Научная статья на тему 'Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш юрт фаровонлиги гарови'

Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш юрт фаровонлиги гарови Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
92
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Исроилов Б.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган иқтисодий ислоҳотлар жамиятдаги ижтимоий-иқтисодий вазиятни барқарорлаштириш ва олиб борилаётган иқтисодий ислоҳотларни муваффақиятли амалга ошириш учун зарур бўлган шарт-шароитларни яратиб бермоқда. Ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва миллий иқтисодиётни модернизациялашнинг асосий мақсади – иқтисодий ривожланишнинг барқарорлигини таъминлаш натижасида мамлакат рақобатдошлиги ва аҳоли даромадлари ҳамда турмуш даражасини оширишдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш юрт фаровонлиги гарови»

Исроилов Б.

Солик, академияси кафедра мудири, и.ф.д., профессор

ТАДБИРКОРЛИКНИ КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШ ЮРТ ФАРОВОНЛИГИ ГАРОВИ

Мамлакатимизда амалга оширилаётган ицтисодий ислоцотлар жамиятдаги ижтимоий-ицтисодий ва-зиятни барцарорлаштириш ва олиб борилаётган ицтисодий ислоцотларни муваффациятли амалга ошириш учун зарур булган шарт-шароитларни яра-тиб бермоцда. Ислоцотларни янада чуцурлаштириш ва миллий ицтисодиётни модернизациялашнинг асосий мацсади - ицтисодий ривожланишнинг барцарорлигини таъминлаш натижасида мамлакат рацобатдошлиги ва ацоли даромадлари цамда тур-муш даражасини оширишдир.

Мамлакатимизда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш улар фаолияти билан бир каторда хисоб ва хисобот тизимини хам камраб олмокда. Мустакиллик йил-ларида барча сохалар каби миллий хисоб тизимида хам халкаро стандартларга хос ислохотлар амалга оширилди. Натижада ахборотлардан фойдаланувчиларни зарур ва х,акконий маьлумотлар билан таьмин-лаш имкониятлари яратилди.

Хужалик юритувчи субъект фаолияти натижалари хисоб тизими дастлабки хужжатлар маълумотлари асосида шакл-ланадиган статистик, молиявий ва солик хисоботлари, шунингдек солик туловчи юридик ва жисмоний шахсларнинг солик хамда бошка мажбурий туловларга оид мажбуриятларини бажариш билан боFлик ахборотлардан иборат булади. Ушбу ах-боротларнинг жамланиши нафакат дав-лат солик назорати сифатини оширишга, балки ички ва ташки фойдаланувчиларни маълумотлар билан таъминлаш учун хам хизмат килади.

Шу боис хам мамлакатимизда ушбу сохада хам ислохотлар боскичма-боскич амалга оширилиб, утган йиллар мобай-нида тадбиркорларга кулайлик яратиш максадида:

- давлат органларига топшириладиган хисоботлар сони камайтирилди;

- хисоботларни топшириш муддатлари кискартирилди;

- кушимча хисобот ва маълумотлар та-лаб килганлик учун жавобгарлик тизими белгиланди.

Шунингдек, янги тахрирдаги Солик Кодексининг амалга киритилиши билан хисоботларни электрон алока воситалари ва электрон ахборот ташувчиларда топшириш тартиблари хам жорий этилди.

Солик маьмурчилигини такомиллашти-риш солик туловчиларнинг эркин фаолият юритиш имкониятини оширади. Кайд эти-лганидек, хисоб тизимини такомиллашти-риш ва хисоботларни тузиш хамда такдим этишда ахборот технологияларидан кенг фойдаланиш тадбиркорлик субъектлари-ни куллаб-кувватлашга хизмат киладиган омиллардан бири хисобланиши сабабли мамлакатимиз Президентининг 2011 йил 24 августдаги "Кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни янада ривожлантириш учун кулай ишбилармонлик мухитини шакл-лантиришга доир кушимча чора-тадбир-лар туFрисида"ги 4354-сонли Фармонида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектларини 2014 йилнинг охиригача

1-диаграмма

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги ПФ-4453-сонли Фармонига асосан давлат органларига таедим этиладиган молиявий ^исоботлар та^лили тугрисида маълумот

2-диаграмма

2012 йил III чорагигача

2012 йил чоракдан бошлаб

солик ва молиявий х,исоботларни топши-ришнинг электрон тизимига боскичма-боскич утказишни таъминлаш вазифаси белгилаб куйилди.

Электрон х,исобот тизимини амалиётга жорий килиш:

- солик туловчиларга кулайлик ярата-

ди;

- солик конунчилигини ижросини на-зорат килишни осонлаштиради;

- солик туловчиларга курсатилаётган ахборот хизматлар сифатини оширади;

- солик сиёсати самарадорлигини оши-ришга хизмат килади.

Бундан ташкари солик х,исоботларини электрон шаклда такдим этиш корхоналар маблаfларини тежаш ва мабла^ардан самарали фойдаланиш имкониятини х,ам беради.

Шунингдек, солик ва молиявий х,исоботларни электрон шаклда топши-риш механизми х,исобот топшириш учун кетадиган вактни тежаш ва х,исоботларни кайта ишлаш жараёнини автоматлашти-ришга ва солик туловчиларнинг бюджет олдидаги мажбуриятларини бажари-лиши билан бирга тезкор карорлар кабул килиш учун зарур маълумотлар олиш имкониятини яратишга хизмат килмокда.

Мамлакатда амалга оширилаётган ислох,отларни изчил давом эттириш ва тадбиркорлик субъектлари фаолияти учун янада кулай шарт-шароитларни яратиш максадида 2012-йил 16 июлда Узбекистон Республикаси Президентининг "Статистик, солик, молиявий х,исоботларни, лицензияланадиган фаолият турларини ва рухсат бериш тартиб-тамойиллари-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 11, 2012

3-диаграмма

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги ПФ-4453-сонли Фармонига асосан фаолият турларини лицензиялашни такомиллаштириш тугрисида маълумот

2012 йил 1 июлдан лицензиялаш тулиц бекор килинган фаолият турлари

2012 йил 1 июлдан бонща турлар билан бирлашиш эвазига бекор буладиган фаолият турлари

2012 йил 1 июлдан муддатсиз лицензия бериладиган фаолият турлари

ни тубдан к,иск,артириш чора-тадбирла-ри тутрисида"ги фармони кабул килинди. Ушбу фармонга мувофик, тадбиркорлик субъектлари томонидан давлат статистика, солик ва бошка органларга топшира-ладиган хисоботлар сони ва даврийли-ги кискариши билан бирга рухсат бериш тамойиллари хам соддалаштириладиган булди.

Мазкур хужжат кабул килинганганга кадар, йирик корхоналар 6 турдаги, микрофирма ва кичик корхоналар учун эса 3 турдаги молиявий хисоботлар топшириш тартиби амал килар эди (1,2 диаграмма-лар).

Юртбошимизнинг мазкур фармонига мувофик жорий йилнинг 3 чорагидан бошлаб кичик бизнес субъектлари тои-фасига кирмайдиган корхоналар "Асосий воситалар харакати тутрисидаги хисобот" ва "Дебитор ва кредитор карзлари тутрисидаги маълумотнома"ни, кичик биз-

нес субъектлар эса "Дебитор ва кредитор карзлари тутрисидаги маълумотнома"ни топшириш мажбуриятидан озод этилди. Ушбу хисоботлардан олинадиган ахбо-ротлар бошка статистик ва бухгалтерия хисоботи маълумотлари билан тулдири-ладиган булди. Шунингдек, мазкур фар-монда давлат статистика, молия, солик ва бошка турдаги хисоботларни хамда улар-нинг даврийлигини кискартириш, 80 та рухсат бериш тартиб-таомилларини ва 15 та фаолият турларини лицензиялашни бекор килиш хам кузда тутилгани айни муд-дао булди, деб уйлаймиз (3-диаграмма).

Бозор иктисодиёти шароитида хисоб ахборотларига булган эхтиёж усиб бора-ди. Бу эса ахборотларни жамлашнинг янги механизмларидан фойдаланиш зарурли-гини белгилайди. Шу максадда фармонда статистик, солик ва молиявий маълумот-ларнинг электрон ахборотлар базасини

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 11, 2012

4-диаграмма

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги ПФ-4453-сонли Фармонига асосан тартибга солинган, давлат ва хужалик органларига такдим этиладиган бошк,а х,исоботлар тах,лили туfрисида маълумот

2012 йил III чорак-дан даврийлиги

цисцарган хисоботлар сони

5-диаграмма

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги ПФ-4453-сонли Фармонига асосан такдим этиладиган солик х,исоботлари тах,лили туfрисида маълумот

иил давомида 63 та хдсобот тавдим этади

2013 йил 1 январгача

2013 йил 1 январдан

б-диаграмма

2013 йил 1 январгача

2013 йил 1 январдан

шакллантириш масалаларига х,ам эътибор каратилган.

Бундан ташкари фармонга кура, солик туловчилар томонидан давлат солик, статистика ва бошка органларга такдим этиладиган х,амда куп маротаба такрорла-надиган турли хилдаги 50 та х,исоботлар 2012 йил 1 июлдан бошлаб бекор килинди ва 20 та х,исобот турларининг даврийли-ги кискартирилиши белгилаб куйилди (4-диаграмма).

Хисоботларни бекор килиш, рухсат бериш тартиб-коидаларини соддала-штирилиши нафакат тадбиркорлик субъ-ектларининг х,исобот тузишга кетадиган вактларини тежашга, балки тежалган молиявий маблаFлари, вактларини ишлаб чикаришни кенгайтиришга сарфлаш учун имконият яратади.

Тадбиркорлик субъектлари зиммасига молиявий ва солик х,исоботларини топ-ширишдан ташкари давлат статистик ор-ганларига х,ам белгиланган шакллардаги х,исоботлар топшириш мажбурияти х,ам юкланган. Ушбу мажбуриятлар белгиланган муддатларда бажарилмаган такдирда тадбиркорлик субъектлари маъмурий жа-вобгарликка тортилади. Мазкур фармонга биноан 2013 йил 1 январдан бошлаб 11 та статистик х,исобот шакллари бекор килинишининг белгилаб куйилган ва бу тадбиркорлик субъектлари мансабдор шахсларича вактларини фаолият самара-дорлигини оширишга сарфлаш имкони-ятини беради.

Солик туловчиларнинг асосий маж-буриятларидан бири - бу давлат солик хизмати органларига белгиланган шакллардаги х,исоботлар ва декларациялар-

ИК.ТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ № 11, 2012

ни топшириш хисобланади. Кайд этилган фармонда солик хисоботлари сони ва даврийлигини тартибга солишга алохида эътибор каратилиб, 12 турдаги солик хисобот шакллари ва уларни такдим этиш даврийлигини кискартириш назарда ту-тилган. Натижада солик ва мажбурий ту-ловлар буйича солик хисоботлари йирик корхоналарда умумий тартибда 2,3 баро-барга, кичик бизнес субъектларда эса 1,7 баробарга кискаради. (5-диаграмма).

Амалга оширилган хисобот тизимидаги ислохотлар:

- мамлакатда хисоботларни электрон тизимга тулик утилишини таъминланиши-га;

- статистик, солик ва молиявий хисоботлар маълумотлари электрон база-сининг шаклланишига;

- солик туловчилар учун курсатилади-ган интерактив хизматлар тури ва сифати-нинг ошишига хизмати килади.

Шу асосда кичик бизнес ва тадбир-корликнинг янада кенгрок ривожланиши мамлакат иктисодиёти ракобатдошлигини таъминлашда мухим роль уйнайди, деб хисоблаймиз.

Адабиётлар руйхати:

Каримов И.А. "Узбекистонда ижтимоий-иктисодий сиёсатни амалга оши-ришда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг роли ва ахамияти" мавзу-сидаги халкаро конференциядаги нутки. "Халк сузи", 2012 йил, 15 сентябрь.

Каримов И.А. "2012 йил Ватанимиз тараккиётини янги боскичга кутаради-ган йил булади".-Т: "Узбекистон", 2012-18, 30-бетлар.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2012 йил 16 июлдаги "Статистик, солик, молиявий хисоботларни, лицензияланадиган фаолият турларини ва рухсат бериш тартиб-тамойилларини тубдан кискартириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 4453-сонли Фармони. "Халк сузи", 2012 йил, 17 июль.

Мусаев Ж. Устувор вазифалар белгиланди. // "Маърифат", 2012 йил, 1 февраль.

Таълим-тарбия истиклол кузгусида // "Маърифат", 2010 йил, 30 сентябрь.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.