Научная статья на тему 'ТАДБИРКОРЛИКНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ - АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР САМАРАСИ'

ТАДБИРКОРЛИКНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ - АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР САМАРАСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
272
28
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТАДБИРКОРЛИК / ИқТИСОДИЙ ИСЛОҲОТЛАР / ИқТИСОДИЙ ЎСИШ / ДРАЙВЕР / ДАВЛАТ СИЁСАТИ / КАФИЛЛИК / КОМПЕНСАЦИЯ / КРЕДИТ ЛИНИЯСИ / МАҲАЛЛАБАЙ ИШЛАШ / СУБСИДИЯ / ИШ ЎРИНЛАР / КИЧИК БИЗНЕС ВА ХУСУСИЙ ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Рафеев Д.Р.

Мақолада мамлакатимизда тадбиркорлик фаолияти, уни ҳозирги ҳолати, эришилган натижалар, ривожлантиришни устувор йўналишлари тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SUPPORT FOR ENTREPRENEURSHIP IS THE RESULT OF THE ONGOING REFORMS

In the article, entrepreneurship activity in our country, its current state, achieved results, priority directions of development are researched.

Текст научной работы на тему «ТАДБИРКОРЛИКНИ ҚЎЛЛАБ-ҚУВВАТЛАШ - АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАР САМАРАСИ»

Рафеев Д.Р., и.ф.н.

СамИСИ доценти

ТАДБИРКОРЛИКНИ ЦУЛЛАБ-ЦУВВАТЛАШ - АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОХОТЛАР САМАРАСИ

Аннотация: мацолада мамлакатимизда тадбиркорлик фаолияти, уни уозирги уолати, эришилган натижалар, ривожлантиришни устувор йуналишлари тадциц этилган.

Калит сузлар: тадбиркорлик, ицтисодий ислоуотлар, ицтисодий усиш, драйвер, давлат сиёсати, кафиллик, компенсация, кредит линияси, мауаллабай ишлаш, субсидия, иш уринлар, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик субъектлари.

Rafeev D.R., i.f.n. associate professor SamlSI

SUPPORT FOR ENTREPRENEURSHIP IS THE RESULT OF THE

ONGOING REFORMS

Annotation: In the article, entrepreneurship activity in our country, its current state, achieved results, priority directions of development are researched.

Key words: entrepreneurship, economic reforms, economic growth, driver, public policy, guarantee, compensation, line of credit, neighborhood work, subsidy, jobs, small business and private entrepreneurship.

Кириш. Мустакиллик йилларида юртимизда тадбиркорликка, айникса, оилавий тадбиркорликка кенг йул очилди. Бугун уз бизнесини йулга куйиб, узи, оиласи, мах,алла, эл-юрт фаровонлигига муносиб хдсса кушаётган, иктисодиётимиз тараккиётига хизмат килаётган тадбиркорлар сафи тобора кенгаймокда.

Бугунги кунда мамлакатимизда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш борасида олиб борилаётган ислох,отлар натижасида юртимиз ах,олиси уртасида кичик бизнес ва хусусий тадбиркорлик фаолияти билан шуFулланишга кизикиш тобора ортиб бормокда.

Мавзуга оид манбалар ва адабиётлар та^лили. Мамлакатимизда тадбиркорлик фаолиятини давлат томонидан куллаб-кувватлаш буйича яхлит тизим яратиш ва тадбиркорликнинг барча шаклларини ривожлантиришга каратилган ягона давлат сиёсатини юритиш максадида 2012 йил 2 майда Узбекистон Республикасининг "Тадбиркорлик фаолияти

эркинлиги кафолатлари т^рисида"ги К,онуни кабул килинган. Бугунги кунда Узбекистон Республикаси КамбаFалликни кискартириш ва бандлик вазирлиги хузуридаги Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги, унинг худудларда бошкармалари фаолият курсатмокда.

Тадкикот методологияси. Мазкур тадкикот ишида диалектик ёндашув, мантикий фикрлаш, таккослама тахлил ва синтез, гурухлаш, бахолаш ва бошка усуллардан фойдаланилган.

Тахлил ва натижалар. Ташкил этилган агентликка республикада тадбиркорликни ва махаллаларни иктисодий ривожлантириш борасида ягона давлат сиёсатини юритиш, махаллабай ишлашнинг вертикал тизими асосида ахолининг даромадли мехнат билан бандлигини таъминлаш, уларни тадбиркорликка жалб килиш ва укитиш хамда узини узи банд килиш фаолиятига йуналтириш, ваколатли давлат органлари ва ташкилотлари хамда хоким ёрдамчиларининг фаолиятини мувофиклаштириш, иктисодий ривожланишни таъминлашда тадбиркорликни мухим драйверга айлантиришнинг янги ёндашувларини ишлаб чикиш ва амалга ошириш, худудларда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш ва ривожлантириш дастурларини шакллантириш ва амалга ошириш хамда шу каби бир катор вазифалар юклатилган.

2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси62, давлатимиз рахбарининг бу борада изчил амалга ошираётган сиёсати Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги ташкил этилиши, 2022 йил январь ойидан республиканинг барча махаллаларида тадбиркорликни ривожлантириш, ахоли бандлигини таъминлаш ва камбаFалликни кискартириш масалалари буйича туман (шахар) хокимларининг ёрдамчилари лавозими таъсис этилганлигида куришимиз мумкин.

Шу уринда таъкидлаш лозимки, хоким ёрдамчиларига берилган ваколат ва хукуклар доирасида махаллабай ишлаш тизими оркали ахолига бериладиган кумак ва ёрдам (ижарага ер бериш, кредит, субсидия, касбга ва тадбиркорликка укитиш, доимий ва мавсумий ишга жойлаштириш, уз -узини банд килиш оркали норасмий сектордаги фукаролар фаолиятини конунийлаштириш ва бошкалар) хар бир махалла ахолиси, айникса, кишлок ахолиси турмуш тарзи узгариши, бандлиги таъминланиши ва муким даромадга эга булишида кенг имкониятлар яратмокда.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2022 йил 20 декабрдаги Олий Мажлис ва Узбекистон халкига Мурожаатномасида "Хусусий сектор ва тадбиркорликнинг ривожланиши ортга кайтмас жараёнга айланди", "Энди тоифага караб, туманларнинг

62 Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январда имзоланган "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси туFрисида"ги ПФ-60 сонли Фармони. https://lex.uz/uz/docs/5841063. 1-илова, 1-максад.

иктисодий ривожланишини белгилаймиз. Тадбиркорлар учун субсидия, кредитлар ва компенсациялар тоифалардан келиб чикиб ажратилади. Улар учун солик ставкалари хар хил булади" деб таъкидлаган 63.

Мамлакатимизда тадбиркорликни куллаб-кувватлаш борасида олиб борилган ишлар натижасида тадбиркорлар сони ортиб бормокда. Жумладан, бу борада Самарканд вилоятида амалга оширилган ишлар хам ушбу йуналишларда олиб борилган ислохотлар самарасидан далолат беради (1-жадвал).

1-жадвал

Самарканд вилоятида 2022 йилда кичик тадбиркорликсубъектларининг худудлар кесимида сони ва улар _фаолияти64_

Руйхатга олинган Фаолият курсатаётган Янги ташкил этилган 2022 йил 2021 йилга нисбатан

№ Шахар ва Руй- Фао- Янг и

туман номи 2021 йил 2022 йил 2021 йил 2022 йил 2021 йил 2022 йил хат-дан лият курса ^аш-кил этил -ган

утга н таётга н

Самарканд вилояти 43130 51025 40724 47943 1081 4 10613 118, 3 117,7 98,1

1 Самарканд шахри 12564 14675 11953 13775 2734 2605 116, 8 115,2 95,3

2 Каттакургон шахри 1445 1631 1351 1539 301 310 112, 9 113,9 103, 0

3 Окдарё тумани 1852 2259 1701 2068 601 537 122, 0 121,6 89,4

4 Булунгур тумани 1689 2125 1619 2012 421 505 125, 8 124,3 120, 0

5 Жомбой тумани 1708 2014 1650 1934 440 455 117, 9 117,2 103, 4

6 Иштихон тумани 2319 2764 2206 2595 656 660 119, 2 117,6 100, 6

7 Каттакургон тумани 2158 2594 2085 2450 563 558 120, 2 117,5 99,1

8 ^ушработ тумани 907 1106 847 1029 224 244 121, 9 121,5 108, 9

9 Нарпай тумани 1276 1513 1254 1467 310 318 118, 6 117,0 102, 6

1 0 Пайарик тумани 2259 2676 2089 2472 564 535 118, 5 118,3 94,9

1 Пастдаргом 3668 4385 3408 4061 1065 919 119, 119,2 86,3

63 Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2022 йил 20 декабрдаги Олий Мажлис ва Узбекистан халкига Мурожаатномаси (7, 21-сахифалар).

64 Samstat.uz - Самарканд вилояти Статистика бошкармаси расмий веб сайти

1 тумани 5

1 2 Пахтачи тумани 1052 1268 1017 1203 313 293 120, 5 118,3 93,6

1 3 Самарканд тумани 3428 3879 3085 3551 860 870 113, 2 115,1 101, 2

1 4 Нуробод тумани 1313 1582 1211 1514 408 411 120, 5 125,0 100, 7

1 5 Ургут тумани 3654 4317 3532 4189 886 892 118, 1 118,6 100, 7

1 6 Тайлок тумани 1838 2237 1716 2084 468 501 121, 7 121,4 107, 1

Жадвал маълумотлари шуни курсатадики, ушбу ижобий узгаришлар вилоятда тадбиркорликни устувор йуналишлари буйича олиб борилаётган ишлар натижасида амалга ошмокда.

Тадбиркорликни устувор йуналишларига оилавий тадбиркорликни ривожлантириш, норасмий фаолият олиб бораётган кичик бизнес субъектлари фаолиятини расмийлаштириш, буш ер участкаларини онлайн аукцион савдоларига чикариш, худудий дастурлар, хотин-кизлар ва оилани куллаб-кувватлаш жамоат фонди, хорижий инвесторлар томонидан амалга ошириладиган лойихалар, буш турган ва тула кувватда фойдаланилмаётган давлат мулки булган объектлардан самарали фойдаланиш, бандликка кумаклашиш давлат жамFармаси маблаFлари оркали ажратиладиган кредит линияси хамда бошка йуналишлар киритилган.

Мисол учун, 2022 йилда тадбиркорликни ривожлантириш максадида оилавий тадбиркорлик дастурлари доирасида 40 254 нафар фукароларга 901,9 млрд.сум итиёзли кредитлар ажратилган булса, эхтиёжманд, кам таъминланган ва ижтимоий дафтардаги оилаларнинг тадбиркорлик килиш истаги булган 7 286 нафар оила аъзоларига 19,5 млрд.сум субсидия маблаFлари ажратилган (2-жадвал).

2-жадвал

Хоким ёрдамчилари томонидан ма^аллада тадбиркорликни ривожлантириш, а^олига молиявий кумак бериш буйича 2022 йилда ажратилган маблаFлар туFрисида65

МАЪЛУМОТ

№ Худудлар номи Оилавий тадбиркорликни ривожлантириш дастурлари доирасида ажратилган имтиёзли кредит Ажратилган субсидиялар

сони суммаси, млн.сум сони суммаси, млн.сум

Самарканд вилояти 40254 901878,9 7286 19470

1 Самарканд шахар 3590 59767,8 376 1164

2 Тойлок тумани 1594 37223,8 376 842

3 Каттакургон шахар 1678 35528,0 316 754

4 Окдарё тумани 2383 48226,4 269 1172

5 Булунгур тумани 2725 57427,6 492 1166

6 Жомбой тумани 1857 44140,1 513 1041

7 Иштихон тумани 3058 81284,5 662 1479

8 Каттакургон тумани 2358 60849,3 422 1359

9 ^ушработ тумани 1911 48069,6 491 949

10 Нарпай тумани 2434 59724,7 334 1209

11 Пайарик тумани 2724 82460,8 641 1750

12 Пастдаргом тумани 3972 73876,6 263 1335

13 Пахтачи тумани 1921 47795,0 437 1290

14 Самарканд тумани 2184 38881,1 589 1448

15 Нуробод тумани 1570 40092,2 406 916

16 Ургут тумани 4295 86531,3 699 1598

Ушбу молиявий кумак натижасидан хоким ёрдамчилари томонидан тадбиркорликни ривожлантириш ва ахоли бандлигини таъминлаш борасида амалга оширилган ишлар натижасида 2022 йилда даромадли мехнат билан банд булган ахоли сони 353 802 нафарни ташкил килган булса, уларнинг 118 095 нафари тадбиркорликни ривожлантириш оркали доимий ишларга, 13 125 нафари якка тартибдаги тадбиркорлик ташкил килиш хисобига ташкил этилганлиги, ушбу сохада олиб борилаётган ислохотлар самараси хисобланади. (3-жадвал)

65Uztrade.uz Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги расмий веб сайти

3-жадвал

Самарканд вилоятида хоким ёрдамчилари томонидан тадбиркорликни ривожлантириш ва ахоли бандлигини таъминлаш борасида амалга оширган ишлари натижасида 2022 йилда даромадли _мехнат билан банд булганлар ахоли сони т^рисида66_

Бандлиги таъминланганлар сони

шундан Я Ижара асосида ер ажратиш хисобига банд булганла р

№ Худудлар номи Даромад-ли мехнат билан банд булганла р сони жами доими й иш жой-ларига хак тула-надиган жамоат ишлари га узини узи банд кил-ганлар ТТ ташкил этиш хисобиг а (ёлланм а б-н бирга)

Самарканд вилояти 353802 30374 9 11809 5 12888 172766 13125 36928

1 Самарканд шахар 44166 42029 18847 1743 21439 2137

2 Тойлок тумани 21523 19172 6107 678 12387 706 1645

3 Каттакургон шахар 9381 8739 2922 620 5197 642

4 Окдарё тумани 16463 14013 5476 991 7546 469 1981

5 Булунгур тумани 23261 18305 6019 750 11536 927 4029

6 Жомбой тумани 16786 14233 5956 549 7728 688 1865

7 Иштихон тумани 25084 21370 11460 563 9347 562 3152

8 Каттакургон тумани 23622 20003 7676 502 11825 766 2853

9 ^ушработ тумани 11594 10668 3743 706 6219 400 526

1 0 Нарпай тумани 21224 16790 5017 869 10904 832 3602

1 1 Пайарик тумани 23951 19046 7642 580 10824 644 4261

1 2 Пастдаргом тумани 32197 24496 9445 1371 13680 722 6979

1 3 Пахтачи тумани 17742 14968 5611 1055 8302 595 2179

1 4 Самарканд тумани 22295 20305 7719 620 11966 867 1123

1 5 Нуробод тумани 15140 14183 5819 708 7656 449 508

1 Ургут тумани 29373 25429 8636 583 16210 1719 2225

66Uztrade.uz Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги расмий веб

сайти

Хулоса ва таклифлар. Мамлакатда тадбиркорликнинг барча шаклларини ривожлантиришга каратилган ягона давлат сиёсати юритилаётганлиги, ахолини, айникса, ёшлар ва хотин-кизларни тадбиркорликка кенг жалб килиш ишлари олиб борилаётганлиги, сохани ривожлантириш борасида бюрократик тусиклар, FOвларни бартараф этилаётганлигидан далолат бериб, иктисодий усишни таъминлашда тадбиркорликни мухим драйверга айлантиришнинг концептуал ва стратегик ёндашувларини ишлаб чикишга туртки булади.

Ушбу йуналишда амалга оширилаётган ислохотлар давоми сифатида келгусида тадбиркорликни ривожлантириш, фукароларнинг бизнес лойиха ва ташаббусларини куллаб-кувватлаш, ахоли бандлигини таъминлаш хамда камбаFалликни кискартириш масалалари буйича хар бир махаллада хоким ёрдамчиси лавозими йулга куйилиб, уларга оилавий тадбиркорлик дастурлари доирасида ахолига кредит ва субсидиялар учун тавсиянома бериш ваколати берилди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Бу эса хар бир махаллада тадбиркорликни ривожлантириш, ахоли бандлигини таъминлаш ва камбаFалликни кискартириш масалалари буйича тенг имконият берилишининг мухим омили хисобланади.

Тадцицот олиб бориш натижасида цуйидаги таклифлар тавсия этилади:

1. Ахолини тадбиркорлик фаолиятига янада кенг жалб килиш ва конуний мехнат фаолиятини амалга ошириш учун кушимча шарт-шароитларни яратиш максадида узини-узи банд килган фукаролар тадбиркорликни расмий шаклларига жалб килиниб, уларга имтиёзли равишда кредит бериш, субсидия ажратиш ва фаолиятини бошлаган дастлабки йилда барча солик ва бошка мажбурий туловлардан озод этиш.

2. Бизнес-лойихалари асосида ёшлар ва хотин-кизларни иш билан таъминлаган тадбиркорлик субъектларига банк кредитлари буйича гаров таъминотини тегишли сектор рахбарлари кафолатлари асосида бериш.

3. Тадбиркорликни бошлашдан тугатишгача булган жараённи ургатиш, маблаF хисобига тадбиркорликни юритиш ва шакллантириш, бизнес лойихаларни ишлаб чикиш ва амалга ошириш, махсулот ишлаб чикариш, иш бажариш хамда сотиш (маркетинг хизмати), бизнесни бошкариш (менеджмент), маслахат ва курсатмалар берувчи консалтинг хизматлари ташкил этиш, малакали кадрлар тайёрлаш максадида Махаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги кошида Бизнес марказ ташкил килиш.

4. Кичик тадбиркорлик субъектлари молиявий ахволини яхшилаш хамда даромадларини банк оркали айланишини раFбатлантириш максадида уларга банк оркали айланган даромад суммаларига караб, гаровсиз кредит бериш тизимини жорий этиш.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистан Pеспyбликaсининг 2012 йил 2 мaйдa янги тaxpиpдa ^6ул килинган "Taдбиpкopлик фaoлияти эpкинлиги кaфoлaтлapи тyFpисидa"ги КРНУНИ

2. Узбекистан Pеспyбликaси Пpезидентининг «Мax,aдлaдa тaдбиpкopликни pивoждaнтиpиш, ax,oли бaндлигини тaъминлaш вa кaмбaFaдликни кискapтиpиш бyйичa дaвлaт сиёсaтининг yстyвop йyнaдишлapи тyFpисидa» 2021 йил 3 декaбpдaги ПФ-29-сoн Фapмoни

3. Узбекистан Pеспyбликaси Пpезидентининг «Мax,aдлaдa тaдбиpкopликни pивoждaнтиpиш, ax,oли бaндлигини тaъминлaш вa кaмбaFaдликни кискapтиpиш мaсaдaдapи бyйичa хрким ёpдaмчилapи фaoлиятини тaшкил этиш чopa-тaдбиpлapи тyFpисидa» 2021 йил 3 декaбpдaги П^^-шн Kapopи

4. Узбекистан Pеспyбликaси Пpезидентининг 2022 йил 28 янвapдa имзoлaнгaн "2022-2026 йиллapгa мyлжaдлaнгaн Янги Узбекистаннинг тapaккиёт стpaтегияси тyFpисидa"ги ПФ-60 сoнли Фapмoни. https ://lex.uz/uz/docs/5841063

5. Узбекистан Pеспyбликaси Пpезиденти Шaвкaт М^зиёевнинг 2022 йил 20 декaбpдaги Олий Мaжлис вa Узбекистoн х^л^ита Мypoжaaтнoмaси (V, 21-сax,ифaдap).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.