Научная статья на тему 'ТАЭКВОНДОЧИЛАРНИНГ ДАСТЛАБКИ ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШҒУЛОТ ТУЗИЛИШИНИНГ АСОСЛАРИ'

ТАЭКВОНДОЧИЛАРНИНГ ДАСТЛАБКИ ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШҒУЛОТ ТУЗИЛИШИНИНГ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
57
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
СОғЛОМ АВЛОД / ТАЭКВОНДО / ТЕХНИК ТАКТИК ТАЙЁРГАРЛИК / МУСОБАқА

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Турсуналиев У.Ш.

Ушбу мақолада таэквондочиларнинг дастлабки тайёргарлик жараёнида машғулот тузилишининг асослари тўғрисидаги маълумотлар илмий назарий ёритиб берилган.В данной статье представлен научный обзор основ структуры подготовки тхэквондистов в период их начальной подготовки.This article provides a scientific overview of the foundations of the training structure for taekwondo athletes during their initial training.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ТАЭКВОНДОЧИЛАРНИНГ ДАСТЛАБКИ ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШҒУЛОТ ТУЗИЛИШИНИНГ АСОСЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

нилади. Таддидот усуллари мажмуасидан фойдаланиш тавсия этилади. Уларга дуйидагилар киради:

1) ёш футболчиларнинг ички имкониятлар ва истеъдодларини бахолашга имкон берувчи педагогик кузатувлар;

2) болалар саломатлиги ва тана тизимларининг функционал холатидаги узгаришлар хадида маълу-мот берувчи тиббий текширувлар;

3) номзодларнинг жисмоний фазилатларини риво-жлантириш даражасини тавсифловчи тест синовлари (биринчи навбатда, тезлик, тезкорлик, чидамлилик ва унинг турли хил турлари, утиш, мослашувчанлик ва бошдалар);

4) махсус добилиятларни бахолаш усуллари (тупни эгаллаш усули ва индивидуал тактик харакат-ларни амалга ошириш добилияти, пастга тушадиган омилларга даршилик);

5) ирсий омилларни ва удитиш добилиятини хисобга олган холда тестлар. Албатта, тест дасту-рига бир датор самарали курсаткичлар киритилиши мумкин.

Афсуски, одатда, уларни руйхатдан утказишда бир данча дийинчиликларга дуч келинади. Булар ахборотни дайта ишлаш тезлиги, эътиборни тад-симлаш, харакатланувчи объектга реакциянинг анидлиги ва бошдалар. Танловни муваффадиятли утказишда дуйидагиларга эътибор даратиш зарур: уйинчиларнинг мотор ва уйин фаолияти хадида анид тасаввурга эга булиш учун уйиннинг мазмуни ва ху-

сусиятларини урганиш; таълим-тарбия жараёнида ва уйин фаолиятида иштирок этиш билан боглид холда танага, спортчининг шахсига дуйиладиган талаблар-ни анидлаш; имкониятларни объектив бахолашнинг замонавий илмий асосланган усулларини дуллаш ва бошдалар. Ёш футболчиларнинг футболга булган дизидиш динамикаси билан боглид узгаришлар даражасини анидлаш жуда мухим ахамиятга эга. Синов пайтида барча номзодларни икки гурухга булиш мадсадга мувофиддир. Биринчиси, футбол билан шугулланадиган болаларни, иккинчиси - янги келган-ларни уз ичига олади. Бу эса, мадсадга мувофид ва самарали танлаш имконини беради. Назорат машдла-рини дабул дилиш усули дастурнинг умумэътироф этилган доидалари ва талаблари билан белгиланади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Респуликаси Президенти Ш.М.Мирзиёевнинг 2019 йил 4 декбрдаги Узбекистонда футболни ривожлантиришни мутлок янги боскичга олиб чикиш чора тадбирлари тутрисидаги 5887-сон фармони.

2. Р.И.Нуримов, Р.А.Акрамов, Ш.Т.Исеев, С.Р. Давлетмуродов. Футбол назарияси ва услубияти дарслик Тошкент 2018 й.

3. З.Р. Нуримов, С.Р. Давлетмуродов, Д.Р. Давлетмуродов укув услубий кулланма Тошкент 2018 й.

4. Н.М.Юсупов, А.Т.Шеърмухамедов, А.А.Артиков О.Ё.Бекторов Спорт педагогик махрратни ошириш (футбол) укув кулланма Тошкент 2015 й.

5. Р.И.Нуримов, С\У.Абидов, З.Р. Нуримов, С.Р. Давлетмуродов Спорт ва миллий уйинлар (футбол) дарслик Тошкент 2018 й

6. А.И.Талибжонов, У.М.Ахматжонов, Ш.Т.Исеев Футболчиларни жисмоний тайёргарлиги Тошкент 2018 й

7. А.Р.Усмонов Спорт педагогик махрратни ошириш (футбол) укув кулланма Тошкент 2021 й истиклол нашриёти 144 б.

Муаллиф билан богланиш учун:

ulugbektursunaHyev@gmail.com

У^итувчи

УШ. ТУРСУНАЛИЕВ1

Узбекистан давлат жисмонийтарбия ва спорт университети Чирчи^ шахри, Узбекистон

ТАЭКВОНДОЧИЛАРНИНГ ДАСТЛАБКИ ТАЙЁРГАРЛИК ЖАРАЁНИДА МАШГУЛОТ ТУЗИЛИШИНИНГ АСОСЛАРИ

Annotation

отация

В данной статье представлен научный обзор основ структуры подготовки тхэквондистов в период их начальной подготовки.

Ключевые слова: здоровое поколение, тхэквондо, технико-тактическая подготовка, соревнования.

Ушбу маколада таэквондочиларнинг дастлабки тайёргарлик жараёнида машгулот тузилишининг асослари тугрисидаги маълумотлар илмий назарий ёритиб берилган. Калит сузлар: соглом авлод, таэквондо, техник-тактик тайёргарлик, мусобаца. This article provides a scientific overview of the foundations of the training structure for taekwondo athletes during their initial training.

Key words: healthy generation, taekwondo, technical and tactical training, competitions.

Долзарблиги. Мамлакатимизда фаол ривожланиб келаётган спорт турларидан бири таэквондо хисоб-ланади. Ёш таэквондочилар спорт махоратининг муваффадиятли такомиллашувини таъминловчи йулларни излаб топиш долзарб муаммолардан бири хисобланади.

Спортчиларни куп йиллик тайёрлашнинг умумий дабул дилинган концепцияси, янги шугулланувчидан то халдаро классли уста даражасига дадар тайёрлаш-ни, ривожланишининг маълум бир хусусиятларига

ва йулларига эга булган мураккаб, узига хос тизим сифатидаги маълум донуниятларга буйсинадиган ягона жараён сифатида тушунишни назарда тутади.

Купчилик спортчиларимизнинг халдаро мусобада-лардаги муваффадиятли иштироки фикримиз далили-дир. Х,ар хил спорт турлари буйича Узбекистан терма жамоалари алохида жамоа сифатида Олимпия, Осиё уйинларида ва жахон чемпионатларида датнашиш имкониятига эга булдилар.

Тадкикот максади. Таэквондочиларнинг дастлаб-

см см о см

го та t

0 Q. W

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см см о см

го га

0

ю

1

ки таиёргарлик жараёнида машгулот тузилишининг асослари тугрисида илмий назарий ёритиб беришдан иборат.

Тадкикот усуллари. Синовдан утувчиларнинг жисмоний тайёргарликлари даражаси тугрисида, муаллиф томонидан махсус йурикнома берилган ёр-дамчиларни жалб килиш билан, тажрибанинг бошида ва якунида стандарт шароитларда жисмоний коби-лиятларини тестлаш утказилди. Тестлашдан олдин махсус кизиб олиш машки утказилди. Тестлашда хар бир синовдан утувчига синов уринишлари берилди. Иккита уринишларда энг яхши натижа кайта ишлашга киритилди.

Тадкикот натижаси ва унинг мухокамаси.

Тестларни танлаш ва куллаш пайтида И.В.Аулик., В.М.Зациорский., М.А.Годик томонидан берилган тавсиялардан фойдаланилди [8,9].

Назорат ва тажриба гурухлари ёш таэквондочи-лари тайёргарликларининг (техник, тактик) бошка томонларини якуний даражаларини тестлаш, муаллиф томонидан махсус йурикнома берилган ёрдамчиларни жалб килиш билан, тажрибанинг бошида ва якунида стандарт шароитларда утказилди.

Комплекс тайёргарлик даражаларини аниклаш ва таккослаш, назорат ва тажриба гурухлари спорт-чилари уртасида спарринглар жараёнида муаллиф томонидан махсус йурикнома берилган ёрдамчиларни жалб килиш билан, тажрибанинг бошида ва якунида стандарт шароитларда амалга оширилди.

Педагогик тажриба табиий шароитларда утказилди. Тажрибада дастлабки тайёргарлик гурухи спорт-чилари иштирок этишди (п=15 - тажриба гурухи ва п=15 - гурухи). Ушбу спортчилар, укишнинг биринчи йилида тадкикот муаллифининг рахбарлиги остида шугулланишди. Машгулот жараёни согломлаштирув-чи ва умумий мустахкамловчи характерга эга булди. Машгулотлар хафтасига 3 марта 45 дак.дан утказилди. Умумий тайёргарлик машклари билан харакатли уй-инларнинг нисбати 1:1 булди (ушбу ёшда анъанавий кулланилади).

Назорат ва тажриба гурухидаги синовдан утувчи-лар ёшлари буйича аналогик булди, тажриба утказил-гунича жисмоний тайёргарликлари курсаткчиларида ахамиятли фарклар аникланмади. Назорат гурухидаги ёш таэквондочилар катъий регламентланган машклар усули режимида бажариладиган умумий тайёргарлик ва махсус тайёргарлик машкларини, индивидуал ва жамоавий харакатли уйинларни уз ичига олган, уму-мий кабул килинган услубият буйича шугулланишди. Умумий тайёргарлик боскичида, катъий регламент-ланган машклар усули режимида бажариладиган умумий тайёргарлик ва махсус тайёргарлик машклари, индивидуал ва жамоавий харакатли уйинлари куйи-даги нисбатда: 45% - 45% - 10%, махсус тайёргарлик боскичида куйидаги нисбатда: 35% - 50% - 15%, мусобака боскичида куйидаги нисбатда: 20% - 60% - 20% кулланилди.

Тажриба гурухидаги ёш таэквондочиларда жисмо-ний, техник-тактик тайёргарликларини максадга йуналтирилган шакллантириш учун педагогик таъ-

сирлар тизими кулланилди, у, уз ичига куйидагиларни олган:

1) тайёргарликнинг умумлаштирилган сифат моделлари билан мос равишда шакллантирилган жисмоний, техник, тактик тайёргарликлари буйича педагогик вазифалар;

2) уларни хал килиш воситалари (умумий тай-ёргарлик машклари машклари, махсус тайёргарлик машклари, махсус тайёргарлик машклари, моди-фикациялаштирилган харакатли уйинлар) умумий тайёргарлик боскичида куйидаги нисбатда: 45% -33% - 22%, махсус тайёргарлик боскичида куйидаги нисбатда: 33% - 22% - 45%, мусобака боскичида куйидаги нисбатда: 10% - 10% - 80% кулланилди. Тадкикот натижаларининг ишончлилиги илмий на-зариялар, спорт амалиётида мавжуд коидаларнинг назарий жихатдан асосланганлиги, тадкикотнинг илмий ташкил этилганлиги билан тасдикданади. Кул-ланилган тадкикот услублари мажмуаси тадкикот ол-дига куйилган вазифаларга мос келади, катта далилий материалларнинг юкори даражадаги ишончлилиги, тугри ишлаб чикилганлиги, тахлил килинганлиги билан изодланади. Олинган натижаларнинг тугрилиги ва ишончлилиги, аник хамда тадкикот ва педагогик услубларнинг кулланилганлиги билан таъминлан-ган. Тадкикот натижаларининг сифат жихатдан таъ-минланганлиги, тажриба-синов ишларининг хамда олинган натижаларнинг математик-статистик тахлил услублари кулланилганлиги билан белгиланади [4,6].

Ушбу шароитларда, хозирда оммавий тусга эга булган эрта ихтисослашув, кун тартибига болалар-нинг мураккаб хужум ва химоя харакатларини амалга оширишга кобилиятлилиги билан боглик булган муаммоларни куяди, шу вактнинг узида, ушбу ёшда, уларда ихтиёрий диккатни концентрация килишга кобилияти хам савол тугдиради. Ушбу ёшда, хара-катланувчи объектга адекват м^раккаб реакцияни шакллантириш муаммоси мураккаб хисобланади, бу спорт яккакурашларида ута мухим. Шундан келиб чиккан холда, яккакурашлар билан шугулланишни бошлаш учун ушбу ёш анча оддий хисобланади, деб тахмин килиш мумкин.

Комплекс тайёргарликнинг, мусобака фаолиятини моделлаштирувчи модификацияланган харакатли уй-инларнинг асосий усули сифатида мусобакалар урнига комплекс тайёргарликни куллаш, ёш таэквондочи-ларнинг жисмоний ва психологик холатларига зарар келтирмасдан, уларнинг комплекс тайёргарликларини максимал мумкин булган даражасини шаклланти-ришга имкон бериши тугрисидаги тахминдан келиб чиккан холда, биз томондан, комплекс тайёргарлик-ни шакллантирилиши учун иккита асосий ёндашув амалга оширилди.

Биринчи ёндашув - тахлилий:

Иккинчи ёндашув - комплексли:

Тренировка жараёнининг воситаси сифатида куйидагилар кулланилди: спортнинг хар хил турла-ридаги машклар - умумий тайёргарлик машклари, таэквондо машклари - махсус тайёргарлик машклари, мажмуавий ва хусусий йуналган харакат уйинлари

68

www.fansports.uz

№1-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

(техник-жисмоний; техник-тактик; тактик- жисмоний (1-расмга каранг).

Махсус тайёрлов машклари 33% Умум тайёрлов машклари 45%

^аракатли

уйинлар

22%

1-расм. Тайёргарлик босцичининг умумий тайёргарлик этапи-даги тренировка жараёнининг нисбати

Хулоса. Ёш таэквондочиларни дастлабки тайёргарлик жараёнида тренировка машгулотини тузишда харакатли уйинлар, асосан куч, координацион ва тезкорлик кобилиятига таъсир килади, машгулотнинг биринчи ва иккинчи кисмларида режалаштирилган булиши керак. Биринчи навбатда мослашувчанликни ривожлантириш даражасига таъсир киладиган уйин-лар, шунингдек, чарчок пайдо булишидан олдин, агар иложи булса, биринчи кисмнинг охирида ёки иккин-чисида режалаштирилган булиши керак. Бунинг саба-би, таэквондо спортчиларига техникаларни самарали бажариш учун юкори даражадаги мослашувчанликни ривожлантириш керак.

Таэквондо спортчиларининг мусобака фаолияти

самарадорлигига сезиларли таъсир курсатадиган машклар пайтида пайдо булган чарчок канчалик куч-лирок булса, фаол эгилувчанлик даражаси шунчалик паст булади, пассивлик эса шунчалик юкори булади. Машгулотнинг иккинчи кисмида асосан чидамлилик ривожланиш даражасига таъсир киладиган уйинлар-дан фойдаланиш керак, чунки биринчи кисм муам-моларини хал килиш натижасида пайдо буладиган чарчок машгулот вактидан окилона фойдаланишга имкон беради.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг "Жисмоний тарбия ва спорт т^рисида1'™ Конуни (Янги тахрир). - Т. "Хал^ Сузи", 5 сентябр 2015 йил;

2. Михайлова М. В. Проблемы использования игровой деятельности старших дошкольников для формирования психологической готовности к обучению в школе / М. В. Михайлова // Психологические основы1 обучения и воспитания: материалы 26-й научной конференции / под ред. А. Н, Николаева / СПбГАФК им. П. Ф. Лесгафта. - 2000. - С. 85-88 с.

3. Мунтян В. С. Оптимизация спецальной подготовки, к рукопашному бою: Автореф. дис... канд. наук. - X: ХДАФК, 2006. - 20 с.

4. Озолин, Н.Г. Современная система спортивного тренировки / Н.Г.. Озолин. М.: Физкультура и спорт, 1970. 488 с.

5. Платонов В.Н. Общая теория подготовки спортсменов в олимпийском спорте. - К.: «Олимпийская литература». 1997. - 584с.

6. Сафонкин С. Н. Таэквон-до / С. Н. Сафонкин; СПб ГАФК им. П; Ф. Лесгафта. - СПб., 2001. - 181 с.

7. Джангаров, Т.Т. Психологическая характеристика видов спорта и соревновательных упражнений //Психология физического воспитания и спорта. М.: Физкультура и спорт, 1979.С.34-41.

8. Донской, Д.Д., Зациорский В.М. Биомеханика. М.: Физкультура и спорт, 1979. 258 с.

9. Кудин В.В., Агеев В.В. Теория и методика таэквондо / программа для слушателей Высшей школы тренеров ГЦОЛИВКа (Курс специализации). - М., 1992. - 29 с.

Муаллиф билан богланиш учун:

jahongur.nuKusf@MaH.ru

Магистрант Ж.А. КАИПОВ

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Узбекистан, Чирчик шахри

Узбек-Беларус кушма факультет магистранти Ф.Ф. ЮЛЧИЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Узбекистан, Чирчик шахри

ЯККАКУРАШ СПОРТЧИЛАРИНИ ОГИР АТЛЕТИКА МАШЦЛАРИ ОР^АЛИ ЖИСМОНИЙ СИФАТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье разработаны методические рекомендации по совершенствованию физических качеств единоборцев средствами тяжелой атлетики.

Ключевые слова: качество выносливости, физическое развитие, тяжелоатлетические специальные упражнения, индивидуальный план подготовки единоборцев.

Маколада яккакураш спортчиларини огир атлетика машклари оркали жисмоний сифатларини такомиллаштириш буйича услубий тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: чидамкорлик сифати, жисмоний ривожланганлик, огир атлетика махсус машцлари, яккакурашчиларнинг машгулот режаси.

The article developed guidelines for improving the physical qualities of wrestlers by means of weightlifting.

Key words: quality of endurance, physical development, weightlifting special exercises, individual training plan for wrestlers.

Долзарблиги. Республикамизда охирги йилларда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, жисмоний тарбия ва спорт сохасида ахоли соглигини мустахкам-лашга кумаклашадиган аник дастурларни амалиётга жорий этиш, олимпия спорт турларига купрок ёшларни жалб килиш, шугулланувчи ёшлар учун зарур шарт-ша-

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

роитлар яратиш хамда мамлакатнинг халкаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъминлаш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда. Шу билан бирга, ёшларни спортга кенг жалб килиш ва улар орасидан иктидорли спортчиларни саралаб олиш, спорт турлари буйича юкори натижаларни таъминлай-

см см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.