини амалиётга татбик этиш, хорижий олий таълим муассасалари билан хамкорлик доирасида профессор-укитувчилар ва докторантлар академик мобиллиги дастурларини ривожлантириш, олий таълим муассасаларида таълим сифа-тини оширишда ички назорат ва хисобдорлик механизмларини такомиллаштириш каби топшириклар алохида курсатиб берилган1.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 23 ноябрдаги "Республикада яшиллик даражасини янада ошириш, «Яшил макон» умуммиллий лойихасини изчил амалга ошириш оркали экологик баркарорликни таъминлаш чора-тадбирлари туFрисида"ги

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепция-сини тасдиклаш туFрисида"ги ПФ-5847-сонли Фармони. - https://lex.uz/docs/4545884.

ПФ-199-сонли Фармонида2 эса, экологияни саклаш учун мобил лабораториялар ташкил этишws, ракамли технологиялар ёрдамида кучат экишни тарFиб килувчи ролик, дастур, мобил иловалар яратилиши ва ёритилишини таъминлашга эътибор каратиш лозимлиги курсатиб берилган.

Мавзунинг долзарблиги талабаларга мобиллик, ахборот мобиллик, талабалар-нинг ахборот мобиллигини таъминловчи таълимнинг замонавий ахборот воситалари хакида олимларнинг тажрибалари етарли урганилмаганлиги, олий таълим тизимида мобиллик жараёнини талабаларга тушунти-риб етказиш етарли даражада эмаслиги билан белгиланди.

Мавзу буйича илмий изланишлар-нинг цисцача та^лили. Артём Мелникнинг фикрига кура, "Мобиллик - бу янги нарсага, холатлар, шароитлар, техник имкониятлар, жойлашувга мослашиш кобилияти"ни ифода-лайди, Леонид Третьяк таъкидлашича "Мобиллик - бу харакатнинг узигина эмас, балки, унга тайёр туриш хамдир. Бугунги кунда инсонга куйиладиган асосий талаблардан бири мобил булишдир"3 - дейди у. Алексей Петков эса, хаётда муваффакиятга, биринчи навбатда, мобилликни биладиганлар эришадилар - деб курсатади4.

Кротенко Т.Ю. психология ва педагоги-када мобиллик хакида гапирганда, ушбу ходисанинг икки жихатини караш мумкин-лигини айтиб, биринчидан, жараён сифа-тида, иккинчидан эса, мобилликни шахснинг алохида сифати эканлигини айтиб утади. Бу иккала холатда хам мобилликнинг белги-лари аникланганда улар: юкори фаоллик, тез мослашиш, субъект томонидан бажарилади-

2 Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 23 ноябрдаги "Республикада яшиллик даражасини янада ошириш, «яшил макон» умуммиллий лойихасини изчил амалга ошириш оркали экологик баркарорликни таъминлаш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-199-сонли Фармони. - https://old.lex.uz/docs/6673808

3 Ковалев П. Мобильность. Мобильный человек. Электронная статья. - https://podskazki.info/mobilnost-тоЫ1пу|-с1ле^ек/. Электрон манба. 2023 йил 18 декаб-рда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

4 Ковалев П. Мобильность. Мобильный человек. Электронная статья. - https://podskazki.info/mobilnost-тюЬПпу^^е^ек/. Электрон манба. 2023 йил 18 декаб-рда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

13

ган х,ар бир х,аракатга шахсий кизикиш, жози-бали ижодкорлик, чексиз очиклик, ахборот маконида мазмунли йуналтириш ва бошкалар булишини уктиради1.

Асли россиялик, кейинчалик америка-лик социолог ва маданиятшунос олим, Пити-рим Сорокин ХХ асрнинг урталарида "мобиллик" атамасини таклиф килиб, унинг фикрича бир ижтимоий позициядан иккинчисига утиш ижтимоий мобиллик эканлигини курсатиб беради2.

Найданова Й.В узининг "Мобильная личность обучаюшегося как научное понятие" (Мобил талаба шахси илмий тушунча сифатида) маколасида «мобиллик» атамаси лотин тилидан пюЫ^, таржима килинганда х,аракатчанлик, узгарувчанлик, тез х,аракат килиш ва х,олатни узгартириш кобилияти эканлигини айтиб утади3.

Мацоланинг илмий янгилиги шундан иборатки, олимларимиз томонидан олий таъ-лим тизимидаги мобилликни таъминлашга хизмат киладиган замонавий ахборот воси-талари урганиб чикилди ва тизимли равишда ёритиб берилди.

Тадцицотнинг мацсади талабаларнинг ахборот мобиллиги, уни ривожлантиришга х,исса кушадиган таълимнинг замонавий ахборот воситаларини ёритиб бериш оркали тала-балар мобиллигини ривожлантириш буйича амалий тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.

Тадцицотнинг объекти сифатида респу-бликамиз олий таълим тизимида талабалар-

1 Кротенко Т.Ю. Мобильность личности как уникальный элемент концептосферы непрерывного образования. Журнал.Инновационная экономика: перспективы развития и совершенствования. 2020. https:// cyberleninka.rU/article/n/mobilnost-lichnosti-ka к-unikalnyy-element-kontseptosfery. Электрон манба. 2023 йил 20 декабрда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

2 Сорокин П.А. Социальная мобильность / П.А. Сорокин. - Москва: Academia, 2005. - 588 с. Электрон манба. 2023 йил 22 декабрда да мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

3 Найданова Ю.В. Мобильная личность обучающегося как научное понятие. Журнал. Вестник ЮжноУральского государственного университета. Педагогические науки.2014. №3 https://cyberleninka.rU/journal/n/ vestnik-yuzhno-uralskogo-gosudarstvennogo-universiteta-seriya-obrazovanie-ped. Электрон манба. 2023 йил 25 декабрда да мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

нинг ахборот мобиллигини ривожлантириш жараёни х,исобланади.

Тадцицотда тизимлилик, киёсий-мантикий тах,лилдан фойдаланилди.

Тадцицотнинг эмпирик манбаини анкета суровномалари натижалари ташкил этди.

Асосий цисм.

21-аср бошларидаги педагогик

тадкикотларда педагогика фани учун мух,им ах,амият касб этиб, «Касбий мобиллик» ва «академик х,аракатчанлик» атамалари пайдо булади. Ушбу масалага кизикиш таълимдаги интеграция жараёнларига таъсир курсатди. Хорижий университетда параллел укиш академик мобиллик белгиси сифатида таълим жараёнининг мух,им кисмига айланди.

Олий таълимдаги профессор

укитувчилар касбий мобиллик субъектлари х,исобланадилар. Мобилликка биз таълимни режалаштириш шаклларидан бири сифатида х,ам карашимиз мумкин. Негаки мобиллик таълимни турли тускинликларсиз олиш ва юкори сифатли илмий тадкикотлар олиб боришни уз ичига олади..

Кейинги вактларда мобиллик шахснинг интеграл хусусияти сифатида социоло-глар, психологлар ва иктисодчилар томонидан фаол ривожлантирилмокда ва "когнитив мобиллик", "коммуникатив мобиллик", "ахборот мобиллиги", "инновацион мобиллик", "маданий мобиллик" тушунчалар фанга кириб келмокда.

Тез-тез узгаришлар содир буладиган бугунги ижтимоий тузумда шахснинг мобил булиши мух,им х,исобланади. Жамиятни ахборотлашуви, ахборот технологиялари сох,асидаги шиддатли узгаришлар замонавий мутахассисдан касбий сох,ада фаолият-нинг янги йуналишлари ва турларини узлук-сиз узлаштиришни, ахборот мух,итига мос-лаша олишни ва олинган маълумотларни уз олдига куйилган вазифаларга мувофик мос-лаштиришни талаб килмокда.

Олий таълим талабаларининг ахборот мобиллиги бу талабаларнинг маълумотларни тезкор идрок этиши ва улардан фаол фой-даланиши, мавжуд тажрибаларга асослан-ган х,олда янги ахборот дастурий воситалари-дан ва ахборот мух,итлари, дастурларга тезда мослашишга тайёрлигида намоён буладиган шахснинг интегратив сифатини тушунишимиз

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 12 (133)

14

керак булади. Шунингдек, талабанинг ахборот мобиллиги мазмуни ва таркибини тавсифлаш учун унинг келажакдаги касбий фаолиятининг хусусиятларини хам, замонавий жамиятнинг ахборот парадигмасини хам хисобга олиш керак булади. Касбий мобилликнинг фаолият аспектлари Ю.И.Калиновский, Л. В.Горюнова, Т.К.Горохова, И.В.Василенколар томонидан, шахсий мобиллик Л.А.Амирова, Т.Б.Котмакова, ижтимоий-маданий мобиллик тушунчала-рини тавсифлашда Ю.И.Калиновский, кичик мактаб укувчиларининг когнитив мобиллиги Ю.В.Нестеровалар томонидан очиб берил-ган булсада, муаллифларнинг фикрига кура, мобиллик маълум бир вазиятда шахс томонидан амалга ошириладиган хакикий харакатда фаол намоён булиши эканлиги айтиб утилади1.

Талабаларнинг касбий йуналишига каратилган таълим жараёни муаммоларини унинг фаолиятидан ташкарида хал килиш мумкин эмас. Булажак мутахассис сифатида камол топаётган университет талабаси аввало укув фаолияти, сунгра укув ва касбий фао-лияти, кейин эса ишлаб чикариш фаолияти билан синовдан утади. Келажакдаги касбнинг табиати муайян турдаги фаолиятнинг тузи-лиши ва йуналишини белгилаб беради.

Шахснинг ахборот фаолияти мутахассис-нинг ташки ахборот майдони билан узаро таъсирига асосланади ва бу маконда шахснинг уз такдирини узи белгилаши керак булади. Талаба томонидан олиб борилаётган фаолиятнинг максадлари ва мотивларини шакллан-тиришга унинг мобил булиши таъсир килади, Талабадаги доимий мотивларга уз касбий сохасидаги ахборотлар, билим, куникмалари, ахборот технологияларидан фойдаланиш даражаси ва уз касбига булган кадрият муно-сабати билан шаклланган мотивларни кирити-шимиз мумкин.

Жамиятни ахборотлаштириш шароитида булажак мутахассиснинг хатти-харакатлари, шунингдек, талаба фаолиятининг асосий пред-мети билим, ахборот ва технология булган

1 Манаева Н.Н. Информационная мобильность студента университета как компонент качества образования студентов в современном мире. Журнал. Педагогическое образование в России. 2015. -https:// cyberleninka.ru/article/n/informatsionnaya-mobilnost-studenta-universiteta-kak-komponent-kachestva-obrazovaniya-studentov-v-sovremennom-mire. Электрон манба, 2023 йил 28 декабрда мурожаат этилган. Тар-жима муаллиф томонидан бажарилган.

холда, уларнинг танлаган касбига булган муносабатини очиб беради. Харакат жара-ёнида олинган маълумотлар билимга айла-нади ва билимлар мутахассислик амалиётида кулланилади ва энг самарали маълумотларни кидириш, саклаш, тахлил килиш касбий муам-моларни хал килиш учун энг мухим булган маълумотларни танлаш имконини беради.

Л.А.Амирова касбий мобилликни урганар экан, уни хаётнинг маълум дакикаларида атроф-мухит талабларига мос келадиган турли хил сафарбарлик турларини келтириб чикарадиган кадриятлар ва маънолар тузил-маси деб хисоблайди. Инсондаги кадриятлар ва маънолар тузилмасини шахснинг узи ишлаб чикармайди, у ташки оламни тасвир-лаш воситаси булиб, ташки мухит билан узаро таъсир килиш оркали олади. Маънолар бу шахснинг шахсий ижтимоий тажрибаси, унинг объектга булган муносабатини ифодалайди2.

Юкоридагилардан келиб чикиб айтишимиз мумкинки, мобиллик шахснинг фазилатларини ривожлантиришнинг ягона омили булиши мумкин эмас, балки жараёнларни юмшатишга сезиларли таъсир курсатадиган омил булиши мумкин.

Талабанинг мобиллиги ривожланишнинг хар бир боскичида шаклланадиган куникма ва кобилиятлар билан боFлик инкироз даврла-рига мослашиш, вазиятга ва уз максадларига адекват фаолият курсата олиш, узини хар кадай вазиятда тайёр холатга келтира олиш, шунингдек, уз фаолиятини лойихалаш, башо-рат килиш, ва дунё билан уЙFун муносабат-лар холатларини яратишда мухим урин эгал-лайди. Шахсий мобилликнинг зарурлиги нафакат мавжуд таълим стратегиясини амалга оширишда, балки, замон махсули булган гло-бал таълим тенденцияларининг амалга оши-рилишида уз ифодасини топади. Мобилликни биз бугунги кунда дунёда содир булаётган интеграция жараёнларининг шарти, улардан бири таълимдаги Болонья жараёни ва у билан боFлик узгаришлар, таълим жараёнини кредит-модуль тизимини вужудга келиши нати-жаси сифатида хам карашимиз мумкин.

2 Амирова Л.А. Формирование профессионально мобильной личности - педагогическая функция общества и образования // Педагогический журнал Башкортостана. 2007. № 6. С. 60-71. Электрон манба, 2023 йил 29 декабрда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

15

1-расм. Талабалар ахборот мобиллигини таъминловчи замонавий ахборот воситаларининг турлари1.

Бир нечта адабиётларни тах,лил килиш натижасида биз талабаларнинг ахборот мобиллигини куйидагича таърифлаймиз. Талабаларнинг ахборот мобиллиги - талабаларнинг укув жараёнида билим олиш ва таъ-лимий ахборотларни алмашиш учун ахборот технологиялари ва ресурсларидан самарали фойдаланиш кобилиятини англатади. Шунинг-дек, бу янги технологияларга тез мослашиш ва мобил мух,итда ахборот билан самарали ишлаш кобилиятини х,ам уз ичига олади.

Бугунги кунда замонавий ахборот техно-логияларининг тезкор ривожланиши тала-баларнинг ахборот мобиллигини таъминловчи турли-туман технологиялар томони-дан куллаб-кувватланишини курсатмокда. Улар мобил иловалар, булутли технологиялар, виртуал реаллик (ВР), веб-конференция, таъ-лимни бошкариш тизимлари (LMS), ижтимоий медиа, интерфаол доскалар ва бошкалар киради (1-расм).

Мобил иловалар. Мобил илова мобил курилмалар смартфонлар, планшетлар ва бошкалар учун яратилган ва маълум компьютер ёки телефон платформаларидан: iOS, Android, Windows кабилар учун мослашти-рилган таълимий дастурий таъминотдир. Wе с-сайт ва интернет ресурслардан фаркли уларок, улар тармокдан бир марта юклаб олинади ва тармокка киришларсиз ишлайди. Бу турдаги укув платформалари ракамли кутубхоналар, бирор фан материалларини узлаштиришга мулжалланган иловалар булиб, исталган жойдан, исталган вактда маълумот олиш имконини беради.

Булутли технологиялар (bulutli hisoblash-cloud computing) Bulutli texnologiyalar - бу

1 Расм макола муаллифи томонидан урганилганлар асосида тартибланиб, чизилган.

ракамли маълумотларни таксимланган кайта ишлаш технологиялари булиб, улар ёрда-мида компьютер ресурслари Интернет фой-даланувчисига онлайн хизмат сифатида такдим этилади2. Барча иловалар ва улар-нинг ишлаши учун зарур булган маълумот-лар масофавий Интернет-серверда жойлаш-ган булиб, вактинчалик мижоз томонида кеш-ланади, яъни кеш юкори тезликда маълумотларни саклаш катлами булиб, унда керакли маълумотлар туплами одатда вактинчалик сакланиш характерига эга булади. Кешлаш ёрдамида илгари олинган ёки х,исобланган маълумотларни самарали кайта ишлатиш мумкин булади. Кешнинг асосий вазифаси маълумотларни кидириш жараёнини тезлаш-тиришдир. Технологиянинг афзаллиги шун-даки, фойдаланувчи узига керакли маълумот-ларга кириш х,укукига эга, лекин у ишлайди-ган инфратузилма, операцион тизим ва дастурий таъминот х,акида ташвишланишга х,ожат йук. «Булут» сузи мураккаб инфратузилмани ифодаловчи метафора булиб, унинг оркасида барча техник тафсилотлар яширинган булади3.

Виртуал реаллик (ВР - Виртуал цак,ик,ат) бу техник воситалар ёрдамида яратилган, инсонга унинг x1ис-туЙFулари куриш, эшитиш, тегиниш ва бошкалар оркали узатиладиган х,одисаларни ифодалайди. Виртуал х,акикат таъсир килиш ва таъсир килиш реакцияла-рини таклид килади. Хакикат туЙFуларининг ишончли тупламини яратиш учун реал вакт режимида виртуал х,акикат хусусиятлари ва

2 Что такое облачные технологии и зачем они нужны. https://edin.ua/ru/chto-takoe-oblachnye-texnologii-i-Электрон манба, 2023 йил 30 декабрда мурожаат этил-ган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

3 Обзор кэширования. - https://www.e-xecutive.ru/wiki/ index.php. Электрон манба, 2023 йил 30 декабрда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 12 (133)

16

реакцияларининг компьютер ^нтези оркали амалга оширилади. Уш6у технологиялар интерфаол таълимий ^енарийлар ва визуализация яратиш оркали таълим тажриба^ни бойитишга хизмат килади1.

Веб-конферен^я. Интернет оркали маш-фали таълимни веб-конферен^ялардан фой-даланuб ташкuл этuладu. Бу тyрдагu кон-ференцияларни ташкил этишда бир неча даегурлардан фойдаланиш мумкин. Ма^-лан, Webinar, Adobe Connect Meetings, GoToMeeting, VideoMost, Zoom ва бошка даcтyрлар. Уларнинг х,ар бири yзига хоc имко-ниятларга эга. Шулардан биргина Zoom даау-рини ëритcaк. Бу таълим жараёнида Укитувчи ва yкyвчилaр учун cеминaр, видеоконферен-циялар, онлайн учрашувлар ва мacофaдaн Укитиш имкониятини яратувчи хизмат тури х1иcоблaнaди. Биз бу да^урни интернетдан юклаб олишимиз мумкин, ундан бепул фойдаланиш учун 1GG та иштирокчи катнашгандаги 4G дакикали видеоконференцалока, маго-фали таълимни ташкил этиш мумкин. Хар хил х,ажмдаги, чекcиз давомийликдаги конфе-ренцияларни ташкил этишда ойлик туловлар тулаб, амалга оширилади. Zoomдa конферен-циялар тезкор ва режалаштирилган х,олда ташкил этилади2.

Таълuмнu ва mаркuбнu бошк,арuш тuзuмларu. Таълuмнu бошкарuш mu3uM-ларu (LMS - Learning Management Systems) on-layn кураларни бошкариш, укув мате-риалларни таркатиш учун мaхcyc ишлаб чикилган булиб, талабалар ва укитувчилар Уртacидa узаро х,амкорликни назарда тутади. Куплаб тингловчиларни кузатиш ва алока килиш, катнашувчилар cонини x1иcоблaш, топширикни бажариш учун caрфлaнгaн вактни, билимларни on-Iaynдa cинaш имкони-ятлари мавжуд. Таркибни бошкариш тизим-лари (укув кyрcлaрининг мазмуни) (Content Management Systems-CMS) электрон укув материалларини турли форматларда жой-лаштириш ва уларни бошкариш имкониятини

1 Виртуальная реально^ы Википедия. Свободная энциклопедиа. - https:||ru.wikipedia.org|wiki|. Электрон манба, 2G23 йил 31 декабрда мурожаат этилган. Тар-жима муаллиф томонидан бажарилган.

2 Каюмова Н.А. Электрон таълим мухитида булажак информатика укитувчиларини интегратив ёндашув aœ-^да тайёрлаш методикacи. Автореф. докт. ди^. - Т.: 2G22. - 72 б.

такдим этади. Одатда, бундай тизим калит сузларни излаш кобилиятига эга булган таълим мазмунини туплайдиган маълумотлар базаси билан интерфейс(WordPress, Joomla, uCoz, Drupal ва бошкалар) оркали укув тар-кибини бошкариш жараёнини таъминлай-диган ахборот тизимлари. Контент - бу сайт-нинг ахборот таркиби булиб, у матнлар, гра-фикалар, овозли маълумотлар, шунингдек китоблар, газеталар, маколалар, материаллар туплами ва бошкалардан ташкил топади3.

Ижтимоий медиа Интернет оркали омма-вий коммуникациядан фойдаланишнинг бир тури булиб, у оммавий коммуникация-нинг анъанавий турларидан сезиларли фарк килади. Виртуал х,амжамият ва тармоклар оркали ахборот, Fоялар, мансаб кизикишлари ва бошка ифода шаклларини яратиш ва алма-шишни осонлаштирадиган компьютер техно-логияларидир. Ижтимоий медианинг турли шаклларда мавжуд булиб, улар блоглар, бизнес тармоклари, корпоратив тармоклар, фото ва видео алмашиш куриб чикиш учун сайт-лар, ижтимоий уйинлар, ижтимоий тармоклар ва бошка куплаб турлар мавжуд. Компьютер дастурларига телеграмм, Facebook, YouTube, Instagram, Twitter ва бошка dasturlar kiradi4.

Интерфаол доска. Интерфаол доска ком-пьютерга уланган доска булиб, компьютер-даги тасвирни проектор оркали доскага уза-тадиган сенсорли экрандир. Унда инсон бармоFи оркали, маркерлар ёрдамида х,ам ишлаш мумкин. Интерфаол досканинг сенсорли, аналог резистив технологияли, инфракизил технологияли, электромагнит технологияли, лазер технологиясига эга, микро нуктали, симсиз технологиясига эга мавжуд5.

Юкорида келтирилган технологиялар бир-галикда таълимни янада мобил, мослашув-чан, самарали ва талабалар учун очик килиш имкониятларига эга.

3 Каюмова Н.А. Электрон таълим мухитида булажак информатика укитувчиларини интегратив ёндашув асо-сида тайёрлаш методикаси. Докт. дис. -Т.: 2022. - 315 б.

4 Thornley, J. 2008, What is «social media?», retrieved 16 March 2016. - https://propr.ca/2008/what-is-social-media/ Электрон манба, 2024 йил 2 январда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

5 Виды интерактивных досок. - https://boardsys.ru/kak-vibrat-interaktivnuyu-dosku Электрон манба, 2024 йил 2 январда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томони-дан бажарилган.

17

Эмпирик урганиш натижалари. Талаба-ларнинг ахборот мобиллигини таъминловчи воситалар х,акидаги суровномада катнашган 100 дан ортик талабаларнинг фикрига кура 54% таълимни бошкариш тизимлари (LMS, Moolle, Hemis)дан фойдаланишини, 21% эса, фанларнинг мобил иловалари мавжуд булса улардан фойдаланиш жуда кулайлигини, 20% ижтимоий медиадан фойдаланиш кулайлигини, 3% web-конференциядан, 2% талабалар эса интерфаол доскадан фойдаланишини курсатганлар, эмпирик кузатиш-лар шуни курсатмокдаки, талабаларнинг урганилаётган фандан ахборот мобиллигини оширишда таълимни бошкариш тизимлари (LMS, Moolle, Hemis)нинг урни алох,ида ах,амиятга эга эканлигини курсатмокда.

Хулосалар. Биз юкорида талабаларнинг ахборот мобиллиги, уни ривожлантиришга х,исса кушадиган таълимнинг замонавий ахборот воситаларини ёритиб беришга х,аракат килиб, талабалар мобиллигини ривожлан-тириш буйича куйидаги амалий тавсияларни берамиз:

1. Талабаларни укув жараёнини осон-лаштирадиган янги ахборот технологиялари ва иловаларини урганишга ундаш керак.

2. Олий таълимни укув режасига ракамли саводхонликни ва ахборот куникмаларини ривожлантиришга каратилган курсларни киритиш лозим.

3. Турли укув ресурслари, топшириклар ва алока воситаларидан фойдаланишни таъ-минлайдиган замонавий таълим платформа-ларини яратиш ва ундан фойдаланиш лозим.

4. Укув материалларига исталган жойда ва исталган вактда кириш имкониятига эга булган, мобил курилмалардан фойдалана ола-диган мослашувчан таълим форматларини яратишга эътибор каратиш лозим.

5. Талабаларга Интернетда маълумот-ларни самарали кидириш ва тах,лил килиш куникмаларини ривожлантиришга ёрдам бериш максадга мувофик.

6. Талабаларни ижодий муаммолар ва лойих,аларни амалга оширишида ахборот тех-нологияларидан фойдаланишга ундаш, улар-даги ижодкорликни ривожлантириш зарур.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябрдаги "Узбекистон республикаси олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги ПФ-5847-сонли Фармони. - https://lex.uz/docs/4545884.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 23 ноябрдаги "Республи-када яшиллик даражасини янада ошириш, «Яшил макон» умуммиллий лойих,асини изчил амалга ошириш оркали экологик баркарорликни таъминлаш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-199-сонли Фармони. - https://old.lex.uz/docs/6673808

3. Thornley, J. 2008, What is «social media?», retrieved 16 March 2016. - https://propr. ca/2008/what-is-social-media/

4. Амирова Л.А. Формирование профессионально мобильной личности - педагогическая функция общества и образования // Педагогический журнал Башкортостана. 2007. № 6. С. 60-71.

5. Виды интерактивных досок. - https://boardsys.ru/kak-vibrat-interaktivnuyu-dosku

6. Виртуальная реальность. Википедия. Свободная энциклопедиа. - https:// ru.wikipedia.org/wiki/.

7. Каюмова Н.А. Электрон таълим мух,итида булажак информатика укитувчиларини интегратив ёндашув асосида тайёрлаш методикаси. Докт. дис. - Т.: 2022. - 315 б.

8. Каюмова Н.А. Электрон таълим мух,итида булажак информатика укитувчиларини интегратив ёндашув асосида тайёрлаш методикаси. Автореф. докт. дисс. - Т.: 2022. - 72 б.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

9. Ковалев П. Мобильность. Мобильный человек. Электронная статья. - https:// podskazki.info/mobilno st-mobilnyj-chelovek/.

10. Кротенко Т.Ю. Мобильность личности как уникальный элемент концептосферы непрерывного образования. Журнал.Инновационная экономика: перспективы развития и совершенствования. 2020. - https://cyberleninka.ru/artide/n/mobilnost-Nchnosti-kak-unikalnyy-element-kontseptosfery

11. Манаева Н.Н. Информационная мобильность студента университета как компонент качества образования студентов в современном мире. Журнал. Педагогическое образование в России. 2015. - https://cyberleninka.ru/artide/n/informatsionnaya-mobilnost-studenta-

12. Найданова Ю.В. Мобильная личность обучающегося как научное понятие. Журнал. Вестник Южно-Уральского государственного университета. Педагогические науки. 2014. № 3. - https://cyberleninka.rU/journal/n/vestnik-yuzhno-uralskogo-gosudarst

13. Обзор кэширования. - https://www.e-xecutive.ru/wiki/index.php

14. Сорокин П.А. Социальная мобильность / П. А. Сорокин. - Москва: Academia, 2005. - 588 с.

15. Что такое облачные технологии и зачем они нужны. -https://edin.ua/ru/chto-takoe-oblachnye-texnologii-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.