Научная статья на тему 'ТАЛАБАЛАРДА МУВАФФАҚИЯТГА ИНТИЛИШ МОТИВАЦИЯСИНИНГ ШАХСИЙ ХУСУСИЯТЛАР БИЛАН АЛОҚАДОРЛИГИ'

ТАЛАБАЛАРДА МУВАФФАҚИЯТГА ИНТИЛИШ МОТИВАЦИЯСИНИНГ ШАХСИЙ ХУСУСИЯТЛАР БИЛАН АЛОҚАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
117
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
шахсий хусусиятлар / муваффақиятга эришиш мотивацияси / ўз-ўзини ҳурмат қилиш / лабиллик / ташвиш / тажовузкорлик / муваффақияцизликлардан қочиш мотивацияси. / personal characteristics / motivation to succeed / self-esteem / lability / anxiety / aggression / motivation to avoid failure.

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Рузматова, Нигина Шотилло Қизи

Мақола муваффақиятга эришиш учун мотивация даражаси, ўзини ўзи қадрлаш ва талабаларнинг шахсий хусусиятлари ўртасидаги муносабатларнинг долзарб мавзусига бағишланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE RELATIONSHIP OF MOTIVATION FOR STUDENT SUCCESS WITH PERSONAL CHARACTERISTICS

The article is devoted to the topical issue of the relationship between the level of motivation for success, self-esteem and personal characteristics of students.

Текст научной работы на тему «ТАЛАБАЛАРДА МУВАФФАҚИЯТГА ИНТИЛИШ МОТИВАЦИЯСИНИНГ ШАХСИЙ ХУСУСИЯТЛАР БИЛАН АЛОҚАДОРЛИГИ»

ТАЛАБАЛАРДА МУВАФФАЦИЯТГА ИНТИЛИШ МОТИВАЦИЯСИНИНГ ШАХСИЙ ХУСУСИЯТЛАР БИЛАН

АЛО^АДОРЛИГИ

Рузматова Нигина Шотилло кцзи

Узбекистон халцаро ислом академияси "Дин психологияси" йуналиши 1-босцич магистранти

АННОТАЦИЯ

Мацола муваффациятга эришиш учун мотивация даражаси, узини узи цадрлаш ва талабаларнинг шахсий хусусиятлари уртасидаги муносабатларнинг долзарб мавзусига багишланган.

Калит сузлар: шахсий хусусиятлар, муваффациятга эришиш мотивацияси, уз-узини уурмат цилиш, лабиллик, ташвиш, тажовузкорлик, муваффацияцизликлардан цочиш мотивацияси.

Бугунги кунда хар кандай укув жараёни муваффакиятли булиши учун мотивация булиши керак. Хрзирги вактда олимлар та'кидлаганидек, та'лим жараёни иштирокчиларини рагбатлантириш муаммоси долзарб булиб колмокда. Бу масала талабаларни укув жараёнининг асосий иштирокчилари сифатида тайёрлаш учун мотивация билан боглик булган муаммодир. "Талабалар учун мотивация - укув жараёнини такомиллаштиришнинг энг самарали усули: В.К. Стародубцева, - Мотивлар укув жараёни ва материални узлаштиришнинг харакатлантирувчи кучидир ". Муаллифнинг фикрига кура, урганиш мотивацияси - бу шахснинг ма'лум бир урганиш мавзусига хам, бутун та'лим жараёнига муносабатини узгартиришнинг жуда самарали жараёнидир. Э.А.Кузмин сузларига ва Маслова Т.М сузларига кура: " Талаба учун хаётда юкори чуккиларга эришиш ва уз-узини ривожлантириб бориши учун доимий муваффакиятга интилиш мотивацияси зарур хисобланади." Амержанова Ш.К. сузларига кура, "Бугунги кунда инсоннинг муваффакияти хар бир инсон хаёти самарадорлигининг асосий курсаткичларидан биридир,

Талабаларнинг мотивацияси - бу уларни билимга ундаш жараёнлари, усуллари ва воситалари, фаолияти, та'лим мазмунини фаол ривожлантириш. Муаллифларнинг фикрича, мотивлар хиссиётлар ва интилишлар, кизикишлар ва эхтиёжлар, идеаллар ва муносабатлар тупламида харакат килиши мумкин.

Горбунова К.Ю, Маслова Т.М. "муваффакиятга эришиш мотивацияси инсоннинг турли фаолият ва мулокотда юкори натижаларга эришиш истаги ва

муваффакияцизликлардан кочиш, унинг фаолияти ва мулокотини бахолаш билан боглик хаётий вазиятларда муваффакияцизликка ё'л куймаслик учун доимий истаги сифатида куриб чикади.

Э.А.Лежневанинг фикрига кура, муваффакиятга эришиш учун мотивацияни ривожлантириш зарурлигини асослайди, бу шахснинг профессионал стратегиясини шакллантиришга та'сир килади.

Зверева Р.Г. - шахснинг ракобатбардошлиги максадлар ва кадрият йуналишларининг равшанлиги, мехнатга ижодий муносабат, узлюксиз уз-узини ривожлантиришга интилиш ва бошкалар каби фазилатларнинг синтезини тавсифлайди. Муаллифнинг фикрича, муваффакиятга эришиш мотивацияси харакатлантирувчи ва талаба шахсининг ракобатбардошлигини

ривожлантириш омилидир.

"Мотивация" тушунчасининг замонавий та'рифларига асосланиб (В.К.Вилюнас, В.И. Ковалева, Э.С.Кузмина, Б.Ф.Ломов, К.К.Платонов ва бошкалар) шахснинг мотивацион сохаси ма'лум бир иерархияга эга булган доимий мотивлар туплами сифатида тушунилади. ва шахснинг ё'налишини ифодалайди.

Тадкикотчилар А.Н.Леонтиев, Ж.Аткинсон, В.Жеймс, Т.Дембо, Н.Кузмина, К.Левин, Г.Мюррей, Хекхаузен, Ф.Хоппе узларининг илмий ишларида муваффакиятга эришиш мотивациясига та'сир курсатадиган ана шундай шахсий хусусиятларни урганишга каратилган. Масалан, уз-узини хурмат килиш ва интилишлар даражаси. А.Н.Леонтев муваффакиятга эришиш учун мотивация шахсий хусусиятларда намоён булади, деб хисоблайди. Психолог индивидуал хулк-атвор стратегияларининг узаро богликлигини та'кидлайди, уларнинг аксарияти болалик давридаёк узини намоён килади ва хаётда муваффакиятга эришиш учун мотивация параметрлари билан боглик холда кечади.

Психолог Э.П.Илйиннинг та'кидлашича, шахсий хусусиятлар муваффакиятга эришиш учун мотивация хусусиятларига та'сир килади ва мотивация хусусиятлари мустахкамланиб, шахсият хусусиятларига айланади. Шу билан бирга, психолог муваффакиятга эришиш мотивациясининг ривожланишига асосий та'сирни уз-узини бошкариш кобилияти ва уз-узини самарадорлиги гоялари каби шахсий хусусиятларни белгилайди.

Бинобарин, муваффакиятга эришиш учун мотивация инсоннинг шахсий хусусиятлари билан узаро богликдир. Машхур психологлар асарларини тахлил килиш натижалари шуни курсатадики, инсоннинг муваффакиятга эришиш учун

юкори мотивацияси кобилият, ижодкорлик, некбинлик ва муваффакиятга ишончга асосланади. Демак, Э.Ю.Патяева муваффакиятга эришиш мотивациясининг шаклланишига уз ишининг ахамиятига ишониш, уз вазифасини тушуниш, юкори самарадорлик, иштиёк, узига ишонч, доимий интилиш каби шахсий фазилатлар ёрдам беришини таъкидлайди.

Замонавий тадкикотчилар муваффакиятга эришиш мотивациясининг хал килувчи омиллари булган энг мухим шахсий фазилатларни аникладилар. Шундай килиб, Карпова Э.В., Афанасева А.С. муваффакият мотивацияси, уз-узини тартибга солиш ва та'лим мотивацияси талабанинг индивидуал хусусиятларига, энг якин мос ёзувлар гурухининг табиатига, талабалар жамоасининг ривожланиш даражасига боглик деб хисоблайди.

Жердева Л.А. муваффакиятга эришиш мотивациясининг уз-узини англашнинг якинлик, узига ишонч, узини узи бошкариш, узини узи кадрлаш, ички зиддият ва узини айблаш каби таркибий кисмлари билан узаро богликлиги аникланди. Фокина И.В. муваффакиятга эришиш учун мотивация даражаси ва талабаларнинг социометрик холати узаро боглик деб хисоблайди. Тимофеева

0.В. муваффакиятга эришиш учун мотивацияга эга булган талабалар мартаба кадрини тан олишлари ва уни хаётнинг асосий максадларидан бири деб билишлари аникланди, бу эса муваффакияцизликка ё'л куймаслик учун аник мотивацияга эга булган талабалардан фарк килади.

Психологларнинг фикрига кура, инсоннинг хулк-атвори куп жихатдан унинг кадриятлари ва муносабатлари тизими билан белгиланади. А.Н.Безрукова, Т.С.Тимофеева, С.Н.Коваленколарнинг тадкикот натижаларига ко'ра, ёшлар орасида муваффакиятга эришиш истаги до'стлик ва мустакилликнинг мухим кадриятлари билан бог'лик.

Шундай килиб, талабаларда муваффакиятга интилиш мотивацияси талабанинг шахсий хусусиятлари, фазилатлари, кадриятлар тизимига боглик экан. Талабаларда таълимга нисбатан иштиёк, билим олишга интилиш уларнинг шахсий сифатлари билан боглик холда кечади.

REFERENCES

1. Коваленко В.И., Буравцова Н.В., Шпехт М.В. Исследование учебной мотивации, мотивации успеха и боязни неудачи у студентов психологов // Парадигмата познани. 2017. № 1. С. 99-104.

2. Букаева Н.Г., Букаев Г.Г. Организация самостоятельной работы студентов // Азимут научных исследований: педагогика и психология. 2016. № 2. С. 25-32.

3. Стародубцева В.К. Мотивация студентов к обучению // Современные проблемы науки и образования. 2014. № 6.

4. Кузьмин Е.А., Маслова Т.М. Сравнительный анализ мотивации достижения успехов студентов вуза // Постулат: Издательство: Приамурский государственный университет им. Шолом-Алейхема (Биробиджан). 2019. № 2 (40). С. 2.

5. Назаров А. С. Psychological aspects of managerial decision making //Молодой ученый. - 2020. - №. 44. - С. 45-48.

6. Назаров А. С. Принятие управленческих решений как основная функция современного менеджера //Вопросы экономики и управления. - 2020. - №. 2. -С. 1-5.

7. Nazarov A. S. Psychological foundations of managerial decision-making //Молодой ученый. - 2021. - №. 3. - С. 46-48.

8. Назаров А. С. THE PSYCHOLOGY OF DECISION-MAKING STRATEGIES //Актуальные научные исследования в современном мире. - 2021. - №. 1-7. - С. 79-82.

9. Назаров А. С. и др. ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ РАЗРАБОТКИ И РЕАЛИЗАЦИИ УПРАВЛЕНЧЕСКИХ РЕШЕНИЙ //Актуальные научные исследования в современном мире. - 2021. - №. 2-9. - С. 31-35.

10. Назаров А. Scientific and methodological foundations of the influence of the social and psychological properties of the manager on managerial decisions //Общество и инновации. - 2021. - Т. 2. - №. 4/S. - С. 523-532.

11. Назаров А. Научно-методические основы влияния социальнопсихологических свойств руководителя на управленческие решения //Общество и инновации. - 2021. - Т. 2. - №. 4/S. - С. 523-532.

12. Назаров А. С., Митина О. В. ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ ОСНОВЫ ПРИНЯТИЯ УПРАВЛЕНЧЕСКИХ РЕШЕНИЙ //Наука и мир. - 2020. - №. 12-1. - С. 73-75.

13. Тойирова Л. И., Абдуганиева Д. А. ИННОВАЦИИ В ОБРАЗОВАНИИ: С УЧЕТОМ ВОЗРАСТНЫХ ОСОБЕННОСТЕЙ ОБУЧАЮЩИХСЯ //Перспективные этапы развития научных исследований: теория и практика. -2019. - С. 21-23.

14. Khamidovna K. Z. Professional orientation of communicative competence of students //European science. - 2020. - №. 2-2 (51).

15. Касимова З. Х. Особенности национальных ценностей и межкультурных коммуникаций в содержании гуманитарного образования //Вестник науки и

образования. - 2019. - №. 22-3 (76).

16. Khamidovna K. Z. Application of interactive methods in teaching psychology //ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal. - 2020. - Т. 10. - №. 9. - С. 197-205.

17. Касимова З. Х. ПРОЯВЛЕНИЯ МЕЖЛИЧНОСТНОЙ КОММУНИКАЦИИ В ЭПОХУ ВЗАИМОДЕЙСТВИЯ КУЛЬТУР //International scientific review. -2020. - №. LXX.

18. Умаров Б. М. Неблагополучная семейная микросреда как фактор возникновения отклоняющегося поведения несовершеннолетних детей и подростков //Российский научный журнал «Федерация. - 2008. - №. 8. - С. 51.

19. Умаров Б. М. Социально-психологические проблемы преступности несовершеннолетних в Узбекистане : дис. - Ташкент : автореф. дис. на соискание учен. степени д-ра психол. наук/БМ Умаров, 2009.

20. Умаров Б. М., Ражабова Ф. П. Вояга етмаганларда хул; огиши ва тарбия бузилишининг ижтимоий-психологик омиллари //Современное образование (Узбекистан). - 2015. - №. 8.

21. Umarov B. M. et al. THE RELIGIOUS AND SOCIO-PSYCHOLOGICAL ANALYSIS OF ADMINISTRATIVE ACTIVITIES //The Light of Islam. - 2020. -Т. 2020. - №. 1. - С. 122-127.

22. Umarov B. CONDITIONS OF ENSURING THE INFORMATION-PSYCHOLOGICAL SECURITY OF THE PERSON //The Light of Islam. - 2019. -Т. 2019. - №. 4. - С. 33.

23. Rustamovich A. M. The moral consciousness dynamics of students is the position in the process of high education //European journal of education and applied psychology. - 2016. - №. 1.

24. Arkamov M. R. THE ETHICAL AWARENESS BEHAVIOR OF STUDENTS DURING HIGHER EDUCATION (IN THE CONDITION OF UZBEKISTAN) //European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. - 2016. - Т. 4. - №. 10.

25. Акрамов М. Р. ПРОБЛЕМЫ ИЗУЧЕНИЯ ПСИХОЛОГИЧЕСКИХ ОСОБЕННОСТЕЙ РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО СОЗНАНИЯ ПО ВА ЯСВИНУ //SCIENCE AND WORLD. - 2013. - С. 117.

26. Rasulova N. Psychological characteristics of surgeons in a state of occupational stress //Bridge to science: research works. - 2019. - С. 154.

27. Nilufar R., Jakhongir I. Psychological interpretation of managerial phenomenon in Islamic sources //Bridge to science: research works. - 2019. - С. 150-153.

28. Дусмухамедова Ш.А. Психологические особенности педагогической оценки в обучении детей шестилетнего возраста: Автореф. дис.... канд. психол. наук. М., 1987. 24 с : Канд дис. - М.: НИИ АПН СССР, 1988.-162 с, 1987.

29. Дусмухамедова Ш., Салиева Д., Максимова Л. А. Соотношение уровня развития академической самостоятельности младших школьников с показателями учебной мотивации и стилем педагогической деятельности (на примере учащихся начальных школ Узбекистана) //Педагогическое образование в России. - 2020. - №. 2. - С. 77-83.

30. Гайибова Н. А. ТЕХНОЛОГИЯ ВОСПИТАНИЯ ДЕТЕЙ С ДЕВИАНТНЫМ ПОВЕДЕНИЕМ //International scientific review. - 2020. - №. LXXIV.

31. Gayibova N. A. Influence of the sibling statuse's of teenagers on interpersonal relations //European Journal of Education and Applied Psychology. - 2016. - №. 2. -С. 68-69.

32. Gayibova N. A. PSYCHOLOGICAL FEATURES OF THE FORMATION OF SIBLING RELATIONSHIPS IN ADOLESCENTS.

33. Расулова Н. Т. ВАЖНОЕ ЗНАЧЕНИЕ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ЭТИКИ В ЛИЧНОСТИ УЧИТЕЛЯ //International scientific review. - 2020. - №. LXXIV.

34. Rasulova N. Psychological characteristics of surgeons in a state of occupational stress //Bridge to science: research works. - 2019. - С. 154.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.