Научная статья на тему 'TALABALARNI TA’LIM SIFATINI OSHIRISHDA FANLARARO UZVIYLIGIDAN FOYDALANISH'

TALABALARNI TA’LIM SIFATINI OSHIRISHDA FANLARARO UZVIYLIGIDAN FOYDALANISH Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
113
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Elastik balka / perforator / matematik apparat / massa / prujinka / Mathcad dastur tizimi / ta’lim sifati / tebranish amplitudasi / aylanish chastotasi / vaqt / boshlang’ich faza. / Elastic beam / perforator / mathematical apparatus / mass / spring / Mathcad software system / quality of education / vibration amplitude / rotational frequency / time / initial phase.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Kosimova, Makhbubakhon Yakubjanovna

Ushbu maqolada tayyorlanayotgan mutaxassisni zamon talablariga muvofiq o`qitish, bu jarayonda matematik model qurish, yechimni olishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish kabi masalalar ko`rib chiqilgan. Ishlab chiqarishda yuqorisamarali texnologiyalarni qo`llanilishning o`sishi professor-o`qituvchilar oldiga professional kompetentlikka ega, raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash vazifasini qo`yadi. Masalalarni yechishda matematik modelni qurish mexanizmi, matematik apparatni qo`llay olish, olingan natijalarni tahlil qilish, yechimni olishda Maple dastur tizimidan foydalanish ko`rib chiqilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

USE INTERDISCIPLINARY LINKS TO IMPROVE THE QUALITY OF STUDENTS’ LEARNING

This article discusses the training of modern specialists who meet modern requirements, the ability to build a mathematical model in the process, the use of modern technologies in obtaining solutions. The growth in the use of highly efficient technologies in production sets the task for teachers to prepare professionally competent, competitive specialists. The mechanism of constructing a mathematical model in solving problems, the use of the mathematical apparatus, the analysis of the results obtained, the use of the Maple software in solving the problem are considered.

Текст научной работы на тему «TALABALARNI TA’LIM SIFATINI OSHIRISHDA FANLARARO UZVIYLIGIDAN FOYDALANISH»

TO

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL RESEARCH

International journal of theoretical and practical research

Scientific Journal

Year: 2022 Issue: 2 Volume: 2 Published: 28.02.2022

http://alferganus.uz

Citation:

Kosimova, M. Ya. (2022). Use interdisciplinary links to improve the quality of students' learning. SJ International journal of theoretical and practical research, 2 (2), 57-64.

Qosimova, M. Ya. (2022). Talabalarni ta'lim sifatini oshirishda fanlararo uzviyligidan foydalanish. Nazariy va amaliy tadqiqotlar xalqaro jurnali, 2 (2), 57-64.

Doi:

https://dx.doi.org/10.5281/zenodo.6466349

DOI 10.5281/zenodo .6466349

ISSN 2181-2357

T. 2. №2. 2022

SJIF 2022:5.962 QR-Article

Kosimova, Makhbubakhon Yakubjanovna

senior lecturer Fergana Polytechnic Institute

UDC 372.862

USE INTERDISCIPLINARY LINKS TO IMPROVE THE QUALITY OF

STUDENTS' LEARNING

Abstract: This article discusses the training of modern specialists who meet modern requirements, the ability to build a mathematical model in the process, the use of modern technologies in obtaining solutions. The growth in the use of highly efficient technologies in production sets the task for teachers to prepare professionally competent, competitive specialists. The mechanism of constructing a mathematical model in solving problems, the use of the mathematical apparatus, the analysis of the results obtained, the use of the Maple software in solving the problem are considered.

Keywords: Elastic beam, perforator, mathematical apparatus, mass, spring, Mathcad software system, quality of education, vibration amplitude, rotational frequency, time, initial phase.

TALABALARNI TA'LIM SIFATINI OSHIRISHDA FANLARARO UZVIYLIGIDAN FOYDALANISH

Qosimova Maxbubaxon Yakubjanovna

katta o'qituvchi Farg'ona politexnika instituti

Annotatsiya: Ushbu maqolada tayyorlanayotgan mutaxassisni zamon talablariga muvofiq o^qitish, bu jarayonda matematik model qurish, yechimni olishda zamonaviy texnologiyalardan foydalanish kabi masalalar ko^rib chiqilgan. Ishlab chiqarishda yuqori- samarali texnologiyalarni qollanilishning o^sishiprofessor-o^qituvchilar oldiga

@ ©

57

professional kompetentlikka ega, raqobatbardosh mutaxassislarni tayyorlash vazifasini qo^yadi. Masalalarni yechishda matematik modelni qurish mexanizmi, matematik apparatni qollay olish, olingan natijalarni tahlil qilish, yechimni olishdaMaple dastur tizimidan foydalanish ko^rib chiqilgan.

Kalit so'zlar: Elastik balka, perforator, matematik apparat, massa, prujinka, Mathcad dastur tizimi, ta'lim sifati, tebranish amplitudasi, aylanish chastotasi, vaqt, boshlang'ich faza.

Косимова Махбубахон Якубжановна

старший преподаватель Ферганский политехнический институт

ИСПОЛЬЗОВАНИЕ МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫХ СВЯЗЕЙ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ОБУЧЕНИЯ СТУДЕНТОВ

Аннотация: В данной статье рассматривается подготовка современных специалистов, которые соответствуют к современным требованиям, умение построения математической модели в процессе, использования современных технологий при получении решений. Рост использования высокоэффективных технологий в производстве ставит перед педагогами задачу подготовки профессионально грамотных, конкурентоспособных специалистов. Рассмотрены механизмы построения математической модели при решении задач, использование математического аппарата, анализы полученных результатов, использование программного обеспечения Maple при решении задачи. Ключевые слова: Упругая балка, перфоратор, математический аппарат, масса, пружинка, программное обеспечение Mathcad, качество образования, амплитуда колебаний, частота вращения, время, начальная фаза

Ta'lim sifati - o'qitishda eng asosiy va muhim ko'rsatkichdir.

"Oliy matematika" fani bo'yicha bilim sifatini oshirishda fanlararo bog'liqlik, uzviylikdan foydalanish maqsadga muvofiq. Oliy matematika fani birinchi va ikkinchi kursda o'rganilgani uchun - ta'lim jarayonida pedagogdan muhim maxorat talab qiladi. Ma'ruzachi yoki amaliyot o'qituvchisi ta'lim jarayonida, ularni o'rta maktabda olgan bilimlariga tayanib, asosiy tushunchalarni kiritish kerak, ayniqsa fanlararo bog'liqlik va uzviylikni e'tiborga olib, informatsion texnologiyani qo'llagan holda ta'lim jarayonini faollashtirish kerak. Ta'lim jarayoniga information texnologiyani qo'llash, qo'yilgan masalani matematik modelini qurish, yechim algoritmini yaratish shu bilan birga qaysi programma dasturidan foydalanish maqsadga muvofiqligini aniqlash kerak.

Ta'lim sifatini oshirishda o'quv jarayonini ratsional tashkillashtirish kerak. Ma'ruza, amaliyot va mustaqil ishlarni talaba shaxsiy spesifik xususiyatlarini, uni tayyorgarlik darajasini e'tiborga olish darsni effektivligini oshiradi.

Oliy matematika fanini o'qitish bu komil insonni tarbiyalashga, amaliy masalalarni yechishda matematik komponentlikni oshirishga, umumiy olganda shaxsni algoritmini mantiqiy fikrlashni rivojlantirishga qaratilgan bo'lishi kerak.

cc

®

58

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL RESEARCH

ISSN 2181-2357

T. 2. №2. 2022

SJIF 2022:5.962

Ayniqsa talabalarga mustaqil topshiriqlarni berishda falar-aro bog'lanishni e'tiborga olish. Shu bilan birga topshiriqni information texnologiyani qo'llab yechim olish, tashkil qilish va to'g'ri qaror qabul qilish malakasini hosil qilish kerak.

Ayniqsa, matematik apparatni qo'llashni, oddiy mexanik masalalarni yechishda informatsion texnologiyani qo'llash yaxshi samara beradi.

Quyida eng soda masalalarning yechimini Mathcad dastur tizimida ko'rsatamiz.

1-masala. Elastik balka, ikkita tayanchga mahkamlanib, o'rtasiga perforator biriktirilgan. U turg'un bo'lmagan massaga ega vaqtga nisbatan balkaning egilishini hisoblang.

Yechish:

Perforator ishlashi bilan balka majburiy tebranadi. Perforator elastik balkaga qurilgani uchun, prujinkaga osilgan massa sifatida qarash mumkin. Masalaning majburiy tebranishi

y (t ) = A cos (ct — 0)

formula bilan aniqlanadi. Bu yerda A -tebranish amplitudasi c—aylanish chastotasi t — vaqt

0 — boshlang'ich faza. Bu holda balkaning tebranishi

y ( Xt ) = y (t ) sin y

bu yerda

x — balka qirqimining koordinati L — balkaning uzunligi

> restart;

> A:=1: omega:=0.1: beta:=0:

> u:=(x,t)->A*cos(omega*t-beta)*sin(Pi*x/2);

u ■■= {x, t) i-t-A cos(coi — P) sin ——

\ ^ )

> with(plots):

> plot3d(u(x,t), t = 0.01 .. 10, x = 0 .. 10, grid = [100, 100]);

@ ©

59

> V0:=49: g:=9.81: H:=t->V0*t-g*tA2/2;

H^t^VOt-jg?

> plot(H(t), t = 0.01 .. 10);

Masala 2. Jism yerdan V = S m / 5 tezlik bilan tik otilgan.

1. Maksimal balandligi necha metr bo'lishi mumkin.

2. Qancha vaqtdan keyin u yerga qaytib tushadi.

Bu masalani talabalarga mustaqil ishlash uchun va informatsion texnologiyani qo'llab sonli tajriba o'tkazish orqali yechish uchun beriladi. Fizika kursidan ma'lumki

jismni ko'tarilish balandligi H(t) = V0t-gt2 bu yerda t va S ga qiymatlar berilib uni

sonli tajriba yordamida aniqlanadi.

Yechish:

© ©

60

V0 = 49 g == 9.8

g J2

H(t) := V - f

t := 0.01.1C

150

100

H(t)

0 2 4 6 8 10 t

V0 := 49g := 9.8

g .2

H(t) := V0t - f

t := 6 Given

^ := root(H(t) ,t) = 9.99

V := 49

V : 49

g := 9.8 H(t) := V0

g± 2

t := 8 Given

t := root(H(t),t) = 3.161

> V0:=49: g:=9.81: t:=6: t0:=root(H(t),t);

tO ■= 2.212875664

> t:=8: t0:=root(H(t),t);

tO ■= 1.724119944

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

>

Misol. Silindr 103,3 (kpa) bosim bilan gaz bilan to'ldirilgan. Gaz ideal, porshen bilan siqilgan.

50

0

CC

©

61

Porshen h metr harakatlanganda bajargan ishini toping

n

A = J

PH

H - x

sdx

S = xR\ V = HS

H = 20 h = 1 m

R = 0,4 p = 103,3 kpa = 1,033-10T pa

> restart;

> A:=int(P1*H*S/(H-x),x=0..1);

A -.= -HPlS In

> A:=int(P1*H*S/(H-x),x=0..h);

Warning, unable to determine if H is between 0 and h; try to use assumptions or use the AllSolutions option

rh

. P1HS , Jo

> H:=10: h:=1: R:=0.4:P1:=1.033*10A5:

> S:=Pi*RA2;

S ■= 0.5026548246

> A:=A;

A := 54707.65058

0

CC

©

62

Oliy matematika fanida dars sifatini oshirishda informatsion texnologiyalar qo'llash va talabalarni mustaqil ishlarini boshqarishda fanlararo bog'lanishni e'tiborga olib, mutaxassislik kompotentlarini oshirishga olib keldi, bu esa dars samaradorligini oshirishga yordam beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati:

1. Abdurazakov, A., Makhmudova, N., & Mirzamakhmudova, N. (2021). On one method for solving degenerating parabolic systems by the direct line method with an appendix in the theory of filration.

2. Abdurazakov, A., Mirzamahmudova, N., Maxmudova, N. (2021). "Iqtisod" yo'nalishi mutaxassislarini tayyorlashda matematika fanini o'qitish uslubiyoti. Scientific progress. 7. URL: https://cyberleninka.ru/article/n7iqtisod-yo-nalishi-mutaxassislarini-tayyorlashda-matematika-fanini-o-qitish-uslubiyoti

3. Azizov, M. S., & Rustamova, S. T. (2017). Yuqori tartibli differensial tenglamalarni bernulli tenglamasiga keltirib yechish. Toshkent shahridagi turin politexnika universiteti, 61.

4. Azizov, M., & Rustamova, S. (2019). The Task of Koshi for ordinary differential equation of first order which refer to equation of Bernoulli. Scientific journal of the Fergana State University, 2(1), 13-16.

5. Kosimova, М. Y., Yusupova, N. X., & Kosimova, S. T. (2021). Бернулли тенгламасига келтирилиб ечиладиган иккинчи тартибли оддий дифференциал тенглама учун учинчи чегаравий масала. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 7(10), 406-415.

6. Nishonov, F. M., Shaev, A. K., (2021). Some questions of the organization of individual works of students in mathematics in the conditions of credit training. Theoretical & Applied Science, (4), 1-7.

7. Nishonov, F.M. (2018). Some questions of design of tasks in mathematics. ISJ Theoretical & Applied Science, 09 (65): 41-44. Doi: https://dx.doi.org/10.15863/TAS.2018.09.65.7

8. Qosimova, M. Y., & Yusupova, N. X. (2020). On a property of fractional integro-differentiation operators in the kernel of which the meyer function. Scientific-technical journal, 24(4), 48-50.

9. Qosimova, M. Y., Yusupova, N. X., & Qosimova, S. T. (2021). On the uniqueness of the solution of a two-point second boundary value problem for a second-order simple differential equation solved by the bernoulli equation. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 77(9), 969-973.

10. Qosimova, S. T. (2021). Two-point second boundary value problem for a quadratic simple second-order differential equation solved by the bernoulli equation. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(11), 14-19.

11. Tojiboyev, B. T., & Yusupova, N. X. (2021). Suyuq kompozitsion issiqlik izolyatsiyalovchi qoplamalari va ularning issiqlik o'tkazuvchanlik koeffisentini aniqlash usullari. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 7(10), 517-526.

cc

®

63

ISSN 2181-2357

T. 2. №2. 2022

INTERNATIONAL JOURNAL OF THEORETICAL AND PRACTICAL

RESEARCH _o ni_

SJIF 2022:5.962

12. Yakubjanovna, Q. M. (2022). Some Methodological Features of Teaching the Subject «Higher Mathematics» in Higher Educational Institutions. Eurasian Journal of Physics, Chemistry and Mathematics, 4, 62-65.

13. Yusupova, N. X. (2021). The Role of Tests in Determining the Mathematical Ability of Students. Central Asian Journal of Mathematical Theory and computer sciences, 2(12), 25-28.

14. OO3H^OB, A., HnmoHOB, O., (2015). XycycHH TagÔHpKopïïHKHH экoнoметрнк ôa^o^am ycy^^apn. MKmucoàuu pecypcmpàan $ouàamnuM caMapaàopnmunu OMupuM uynanumnapu. HnMuu-aManuu anwyMan Mamepuamapu. 0apsona, 117-118.

© ©

64

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.